Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXII, Number 30, 28 July 1883 — Page 2

Page PDF (1.96 MB)

This text was transcribed by:  Gayla Goo-todd
This work is dedicated to:  Kamehameha Schools

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

KA NUPEPA

 

KUOKOA ME KE AU OKOA.

 

(@ Huiia.)

 

No Ka Makahiki         @@00

 

Eoeo Mahina               @ 00

 

Dala Kuike ka @@ia

 

POAONO, IULAI, 28, 1883.

 

KA HOIKE O NA KULA.

 

            Ma ka Poakahi o keia pule ka hoomaka ana o ka hoike o na kula aupuni o ka apana o Honolulu, o Oahu nei. Ma ka Poakahi ka ia@ke ana o na kula Kam@hili Waikikikai. Manoa, ma ka luakini o Kameiliili a ma ka Poalua na kula o Kalihi-kai, Kalihi-uka, Moanalua a me Pauoa ma ka luakini o Kaumakapili a i ka Poakolu nei, na kula o Kaumakapili, Kawaiahao, Roma k. a me Roma @, ma ka luakini o Kaumakapili.  Aole makou i ike maka i na hana hoike @ lawelaweia, aka ma ka hoike mai a kekahi poe makamaka i ike @@no i na hana i lawelaweia, ua maikai a ua holopono na hoike ana ma kekahi ma@ kula. Ua pupu iki kekahi mau kula aka, ke laweia ma ka a@e@iga ana, ua holomua no na kula a pau. Aole i hoikeia mai ia makou na kula helu ekahi, elua, a pela aku, aia nae a pau na la hoike a makaukau ka hoike a na komite hoike kula, alaila, e hoike aku no makou imua o ko makou poe heluh@@@.

            Ma ka Poakolu nei no hoi ka hoike ana o ke kula Alii o Kahehuna; ika Paaha nei ko Koleaka; a i ka Poalima nei ke kula kaikamahine of Pohukaina. I keia mau ia no hoi maluna i hoike ai na kula o Ewa me Waianae. Aole he lono i hoikeia mai e pili ana no ia mau kula. Ua pau  ka hoike, ua kaawale aku na hora e paa ai maloko o na halekula, no ka manawa, a ua hiki mai ka wa e hoomaha ai a kuu hoi ka luhi o ka noonoo ana no na haawina kula. E hauoli e na keiki kula, no ka mea, "o ka wa @oomaha nei, e hauoli kakou a pau"

 

KA ELELE POAKOLU MA KE

ANO HE LOIO.

 

            Ua hoopuka ka Elele Poakolu o kela paleaku nei he kolamu a oi o kona manao pepa ma ke ano me he loio la e pale ana i ka hihia o Mr. John Richardson, aka nae loio e no ka Elele ma kona aoao, ma ke ano e pale ana iaia a e hoapono ana i kona noho luna aupuni ana.

            O John Richardson ka i hoopii i na ona o ka nupepa Ka Pae Aina a me na ona o ka nupepa Hawaiian Gazette; he mau hoopii ano koikoi kana i hapai ai ma ke ano hihia Karaima a me ka hihia Ki@la koi poho. I ka haule ino ana nae o ka hihia mua i hanaia, oia ko J. U. Kawainui a me kona kaikaina, alaila wikiwiki o Mr. Richardson e hoopau wale i kana mau hoopii e ae a pau. No ke aha la keia kuemi hope ana me ka hikiwawe loa a wikiwiki i ka hoopau wale i na hoopii e ae a pau? Ua makau anei i na kahoaka e kau mai la mamua o ke alanui, kahi a ka hoopii kanawai e alakai aku ai? Pela paha, aole paha. @@a, o ka Elele Poakolu, oia ka mea akaaka. Lele e mai nei kela e hoapono i ka mea nana i hoopii a kanalua hou a hoihoi ihope. Ina paha o ka Elele ka loio o Ioane imua o ka aha kanawai, ina no ua hoomauia ka hana kanawai a hiki aku la ihea? Aole o ka Elele he hoaaloha no Ioane, ua maopopo loa ia; no ka mea, ina he aloha kona i ka mea nana i hoopii a hoopau wale i kana hoopii, ina ua noonoo pono oia no ke kumu o na haule wale ana o keia mau hihia, a elike ho@ me ka makemake o ka mea nana na hoopii e hoopauwale, pela hoi e hamau leo ai kona makamaka ka Elele Poakolu, e aho ia. Eia nae ke palulu e mai nei ka hoaloha ole wale o Ioane e pai ana a e hoapono ana iaia, me ke ano hoahewa i ka poe Kiure nana i noonoo ka hihia i hanaia. He hana kuhihewa loa keia, a aole ia ke ano o ka hoaaloha oiaio. Maloko no hoi oia pepa hookahi, he kolamu a oi i hoopukaia e pili ana i ka hoopii laibila a Kauka Pika, me ka olelo ana mai o ka mea kakau penei: "he oiaio, aole makou i haawi i ko makou noonoo nui no na hihia laibila." Kupanaha no hoi! Ua pahola ae keia pepa he elua kolamu a oi e pili ana i ua hihia laibila la imua o kona poe heluhelu, me ka olelo ana, "aole oia i noonoo nui no na hihia laibila." Pehea la i aa ai ka Elele e kamailio nui no keia mau hihia me ka noonoo ole mamua no kana mea e kamailio ai?

 

KE AIANUI PALI O NUUANU.

 

            I ka wa a na Kuhina Kipikona Kaai i kaahele iho nei ma ka laua huakai ia Kona nei ma ka makaikai ana i ke kulana o ka aina, ua nui ko laua hoohewa ana i ka Aha Kuhina mua iho nei no ko lakou lawelawe ole a hana i ke alunui pali o Nuuanu. Ua olelo pu iho no hoi laua, e hanaia ana ua alanui la, oiai laua ma ke kulana o ke kuhina. A hiki i keia la, aole he wahi @ea a hana iki ia o ua alanui pali la. Ua oi loa ke ino o ua alanui la i keia wa i ko ka wa mamua. Ua hookaawale ka ahaolelo o kela kau aku nei he puu dala nui no ka hana ana i ua alanui pali la. Ua oleloia me ke kaena nui ana, e hanaia ana a maikai a aole he mea e nele ai. O ka puu dala ka i hookaawale ia, o ka olelo no ka hana ua hoopukaia aka, o ka io a me ka hua o ia mau hana, auhea ia? Auhea ka puu dala, a auhea ka hookoia o ka olelo?

