Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXII, Number 23, 9 June 1883 — Page 2

Page PDF (2.03 MB)

This text was transcribed by:  Ambermarie Huihui
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

KUOKOA ME KE AU OKOA.

(I Hulia.)

 

No ka Makahiki……………………$@.00

Eono Mahina…………………………1.00

 

Dal Kuike ka Rule.

 

 

POAONO, IUNE. 9, 1883.

 

KA AHA EUANELIO.

 

Ma ka Palua nei i waheia ai ka Ahahui o na Ekalesia Hawaii o keia pae moku ma Kawaiahao.  Ua pau akoakoa mai ka hapanui o na kahu a me na elele o na aha mokupuni.  Ua kohoia o Rev. J.S. Kalana i lunahoomalu, a o Rev. E. S. Timoteo ke kaka@olelo.  Ua @lo ka Poalua a me ka Poakolu i ka heluhelu ana i na papa hoike helu o na ekalesia.  a me na hoike o na kihapai me na ahahui apana.  I ka Poaha i hoikeia ai na moolelo makahiki o ka Puuku a me ke Kakauolelo o ka Papa Hawaii.  Ma ke ahiahi Poah@ @ akoakoa na hoa a apau o ka Aha Maloko o na keena hookipa o ka luakini o Kaukeano, Mamuli o ke kono loko maikaiia e ka ahahui o na wahine o ia ekalesia.  a malaila kahi i luana oluolu ai me na hoaloha he nui wale, a inu ti mua iho la lakou ma ia wahi. 

 

I ka a@ina la Poaha i weheia ai na hana a ka Ahahui Kula Sabati: hoikeia na papa hoike helu, a me na hoike a na kahu.  Ma ka nana ana, me he mea la, aole no i nele na hana o ka oihana Kula Sabati i na hua maikai iloko o ka mahkahiki i hala ae nei.

 

O na ekalesia Hawaii, he mau lala ia o ke Kumu-waina hookahi, he hua o ka Malamalama i lawe mua ia mai e  na kumu kahiko o keia paeaina.  Ua aneane pau loa lakou ma kela aoao o ke kaha, aka eia no ka lakou hana ke hele mua nei.  E mau ana ia hana: aole e hiolo ana, no ka mea, ua hoailonaia ka hana me na hoomaikai ana a ka Mahi Waina Nui.   Ua pau ka hana kino a ka poe nana i lawe mua mai ka malamalama.  Eia ka hana i ka lakou mau keiki ma ka uhane.  He hana nui a koikoi keia.  Me ka hoomanawanui e hiki ai, me ka pule, me ka manaoio me ka hooplaleha ole.  O ke aloha ke kaula gula nana e kauo i na me a a pau iloko o ka maluhia, a iloko hoi o ke ola nui kupaianaha i makanaia mai e ka Mea e noho ana maluna o na Lani, he makana no hoi i haawi waleia mai no na kanka a pau maluna o keia honua.  O ka makou e kalokalo nei no na hoa a pau o keia Aha, e ukaliia ka lakou mau hana maikai e na hoomaikai ana o ka Mea nana ka hana, elike me Kona hoomaikai ana i ka hana o na makua i hala.  E piha na kihapai me na hua nani ohaha o ka Pono.

 

 

KA FEA HOIKEIKE NUI.

 

MALOKO o na hoolaha i hoopukaia ma na nupepa haole o kakou, ua ikeia, e malamaia ana he hoikeike nui o na mea ulu, na holoholona, a me na mea i hanaia ma Hawaii nei, i keia pule ae, e hoomaka ana i ka Poalua, la 12, a e mau aku @@a ma kaPoakolu la 13, a pau i ka Poaha la 14 o Iune nei.  He mea nui keia ma na aina naauao a pau, a ua manao nui na aupuni ma ka hapai ana e kokua i ka hoohoihoi i na hana hoowaiwai i ka aina.  O ka mea nui ma keia mau hoikeike, oia no ka hoikeike ana i na me kanu o ka aina, na hua a me na holoholona a mea e ae, a na kekahi poe i kohoia e hooholo ke ano makana e haawi ai no ka helu ekahi, helu elua, a pela aku.

 

Eia nae hoi ka mea kupanaha: ma na hoalaia ana o keia hana ano nui a ano hou no hoi ma Hawaii nei, ua hoolaha waleia no na hoakaka ana ma ka olelo Beritania, a aole loa i puka ma ka olelo Hawaii.  Aole i maopopo ia makou ke kumu o keia hoikeike ole ia ana o keia meme iwaena o na kanaka Hawaii.  Ua minamina makou in a he palaka maoli: no ka mea, o kanaka Hawaii no hoi kekahi poe hanai holoholona a mahi aina, a he loaa no na mea hoikeike ma ko lakou aoao in a e hoohoihoiia ana lakou.

 

Ke kuku@uia nei he hale no keia hana. makai o Ainahou, makai aku o Halekauwila.  He poai nui kela, he kahua maikai, a he nunui na hale.  He minamina nae hoi ko makou i ka nui ole o na mea i hoikeia ae imua o ke komi@@ no ka hoikeike ana, me he la ua hoopalalehaia.  A hiki mai i ka Poakolu iho nei, eia wale no na mea i hookomo ia ae: 20 pipi: 50 lio: 10 hipa: 7 puaa: 20 ano moa: 17 ilio; 1 pahu waiu bata: 1 oomo waiu paakiki: 14 ano kumu laau: he mau pono hao mahiai; he mau pono mekini: he mau kaa: a pela aku.  Ua palakaia paha ke kopaa. ko ai, @aiiki, maia, kalo, uaia, paka, hala, alani, kuava, a he lehulehu wale aku.  Aka, malia o hoea mai no ma keia mau la iho.

KE KULANA MA RUISA.

