Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXII, Number 33, 17 August 1883 — Page 2
| This text was transcribed by: | Iasona Ellinwood |
| This work is dedicated to: | Awaiaulu |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
KA NUPEPA
KUOKOA ME KE AU OKOA.
[I Huiia.]
No ka Makahiki…$2 00
Eono Mahina…1 00
Dala Kuike ka Rula
POAONO, AUGATE 17, 1883.
KE KUHINA KALAIAINA HOU.
He nui na nune olelo iwaena o ko ke kulanakauhale nui poe no ka lawe ana o Mr C. T. Gulick (Kale Kulika) i ka oihana o ke Kuhina Kalaiaina. Aole no paha i poina i ko makou poe heluhelu o Honolulu nei i ke kau ahaolelo o 188@. Ina nana a Kipikona iloko o @ kuhihewa ke Kuo@ Kipikona kekahi lala o ke ko@ nana i na buke o na@ o na @na aupuni, a ua ika@ ana i kahi mau @ i hanaia iloko o ke Keena Kalaiaina. Puka na olelo hoohenehene a @hewa koikoi loa maluna o na hana i @ ia oihana a mea kona Kakauolelo. O Kulika ke Kakauolelo mua o ia oihana ia wa, a mamuli o ia mau hana a Kipikona ua konoia o Kulika e waiho aku i ka hana. Aka, i keia wa ke ku hou nei ua Kipikona nei i ke kakak@ i hoahewa loa ai mamua a h@ hou iaia i poo no ka oihana. He mea haohao keia, a he mea i kahaha nui ia e ka poe noonoo kiea pelukua ana o Kipikona maluna o kana mau hana ponoi iho.
Ua minamina na makamaka ponoi o Kale Kulika, a he lehulehu wale no hoi lakou, no kona ae ana e hookaulua iaia iho me keia hakina aha kuhina hapakue, i hele a ku ka maea o ka lakou mau hana a puni ka aina. He minamina ke kanaka maikai i ka hoopaumaeleia me na hana pono ole no hoi o keia mua iho a hoea mai. Naauao ka Loio Kuhina i waiho mua iho nei i ka oihana ike i ke ino e hoea ana a hookaawale mua. Ina he oiaio na mea e lonoia nei, ua hele aku i ka lapuwale loa na hana kuloko o na oihana aupuni o kakou i keia wa, a he mea e kulou ai ke poo o ka Hawaii aloha aina me ka hilahila. Aole no e ola ke lapaauia e Kipikona.
KA HOOPII.
O ka Olelo Hooholo i hoopukaia e ka Lunakanawai Kiekie Alapaki no ka hihia @oi poho a ka Papa Ola i ka mokuahi Madarasa i ka Poakahi nei, o ka hopena ia o kekahi wahi hana apiki i hanaia a o Kipikona kekahi i lawelawe. Ua ku mai he mokuahi Beretania i o kakou nei me kekahi heluna nui o na Pake paahana no ko kakou mau wahi hana, a mawaena o lakou he elua mea i loohia me ka mai hepela. O ka hana a na mana nui o ka Papa Ola ia wa, o ko lakou ku aku ma ka aina nei a kuhea aku e hele oe pela e kena moku @; a ninauia mai, heaha na rula o ka hoomalu ana? a paneia aku, aole makou e hoolohe i kau, he kanaka ino oe, a pela aku, a lilo iho la keia wahi ano hana he mea mai a lilo kekahi manawa i ka hooluaieleia me ka hoopaapaa ana. He mau hana hoouhiuhi wale no ia a ua Kipikona nei o ka oiaio nae aole pela, a nui ka luaiele ana a ka hoopaapaa pu, alaila hoomaluia ka mokuahi a me ke kiai pu ia i mea e laha ole ai ua mai la iwaena o ka lahui.