            Ua ninau akea ae ka Elele mamua aku nei e hoikeia aku na hana apakee o keia Aha Kuhina. Ina iho ia hana apakee a ko Aha Kuhina au e painuu nei, a ina iho, a ina hou iho no, a ina hou iho no ia mau hana apakee he nui wale a ko Aha Kuhina e Elele. He nui na hana apakee e waiho iho la, ua ike oe a ua ike ka lehulehu. No ka hope o ka makou ke i nei makou, he lapuwale a he puahio na hana a keia Aha Kuhina. He mau hana ka lakou nei na na kamalii.

 

KA PAAHAO MAHUKA

 

            MA kekahi la o kela pule-aku nei, ua mahuka a ua nalowale kekahi paahao lawehala i hoopaahaoia ma Kawa, o Baraunu kona inoa. Ua hoopaahaoia keia haole no ke karaima pepehi kanaka ana i hana ai maluna o ka moku kalepa Moro Castle, a ua hoopaahaoia oia no iwakalua makahiki e noho paahao ai ma Kawa. He luna oia i hoonohoia maluna o kekahi o kona mau hoa paahao, a mamuli o ka loaa ana iaia ia kulana hiki loa ke mahuka, ua mahuka io iho la ia a nalowale.

            Ua noke ka huli ma ke kulanakauhale nei a ma na moku kalepa i holo ai iloko o ia pule a he ole a ka loaa. Ua puhalahio oia, ua nalowale. He mea pono e akahele kakou no ke kamakamailio ana no keia mea. He mea i ike mau ia i keia wa, ka hoonohoia o na paahao lawehala i hana i kekahi karaima weliweli i mau luna maluna o kekahi mau hoa paahao i hana i ka hewa mama ae. Ua manao makou aole i kupono keia mau hana a na luna kiai, o Kawa. Aole he kuleana ia lakou ka hookohu wale ana aku i kekahi lawehala paahao i luna maluna o kekahi poe paahao. He poe lawehala lakou, a ua hoopaaia lakou ma ia wahi paa a e hoohanaia ma na hana like ole o ke aupuni, i uku a i panai hoi no ke karaima a hana lapuwale i hanaia e lakou. He poe pio lakou na ke kanawai. Ua hoonohoia lakou ma ia wahi he poe lawehala, a aole he mau luna. O ka mahuka o na paahao mai ko lakou mau luna kiai ka mea e ano ike mau ia nei i keia wa. O ka mahuka ana o na paahao a naolwale no kekahi manawa a loaa hou, a nalowale loa no hoi i kekahi wa, elike iho la me keia, he mea ia i hiki pono ole ke hanaia maanei, oiai he haiki ke kahua a he olowi ke alanui. Ma na aina e ae, o ka nalowale ana o kekahi paahao i like iho la me keia, e ili no na hoahewa ana a pau maluna o na luna nui, a maanei hoi, e ili no maluna o na luna nui a me na luna malalo iho.

            He mea no hoi e ike mau ia nei i keia wa ka hookuu waleia o kekahi paahao e hele wale iho no ma ke kulanakauhale nei e hana hookahi ana i kana apana hana a hoi hookahi i Kawa i ke ahiahi, me ka mea ole nana e kiai iaia. He pololei no paha kana hana i kekahi wa a no kekahi manawa loihi paha, aka, aia no ka manao kuko mahuka iloko ona, a loaa he wa kupono no ka hooko ana ia manao kuko loihi ona, e ku no ia a holo a mahuka, a nalowale. Ke ku mai nei na kahoaka o ka oiaio ma keia a makou i hoike ae la maluna, ma o ko ka lawehala Baraunu mahuka ana iho nei. O ka pono keia e kalaiia ai na kee a me na hemahema o keia mau luna nui i makaukau lakou a makaala pu ma ka lakou hana nui.

 

NA MEA HOU O KAUAI.

 

            MA ka lokomaikai o ko makou makamaka maikai, Richard H. Kualii, i ae ia mai ai makou e lawe mai i keia mau mea hou mai loko ae o kekahi leia a Samuela K. Kamakahukilani e noho mai la i Anahola, Kauai, no ka wa hoomaha. Ma Nawiliwili, i ka la 12 iho nei o Iulai, ua pau i ke ahi kekahi wahi kaikamahine uuku nona paha na makahiki ekolu a oi. O ke kumu o kona pau ana i ke ahi, oia no ke kuniia ana o kona aahu e kekahi kaikamahine e iho, oiai laua e paani o laua wale no, me ka ike ole mai o na makua. A i ka wa i a ia ai ka lole o keia kaikamahine i ke ahi, o kono holo aku la no ia i ka hale o kona makuahine e noho ana, e kahea ana: e Mama e, pau au i ke ahi, e Mama e, pau au i ke ahi. Aka, aole lohe mai ka makuahine, oiai e humuhumu ana, no ka nui nakeke o ka mikini. Na ke kupunawahine i ike, aka, ua hala ka wa pono, ua moa pu ae la ka ili o ke keiki mai lalo a luna i na kipoohiwi. O ke kumu o ka hikiwawe loa o ka a ana o ke ahi, oia no ka holo ana o ke keiki i kahi makani. Ma ia po kona make ana, a ua hoihoiia ke kino i Anahola kahi e kanu ai.

            Ke makaukau nei o Anahola i kela a me keia manawa ma na mea himeni. O ka nui o ko laila poe ma ka papa himeni aneane kanakolu. Ke pii ae nei ka apana o Koolau ma ka makaukau i ka himeni, he wahi ia eha mile mai Anahola aku.

            E hoolaaia ana ka luakini hou o Anahola ke hiki aku i ka la 4 o Augate, a e pau aku ana ilaila ko Kaneohe a me ko Koolau, Oahu, maluna o Mokolii, wahi a keia leta. Eleu no.

