Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXII, Number 29, 21 July 1883 — KA MOOLELO O NA LA O NA ADIMARALA BERITANIA OIA HOI MA KAHI OLELO ANA. Na Liona Au-moana O ENELANI. KE KAUA ANA O NA AUMOKU KAUA BERITANIA,-A ME KO ENELANI MAU PAPU LAAU, &c., &c. [ARTICLE]

KA MOOLELO O NA LA O NA ADIMARALA BERITANIA OIA HOI MA KAHI OLELO ANA. Na Liona Au-moana O ENELANI. KE KAUA ANA O NA AUMOKU KAUA BERITANIA,-A ME KO ENELANI MAU PAPU LAAU, &c., &c.

Kahi Rul* maikai kahiko, Nana i hoolawa mai na kuhikuhi, Na ka mea Oi o ka Ikaika,— Nana e Noho Alii ka Moana, A owai la ka mea hiki ke aa niai ? Owai UA? —Makia e ma A uniok» Btriiama. KA HAKU KOKERANA. 0 ka \eo kahea a ka Haku Kokerana i kahea aku ai maloko o ka o le, aole i hooloheia mai e na moku kalepa e hooiho la, no lakou na pea kau aoao e kauo hele ana i ka ilikai. Ua huki ae la lakou i na pea a pau e like me ka hiki ia lakou ke hana, oia hoi ma ko lakou manao ana, i nui ka holo o ka moku, a pakele lakou mai keia moku kialua powa. 1 ka wa i kau aku ai ka Haku Kokerana iluna o kona moku kialua, ua hoomaka koke aku la lakou nei i ke alualu ana i na moku ekolu, me ke ki ana aku i na poka pukuniahi mahope o na moku kalepa. He nui ka poino i loaa ia lakou mamua o ka lawe pio ia ana mai o ka moku nui loa, oia hoi ka Fotuna. Ua haihai na kia, a ua weluwelu na pea, a iloko no o keia poino ntai, aole i haawi pic> mai na mpku jca-i ia latou iho. He hora | hookahi a oi keia alualuia ana o na enemi, ua pili aku la ke kialua Beritania ma ka aoao o ka moku kalepa Fotuna, iloko o'la manawa i kilou aku ai na polohuku kikiwi, a paa aku la na rigini o ua moku la, a iloko o ia manawa i pinana aku ai ka Haku Kokerana me kona mau ukali iluna 9 ka moku o ka enemi, a o na poe o luna o ua moku nei, ua ku laina mai la lakou ma keka- ] hi aoao, hele mai la ka ona o ua moku nei a haawi pio mai la ia Kokerana i ko lakou moku a me na waiwai a pau o luna o kona moku. O na olelo a ka ona 0 ua moku nei, e hai ana no ko lakou noho ana ma ka aina malihini no na makahiki he 20, me ko lakou hooikaika ana i ka hana, he mau huaolelo aloha loa ia i [)ae mai ko lakou waha mai, me ke noi ana, ina he mea oluolu i ka Haku Kokerana ke j lawe i na waiwai a waiho hapa mai 110 j lakou kekahi, no ka mea, ke ole ke da- j la me lakou, alaila e lilo no lakou i mea hooheneheneia mai i ko lakou wa e hiki aku ai i ko iakou aina, me ka hele ana aku paha ma ke ano makilo. O keia mau olelo a na kanaka o luna o keia moku, ua ae aku la ka Haku Kokerana ia lakou e pakele mai ka hoopai kaumaha ana i manao ai e hoopai, oia hoi e lawe oia a pau loa ka waiwai, a e hooUlo ia lakou i poe pio. Ua haawi aku la oia i ke kauoha ia lakou e kuu iho i na waapa, a e ee aku lakou iluna 0 laila. Haawi hou aku la oia i ka lua o kana kauoha- i kona moku kialua holo, e alualu aku i kekahi o na moku elua e holo la, a hiki i ka loaa ana. Ua alualu koke aku la ke kialua Beritania i kekahi mau moku iho elua, me ke ki ana aku i kona mau jK>ka pukuniahi i ka lewa, a ua hoomau aku lakou i ka holo ana a hiki wale i ka manawa i kaalo ae ai 0 ke kialua powa ma kona aoao, ua ki aku la hookahi }\ipa}Hi o luna 0 ke kia)ua i ka moku kalepa, a e like me ke kokoke loa o na moku elua ma kahi hookahi, aole loa hookahi pokai hala ma keia ki ia ana aku 2a. O ka moku kalepa i ka wa i loaa pono aku ai o kona aoao i keia mau poka, ua huli aoao aku la oia no kekahi mau sekona, oiai kona palekai ua weluwelu « o na kanaka hoi o iuna, aole i emi mai malalo o kekanahiku i make a hoeha ia iloko o ia wa pokole. O keia moku, ua pii aku la na koa Beritania iluna, a hoohuliae la i ka ihu o ka moku i kahi a. ka moku Koiuna e Una ana. hoopii mai !a lakou a hi£i i llaiia, hoihoi ta mai la na kanaka o luna 10 ka moku Fotuna, me ka haawi ana