 

Heaha ke kulana ma Rusia?  He weliweli a he kupilia.  E poni ia ana ka Emepera o ia Aupuni, aole nae i huliamahi ka manao o ka lahui ma ka apono ana.  He kanaono tausani koa i hoakaokoa ia ma ke kulanakauhale o Mosekao, kahi e poni ia ai, no ke kiai ana i ka maluhia o ke ola o ka Empera a me kona ohana.  No keaha la keia ki ai mau ia o ke kino o ka Empera?  Eia: Ua oleloia. o ka noho na o ka Empera o Rusia maluna o kela lahui.  he ikaika loa kona mana. a ua hoonele ia na makaainana me kekahi mau pono.  Ua pau loa ka mana hooponopono Aupuni iloko o ka poholima o ka mea hookai, a ua lawelawe ia na hana e like me kona makemake iho.  He ano keia o ke kulana o ia Aupuni mai kahiko loa mai, a hiki i kela Emepera i hoopahu ia ai i ka mea pahu a make mainoino ai.  A o keia Empera hou, ua ike oia i ka pono ole o  na hana a kona mau mua. a ua hoike oia i kona manao e haawi aku i ka pono o na makaainana ma ka poho o ko lakou mau lima.  aole hoi o o ka pakaha wale ia.  aole no nae i pau ka inaina o kahi poe, ua nui ko lakou huhu, a nolaila, ua kiai mau ia ke alo alii o ka Emepera.  Nui ka hopohopo ia o powa ia kona ola.

 

Ea: he mea kaumaha keia ke noonoo ae.  A he mea ku i ka hauoli nui ke noomaopop iho o ka lahui Hawaiie ku nei, aole loa i moehane ia kekahi mea oia ano.  Ua noho alii ka malama ma luhia a me ka hoomanawanui maluna o keia lahui, a ua kaikai lakou me ka malie i na haawe koikoi a pau i kau ia maluna o ko lakou hokua, me ke kuihe ole a me ke kunukunu ole ae.  Nohea mai keia hulana i loaa ai i keia lahui?  No ke ao ia ana me ka pololei me ka aloha lokahi e na Elele o ka Malamalama, a ua kanu ia iloko o ka puuwai o keia lahui ka noho'na akahai, koe wale no ka poe kakaikahi iloko o ka haakei nui wale.

 

KA DALA HAWAII.

 

Ua hoike ia ae e ka nupepa hoole a Kipikona, ua hana ia mai nei na dala Hawaii hou a o ka hoea mai koe; he ekolu haneri tausani ko lakou heluna.  He mau dala keia i kuni ia me ke kii o ka Moi Kalakaua.  Mamuli o keia hana hou a ka Aha Kuhina e ku nei, ua ulu nui ae ka nune mawaena o ka poe kelepa a me ka poe kuonoono o ka aina nei.  Ua oleloia, he kala emi keia o ke kumukuai, he 85 keneta wale no ma ke gula.  Ina pela, alaila, ua hookomo ia o Hawaii iloko o ke kiowai o ka poino, a he poho ana mai kona waihona aku na dala ma kahi o haneri tausani.  Eia na hoakaka hoopokole ana:  Ua hoopuka ke Aupuni i na Bona Hawaii, a ma ke dala gula ke Aupuni e hookaa ai i ke kumuwaiwai o aa mau Bona nei; aka, i ka wa a ke Aupuni e hoolilo aku ai i ua mau Bona nei, ua hookaa ia aku la iaia na dala Hawaii maoli, (oia hoi ua mau dala hou nei) a o  ke kumu waiwai io o ia ano dala, he 412 1/2 wale no (grains) hunadala, ua like ai me 85 keneta kona kumukai; alaila, ua haule iloko o kela me keia dala hookahi he 15 keneta.  Aole wale iho no o ke Aupuni ke pono ana ma keia mea, aka, o ka lehulehu pu kekahi.  No ka mea, o na hana a ke Aupuni e lawelawe ana, no ka lahui ia, a he poe lima hana wale iho no na kuhina; a ke poino a poho ke Aupuni ma ka lakou lawelawe ana i ke hana, alaila, o ka poino pu ana no ia o ka lahui kanaka.  Eia no hoi kekahi-i ka wa a kekahi Aupuni a lawe ai a hoolako mai i na dala emi o ke kumuwaiwai, alaila, o ka wa no ia, e haalele mai ai o ke dala maikai a piha pono o kona waiwai io; a o ka hopena, he nele i na dala maikai a o dke dala ionino ke loaa.  He nui na kumu nune ia o keia ninau nui a ka Aha Kuhina o Kipikona e hoolauwili nei, a e hoala nei hoi i na kumu hoopoho waiwai o ke Aupuni; a noilaila, ua manao makou e hookaulua iki i na kamailio ana a loaa pono ia makou na mea a pau e pili ana i hike ai ke hoakaka piha aku imua o ko makou poe heluhelu.  Me keia wahi ke manao nei makou, aole loa he pono o ko ke Aupuni noho mumule ana, me ka hoakaka ole ae i na ano a me na lawelawe ana o keia dala hou imua o ka lahui Hawaii.  He mea keia i pili pono ia lakou , a i na mea no a pau e noho ana ma keia Paemoku; a o ka hoakaka ana ae ka pono, aole hoi o ka mumule ano hookae wale.  He mea maopopo loa, maloko mai o elua makahiki mai ka hookuu akea ia ana o kela dala, e ike ia ana ka hoopena o ke poho maluna o ka aina nei.

 

KA MOKUAHI MADERASA.

 

IKE ku ana mai o ka mokuahi Maderasa mawaho o ko kakou awa nei, ua hoike ia he mau Pake elua, mawaena o na elima haneri a oi o kona poe ohua, ua loaa ia me ka mai hepela.  Ua no noi ia e hoopae mai ia mau Pake ma Kahakaaulana, no ka hoomalu ana.  No ka mea, ua manaoia, he hana kupono ole ka ae ia o ia mau mai e noho pu iluna o ka moku mawaena o kela huina kino ola nui: iluna hoi o kela wahi haiki.  He hookupilikia ia i ke ola o kela poe, a he kumu hoi e hookau aku ai i ka ulia o ka laha ana aku o ka mai maluna o ka lehulehu.  Ua hoole loa ka Papa Ola i keia noi, a ua hoomalu ia kela moku iwaho o ka nuku o ke awa.  Ia manawa, he elua wale no mai i hoea ae; mahope iho nei, ua hoomalu ia kela moku iwaho o ka nuku o ke awa.  Ia manawa, he elua wale no mai i hoea ae; mahope iho nei, ua hoea hou ae he mau mai hou a lehulehu: a ua hoao hou ia e noi aku i ka Papa Ola ae i ka hoolele ana mai a hoomalu i ka poe mai.  Ma keia noi, ua ao mai nei ka Papa Ola, me ka hoopaa ana i na agena  o k moku malalo o kekahi bona he $10,000 no ka uku ana i na lilo o ka hoomalu ana.  Eia ko makou mea e kahaha nei.  I ka makou mea e kahaha nei.  I ka manawa he elua wale no mai maluna o kela moku ua hoole loa ka Papa Ola i ka hoopae ana mai ua poe Pake la, me ke koi ana e hoopaa ia ka moku malalo o kekahi bona nui hewa @ launa ole: a i keia manawa hoi, @ puka hou ae he mau mai hou, ua ae aku nei ua Papa Ola nei, me $10,000 bona wale no.  Ua oi aku aneika hoopilikia i ka lehulehu ke hoopae mai i na mai elua mamua o ka eiwa?  A i ole, na ike paha ka Peresidena o ka Papa Ola aole e hiki iaia ke kupaku a hoomalu hou aku i kela poe Pake?