 

Heahi ka Waiona

e hoopau ana.

 

PEHEA KAKOU E PAKELE AI!

 

HELU I.

 

            Ua olelo ae kekahi makamaka o kakou, i kaawale iho nei mai Honolulu aku no kekahi mau mahina elua a hoi hou mai nei, ua hoopuiwaia kona noonoo no ka mahuahua ana ae o ka ona ma na alanui o ke kulanakauhale iloko o kona wa i kaawale ai. He oiaio no ua komo ae ka ona i keia wa iloko o na oihana a pau i lawelaweia e ke kanaka Hawaii. A oiai aole i pau loa ko kakou poe maikai i ka paumaele iloko o keia kio lepo: aka nae, ua maopopo ke aai nei ka enemi i na piha nani o ka aina, a o ka palena, aia la ihea? Owai la ka i ike i ke koena e koe ana? Owai la o na hoa heluhelu o ke KUOKOA i hiki ke hoomaopopo aole oia e haule ana iloko o ke kiolepo i keia la a i ka la apopo paha? Ua ike maopopoia ka ona i keia wa, ua pii ae me kona mahaoi a kau i luna o na oihana nana i hoohanohano i ke kanaka Hawaii, a e kauo ana i ke kanaka ilaio mailuna aku o kona kulana kiekie a ihiihi. . Ua ona ka lunakanawai a me ka makai, ke kahunapule a me ke kumu kula. Ua noho no ke kanaka ona i komite nana no na la hoike kula, a ua mahaoi ae no hoi ka ona iloko o na anaina eehia o ka hale pule. Ua hele ae oia iwaena o na anaina o ka poe hoolewa kupapau, a ua hui pu na leo u aloha o ka poe kanikau me na-kuhea ano ole o ka ona. Ua moe ke kanaka ona ma ke alanui, a loaa i kona hoa kauo ia me he ilio la a waihoia ma kapa, o pepe auanei i ke kaa me ka lio. Ua ike ia ka mea ona e moe ana iwaena konu o ke ala, a i ke kaheaia ana ka makai nana e hookaawale ae, ua paneia mai: "ua hiki no pela e moe ai." Pepehi ke kanaka ona i ka wahine, a ona iho ka wahine. He oiaio ua ikeia na wahine ona ma Honolulu i keia wa, aole ike nui ia keia mea i na au i hala.

            A; auwe ka lahui i hoolaaia no ka malamalama! ua ikeia na keiki uuku ma ka umi makahiki a oi ae, ua ona ma ke akea. Ua ike pono ia keia mau mea a pau ma ke kulanakauhale o Honolulu a me na apana kuaaina o Oahu nei. Aole pela mamua. I keia mau mahina wale no ka ikeia ana o keia mau mea. He oiaio, aole e paholaia keia mau olelo kaumaha maluna o na mea a pau. A hiki i keia la, ua pakele kahi poe, aole i loaa kau wahi meheu o na ihe wela o ka wai ona maluna o lakou. Aka, pehea ka loihi e malu ai? Owai ka i ike e lanakila mau ana oia. O ka poe i ona ole mamua, ke hoaoia nei e kulai ilalo i keia mau la, a ua hina kahi poe i hina ole mamua.  (Aole i pau.)

 

KO KAKOU MAU MOOLELO.

 

            Ua nui ko makou minamina no ka haule pinepine o ka puka ana aku o ko kakou mau moolelo hoonanea. Aole i ikeia keia hiohiona i na makahiki i hala hope aku. No ke aha la keia? E lawehala ole makou no keia mea imua o ko makou poe heluhelu. Eia. Ua kaa keia hemahema nui maluna o ko makou mau mea unuhi moolelo, a nolaila, ua nele ko makou pakaukau me na kope o na moolelo. Iloko o kela mau pule elua i hala aku nei, ua nele holookoa ka pepa me ka moolelo ole, i kela pule aku nei, ua hoea aku ka "Moolelo o na Adimarala Beritania," a i keia pule, ke hoea aku nei no oia, a iloko no hoi o keia mau pule ua nalowale haalele loa na helehelena o kekahi inau moolelo iho. Aka, he kumu no ko keia nele o kakou i na moolelo hoonanea ole. I kekahi wa e paa loa ana na unuhi moolelo i na hana pilikino a mau hana e ae, a i kekahi wa e loaa ia ana i ka mai onawaliwali ma ke kino; nolaila haule ka manawa o ka unuhi ana i na moolelo. Nolaila, e hoomanawanui kakou a he manawa no e ohi auanei kakou i ka hua o ko kakou mau lunaikehala paupauaho ole. E hoomanao pu no hoi kakou, he wa ko na mea a pau.

 

KA MOKUAINA O KALEPONI.

 

            Aole he mokuaina e ae o Amerika Hui holookoa i like aku me ka mokuaina o Kaleponi ma keia mea o ke ku kaawale o ke ano o na ea. No ia kumu ke lilo ae nei ia mokuaina i kahua hoolana mai no ka poe he lehulehu i loohiaia me ka mai, a o ka poe i loaa ka lanakila a me ka maha, ua hoolilo lakou ia mokuaina i home no lakou. He lehulehu o keia poe mai mai na aina mamao ka i hookuonoono ma keia wahi.

            Ma na kualapa o na mauna a me na puu o keia wahi kahi e loaa ai na ano ea maikai a puni ka honua, a no ia mea ua kaulana loa keia mokuaina. O kekahi kumu no hoi o ke kaulana oia no ka hui ana o na makamaka a me na hoa'loha i noho launa ma kekahi aina mamao a kaawale no kekahi manawa loihi a ma keia wahi e hui hou ai. I kela mau makahiki aku nei, ua hookohuia he mau komisina e ka ahaolelo o ia mokuaina, e hele lakou a e imi i kahua kupono no ke kukulu ana i halemai no ka poe mai. Ua he le lakou a ua imi a maka lakou nookoo ana a hooholo ana, ua kukuluia he mau halemai ma na kualapa o kekahi puu e ku ana ma ka aoao komohana o ka awawa kaulana o Napa. A aole ma keia wahi ke kahua i ikeia ke kupono no ke ola kino o ka poe mai, aka, o na kualapa o ka mauna Sierra ia wahi kupono a he nui wale aku no ia mau wahi kupono.