Ua ku mai keia mokuahi e oleloia nei iloko o ka mahina o Aperila i ka la 10 a aole i hookomoia oia malalo o na rula hoomalu o ka Papa a hiki i ka mahina o Iune i ka la 1. A iloko oia mau la o kona ku ana mawaho o ke awa, ua hoolimalimaia he poe e kiai i ka poe ohua Pake e lele mahuka mai ana iuka nei o ka aina, malalo o kekahi mau hoolilo dala nui ana. He mau hana apakee keia elike me ka makou i hoike mua ae nei, ma ka aoao o ka Perasidena o ka Papa Ola. A e like me na kahoaka e ku nei mamuli o na lawelawe hawawa ana a ka Papa Ola, ua ili iho maluna o kela a me keia makaainana ke kaumaha o ka haawe ana i ka ukana 1000 dala i kiola waleia i ka makani a i ka hohonu o ke kai o ke awa. Na lakou e lu ke dala a na kakou e hoiliili me ka hooikaika a pani hou aku. Ea, i ehia la manawa hou aku i koe e hookauwa kuapaaia ai kakou malalo o keia auamo he uhauha dala? Ua like ke aupuni i keia wa me ka mokuahi Madarasa ka mea nona keia kalai ana. Ua ikeia ua loaa na ohua o keia mokuahi i ka mai a o ka hoomalu koke aku iaia ka hana kupona loa a aole o ka hoopaapaa a me ka hooniniau: a o ke aupuni hoi ua ikeia kona popo kuloko me kona mai luku hookaumaha, eia nae paleia ae la ia mau kahoaka a olelo iho la aole he pilikia, aole he poino, ua maikai a ua palekana, hoomau ia aku ka hana, a pela aku. "Alo Olomana?" Pehea la kou manao i keia?
OWAI LA?
He wahi kanaka i kalai manao iloko o ka Elele Poakolu o keia pule malalo o ke poo o Nawahi Paahu. Owai la keia mea? O ka Hon. J. Nawahi, Lunamakaainana o ka apana o Hilo, oia ka ke KUOKOA i hoomaopopo, a he kanaka ia i hoohanohano i na makaainana o ua aina nei o Kauakanilehua, mamuli o kana mau hana pololei hopo ole iloko o na kau ahaolelo i hala. Aka, o N. Paahu a kahi mea kalai manao e hoonui olelo nei iloko o ka Elele o keia pule, owai la ia mea? O kahi kanaka lawaia paha o Waikiki: a i ole o kahi kiai paha o Kaluapuhi o Koolau ae nei, owai la? Malia paha he mea hiki i ka Elele a me kona wahi keonimana kakauolelo ke hoaiai mai, owai la o Paahu?
O KA PONO KE HANAIA A HAULE MAI NA LANI.
Ua hoea mai ka Elele Poakolu me ka puolo waimaka ma ka la 15 o Augate nei, e uwe ana i ko lakou hookomo ia ana ma kahi o na Powa i ko hai ola.
Noke mai i ka wahahee o ke KUOKOA, i ka hoopunipuni hilahila ole. Heaha la ka hoopunipuni o ke KUOKOA? O ka hoopunipuni anei ia o ka hai aku i kou manao lili e hoeha ia hai. Wahahee anei ke KUOKOA i ka hai pololei aku i ko kaena i ko aloha alii, aka, maloko ou he haihai kanawai.
E ka Elele! aole he maa o ke KUOKOA i ka hookamani, o ka Elele no ka hookamani nui, ke huna nei oe i kou mau manao hoino i ke aupuni a me ka lahui, no ka mea, ma kou ano a me kau hana, ke ike aku nei ka lehulehu.
O kou hookamani nui, o ka hoole ana mai nei aole oe i pane i ke KUOKOA a me Pae Aina, e nana ma kou mau itamu "Oia mau no." Hoole no anei oe i keia, no keaha kou ae e noho alii ka epa maluna ou i na wa a pau.
Aole i maa ke KUOKOA i ka hoopunipuni elike me Elele, nau ponoi no i hoike ae ma ke akea penei: "Pua ka uwahi o na Miliona Elua," malalo o ka noho kakauolelo ana o Puuohau nou, a me ko kaena wahahee iho, he hoola o Kipikona no Hawaii ma o kela mokuahi mai hepera la, aka, hoike mai nei kou mau itamu, ua haule ke aupuni ma kana hoopii koi poho, a lilo wale he tausani dala a oi o ke aupuni i puehu i ka makani. Ua pono anei kou kaena ana? Hulihua mau o Babulona i na wa a pau, hui pu me kou manao malalo o ke poo, "Puuwai Eleele," alaila, ua lawa ka hoopunipuni ou i na wa a pau, aole hoi maluna o KUOKOA.
Ma na mea a pau a ke KUOKOA i hoike aku ai i ka pule i hala, he mau mea oiaio wale no, aole e hiki ia oe e ka Elele ke pane mai, elike me kona mau huaolelo e kau kehakeha ana maluna: "Ke Kilohana Pookela o ka Lahui Hawaii," e hoike ana ia mau huaolelo, aohe hoopunipuni, aohe wahahee a me epa iloko ona, aka, o ka "maemae i ke kai ka pua o ka hala."