 

Hookahi no nae ano nui o keia mau hana.  Ua hoike mai no ka maalea me kona ano mau.  He mea maopop o ke kumu hookahi a ka Peresidena o ka Papa Ola i papa ai i ka lele ana mai o kela poe Pake, oia no kona makau a me kona makemake e kaulana kona inoa.  Ua ike no kela in a ai i hookuu mai i kela poe iuka nei e hoomalu a ai, alaila, e ulu mai ana ka manao imi ina o kahi poe kanaka Hawaii, a e @ ai i kanaka ino imua o lakou.  nolaila ua papa oia i kela oie i kela poe aole e lele mea, a oia ka mea e mahalo ai na kanaka iaia.  O keia ka hana maalea, i kumu e loaa ai iaia ka makemake ia. Ua kau ia kela hoomalu maluna kela moku mamuli o ka manao pilikino o ka Peresidena o ka Papa Ola, aole hoi mamuli o ka mea i noonoo pono ia no ka pomaikai o ke ola o kela poe Pake, a me ka moku nona ka have Beritaania e noho kuikahi nei me ke aupuni Hawaii.

 

I ka Poaha iho nei ka hoolele ia ana mai o ua poe Pake nei he elima haneri a oi, a hoomalu ia ma Kahakaaulana.

 

NO NA LUNAMAKAAINANA.

 

KE lohe ia aku nei na kuka a me na hoikeike ana a kahi poe i kekahi mau iona o kahi poe o ke kaona nei, ma ke ano he mau inoa holo balota no na noho Lunamakaainana o keia Kau Ahaolelo ae o 1884.  Ma ko makou manao, he hana kupono koa keia, o ka lawe ana mai a noonoo i na inoa kupono no keia kulana koikoi.  Aka, e pono nae e wae ia me ke kaupaona naauao, aole o ka lawe ana i ka opala, me ka nana ole ia o ke kupono a me ke kpuono ole no ka lawelawe ana i ka hana.

 

O ke kulana Lunamakaainana, aole ia he wahi kahua uuku a mama wale, aka, he koikoi a he ano nui.  Aia iloo o ka poho o kona lima ka pono o na makaainana a me ka aupuni.  Ina e hawawa ka hana ana, alaila, he huaino ke loaa mai ana.  Ina e oiaio ole ka manao, luli wale mahope o ka ka poe i manao mui ole no ka pono a me ka poelei, alaila, e hewa ana a pilikia ko ka lehulehu aoao.  Ua ike ia ke ino a me ka pono ole o keia hana iloko o na kau i hala ae, a i oi loa aku hoi i ke kau o 1882 i hala iho nei.

 

Nolaila, ke manao nei makou , he hana kupono na ka lehulehu holookoa, mai kela pea a keia pea o keia paemoku e hoala lakou i keia manawa i na noonoo ana, e wae me ke akahele, a e lawe a paa i ka poe kupaa ma ka hooko ana i ka pono me ka hoopilimeaai ole i ka poe e ake ana e hooko ia ko lakou mau makemake pilikona.

 

Aia i keia Kau Ahaolelo ae he mau hana ano nui ke hapai ia mai ana, a in a e hoouna aku ana ka lahui i ka poe  hupo e noho ma ia hana, alaila, he mea maopop loa, aole e loaa ana ka pono a me ka palekana i makemake ia.  No ka mea, e like me ka hupo ai na hana.

 

Ano la, ua hoala ia ae ka noonoo ana, (wahi a ka lohe ia makou nei,) no na inoa a ka aoao aupuni e waiho ae ana imua o na makaainana o keia kulanakauhale, e like no me kela mau kau holo bolata i hala iho nei, malalo o ka inoa "Bolata Alii."  Aohe a makou mau kamailio ana no na hana a ka poe i komo mua malalo oia inoa e hoike mai, he poe kupono ole loa kei ike ia.  Ua hoike ia ka hawawa a me  ka nana ole ia o ko ka lehulheu aoao e ia poe: ua poina lakou i ka poe nana i koho, a ua hoomanao wale no i ka mea hookahi.  Aohe haohao ana no keia mau hiona a makou e kamailio nei.

 

A oiai hoi makou e hoikeike aku ana i keia mau mea, aole no nae e poina ia ko ka makaainana mana.  Ua ike makou i kahi poe ua hoolei a hoolapuwale i kela mana nui oia ke koho balota.  Ua kuai aku i ko lakou balota no na onole rama a me na pola kope, a koho aku la i ka mea kupono ole e ku ma ka lakou aoao.  Pehea la e manao ia ai-o ke kanaka e hoao mai e kuai i kahi i kumu nona e komo ai iloko o ka Ahaolelo, e kuai ole aku ana ia iaia iho?  He mea maopop lea loa, o ka hopena o ke kanaka o ia ano, he hapai ana in a hana kalohoe a lapuwale.  A o ke kanaka e puni wale a e kuai ana i kona pono a me ka mana i haawi ia e ke kumukanawai, ua kupono ole ka loaa ana o ia mana iaia.