 

MAKE HIKIWAWE.

 

            Ma ke kakahiaka Poaha nei i loaa mai ai he lono no ka make ana o ka wahine a kauka Wetmore o Hilo. Oia kekahi o na kumu misionari i hoounaia mai i keia paemoku e ka Ahahui hookahi nana i hoouna mai ia Binamu ma. Ua noho oia me kana kane ma Hilo, oiai oia ke kihapai i hoonohoia ai laua no ka hana misionari, a ilaila kahi i noho ai a hoi aku nei ke kokoolua wahine i kona maha i ka Poalua nei. Oia nei kekahi o na wahine i aloha nui ia e na kamaaina o Hilo, he makuahine i aloha nui ia keia e na Hawaii opio a me ka poe kahiko o Hilo. Ua haalele mai i ke kane a me na keiki ma keia aoao. Alpha wale.

 

HE KAMAAINA KAHIKO.

 

            I ka auina la Poaha nei i kiiia mai ai ka ea o kekahi o na kamaaina kahiko iloko o keia aina. Make aku la o Mr. Henry Swinton iloko o ke kanawalu a oi o kona mau makahiki. He kauwa kahiko loa oia no keia aupuni. Ua lawelawe loihi oia iloko o ka oihana makai, he makai nui no ka mokupuni o Maui, a mahope iho no Oahu nei. Ahe mau makahiki iho nei he kakauolelo no ka Oihana Wai. Ua haalele mai oia he wahine, na keiki a me na moopuna e u ana nona; me lakou a pau loa ko makou mau halialia aloha no keia kaumaha nui.

 

MAKE I ALOHA NUIIA.

 

            Ma ka la 23 o keia mahina ua make o Mrs. Pakeke Keliipio i ke kanaha a oi o kona mau makahiki, no kona kaa mai loihi ana mai Kauai mai, a ekolu pule wale no kona lualai ana ma kona home ponoi ma Kaumakapili. Ua haalele mai oia i keia ao luhi, a hoi aku oia i kahi maha mau. Oia no kekahi hoa o ka papa himeni kahiko o Kaumakapili a he hoahanau oiaio oia no ia Ekalesia, a ua aloha nuiia hoi e kona puali oia Betela eehia. Ua noho iho kona Kaikaina mahope nei me ke aloha luuluu no kona kuaana i hala aku la ma ke alanui mau o na kanaka. "Aloha oe e Pakeke kuu mua, hoolono i ka leo walohia auhea iho nei oe?" Ua noho iho ka ohana ma keia  ao mauleule. Ua lawe aku no ke Akua i kana, a e hoomaikai ia Kona inoa ihiihi.  W. S. L.

 

            Hoea hou ka Alalauwa i keia wa, piha muimuia na pali uwapo i keia mau po.

 

NA HOOLAHA HOU.

 

            MA KE KEENA O KA LUNAKANAWAI KAAPUNI APANA EKOLU O KO HAWAII PAE AINA.

 

            Ma ka Waiwai o DANIELA K. NAPAHI k., no Kau, Hawaii, i make.

            Ua heluhelu a ua waihoia ka palapala noi o G. P. Kamauoha, e noi ana e hooponoponoia ka waiwai o Daniela K. Napahi k., no Kau, Hawaii, i make, a e hoonoho i lunahooponopono no ia waiwai, a i kahu malama no na keik oo ole a ka mea i make.

            Nelaila, ua kauohaia na mea a pau i pili, o ka POALUA, oia ka la 4 o SEPATEMABA, 1883, i ka hora 9 kakahiaka, ma ka Hale Hookolokolo ma Waiohinu, Kau, Hawaii, oia kahi a me ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana ia noi, me na kue ke hoikeia.

            F. S. LYMAN,

Lunakanawa Kaapuni.

            Hilo, Hawaii, Iulai 19, 1883. 1130 35.

 

HOOLAHA PALENA AINA.

 

            Mamuli o ke noi ana mai o Keliikanakaole w., e hooponoponoia na palena o kona aina e waiho nei ma Hilo, Mokupuni o Hawaii, i kapaia NANUE.

            Nolaila, ke hoikeia aku nei i na mea a pau i pili, o ka POAKOLU, oia ka la 22 o Augate, M.H. 1883, i ka hora i awakea, ma ka Hale Hookolokolo ma Hilo, Hawaii, oia kahi a me ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la me na mea kue ke hoikeia.

            A ke hoike aku nei ka lohe i na mea nona na aina e pili pu ana, oia ke Kuhina Kalaiaina no ke aupuni, no ka aina o Kahuku; ka waiwai o R. Keelikolani, no ka aina o Piha; me J. O. Dominis, no ka aina o Honohina.

            F. S. LYMAN,

Komisina Palena Aina.

            Hilo, Hawaii, Iulai 19, 1883. 1130 3t.

 

HOOLAHA PALENA AINA.

 

            Mamuli o ke noi ana mai o Rev. C. Ponyot, e hooponoponoia na palena o kona aina e waiho nei ma Puna, Mokupuni o Hawaii, i kapaia o WAIAKAHIULA.

            Nolaila, ke hoikeia aku nei i na mea a pau i pili, o ka POAKOLU, oia ka la 22 o AUGATE, M.H. 1883, i ka hora 10 kakahiaka, ma ka Hale Hookolokolo ma Hilo, Hawaii, oia kahi a me ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la me na mea kue ke hoikeia.

            A ke hoike aku nei ka lohe i na mea nona na aina e pili pu ana, oia ke Kuhina Kalaiaina, no na Aina Aupuni; ka waiwai o R. Keelikolani, no ka aina o Kahuwai me Kauaea; a me kahi poe e ae paha, ke hoomaopopoia mai.

F. S. LYMAN,

                        Komisina Palena Aina.

            Hilo, Hawaii, Iulai 19, 1883. 1130 3t.

