Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXII, Number 20, 19 May 1883 — KO KAKOU OIHANA WAIWAI. [ARTICLE]

KO KAKOU OIHANA WAIWAI.

I ke kau Ahaolelo o 1872, ua hoo holoia kekahi kanawai e kauoha ana i ke Kuhina Waiwai o ke aupuni, e waiho ae imua o ka lahui i kela a me keia ekolu mahina, i ka hoike o na lilo a me na loaa o ke auj)uni. Ua aponoia keia kanawai e ka Moi; a ua hilinai ka lehulehu e hooko ponoia ana e ka jx>e ia lakou ka lawelawe ana o ka hana i pili i ua kanawai la. Ua mahaloia kela kanawai ia manawa; no ka mea, ina e hooko ponoia kona manao, alaila, e maopojx) mau ana i kela a me keia makaainana a mea e ae e uku auhau ana, i kahi a irte ke ano i hooliloia ai ke dala 0 kona pakeke, ana hoi i uku aku ai i ke aupuni ma ke ano auhau. Aka, elike me ka mea mau i na kanawai i hanaia a hooholoia. a aiwnoia e ka Moi a [>aa maloko o ko kakou mau buke kanawai, a waiho wale iho no me ka hooko oleia, pela no me keia kanawai. He mea he-' luhelu wale iho no, aohe waiwai io o loka O ke kanawai i waiho waleia, me ka lawelawe a me ka hooko oleia, ua kapa- j ia he " kanawai make;" a pela me keia ( kanawai hoopalaimaka a ka Ahaolelo o | iBS2, a Kipikona hoi i kokua nuiai ma| ; ke ano maunu, i manaoia aku ai he j jake nui kona e hanaia ka oiaio a me ka j 1 pololei. He kanawai make kela, aohe; | kanalua ana. No ka mea, a hiki mai i [ | keia ia* aole loa i waihoia mai kekahi_ j j wahi Uhi hoike huahelu a ano e ae pa- ( ; ha e ke Kuhina Waiwai iiuua o na ma-1 • kaainana M Hawaii Ponoi," e hoakaka \ \ ana i na lilo me na loaa, me ke ai«> o \ I ka hooliloia ana, a me ka loaa ana mai, i o na dala o ke aupunī; elike hoi me ke I ! kauoha a ua kanawai i' t | He eiwa mahina i hala ae nei mai ka! ' mana ana o keia kanawai, a iloko o ia *