mai o ka Haku K>^ eran3 ' kana kau ; oha e iawe lakou i* 3 waiwai e Uke me , ka iakou makemafc| c * ua m °ku nei * \ hukiiaihola ka Panio *° i!alo ' a ; huki ia ae la fc«|* 18 Beritania iluna. ' O keia moku. H p^ l malalo 0| ka hae Pelekane, hookau akulaka|: Haku #*" okonamanji koa e iawe i keia . waivvai innia ° « ka Alihikaua N- Kikaa, heii na na aikV*. 111 03 0 eia ; moku kialua i kdl|'^ ,ni 0 ne^ani - O j na waiwai makanr* ' una ° 1 ua moku nei, no :i J kekumu waiwai < io ma ke koho w * ana akii, c 1 emi malalo o na itj|iona dala ekolu, e i hoihoi ia ia loaa ro iloko oke keena kaua 1 o Enelani no koni 'mau aumoku. Hookuu ia aku a ka moku elua i la- : we pio ia mai. a h alele aku la ka Ha- i ku Kokerana i na kihakai o Aferika no ke kowa o Giban feta nia ke ahiahi o 1 ua la nei. Ua loj e wale ia m{\i, o ka papu Paniolo o 1 ana ma ka lae L'Ekuelono, ua ole > ia, oia kekahi o na papu ikaika loa n ina e pale aku na aumoku Beritania i ;a hokokoke ana ma , ia niau kai. O k ia uahi paakiki ima nao ia, oia auaneukahi a ka Hiaku Kokerana i mauao a| e hele e hui kino ?he lakou me ka oi o ka lakou mau pahikaua. Ma keia wahi £ na poe heluhelu, e hoopokole iki kakou no kana mau hana imua o keia Papu, no t ka niea, aole oia i kaulana loa.juo keia mau hana liilii, aka, he mau hoaiai hiki mua wale no keia no kana mau hana koa. Mai loko mai nae o keia kii ana aka Haku Ko-

kerana i keia Papu, a ekolu mahina mahoj>e mai o ia mānawa, ua lawe pio ia mai keia Papu, a ua puliiia lioi i ke ahi he 14 mau moku o na enemi, a he hookahi moku waiwai nui. • Mahope iho pau ana o na makahiki elima o.|cia hploholo ana o ka Haku Koker|£3i huli hoi aku la oia i a ua oi aku hoi 'kana mau hana koa mamua ae 0 kekahi mau Adimarala e ae e holoholo ana ina ke Kaiwaenaho-1 nua iloko o ia manawa, nolaila, ua kau j la mai laia kekahi hōailona e ae ana i i moeuhane ole ai mamua, oia hoi ua hookohu ia mai ia oia, he Adimarala papa ekolu o na aumoku kaua alii. O ka inoa 0 ka Haku Kokerana, oia kekahi o na inoa kaulana iloko o ke aupuni o 3epania, Aole lakou i poina iloko 0 ka moolelo 0 na moku i puhiia e ia i ke ahi, a me kekahi mau moku waiwai eae i puhiia ike ahi. He mau inahina keia noho ana a ka Haku Kokerana i Enelani, hiki mai la na lono i ke keena kaua, ua lawe pio ia kekahi mau moku kaūa Beritania a ua" powa ia hoi kekahi mau moku kalepa e kekahi moku nui a ke aupuni o Sepania i hoouna aku ai e holo ma na kahakai 0 Amerika Hema, e hoomakakiu ai i na moku kalepa waiwai o Enelani, e holoholo ana ma ia mau kai. 1 Ua oielo ae na nupepa o Sepania i na mea e pili ana i ua moku la penei: "O ko kakou moku kaua Emareda e holoholo nei ma na kahakai o Amerika Hema, oia ka lpuka Pani nana e kaana like na pilikia o ko kakou mau aumoku i powaia ai e ka Haku Kokelana me ke ano hohe wale. Ua like a like iho la kakou nia na waiwai i hoopoinoia, oiai, ua piha ka ehiku o ko lakou mau moku i powa ia e ko kakou. a maiia paha iloko o keia mau la pokole e hele nei. ua piha hou iho la paha he ehiku oia mau moku. E lanakila mau aku ka Emareda | O keia moku kaua ka Emareda, nona na pukuniahi he kanahiku a oi, me na koa i wae ia he 400. kuhihewa oa iho la ke aupuni o Sej>ania ma ko lakou kapa ana aku, oia ka Ipuka Pani oia mau moana akea. Oke aupuni o Kili ma ka moana Pakipika nei, huli! ae la oia ma ka aoao o $epania, a ko- j kua aku la i na lako kaua a pau e iike j ;me ko lakou makemake iho, a haawi j \ aku la i na papu ikaika'o Kalio maialo; 1 o ke alakai ana a keia Adinarala Pani- \ jo!o a me kona mau aiiikoa. ; ! ' {Aoie i } |