 

100 Dala Makana.

 

            E haawiia no keia makana i ka mea a mau mea paha nana e hoike mai no ka hopu ana ia JOHN BROWN he paahao i holo mahuka ma ka

            POALUA IULAI 17 1883

Kona ano, he maka uliuli, lauoha eleele, 5 kapuai 2 iniha me @ ke kiekie, aole i mareia, he 43 ona mau makahiki. Mai Nu Ioka mai oia he wela no ka moku kalepa Amerika "Mo@o Castle." he aeio me ka hae ma kona lima hema, e p ana iluna o kona poohiwi. He ka@aka Farani ma ka hanau ana.

W. C. PARKE,

Ilamuku

            Honolulu, Iulai 20, 1883. 1130 4@

 

NA HOOLAHA HOU.

 

A@@ Ho@@@@ @@ Kiekie a ko@ Hawaii Pae Aina. Ma ka Hooponopono Waiwai. Ma ka Waiwai o JOHN KAAUA o Makawao Maui i @  @   Imua o ka Lunakanawai N@  @  Olelo Ki@@he e H@@la  @  @  no ke N@  @  K@  i Lunahooponopono Waiwai.

            Ma ka heluhelu @@@ ka w@@@ ana mai o ka Palapala Noi o Kahapukahia no H@,   M@  Maui e hoike mai ana, @ John Kaaua na Makawao ua make kauoha @   ma Makawao  @  ka la a o Ialai N.H. 1883. a e Noi ana o h@  k@  Palapala H@  Lunahooponopono Waiwai @  William Austin Whiting @  @  @  @  i  Lunahooponopono Kuikawa@  hi@ika @  @  @  heia ai @ P@   N@

            Ua  @  @  ka POAKAHI, ka la 13 o AUGATE. M.H. 1883, aia ka manawa i ke hoia no ka hoo@@@@ ana i ua Noi la.  @  Lanakanawai @  @  @ Keena H@   keia Aha ma Honolulu a @ ia manawa a ma ia wahi no e hele mai ai na mea a puu i pili e hoike mai i ke kumu, ina he kumu oiaio ko lakou e ae oleia ai ua Noi ia. A o keia olelo kauoha e holahaia ma ka olelo Hawaii i ekolu pule ma ke  KUOKOA, he nupepa ma Honolulu. A ua kauoha hou ia, e kohoia o William Austin Whiting i Lunahooponopono Kuikawa e like me ka wea i nui ia mai.

            Kakauia ma Honolulu, ko Hawaii Pae Aina Iulai M. H. 1883.          A. FRANCIS JUDD,

                        Lunakanawai Nui o ka Aha Kiekie,

            Ikea: HENRY SMITH,

                        Hope Kakauolelo.  1130 3t

 

            Aha Kiekie o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka Hooponopono Waiwai. Ma ka Waiwai o KEPIO k., o Moanalua, Oahu i make kauoha ole. Imua o ka Lunakanawai BENJ. H. AUSTIN. Olelo Kauoha e Hoolaha aka no ke Noi ana mai e Koho i Lunahooponopono Waiwai.

            Ma ka heluhelu a me ka waiho ana mai o ka palapala Noi o Hina k., o Honolulu, Oahu, e hoike mai ana, o Kepio w., no Moanalua, Oahu, ua make kauoha ole ma Kalihi ma ka la 15 o Iulai M.H. 1883, a e Noi ana e haawiia ka Palapala Hooko Lunahooponopono Waiwai ia Hina k.

            Ua kanohaia, o ka POAHA, ka la 16 o AUGATE, M.H. 1883, oia ka manawa i kohaia no ka hoolohe ana i ua noi la, imua o ua Lunakanawai la, ma ke Keena Hookolokolo o keia Aha ma Honolulu, a ma ia manawa a ma ia wahi no e hele mai ai na mea a pau i pili e hoike mai i ke kumu, ina he kumu oiaio ko lakoa e ae oleia ai ua Noi la. A o keia olelo kauoha e hoolahaia ma ka olelo Hawaii, i ekolu pule ma ke KUOKOA, he nupepa ma Honolulu.

Kakauia ma Honolulu ko Hawaii Pae Aina, Iulai 26, M.H. 1883.     BENJ. H. AUSTIN,

                        Lunakanawai o ka Aha Kiekie.

            Ikea: HENRY SMITH

                        Hope Kakauolelo. 1130 3t.

 

            Aha Hookolokolo Kiekie o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka Hooponopono Waiwai. Ma ka Waiwai o NOA k. o Palolo, Oahu, i make kauoha ole. Imua o ka Lunakanawai BENJ. H. AUSTIN, Olelo Kauoha e Hoolaha aku no ke Noi ana mai e Koho i Lunahooponoon Waiwai.

            Ma ka heluhelu a me ka waiho ana mai o ka Palapala Noi a Bila k., me Opiopio w., o Palolo, Oahu, e hoike mai ana o Noa k., no Palolo, Oahu, ua make kauoha ole ma Palolo ma ka la o M.H. 1881, e Noi ana e haawiia ka Palapala Hookohu Lunahooponopono Waiwai ia Bila k., oia ke kane mare hou a Opiopio w. ka makuahine ponoi o ua Noa la i make.

            Ua kauohaia, o ka POAHA, ka la 16 o AUGATE, M.H. 1883, oia ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la, imua o ua Lunakanawai la, ma ke Keena Hookolokolo o keia Aha ma Honolulu, a ma ia manawa a ma ia wahi no e hele mai ai na mea a pau i pili e hoike mai i ke kumu, ina he kumu oiaio ko lakou e ae oleia ai ua Noi la. A o keia olelo kauoha e hoolahaia ma ka olelo Hawaii i ekolu pule ma ke KUOKOA, he nupepa ma Honolulu.

            Kakauia ma Honolulu, ko Hawaii, Pae Aina, Iulai 26, M.H. 1883.

BENJ. H. AUSTIN,

                        Lunakanawai o ka Aha Kiekie.

            Ikea: HENRY SMITH,

                        Hope Kakauuolelo.     1130 3t.

 

            Aha Kaapuni Apana Eha o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka Hooponopono Waiwai. Ma ka Waiwai o LAAUNUI k, i make kauoha ole. Imua o ka Lunakanawai Kaapuni ma ke Keena.