mau mabiru*ei«"a. ua waino loiii ihalk i - ua kanaw-ai Li Woko o ka hiaiiioe oai oie, ae, e hioiani ana iloko o pumehana | 0 na poli hoomlonak? o ka Ai*a Knhi-i Ina o Kiplkona. N'oUiia. he mea ma>-! [popo, O keii kekahi o na kanawai roa-> •ke c kau nei nuloko o k6-- ka.kc>u mau j |buke kanawaL 1 Ua nalo a ua ninau makoa iioko ihoj ! o ko makou waihona lunaikehala, e ka- • f upaona ana me na mnaii hoohuahualau, | | (oīai aohe o mak<xi ake ahewa me | \ke ktimu otefc īna he nuu kiimn kupo j \no ke hoike ia mai ana no keia hoopaj laleha ia ana o kekahi o na mea ano \ | nui i manao nuiia. a i ake inai ia e na; \ inakaainana: aua nele ilkikou i ria pan€ ] I ehiki ai ke aj>ono aku i keia nuu hoaoj ; ana e aua a e hunakeie i ko ka lehulehu ] j kuleana. Ua ala raai na pane e hoahe- j I wa ana: numuli o ka hoomaopopo ana I iho, ua loaa na manawa e heie ai i na | lealea; ua ioaa na la e auwana ai raa na Koolau; ua hala he mau la ma ke kaahele ana ma na mokupuni e: «a mau he manawa kupono, no na i.a|>aaina iealea k&tfca aioha ana: ua loaa huia ku i a me na hoiohoio ana i ke au a ka wa%rae, e imi ana i tfa poopoo punana o na manu hyiuhSnu hoouluku noonoo; ua ia\va ka manawa no keia mau mea a p'au; aka, mahele hookahi hoi, ka mea a jka Ahaoieio i kauoha ai, a i hoomanaia hoi e ka Moi; ka mea a ka iahui i ake nui ai, a e ake nui nei e ike kumaka; ioa i ioaa he wahi minute, aoie hoi he kekona, o ko ke Kuhina manawa,» no ka hooko ana i kana apana hana, i kuieana ai oia j i kona uku he eiima ham*ri daia no ka mahina hookahi, mailoko f aku o ka vvaihona dala o ke Aununi. He oiaio, ua hoolaha ae nei ke Kuhina Waiwai he papa hoike o na loaa me na iilo o ke Aupuni no ka makahiki hookahi i pauaku la i 1883. maloko o na nupepa haoie, a iiaiia iho ia no pau. Heaha ia hooiaha ole ia ma kekahi mau nupepa Hawaii, aole i maopopo ke kumu; koe waie iho no paha ke koho wale ana aku, he hookae anei ? a i ole he kananuha ifiaoii iho no no ka umauma kiekie. Me he la, ma ko makou lioomaoppo ana, ua ike ia ka lauwili ame ka hoopunipuni o na mea i puana ia mi ua lioike ia i pai ia ma ka olelo haote; a malia oia ke kumu e hoopu mai »ei; e iapaau ia ana paha ka mai ua ike ia ka puka kahi a ka liu pala&ehe i hu ai, a e hoao ia ana e uhi iho a nalo. A akamai no hoi ke kahuna, nalo ka puka; aoie nae e pau ka no ka mea, ua hu ke ino iwaho, a uifihoni ia ma o a maanei o ka aina ea popopo; e 'noke na aumvk.ua Kuhina o Kipikona 1 ka uhiuhi a aole e oia keia mai; he mea maopopo e olelo nui niai ana ua ola, aka, he mea makehewa ia. oka pa iaau # ana J ku ia no ia e hele kohana ai, oia ka apu mua, a hewa ae la no i ku hauna mua, pau, makehewa ka hoao hou ana aku. ua hewa ka hana ana. Ke lawe ia mai ka hoike a ke Kuhina Waiwai i pai ia iho nei maloko o ka nupepa haoie a Kipikona, e ike no auanei kakou e ka iehuiehu i kahi i anakee ai o ka hauna ihe a ua mau kuhipuuone haakei nei. Penei ua hoike la ke lawe ia mai ma ke ano nui: Mai Maraki 31, 1882, a i Maraki 31 iSS3, ona loaa o ke Aupuni, wahi a ka lioike a ke Kuhina, hes 1.348,780.21 Aia nae i ka hoomaka ana mai o kela makahiki ae la, Maraki 31, 1882, e waiho ana iloko o ka Waihona wahi a ka hoikeake Kuhina he $126,542.05. Alaila o ka huina dala ma ka Waihona Waiwai iloko o ka makahiki i hala, wahi a ka hoike a ke Kuhina, he i,475r 321.26: ona lilo oke aupuni iloko o ia manawa hookahi, wahi a ua hoike nei a ke Kuhina, he $1,385,531.97. Oke koena e manaoia ana ke hoolawe na lilo maiioko mai o na loaa, wahi a makou, he $89,780.29. Aka, ma ka hoike a ke Kuhina, o ke koena wale no e waiho nei iloko o ka Waihona dalu oke aupuni, he $48,230.70. Alaila, ? ikeia auanei ke hoolaweia ke la $48,230.70 mailoko mai o ke koena io oia hoi he $9,789.29, he mea mao|x>po ua haule a nalowale he $40.558 58. E ninau iho ana ka lehulehu, elike me makou i ninau ai a e ninau nei: aia ihea keia puu kala ? Aia anei ika uhauhaia ikeau a ka wawae ? A i ole, aia | paha 1 ka hioiani, i ka pumehana o ekee|ke ? Aka, malia ua hewa ka hoonoho- | nohoia ana oka papa helu; a malia ] nolaila keia maihehe e hu nei. Ina pela, alaila, he hoike maoppo iea ana mai ia i ka hawawa a me ka iawa pono : ole oka ike ame ka makaukau oka ! poe ia lakou ka hookeie ana o ke au- | puni. O keia mea ano nui, ka mea { hoi e hiki ke oieioia aia iloko oiaila ke j aho me ka pana ana o Ke ola okeia Aha I Kuhina ; ka mea i mao{K)po mua ia ia- ; kou e nana akahele loa ia ana e ka ie- [ hulehu nie na onohimaka hoonui ike o $ jka noonoo akahale ame ke kaupaona (iike: ka mea i waihoia he eiwa niahina Uoi ka nunawa no ka hooiuakaukau • ana ; o keia mea nui, o kēia mea pilij pono ioa i ke oia a me ke kuokoa oke l aupuni: ua waiho ta ae nei imua o ka i iahui, imua o ke ao holookoa a |>au, me |ka hoike ae: ua hanaia ka hana me ke I kalohe, a i ole, ua hanaia ine ka hawa--1 wa pouli haalele loa.

| Ina oke ano iho ia keia o rui aiakai \ |o ko kakou wahi moku no ke pailaka| | ana inaluna o na puoa huahelu o na li-; | \o a me na I<xu ; alaHa. ke o!ek> ae nei, | makou—ke kahea mai nei ka pono, ka pdo!ei a me ka noonoo maikai o ke 1 kanaka- e hoof»ha i ka mak3lua o ke Ikalohe a me ka hawawa, me ka hana po- ? 1 \o\ei a me ke akamai. | i Hoio ka hana i ke Kiokoa. euj 1 mai la ! Ua olohaniia oia e kona mau j [keiki, aka. iloko no o ia haaleieia, eia| l mai no ia, ke oioī aku ia imua otu ipujka o kona mau makamaka heiuheiu. | Hoonuuia iho ru kohi kele o koru mau | j kolamu-