 

E hoomanao kakou e ka lehulehu, iloko o kela kau Ahaolelo i hala, ua ike ia ka pono ole o na hana, mamuli o ke alakai ana a ka poe ia lakou na kulana kiekie o ke Aupuni, a mamuli hoi o ke kuai ana aku o ka hapanui o na lunamakaainana ia lakou iho e hooko a hooholo in a mea a ua poe kiekie la i @ ke ai me ka nana ole ia o ka @ kaulike mawaena o na makaainana a me ka Nohoalii a me ke Aupuni pu.  A nolaila.  he mea pono e noonoo ia i keia manawa ka poe kupono e hele ai maloko o kela halea e hana i ka pono, i loaa ai i ka lehulehu na pomaikai i manao ia.  He nui na kekee i hana ia iloko o na la i hala ae a ke koho ia ka poe i lilo i ke kuai ia e na Kuhina a i kokua ai hoi e ka mana Moi, alaila, e nalo ana i a mau kekee, a e kau hou aku ana kahi apiki maluna o kahi a ku ka pakui.  He nui ka poe kupono, he poe aloha io ia Hawaii, a he poe makau ole i ka hana pono, a oia poe ka makou i makemake e koho ia ma ia kulana,  E kupaa kakou e ka lehulehu i loaa ai kakou pono, aole hoi e uhauha ia a pakaha wale ia.

 

KA MOKU KAUA HATAFODA.

 

O KA manuwa Amerika e ku nei iloko o ko kakou awa, he moolelo kaulana kona iloko o ke au kaua kuloko ma Amerika Huipuia.  O keia moku kaua, no ka papa helu elua ia, he 1800 ka nui o kona mau tona, a he 1200 ka ikaika lio o kona mau ehegini mahu.  O kona mau pu, he 12 pu aoao, me 16 mau pukuniahi o na ano e ae, a me na pono kaua lehulehu o kela me keia ano.  O ka moolelo i pili i keia moku, oia no kona manawa malalo o ka have a Adimarala Faragata, iloko o ka mahina o Augate 1864.  Ia mahina, ua hoakoakoa ae la ua Adimarala nei i kona mau aumoku kaua ma Mobile, oia hoi napapu pukuniahi o ka kipi.  Aia ma keia wahi, he 16 mau papu, a ma kahi e kokoke ana i ka'aekai he 10 mau laina pukuniahi.  Aia ma ka nuku o ke awa he elua mau papu ma kela a me keia aoao, he 30 pukuniahi o kahi papu a he 60 ko kekahi me 900 a oi koa, a mahope o na papu he moku hao pila me ekolu mau moku nukuniahi.  Ma ka la 50 Augate, 1864, ua hooholo iho la o Adimarala Faragata e hoouka kaua aku i keia mau papu o na kipi; a ua hoomaka aku la ia e holo aku maluna o kona moku oia o Hatafoda, a ukali mai la kona aumoku he 15 mohpe.  Ua hoomakaia ke ki hahana ana o na pu poka pahu iluna o ka Hatafoda aka, ua hauhoaia ae  la ua Adimarala nei a paa i ka likini hope o kona moku, a kauoha aku la e holo imua. O kekahi moku hao nui mamua aku o ka Harafoda.  ua ku ia aku la oia i kekahi topedo pahu a piholo iho la me ka lawe pu ana i ka ola o kona kapena a me 120 kanaka.  Ua hoomau aku ka Adimarala i ka hele imua me ka wiwo ole a hiki i ka wa i kaaloia ai ua mau papa nei, a hoomaka ke ki ana o kona mau pu a hiki i ke pio ana o na papu kipi.  Pehea la ka pakele ana o keia moku laau i na poka he haneri a oi e ki ia ana iaia, he mea kupanaha; a he keu no hoi o ka makau ole o kela Adimarala o ka hauhoa ana iaia a paa i ka likili o kona maku.

 

NO KA PULE

 

E o'u mau makamaka aole au i ike i ko oukou manao, aka.  e naha ana kuu puuwai i ka iini ana e loaa ia'u ka mea e hoola ai ikou poe.  Ina aole e ae mai ke Akua i kau pule, aole e hiki ia'u ke hoomanawanui.  Ua haawi au ia'u iho a i kuu ola no keia hana.  E lawe aku e ka Haku Iesu, a e pepehi mai ia'u e pono ai, in a me kuu ola nei mai ia'u e pono ai, in a me kuu ola nei a mo kuu make ana paha, e hoomahuahua ia ai na uhane hou iloko o ka Haku.  Ina mai ke ahua mai o kou luakupapau, e oi au ai ka poe e komo iloko o ke aupuni o ke Akua, mamua o kuu wa e ole nei.  alaila, e waiho mai ia'u iloko o ka hiamoe hope loa ana, no keia wale no i hoola ia ai na kanaka.

 

E ka Haku Iasu he nani ke ola ana nau, a he nani hoi ka make ana nau e kuu Haku aloha.  Ae akku ko'u e ike kakou i ka pule; a e hoohuli ia kakou iho mai na hora o ke ahiahi a hiki in a hora aumoe no ka hoola ana i na kanaka a holo aku ka makahiamoe mai ko kakou mau lihilihi aku.  O i hookahi po holookoa no ka pule, e noi nui i ke Akua e hoopomaikai mai i kou uhane a me ka poe e ae, e lilo ia po i po u, ae hoohanini ai i na waimaka no kou mau hewa iho.

 

E ka ekalasia o ka Haku, e hookiekie i ka leo no ke aloha ia mai o ko oukou mau uhane iho, a me na uhane i ka poe e ae, maihaalele kakou i ka pule i ke akua i kekahi po, a i ka pau ana a ka kakou mau hana kino, e hele kakou e hoohaahaa loa iho imua o ke  Akua.  I ko oukou mau kuli i ko oukou mau kuli ka poe i ike i ka pule i ko oukou mau kulihoi e ka poe ike ole i ka pule, e hoopii aku i na leo kahea ou kekahi hoala puni ana?  E hiki mai ia la, e awiwi mai ke Akua,

Amene.

RRV DR. TABMAC

Aha Kiekie o ko Hawaii Pae Aina.  Mokuponi o Oahu Hawaii Pae Aina ss. Ma ka Hooponopono  Waiwai.  Ma ka Waiwai o JULIA PAPA DAVIS EPA i make.  Olelo Kauoha ana i la e hooiaioia ai ka Pala pala Kauoha. a no ka hoolaha ana.

 

No ka mea. ma ka la i o Iune M. H. 1883 ua waihoa mai imua o ka Aha kekahi Palapala i oleloia, oia no ke Kanoha Hope Loa o Julia Papa Davis Epa i make aku la. a me ka Palapala Hoopii e noi ana e hooiaioia kela Palapala Kauoha a e hopeka hoi ka Palapala Luna Hooko no W. H. @ ua Waihoia mai e G. W. piilipo. @ no Luey Peabody ka hooilina.