Aole e like me kou mau hua, "E ke kiai, heaha ko ka po?" Eia ka pane a ke kiai: Ua hiki mai ke kakahiaka a me ka po kekahi.
Pela no oe, hoike oe i kekahi wa me ka pono: a i kahi wa hoi he wahahee, e like no me ia au e hana mau nei. Mai ka hoomaka ana e hoike ke KUOKOA ma ke akea i kona mau manao a hiki i keia wa, aole oia i hana i kekahi hana wahahee a hoopunipuni hoi, elike me kau e kapa mai nei, aole no hoi i kekahi hana e hoino ana i ka Moi a ma ka lahui, aka, me ka manao kuokoa i na wa a pau; aole pee, aole huna, hoike me ka oiaio i na wa a pau e like me kona inoa ponoi, "nupepa KUOKOA," aole hoopilimeai, aole painuu, aole hoomalimali, aole ake i ka hanohano.
Ke kalai nei ke KUOKOA no ka pono o ka aina, ka lahui, ke aupuni, ka Moi. Ina ike ke KUOKOA i ka hewa o na alakai aupuni, kamailio no oia me ka oiaio, aole e hiki ia oe ke pani i ka waha oiai oia e hana ana i ka pono o ka lehulehu. MAILELAULII.
AOAO REPUBALIKA ME AOAO DEMOKARATA.
Maloko o ka nupepa puka pule a na Hoahanau Harper's o ke kulanakauhale o Nu Ioka, i ike ai makou a i heluhelu no hoi i kekahi o na kalai manao a ua pepa la e kue ikaika loa ana i ka aoao Demokarata. O keia nupepa, ua noho ona ia a hooponoponoia e kekahi mau alakai a koo o ka aoao Repubalika. He kalai manao keia maluna o ke kumuhana o ke kau holo Peresidena o keia makahiki ae o ia aina nui a palahalaha. He keu a ka ikaika o na kalai manao ana maluna o ua kumuhana la. Ua kaena nui ka aoao Demokarata maloko o kekahi mau nupepa o ia kulanakauhale no ka hanohano kilakila e papahi ana ma ko lakou aoao ke hoea mai ke kau koho Peresidena. Nui ko lakou liki a pela no hoi i nui pu ai me ko lakou mau manao kaena maloko o na nupepa. Pii o kaena a ukali pu me liki a hookahi ko laua ku ana imua o ke kahua o ka lehulehu. No iwakaluakumamalua makahiki pololei ka haule pio mau ana o ka moho Peresibena o ka aoao Demokarata malalo o ka moho Peresidena o ka aoao Repubalika, a iloko no hoi o ia haule mau, aole lakou i paupauaho a kuemi hope, aka, ua hoomau no me ka hoomanawanui a ke hoomanawanui nei no a hiki i keia wa: i keia wa nae ke hooho mai nei i na leo no ka loaa o ka lanakila ma ko lakou aoao.
He oiaio, ua haule mau ka aoao Demokarata ma o ko lakou moho Peresidena la, aka hoi, ma na kulana o na luna aupuni nui o na mokuaina a me kekahi mau kulana kiekie e iho, ua loaa mau ka lanakila ma ko lakou aoao. A nolaila, no na pono hoohialaai o ko makou poe heluhelu a me na makamaka a pau. Ua unuhi makou i kekahi mau manao ano nui o kekahi o na pauku o kekahi o ua mau manao pepa la o ua nupepa la, a ina iho malalo:
O na kaena liki ana a ka aoao Demokarata, he hua anei ke loaa mai ana? O na lawelawe ana a ia aoao ma na hana o ke aupuni, ua pololei a hoopono anei ka lakou mau lawelawe ana? E ka aoao Demokarata, e ka poe i hoopunipuniia me na hana kolohe a me ka apuka, ua'ki ka oukou mau kaena ana. O ka aoao Demokarata o ka aoao ia o ka poe hoalala kipi a o ka aoao no hoi ia o na alakai hoalala kipi i kaulana i ikeia. O ka Aha Kuhina Demokarata Nui o ke aupuni o No Ioka, he pau dala nui ka ia poe i lawe aihue ai. Aihue hou iho no kekahi no o ua poe luna Demokarata la i ka waihona dala aupuni o ka mokuaina Tenesi a ua hoopauia lakou mai ia kulana ae, mamuli o ia hana karaima a lakou i hana ai. Haalele honua ka Meia Demokarata o ke kulanakauhale o Alabani i kona kulana Meia me ka maopopo ole o na kumu. Heaha la ka hikimua o na hana i lawelaweia ma ka oihana a heaha la ka hopena o ia mau hana a lilo aku la ke kulana i nohoia he kulana maea! Ke hooho nei makou, o ka hikimua o ia lawelawe ana ma ka oihana aupuni, he kolohe i ka waiwai o ka lehulehu me ka lawelawe ana i ka oihana o ke aupuni ma na hana ku i ke karaima, a o ka hopena he haawe i ka auamo o ke kanawai me ke kau pu ana mai o ka hilahila.