            Ma ka heluhelu a me ka waiho ana mai o ka Palapala Noi a keauhuakea k, moopuna o Laaunui k e hoike mai ana o Laaunui k, no Koloa, ua make kauoha ole ma Koloa, ma ka la 24 o Novemaba M.H. 1883, a e noi ana e haawiia ka Palapala Hookohu Lunahooponopoo Waiwai ia A. K. Mika.

            Ua kauohaia, o ka POAONA ka la 18 o AUGATE, M.H. 1883, i ka hora 10 kakahiaka, oia ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana i ua nonoi la, imua o ua Lunakanawai la ma ke Keena Hookolokolo o keia Aha, ma Koloa, a ma ia manawa a ma ia wahi no e hele mai ai na mea a pau i pili e hoike mai i ke kumu, ina he kumu oiaio ko lakou e ae ole ia ai ua noi la. A o keia olelo kauoha e hoolahaia ma ka olelo Hawaii i ekoku pule ma ke KUOKOA, he nupepa ma Honolulu.

            Kakauia ma Koloa, Kauai, ko Hawaii Pae Aina, Iulai 17, M.H. 1883.          J. HARDY,

            Lunakanawai Kaapuni Apana Eha.

1130 3ts.

 

            Aha Kaapuni Apana Eha o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka Hooponopono Waiwai. Ma ka Waiwai o PANI k i make kauoha ole. Imua o ka Lunakanawai Kaapuni ma ke Keena.

            Ma ka heluhelu a me ka waiho ana mai o ka Palapala Noi a Kala w, wahine

kane make a Pani k e hoike mai ana o Pani no Lawai ua make kauoha ole ma Lawai ma ka la 16 o Okatoba M.H. 1879, a e noi ana e haawiia ka Palapala Hookohu Luna Hooponopono Waiwai ia A.K. Mika.

            Ua kauohaia, o ka POAONO, ka la 18 o AUGATE M.H. 1883, ma ka hora 10 kakahiaka, imua o ua Lunakanawai la, ma ke Keena ma ka Hale Hookolokolo ma Koloa, ma ia manawa a ma ia wahi no e hele mai ai na mea a pau i pili e hoike mai i ke kumu, ina he kumu oiaio ko lakou e ae ole ia ai ua Noi la.

            A o keia kauoha ma ka olelo Hawaii e paiia maloko o ke KUOKOA, he nupepa i pai a hoolahaia ma Honolulu, i ekolu pule mamua ae o ka manawa i oleloia no ka hoolohe ana.

            Kakauia ma Koloa Kauai ko Hawaii Pae Aina, Iulai 17 M.H. 1883.             J. HARDY, Lunakanawai Kaapuni Apana Eha.  1130 3t.

 

            MA KE KEENA O KA LUNAKANAWAI KAAPUNI O KA APANA ELUA O KO HAWAII PAE AINA.

            Ma ka Waiwai o KEKAHUNA k., no Lahaina, Maui, i make.

            Ua heluheluia a ua waihoia ka palapala noi a Waikane w., e noi ana e hooponoponoia ka waiwai o kana kane i make oia hoi o Kekahuna k., no Lahaina, Maui, a e hoonohoia i kahu no na keiki oo ole.

            Nolaila ke kauohaia aku nei na kanaka a pau ke pili, o ka POAHA, oia ka la 16 o AUGATE, 1883, ma ka hora 10 A.M., ma ka Hale Hookolokolo ma Lahaina, oia ka la me kahi i kohoia ai no ka hoolohe ana i ua noi l a me na mea kue ke hoikeia.

ABR. FORNANDER.

            Lunakanawai Kaapuni.

            Lahaina, Iulai 17, 1883.   1130 3t.

 

            MA KE KEENA O KA LUNAKANAWAI KAAPUNI O KA APANA ELUA O KO HAWAII PAE AINA.

            Ma Ka waiwai o D. G. Sylva, no Lahaina, Maui, i make.

            Ua heluheluia a ua waihoia ka palapala noi a J. A. Nahaku, kekahi o na Lunahooponopono o ka waiwai o D. G. Sylva, no Lahaina, Maui, i make, e noi ana e hoaponoia kona Moo-Waiwai, a e hookuu iaia mai ka oihana a e hooholoia ka waiwai i na hooilina.

            Nolaila, ke kauohaia aku nei na kanaka a pau ke pili, o ka POAHA, oia ka la 16 o AUGATE, 1883, ma ka hora 9 A.M., ma ka Hale Hookolokolo ma Lahaina, oia ka la a me kahi i kahoia no ka hoolohe ana i ua noi la a me na mea kue ke hoikeia.

ABR. FORNANDER,

            Lunakanawai Kaapuni.

            Lahaina, Iulai 17, 1883. 1130 3t.

 

NA HOOLAHA HOU.

 

            MA KE KEENA O KA LUNAKANAWAI KAAPUNI APANA EKOLU O KO HAWAII PAE AINA.

            Ma ka Waiwai o K. PAULO k no Hilo, Hawaii i make.

            Ua heluheluia a ua u waihoia ka palapala noi a J. S. Ka@@na, e n@i ana e hooiaioia ka palapala Kakiana, e noi ana e hooiaioia ka palapala kauoha hope ina a K. Paule k., no Hilo, Hawaii, i make a e hoonoho iaia i Luna Hookano no ia kanoha.

            Nolaila ke kau@haia aku nei na kanaka a paa i pili, o ka POALIMA, oia ka la 14 o SEPATEMABA, 1883, i ka hora 10 o ke kakahiaka, ma ka Hale Hookolokolo ma Hilo, Hawaii, oia ka la me kahi i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la, a me na mea kue ke hoikeia.

F. S. LYMAN,

                        Lunakanawai Kaapuni

            Hilo, Hawaii, Iulai 17, 1883.  1130 3t.

 

            MA KE KEENA O KA LUNAKANAWAI KAAPUNI APANA EKOLU O KO HAWAII PAE AINA.

            Ma ka Waiwai o TITUS COAN, no Hilo, Hawaii, i make.