 

Nolaila. ua kauohua o ka POALUA oia ka la 26 IUne M. H. 1883. ma ka hora 10 A. M. ma ka Rumi Hookolokolo o ia Aha ma @ Hale ma HOnolulu. oia aka la me ka hora e hooiaioia ai ia Palapala Kauoha, a e hoolohe hoi no ia nei ana mai. a me ka poe a pou i pili. e kue ana ia Palapala Kauoha. a me ka hoopuka ana i ka Palapala Luna Hooko.

 

A ua kauoha hou ia. e houlaha no ia mea no na pule ekolu iloko o ke KUOKOA. he nupepa i paha a i hoolahaia ma Honolulu.

 

A ua kauoha hou ia. e hoopukaia na Palapala Kena no na hoike no ia Palpala Kauoha, a me na hooilina o ke mea make, ma keia Aupuni e hele mai a e kue i kela Palapala Kauoha i ka wai i oleloia.

 

Kakauia ma Honolulu ko Hawaii Pae Aina. Iune 4, 1883.

A. F. JUDD.

Lunakanawai Nui o ka Aha Kiekie.

Idea:  Henry Smith.

                        Hope Kakauolelo                    1123 its.

 

HOOLAHA HOOKO MORAKI ME KE KUAI.

 

Mamuli o kekahi mana kuai i hoikeia maloko o kekahi palapala moraki i hanaia mawaena o Laika K. Kepohoni a me Samuela Kepohoni kana kane mare no Honolulu mokupuni o Oahu ka aoao mua, a me Jas. L. Dowsett no Honolulu i oleloia no ka elua, i hanaia ma ka la 15 o Dekemaba M. H. 1883, a i kopeia ma ka buke kope 73. aoao 37-39 a mamuli o ka uhakiia ana o na kumu aelike oia hoi ka uku oleia o ka uku panee i hoopaaia maloko o ua palapala moraki la.  Molaila ke hoolahaia aku nei e ka mea nona ka aoao elua, e hooko ana oia ia mana kuai, a ma ia hooko ana e kuai kudala akea ia aku ana ka aina i hoikeia ma ia moraki ma ka Poalua la 24 o Iulai M. H. 1883 ma ke keena kudala o Lyons & Levey ma Honolulu i oleloia ma ka hora 12 M. o ia la.

 

Penei na aina e kudalaia ana: O kela mau apana aina a pau loa e waioh la ma Kaluaopalua, a me Keauhou, Kalihi, mokupuni o Oahu i oleloia, no laua na eka he 2 60-100. a i hoakakaia ma na Palapala Sila Nui Helu 1255 a me 679.                        JAMES I.  DOWSETT.

No ka Aoao elua.  

Hanaia ma Honolulu Iune 9 1883.

                                                            Aia ma kahi o J. M. Monsarrat, (Maunakea) no hoakaka no keia mea.                      1123 7t.

 

HOOLAHA

 

Ma ke keena o ka Lunakanawai Kaapuni Apana Eha H. P. A.

 

E ike auanei na kanaka a pau, o na la hookolokolo i hoolaha mua ia no ka hoolohe ana i hihia imua o keia aha, oia hoi na la 24, 28,  a me 29, o Mei, a me ka la 40 Iune M. H. 1883.  Me keia ua hoololiia a ua hoopaneeia ia mau hihia a pau penei;

 

Ma ka Wai wai o PALAU k, no Waihee, Iune 27, waiwai o KAAMA W. no Wailuku, Iune 27, waiwai o NALEIPULEHO, k, Iune 27, waiwai o B. KEKUA k. no Wailuku, Iune 28, waiwai o OPUNUI k. no Waihee, Iune 28, waiwai wai o OPUNUI k. no Waihee, Iune 38, waiwai o J. BOARDMAN, no Kahului, Iune 28, E hooloheia ana na hihia i hoikeia maluna ma ka Hale HOokolokolo ma Wailuku.

 

Ma ka Waiwai o A. JACKSON o Makawao, Iulai 3, waiwai o B. H. SNIFFIN o Kula, Iulai 2.

 

E hooloheia ana keia mau hihia ma ka Hale Hookolokolo ma Makawao.

ABR. FORNANDER.

Lnakanawai Kaapuni Apana Elua o ko Hawaii Pae Aina.

Eahain, mei 29, 1883                          1123 3ys.

 

LIO HALEHEWA.

 

Maluna o ka aina o Mokea, Kalihi, a me Honomalino, Kona Hema, Hawaii, ua loaa he lio k.  ulaula i kuniia me kekahi hao kuni ano e ma ka uha hope hema.  Ekii ae ka mea nona ka lio me ka uku ana i ka auhau o ka hele hewa ana maluna o na aina i hoikeia maluna he $3. me ka uku o keia hoolaha ana he $1.

            1123 It. *                                                                                                                                                        J. NAKEA.

HOOLAHA WAI

 

O na auhau wai a pau loa e waiho aie nei i ka Oihana Wai, e uku ia ae ma ke Keena Wai o Honolulu, kihi o alanui Nuuanu me Moiwahine, ma ka, a mamua ae o ka la 30 o Iune 1883, a i ole e hoopaaia no na pono wai me ka hoike hou ole ia aku.

                        CHAS.  B. WILSON, Luna Wai.

                        Aponoia:  JNO. E. Bush,

                                    Kuhina Kalaiaina.                   1123 3ts.

 

HAULE !  HAULE ! !

 

Ua haule he nota kikoo dala ma ka la 10 keia mahina, no $450. i hanaia e Wong Tai no ka pomaikai o Hee Lee, Chat Kit, Chee Ong, i kakauia ma ka la 10 Maraki 1883, a i kakau kua ia e Wong Leong.  Ke papaia aku nei ka poe a pau ma o ka hoolauna ana i ua palapala la.  O ka mea e loaa ana e uku makanaia ke hoihoi ae ma ka hale hana kainaa o Wo Chong & co. alanui Nuuanu.

                                                HOnolulu Iune 4 1883.                                                                                   1123 3t.

 

KA BUKE HIMENI KKULA SABA TI KA HOKU AO NANI.

