Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXII, Number 22, 2 June 1883 — KE ALII KIEKIE RUTH KEELIKOLANI. UA HALA! UA NALO!! [ARTICLE]

KE ALII KIEKIE RUTH KEELIKOLANI.

UA HALA! UA NALO!!

Eia maluna o ko makou hokua e Hawaii, ke haawe aku nei e hoikeike aku i ka hala ana, lele ke aho, a moe oni ole o ka Pua Aiii Kiekie pili ponoi o ko Kamehameha Hale. He ukana luuluu, walania, aweawe a lihaliha na na iwikuamoo o keia lahui e kaniuhu iho ai. Ua pio ke kukui o ko ke Alii NUI KEELIKOLANI hale; ua puanuanu ka home o na Kamehameha; a ua nele ka lahui i ke Alii Kiekie mai ka papa Alii kukahi kahiko o keia Paemoku. Oia ke Alii kahiko aku i ko na Alii e ae a pau, oiai oia e ola ana, a i kona make ana, ua koe iho la kona pokii Alii Pauahi Bihopa. Ua loaa oia i ka mai fiva, a no na la he 11 wale no, a haule aku la. Ua hui keia ano mai fiva me kona mai kahiko, wahi a ka hoike a na kauka, e pili ana i kona puuwai, a no ka loaa ole o ka laau kupono e hoopau kokeia ai keia ano fiva, ua hui mai la kela ano mai mua a ikaika loa ae la ka hana a ka mai, e kinai ana i kona ola. Ua oleloia, ua loaa no keia rnai iaia mamuli o kona malama pono ole iaia iho, oiai ua hoi mai oia mai Holualoa mai, mai ka holo kaa ana, a i ka hiki ana mai i Kona Hema, ua wela loa oia a me ia wela no ka, hele aku la i ka auau kai, a pau ka auau ana, hoi i kula a komo i ke kapa lahilahi, a noho hou aku no imua o na aheahe makani malie o ua aina pohu la, a i ka hoi ana aku i kahi moe, ua pii mai la ke anu, aole o kana mai, noke aku la i ka hoouhi i ke kapa, aohe wahi mehana i loaa; a hoopumehana maoliia me ka wai mehana a mahope o ka loaa ana o ka pumehana, ua pii nui mai la ka wela, a oi loa aku i ka mea kupono; a pela hoi ke anu i pii hou ai a nui loa.

Ua inu oia i ka aila no ka hoonoha ana, a ua noha oia a oi aku i ka mea kupono. Pela i hiki mai ai ka lono i Honolulu nei, a i loaa ai he kumu e holo aku ai na alii ka Moiwahine Kaleleonalani, a me kona hoahanau ke alii Pauahi, mamuli o ia lono hoopuiwa, a o ka Moi paha kekahi ma ia huakai. Ma ka hora 10 o ka po Poakolu Mei 23, ua halawai pu na alii, me ke alii mai, a ma ka ike aku a na alii malihini, he maikai no kona ola e make ole ai, aka, ma ka hora 9 o ke kakahiaka o ka la 24 ae, ua haalele mai la oia i kona kaikaina a me kona kaikoeke, e paiauma aku ana nona, a me na ohua pu. Aloha ino. Ua lele loa ae ke aho o ke Alii ma kona Hale i kapaia ka "Haleolelo" ma ka pa o Hulihee. Aloha wale oia. Huli haliu Kawaikini a Kane, E hakoi ana i ke alo o Waialeale Ke kumu aku ia o ke anu o Maunahina —a— A Maunahina, huki ae la na pea hala o Puna, Huki ae la Kalalea, ka paia hala makani, Lele pueo ka alihi wai o Koolau, O ke poo wai ia o Hanalei nui, Aohe a-mo-a-mo o Hihimanu, Ua like a like no me Limunui. Ua manaoia, ua hanauia ke Alii ka Mea Kiekie Keelikolani i ka M. H. 1826, mailoko mai o ke 'lii Pauahi (w) ke kaikamahine a Kaoleioku (k,) keiki a Kamehameha I, ke keiki a Keoua (k) ke keiki a Keeaumoku, (k) ke keiki a Keaweikekahialiiokamoku. He Keawe oia, he Kamalalawalu, a he Kakuhihewa. He Kamehameha oia ma ka lalani pololei.

Ma Honolulu nei no oia i hanauia ai, aia i ke kahua e ku nei ka Hotele Hawaii kona one hanau. Ua manaoia, ua mareia laua me ke Alii Leleiohoku i ka M. H. 1839, a ua hanau oia i kana hiapo i ke Keiki Alii Kinau i ka M. H. 1841, a i ole 1842. A ma ka M. H. 1848, make aku la kana alii kane. I ka M. H. 1856, mare hou oia i ke kane hope oia o Aikake Davis. I ka M. H. 1859, make aku la o Kinau kana keiki. He hooilina oia no na waiwai nui o kona mau hoahanau Kamehameha IV, me Kamehameha V, a ua waiho iho oia i keia waiwai nui i kona hooilina i koho ai, oia kona kaikaina Pauahi Bihopa. Penei ko laua pili ana : Na Kamehameha I he keiki o Kaoleioku, na Kaoleioku me Kahailiopua ke kaikamahine o Konia w, na Konia ke kaikamahine o Pauahi Bihopa e ola nei. Aole o laua wehe'na. Aole mea hoopaapaa i ko lau pili ana. Ke waiho nei ke kino maloeloe oni ole o ke Alii maloko e kona home nani ma Kaakopua, alanui Emma, a ua haiamuia ia wahi e na alii. Ua lohe mai makou, o ka la 17 o Iune nei ka la e maneleia ai kona kino make a waiho i kahi i manaoia no ka hoomaha hope loa ana. Ua pau ka hoopunana ana a kona home nani i kona kino uhane; ua nalo kona mau hiohiona mai na kaiaulu olu o Keoneula; ua pau ka pa ana o na ehukai o na Kona i kona ili alii; ua hala ke au o na lau niu me na lau lou-

lu e ani peahi ai i kona hoea ana aku; ua nalo kona leo mai ka lohe ana a na pepeiao o kona mau aialo; na hai aku e papahi na lau liko o ia mau uka; na kahi ae hoi e walea ka noho'na o kona mau home i aloha ai; e haohao ana na eheu kehau kololio o ka wehekaiao o Kailua; ua pau ka eha ana o ka ililepo o ke alaloa o Kahelo i na huila o kona kaa; ua nalo o Kamakahonu mai ka ike'na a kona mau maka; a ua pau na hooluolu ana a ke kuono lai o Keauhou i kona kino; ua pau, ua hala, ua hoi aku la oia ma o; i kahi a Kaahumanu ma i hoi mua ai; ua kuu kona mau omaimai ana, ua palekana, ua neenee aku la a hookokoke aku malalo o na kapuai o ka Moi o na Moi. Ikeia Kau na Wahine, he Kau ka makani, He umauma i pa ia e ka Moae, E ka unulau, o Makounulau, Ina aku no la i Unulau, Ka wahine kaili pua o Paiahaa, Hahai, alualu, puahala, O Kamilo, pae kanaka e— He kanaka ke koa no ka ehu ahiahi, Oia nei hoi ko ka ehu kakahiaka, O maua no me ka makua o kakou. Ua ike—a.