            Ua heluheluia a ua waihoia ka palapala noi a Lydia R. Coan me Samuel L. Coan. na Lunahooponopono no na waiwai o Titus Coan, no Hilo, Hawaii, i make, e noi ana e aponoia ko laua hoike hope, a e hooholoia ka waiwai i na hoiiina, a o hookuu ia laua me ke laua hope.

            Nolaila, ua kauohaia na mea a pau ke pili,o ka POALIMA, oia ka la 14 o SEPATEMABA, 1883, ma ka Hale Hookolokolo ma Hilo, i ka hora 10 o kakahiaka, oia kahi a me ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la, me na mea kue ke hoikeia.

F. S. LYMAN,

                        Lunakanawai Kaapuni.

            Hilo, Hawaii, Iulai 17, 1883.  1130 3t.

 

            MA KE KEENA O KA LUNAKANAWAI KAAPUNI APANA EKOLU O KO HAWAII PAE AINA.

            Ma ka Waiwai o S. KAHOOKANO k., no Kau, Hawaii i make.

            Ua heluheluia a ua waihoia ka palapala noi o C. N. Spencer, me J. Maiuaikoo, na Lunahooponopono no na waiwai o S. Kahookano k no Kau, Hawaii, i make, e noi ana e aponoia ko iaua hoike hope a e hooholoia ka waiwai i na hooilina, a e hookuu ia laua me na hope.

            Nolaila, ua kauohaia na mea a pau i pili, o ka POALUA, oia ka la 4 o SEPATEMABA, 1883, i ka hora 1 awakea, ma ka Hale Hookolokolo ma Waiohinu, Kau, Hawaii, oia kahi a me ke manawa i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la a me na mea kue ke hoikeia.

F. S. LYMAN,

                        Lunakanawai Kaapuni.

            Hilo, Hawaii, Iulai 19, 1883.  1130 3t.

 

NALOWALE.

 

            Ua nalowale he lio Puakea, i kuniia SNE E uku ponoia ka mea e loaa ai keia iio ke hoihoi ae ma ka halekuai o

M. S. GRINBAUM & CO.,   ma Honolulu. 1130 1t.

 

HOOLAHA A KA LUNA HELU O

WAIALUA, OAHU.

 

            Ke hoikeia aku nei ka lohe i ka poe a pau e noho ana ma na mokupuni e ae a ma na apana e ae no hoi mawaho aku o ka apana o Waialua, Oahu, ina he mau waiwai ko lakou e wa iho ana ma ka apana Helu Auhau o Waialua, waiwai paa a waiwai lewa paha i kupono i ka heluia, e hoike koke mai lakou ma ka palapala a i ole, ma ka hele kino ana mai e halawai pu me ka mea nona ka inoa malalo, ina no ua kuaiia, moraki, a hoolimalimaia paha, e hoike pu mai i ka inoa o ka mea nana i kuai mai, ka inoa o ka mea nana i moraki mai, ka la i morakiia ai, a me ka nui o ke dala o ia moraki ka loihi o ka manawa i hoolimalimaia ai a me ka uku hoolimalima o ka makahiki. Ma keia ke kauoha pu ia aku nei ka poe i haawiia ai na Pepa Hoike Waiwai i hoihoi koke mai i ka lakou mau Hoike Waiwai i hoopiha ponoia. A ke poloai pu ia aku nei ka poe e noho ana ma ka apana o Waialua i halawai pu ole me ka Luna Helu, e hele koke mai lakou e hoike i ko lakou mau auhau imua ona ma kona hale noho ma lokoea, Waialua, Oahu. Ua makemakeia e loaa na mea a pau mamua ae o ka 31 o IULAI, 1883, a mahope iki iho paha o ia manawa, i mea e hiki ai ke hoopiha ponoia na Buke Helu Auhau, a i kulike ai hoi me na hoakaka ana a ke kanawai "E hoohui a e hoololi ai i ke kanawai e pili ana i na Auhau kuloko," a i ole e hookoia mai pela, alaila, e helu ana au e like me na kauoha o ke kanawai.

S. K. MAHOE,

                        Luna Helu o Waialua, Oahu.

            Waialua, Iulai 11, 1883.          1129 4t.

 

            Mamuli o ka mana i haawiia mai ia u e ke Kumukanawai a me na Kanawai o keia Aupuni, a ma ko'u manao ana he mea keia i ku i ka pono,

            Ma keia ke Kauoha nei au. O ke Kau Hookolokolo o ka Aha Hookolokolo Kaapuni Apana Ekolu e malamaia ana ma Waiohinu, Kau, Hawaii, ma ka Poaha mua o Sepatemaba 1883, ua hoopaneeia a ka POAKAHI ka la io o Sepatemaba i oleloia ma ka hora 10 A.M.

                        IKEA  ko'u lima a me ke Sila o ka Aha [Sila] Kiekie ma Honolulu, i keia la 12 o                           Iulai M.H. 1883.         A.F. JUDD,

                        Lunakanawai Nui o ka Aha Kiekie.

            Ikea:    HENRY SMITH,

            Hone Kakauolelo.       1129 4t.

 

            Aha Hookolokolo Apana Eha o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka Hooponopono Waiwai. Ma ka Waiwai o ISAAC H. K. HART i make kauoha ole. Imua o ka Lunakanawai Kaapuni ma ke Keena.

            Ma ka heluhelu a me ka waiho ana mai o ka Palapala Noi a Mrs. Elizabeth Hart e hoike mai ana o Isaac H. K. Hart no Waimea, Kauai, ua make kauoha ole ma Waimea, ma ka ia 7 o Aperila M.H. 1883, a e noi ana e haawiia ka Palapala Hookohu Lunahooponopono Waiwai ia Paul Puhiula Kanoa.

            Ua kauohaia, o ka POAONO ka la 4 o AUGATE, M.H. 1883, i ka hora 10 kakahiaka, oia ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la, imua o ua Lunakanawai la, ma ke Keena Hookoloko o keia Aha ma Koloa, a ma ia manawa a ma ia wahi no e hele mai ai na mea a pau i pili e hoike mai i ke kumu, ina he kumu oiaio ke lakou e ae ole ia ai ua Noi la. A o keia olelo kauoha e hoolohaia ma ka olelo Hawaii, i ekolu pule ma ke KUOKOA, he nupepa ma Honolulu.