 

Ua loaa hou mai nei ka Buke Himeni Ka Hoku Ao Nani i paiia me na ili nani loa, no ke kumukuai oluolu loa, a e kuaiia aku ana ine ka makepono loa ma ka Halekuai o A. L. Kamika-opio.  Helu 44 ma ke Alanui Papu, e pili pu ana me ka Hale paikii o A. A. Monatano, ma Ewa mai o ka Hale kuai o E. O. Hall & Son.

                                    EIA NA KUMUKUAI.                                 *

                                                                       O na buke me na iliulaula nani……….75 ct

                                                                       O na buke me na ili kahiko………..…50 ct

                                    He mea pono i na Kula Sabati a me na Anaina Hoomana i koe, e kauoha koke mai.

                                                                                                                                                                                                1119    4t

 

OLELO HOOLAHA.

 

E ike auanei na kanaka a pau ke nana mai i keia, ke hookapu a ke papa loa ia aku nei na holoholona a pau e hele ana maluna o kuu aina ma haou, Hana, Maui.  O ka poe e hoolohe au ia H, Kahili i luna nana e hopu na holoholona e loaa au ana maluna o kuu aina ma Haou, Hana, Maui.  O ka poe e hoolohe ole ana i keia, e uka no $1.  Ua hookohy aku au ia H, Kahili i luna nana e hopu na holoholoa e loaa aku ana maluna o kuu aina.  a he mana hiki iaia ke hoolimalima aku ia mau aina o'u.                                            K.  KEONI

1122 2ts.  *

Mamuli o ka mana i haawiia mai ia'y e ke Kumukanawai a me na Kanawai o keia Aupuni a ma ko'u manao ana he mea keia i ku i ka pono,

Ma keia ke KAUOHA nei au.  O ke Kau Hookolokolo o ka Aha Hookolokolo Kaapuni Apana Elua e malamaia ana ama Wailuku, Maui, ma ka Poaha mua o Iune M. H. 1883, ua hoopaneeia a ka POAKOLU, oia ka la 20 o Iune, 1883, i oleloia ma ka hora 10 A. M.

                        Ikea ko'u lima a me ke Sila o ka Aha Mei M. H.  1883                                 A. F. JUDD

                        Lunakanawai Nui o ka Aha Kiekie

                        Ikea:  Henry Smith,

                                    Nope Kakauolelo.                   1121 3ts.

 

OLELO HOOLAHA,

 

Ua nalowale kuu lio wahine lokia hakeokeo ma ke kula o Kalihi, aole he maopopo ke hao kuni, aka, ua paa, ia'u kona ano.  O ka mea e loaa ai a hoihoi mai ma ko'u wahi noho ma ka halekuai rame ma Honolulu, e loaa no ka uku makana he $10.00.

                                                                                                                                                                        KEOKI HAPAKELA

1122 4t.

 

NA HOOLAHA HOU.

Aha Kiekie o kok Hawaii Pae Aina.  Mokupuni o Oahu ko Hawaii Pae Aina @.  Ma ka hooponopono Waiwai.  Ma ka Waiwai o H. H. RUTH KEELIKOLANI o Honolulu i make.  Olelo Kanoha e koho ana i la e @ io ai ka Palpala Kauoha.  a no ka hoolahaana

 

No ka mea, ma ka la 31 o Mei M. H. 1883 ua waihoia mai imua o ka Aha, kekahi Palapala i oleloia, oia no ke Kauoha Hope Loa o H. H. Ruth Keeliikolani i make aku la.  A me ka Palapala Hoopii e noi ana e hooiaioia kela Palpala Kanoha a e hoopuka hoi ka Palapala Luna Kooko no Charles R. Bishop a me Rudolph W. Meye. ua waihoia mai e laua.

 

Nolaila, ua Kauohaia, o ka POALIMA, oia ka la 22 o IUNE M. H. 1883, ma ka hora 10 kakahiaka, ma ka Rumi Hookolokolo o ia Aha, ma Honolulu ma ka mokupuni o Oahu oia ka la a me ka hora e hooiaioia ai ia Palapala Kauoha. a e hoolohe hoi no ia noi ana mai, a me ka poe a pau i pili. e kue ana ia Palapala Kauoha, a me ka hoopuka ana i ka palapala Luna Hooko.

 

A ua Kauoha hou ia,e hoolaha no ia mea no na pule ekolu iloko o ke KUOKOA me Hawaiian Gazette. he mau nupepa i paiia a i hoolahaia ma Honolulu.

 

A ua Kauoha hou ia. e hoopukaia na Palapala Kena no na hoike no ia Palapala Kauoha. a me na hooilina o ka mea make, ma keia Aupuni e hele mai a e kue i kela Palapala Kauoha i ka wa i oleloia.

 

Kakauia ma Honolulu, ko Hawaii Pae Aina, Mei 31, M. H. 1883.

A. F. JUDD

Lunakanawai Nui o ka Aha Kiekie.

Ikea: HENRY SMITH Hope Kakauolelo.

1122 3ts.

 

Aha kaapuni Apana Eha o ko Hawaii Pae Aina.  Ma ka Hooponopono Waiwai.  Ma ka Waiwai o PAKAUA k. no haiku. Kauai. i

 

Aha Kaapuni Apana Eha o ko Hawaii Pae Aina.  Ma ka HOoponopono Waiwai.  Ma ka Waiwai o S. KALAWAIA i make.  Ma ke Keena imua o ka Lunakanawai Kaapuni.

 

Ma ka heluhelu a me waiho ana mai o ka Palapala Noi a me ka Papa Hoike o P. R. Holi, Lunahooponopono o ka Waiwai o S. Kalawaia no Waimea,, Kauai, i make, e noi ana e aponoia na hoolilo he$-----a e hoike ana, o na mea i loaa mai iaia he $----a e noi ana e nana a aponoia kela mau mea, a e kauohaia e mahele i na waiwai e waiho ana ma kona lima i na mea i kuleana malaila, a e hookuu ana iaia a me kona mau hope mai ko lakou noho ana ma ia ano.

 

Ua kauhoaia, o ka POAONA.  Ka la 30 IUNE M. H. 1883, ma ka hora 10 kakahiaka, imua o ua Lunakanawai la, ma ke Keena ma ka Hale Hookolokolo ma Koloa, oia kahi a me ka manawa i kohoia ai no ka hoolohe ana i ua Noi la, a me na Papa Hoike i oleloia, a o ka Noi la, a me na Papa Hoike i oleloia, a o ka oe a pau i pli malaila e hele mai a hoike i ke kumu io ko lakou e ae oleia ua noi la, a malaila e hoike ai na hoike o na mea i kuleana maloko o ka waiwai i oleloia.

 

A o keia kauoha ma ka olelo Hawaii e paiia maloko o ke KUOKOA, he nupepa i pai a hoolahaia ma HOnolulu, i ekolu pule mamua ae o ka manawai i oleloia no ka hoolohe ana.

 

Kakauia ma Koloa ko Hawaii Pae Aina, i keia la 24 o Mei M. H. 1883.       J. JARDY,

Lunakanawai Kaapuni Apana Eha.                1122 3t.

 

make.  Imua o ka Lunakauawai Kaapuni ma ke Keena.

 

No ka mea. ma ka la 19 o Mei M. H. 1883, ua waihoia mai imua o ka aha, kekahi Palapala i oleloia, oia no ke Kauoha Hope Loa o Pakaua k. i make aku la.  A me ka PalapalaHoopii e noi ana e hooiaioia kela Palapala Kauoha a e hoopuka hoi ka Palapala Luna Hooko no A. K. Mika ua waihoia mai e Maria Keaupuni.

 

Nolaila, ua Kauhaia, o ka POAONA oia ka la 23 o IUNE, M. H. 1883, ma ka hora 10 kakahiaka, ma ka Rumi IIlookololokolu o ia Aha ma Koloa, oia ka la me ka hora e hooiaioia ai ia Palapala Kauoha, a me ka hoopuka ana i ka Palala Luna Hooko.

 

A ua Kauoha hou ia e hoolaha no ia mea no na pule ekolu iloko o ke KUOKOA, he nupepa i paiia a i hoolahaia ma Honolulu.

 

A ua Kauoha hou ia, e hoopukaia ka Palapala Kena no na hoike no ia Palapala Kauoha a me na hooilina o ka mea make, ma Hawaii nei, e hele mai a e kue i kela Palapala Kauoha a me na hooilina o ka mea make, ma Hawaii nei, e hele mai a e kue e kela Palapala Kauoha i ka wa i oeleloia.

 

Kakuia ma Koloa, Kauai, ko Hawaii Pae Aina, Mei 19, 1883                       J.  HARDY,

Lunakanawai Kaapuni Apana Eha.    1122 3t.

 

HOOLAHA KUAI WAIWAI PAA A KA LUNAHOOPONOPONO WAIWAI.

 

Mamuli o ka mana o kekahi Palapala Kuai i hoopukaia e ka Hon.  B. H. Austin, e noho ana he Lunakanawai Hooponopono Waiwai, ma ka la 21 o Mei A. D. 18883, e kuai aku ana ka mea nona ka inoa malalo ma ke Kudala Akea, me ka alo iho o ke Keena Oihana o D. H. Hitchcock, Luna Kudala o Hilo, mokupuni o Hawaii, ma ka hora 10 kakahiaka, ma ka POAONO, ka la 23 o IUNE, 1883, no ka dala Kuike, no na Palapala Sila.

 

I---Kela mau Hale noho laau Nunui Ekolu a me na hale liilii iho ekolu, i kukuluia ma ka aina a waiho la ma Maulli, Hilo, a i hoakaka ia ma ka (Apana Helu2.)  E hooneeia keia mau hale mai ka aina aku e ka mea kuai iloko o na mahina elua mai ka la kuai aku.  Hookahi o keia mau hale nunui, he hale noho ohana a he halekuai, a he hiki wale no ka hooneeia.

 

2---Kela apana aina e waiho la ma Maulili, Hilo Hawaii, a i hoakakaia ma ka Palapala Sila Nui Helu 1655. Aia ma ka muliwai o Waimea kekahi palena, a nona na eka he 24.  Ekuai waleia ana no ka aina aole o na hale kekahi.

 

O na waiwai i hoikeia maluna, kekahi no ia o na waiwai o Pelero Wahakane i make.  Mai kai na Palapala Sila.  I ka mea kuai no na lilo o na Palapala Kuai.  O ka uku auhau no ka makahiki 1993-84, e ukuia no e ka mea Kuai.

 

No na mea aku i koe, e ninau i ka mea nona ka inoa malalo ma Honolulu, a i ole iaI).  H. Hitchcock, Luna Kudala o Hilo Hawaii.

W, AUSTIN WHITING,

            LUNAHOOPONOPONO O KA WAIWAI O PETERO WAHANE I MAKE.

1122 3t.

 

HOOLAHA PAPA.

 

O ka põe a pau e loaa aku ana e hahai a hoohuli holoholona maluna o ka aina o Aeanui, Maui, a maluna paha o kekahi mau aina e ae i onaia e ka mea nona ka inoa malalo, a i hoolimalimaia paha, e hoopiiia no elike me ke kanawai                  T. K. CLARKE & co.

                                                                                                                        Kipahulu, Maui.  Mei 10 1883. 1120 4t.

 

Aha Kaapuni Apana Eha o ko Hawaii Pae Aina.  Ma ka Hooponopono Waiwai.  Ma ka Lunakanawai Kaapuni ma ke Keena.

 

No ka mea, ma ka la 70 Mei M. H. 1883, ua waihoia mai imua o ka aha, kekahi palapala i oleloia, oia no ke Kauoha Hope Loa o PUNIWAI i make aku la, a me ka Palapala Hoopii e noi ana e hooiaioia kela Palapala Hoopii, e noi ana e hooiaioia kela Palapala Kauoha, a e hoopuka hoi ka Palapala Luna Hooko no A. K. Mika, ua waihoia mai e Akenaka Popolani wahine kanemake.

 

Nolaila, ua kauohaia, o ka POAONO, oia ka la 20 Iune, M. H. 1883, ma ka hora 10 kakahiaka.  ma ka Rumi Hookolokolo o ia Aha, ma Koloa, oia ka la me ka hora e hooia ioia ai ia Palapala Kauoha, a e hoolohe no ia noi ana mai, a me ka poe a pau i pili, e kue ana ia Palapala Kauoha, a me ka hoopuka ana i ka Palapala Luna Hooko.