            Kakauia ma Koloa ko Hawaii Pae Aina,

Iune 30, M.H. 1883.               JACOB HARDY.

                        Lunakanawai Kaapuni Apana Eha.

1129 3t.

 

            MAKEMAKE IA.

 

            Ke hoike ia aku nei na mea a pau e makemake ana e loaa na PAI AI ma ka PAKEKE a me ka PAHU paha, e kauoha mai ia'u ma ka leta no ka hoolawa ana aku i na kauoha Ai a puni keia mau Paemoku; o na kauoha no ke kulana kauhale, e lawe ia aku no e like me ka makemake o ka mea kauoha ma ka ipuka o ko oukou mau hale, no ke kumukuai haahaa loa. E waiho ae i ka oukou mau kauoha ma na leta ma ka i iale Leta.

 

ALBET K. KUNUIAKEA.

                        Honolulu, Mei 12, 1883.         1119 tf.

 

OLELO HOOLAHA.

 

            E ike ananei na kanaka a pau ke nana mai i keia Olelo Hoolaha owau o Apoe (Pake) kaikaina ponoi o Iakoka (Pake) ua hookohu ponoia mai au i hope malama a hooponopono no kona mau waiwai a pau, oiai ua hoi aku nei oia i Kina. Ma keia ke hoolahaia aku nei, o ka poe a pau i aie iaia, e hookaa koke mai la kou i ko lakou mau aie ia'u iloko o na mahina elua mai ka la e puka aku nei keia Olelo Hoolaha, a i ole, e hoopiiia no lakou ma ke kanawai. Eia kekahi, aole loa au e ae e hookaa i kekahi aie i hoaie ia ma ko'u inoa, ke ole e loaa aku na hoapono ana mai ia'u aku. E lilo keia i kanawai mai keia la aku.

            Hanalei, Kauai, Iune 11 '83.   1124 1yr.

 

NA HOOLAHA HOU.

 

            @@

K@@

Ma ka l@@

Pae @@

Hamuku @@

Me ka @@

            Ke @@

Friel @@

mai ana @@

he @wakaiua @@

keia, e h@@

Kiekie ma@@

maia ana m@@

le Hoo@@@

Oahu, @@

ana, ma ka @@

aha la e @@

ka mea@@

@@

            A e h@i@@

hoike piha@@

iapaia@@

Ikea ka Mea H@@

            nakanawai N@@

            kulo Kiekie, @@

            Iulai, @@

            @@

            @@

 

            E@@

ki@ ma@@

            Ua nui @@

oleloia ma@@

aku nei a@@

ia, mai a@@

            @Iu a@@

                        K@@

                                    M@@

 

            Ke hoike nei @@

luna ae, he ko@@

la kii i hoopu@@

Annie Kaohah@@

a me ka hoike a k@@

muli o ua h@@

ka Aha ma k@ K@@

paneeia na hihia@@

1883@@

pe aia@@

mea i h@@

i ka mea @@

Oka@@

I hoike n@@

            me ka h@@

            Kiekie n@@

            D. l883.

            (Sila @ ka A@@

 

            Hope K@@

Kukuuolel@@

 

OL@@

 

            O ka ho@@

Maa H@@

ma keia helu @@

noho kue iki@@

ua ke noh@@

o keia mea i @@

oiaio o ia mea, @@

maua ma na w@@

ka noho ana. K@@

a pau o kuu wa@@

pela i hoikeia m@@

ka ona maluna @@

hine.@@

Kaupo, Maui, Iul@@

 

OL@@

 

            O wau o@@

mare a Kale, @@

ana me kuu k@@

kahi hewa, a @@

halepaahao, @@

mea naua e@@

ia. Nolaila k@@

ko mau noho ma@@

loihi ke kaawal@@

ko'u ola a me @@

 

            Honolulu Iulai @ @

 

HOOLAHA @@

 

 

            Oiai ua h@@

ka inoa mala@@

no ka Waiwai@@

make, ma k@@

a pau he ku@@

i make, e hoi@@

pala kup@@

la aku, @@

 

            Lunah@@

Jackson.

            Makawao, Iu@@

 

Henry N. Kah@@

 

LOIO A HE KOKUA @@

KANAWAI

 

            E loaa no ma @@

kahi wa, ma ke K@@

ma alanui Be@@

 

OLEL@ @

 

            E ike auane, @@

mea nona ka i@@

pu loa aku nei@@

noho ana @@

oukou i kuu w@@

ua haalele k@@

wahi @@

mau aie a pau@@

oukou ia poh@ @

a pau mai hook@@

mau home, o h@@

wai.

Kahuku, Koolau, @@

 

INA KAUA E kA H@@

MAL@@

 

            Ia oukou e @@

ai, e ike mai ia'a h@@

he ae nei au ha@@

hale ai poi a@@

hawanawana@@

au ia oukou e@@

pau, e kipa m@@

kou hoa, a e kua@@

kepono loa, i@@

pahee me he w@@

ka ono i ka pu@@

in@a lia o ka pu@@

ka wa hookahi @@

ola @i ala, a he @@

make, a@@ e hoo@@

Naalu, he h@@

moa o ka Hui K@@

K@K@@@@@

Kawaihae@ai, Haw@@

 

HOOLAHA

 

            Ke haiia @@

loa, e nana @@

kuleana i kuu @@

hoolimalima @@

a mau kana@@

i ma@@

me @@

pela no@@

ni@@

olelo @@

waiwai i h@@

kuu inoa aia @@

o na wai@ @

aole he m@@

he ka lehulehu @@

MRS. HONOLULU@@

Pukaauhuhu, Ka@@

 

                        OLELO @ @

 

            Hoo@@

mai ai ka'u uahi@@

ia@u a me ko @@

iaia aole no h@@

aka, ua malama@@

ne makee wahui@@

aku nei au i ka p@@

kou iaia o poho auanei@@

me ka poe e hoo@@

hoopii au elike nie k@@

le no wahi i koe aole @@

o kuu home noho ma @@

Kauai.

Nawiliwili, Kauai, Iulai @ @