 

A ua kauoha ia, e hoolaha no ia mea no na pule ekolu iloko o ke KUOKOA, he nupepa i paiia a i hoolahaia ma Honolulu.

 

A ua kauohaia, e hoopukaia na Palapala Kena no na hoike no ia Palapala Kauoha, a ma ne hooilina o ka mea make, ma Hawaii nei, e hele mai a kue i keia Palapala Kauoha i ka wa i olelaia.

 

Kakauia ma Koloa ko Hawaii Pae Aina, Mei 7, 1883.

JACOB HURDY,

Lunakanawai Kaapuai Apana Eha.                 1120 3t.

 

NA HOOLAHA HOU

 

Aha i @

Aina.  Ma ka @

ka Wawai o @

Honolulu Mokupuni @

ole.  Imua @

Kauoha e Hoolaha @

Hoko i Lunakanawai @

 

Ma ka heluhelu @

Palapala Noi a @

me W. Kalaeha @

o William Har@ @

make kauoha ole ma @

ka la 11 o Aperila @

haawiia ka Palapala @

nopono Wai wai a @

Honolului oleloia.

 

Ua kauohaia, @

IUNE M. H. 1883. @

ka hoolohe ana i ua noi @

nawai la ma ke Keena Aha, ma Honolulu a me @

wahi e hele mai ai na @

mai i ke kumu, in a @

ae ole ia na noi la.  A @

hoolahaia ma ka olelo @

ka NUPEPA @

lu.

            Kakauia ma Honolulu @

Mei 23 M. H. 1883

            Lunakanawai @

            Ikea: HENRY @

                        HOPE @

 

Aha Kiekie o ko Hawaii @

Hooponopono Waiwai @

Hawaii Pae Aina @

Maka w. o Heeia . K.

Oahu i make. olelo @

e hooiaio ai ka Palapala @

laha ana.

 

No ka mea ma ka 10 @

waihoia mai imua o ka ana @

oleloi, oia no ke kauoha @

KA i oleloia i make  aku @

Hoopii, e noi ana e @

Kauoha a e hoopuka @

J . Kahoowalwale o @

ia mai e J. Kahoowalewale @

Nolaila, ua kauohaia ka la 15 o IUNE M. H. @

A. M. ma ka RUmi @

Honolulu ma Aliiolani @

hora, e hooiaioia aina @

hoolohe hoi no ia @

pau i pili, e kue ana ia @

ka hoopuka ana i ka @

 

A ua kauhoa @

na pule ekolu iloko

i paiia a i hoolahaia ma @

pau i pili, e kue ana ia @

ka hoopuka ana i ka @

 

A ua kauhoa hou ia, @

la Kena no na hoike @

 me na hooilina o ka @

 Oahi, a me Kona, Hawaii #

 i kela Palapala Kauoha #

 

Kakauia ma Honolulu

Mei 19, 1883              @

Lunakanawai Nui @

Ikea: HENRY SMITH.

Hope kakauolelo.

 

Aha hookolokolo Apana @

Pae Aina.  Ma ka H. @

ole.  Imua o ka Lunakanawai Keena.

 

Ma ka heluhelu a me @

Palapala noi a kalua @

ua make kauoha olw ma @. @

Iune M. H. 1875, a e @

 lapala hookolu Lunakanawai @

William H. Coles.

 

Ua kauohaia. o ka @

IUNE,. M. H. 1883 @

oia ka manawai kohoia @

 nonoi la, imua o ua I@

keena Hookolokolo o keia @

ma ia manawa a ma ia @

na mea a pau i pili e @

he kumu oiaio ko lakou  @

A o keia olelo kauoha @

Hawaii i ekolu @pepa ma Honolulu

 

Kakauia ma @

Aina. Mei 14, M. H.

Lunakanawai

 

HOOLAHA HOOKO @ @

 

Mamuli o kekahi @ ko o kekahi palapala @

o S. M. Kinimakalehua @

ni o Oahu, o ka aoao mua.

Kahi Malama Waiwai @

Naone i make o ka @

Dekemaba 1880. i kakau

69 aoae 57, 58, a mamuli

haia aku nei e J. M. @

lama Waiwai hou o na @

Naone i make e hook @

na i hoikeia ma ia @

M. H. 1883, ma ke @

Levey, ma Honolulu @

Aia ma kahi o J. M. @

ka no keia mea.

 

Hanaia i keia la 20 @

 

Kahu Malama Waiwai @

Hao Naone i make

 

Penei na aina e kudala ma @

na a pau loa o S. M. @

oia hoi he hookahi hapa @ ko o kela aina a pau loa e @

pau, Koolauloa, Mokupuni @

kaia na palena ma ka Palapala @

Helu 235, i haawiia ia @

eka he 123 a oi a ami ma @

 

HOOLAHA HOOPONOPONO

 

Ke hoolaha aku nei @

malalo, ua kohoia laua i @

no ka waiwai o Ahuli w. @

laila o ka pow a pau loa @

mai lakou i ka lakou @

iloko o na mahina @

ole, e hoole mau loa ai @wai A o ka poe i ale @

na mea nona na inoa malama @

na o W. R.  Kakela

 

OLELO HOOLAHA

 

Oiai ua hookohu @

ka inoa malalo i @

ka Waiwai o Kaahalama @

hoolahaia aku nei i ka poe @

wai o ka mea i make, @

ka põe a pauhe kuleana @

o ka mea i make, e hoike

mau palapala hooiaio @

ka inoa malalo, a i ole ia

Loio, ma kona keena hana @

humanu, Helu 15, Honolulu

na eono, a i ole, e hoole ma @

 

Ma ke Keena o ka @

Apana Elua o ko Hawaii @

Waiwai o OPUNUI no @

ke.

 

Ua heluheluia a ua waihoia @

a meheula w a me @

hooponoponoia ka waiwai @

Waihee, Maui, i make a @

ilina.

 

Nolaila ke kauohaia @

pau ke pili, o ka POAKAHI @

IUNE 1883, ma ka hora @

le Hookolokolo ma Wailuku @

kahi i kohoia no ka @

me na mea kue ke hoikeia

 

OLELO HOOLAHA

 

Ua makemake o KAUKA @

ike aku imua o kona mau @

makamaka pu, ua hoololi ae @

hi noho a me kona hale @

kihi o na ALANUI BERITANIA @