Ke kuhea nui nei ua aoao la e lanakila nui ana lakou ma keia mau holo Peresidena ae. Ke i nei makou aole loa lakou e lanakila. O ka lanakila hiwahiwa a hanohano e papahi nei i ka aoao Repubalika a ka aoao Repubalika e lei nei me ka haaheo nui, he papahi lei ia i kui a okomokomoia a ua paa, e na manao aloha a makee aina o na makaainana o ka aoao Repubalika. O ka lei ua paa, aole loa ia e moku, aole no hoi ia e lilo aku na ka poe kolohe a lapuwale e papahi. Ka mea i paa ma ka aoao Repubalika na lakou ia, ua paa. No iwakaluakumamalua makahiki ka noho lanakila ana o ka aoao Repubalika maluna o ka Demokarata. Ke haaheo nei ka aoao Repubalika a pela mau aku e haaheo mau ai.
Ia makou i unuhi ai i keia maluna, ua ulu ae na manao iloko o makou—he elua aoao e paio ikaika nei ma ko kakou wahi aupuni uuku nei. A aole no hoi makou e hewa ana ke i ae, he aoao Demokarata kahi a he aoao Repubalika. Ke paio ikaika nei keia mau moho me he mau puali kaua la imua o ke kahua kaua. Ke paio nei kekahi aoao no ka pono o ka lahui holookoa a me ka aina i alohaia. O ka hopena nae aole i ike lea ia aku he ano powehiwehi o mua, he alualua a pohopoho. E pilikia auanei paha ke aupuni a me na makaainana? Aole ia kakou ia ka hooholo e, e kali me ka hoomanawanui a na ke au o ka manawa e hoike maopopo lea mai.
KELA ME KEIA.
Ma Norewai iloko o ka makahiki 1875 he 2008 mai lepera i ikeia ma ka aina, a i ka pau ana o ka makahiki 1880, ua koe he 1582. Ua laha ua mai la mawaena o na kanaka mamuli o ke kupono ole o ka ai a me ka ia e ai ai.
Ua oi ka heluna nui o ka poe e lawe ana i mau uwea telepona no lakou ponoi iho no lakou ma Berigiuma a me Switezerland mamua o na aina e ae a pau o Europa.
Ma ke kulanakauhale o Nu Ioka, ua oi ae ka helua o ka poe lawe uwea olelo no lakou ponoi mamua o Enelani a pau ke huiia.
O ka mai lele Kolela e laha nui la ma Aigupita aole malaila wale no ia e laha la me ka weliweli nui, aka, aia no ua mai kupueu la ke laha la me ka weliweli ma Kina. He weliweli ka laha ana o ua mai la mawaena o na Pake ma Kina. Ua oleloia no hoi e kekahi haole mamua aku nei, a hala na makahiki he umikumamaono e puka a e laha ana ua mai Kolela la ma kekahi aina a mau aina paha i ka manawa hookahi.
Ma Amerika i keia wa, he nui na kamailio ana a na nupepa no neia mai Kolela. He nui ka hopohopoia o laha auanei ua mai Kolela la mawaena o na kanaka, a o ke awa ku moku o Nu Ioka kahi e manaoia la maila mua e hoea ai ua mai la. No ia mea ke hoomakaukau mau nei o Amerika no na mea e pale aku ai i ka laha ana o ua mai la.
Ma na hale Ahaolelo o Enelani iloko aku nei o ka mahina o Iulai, o ka bila kanawai nui i noonooia ma ia mau hale oia ka bila kanawai e olelo ana e hookaawaleia kekahi puu dala nui no ka hoohana ana ma ka eli ana i alanui pao malalo o ke kai mai Enelani a i Farani. Hahana ka hoopaapaaia o ua bila kanawai la ua pepehiia a make. Ma Farani no hoi, he bila kanawai no hoi ka i waihoia ae imua o na mana aupuni i ano like me keia bila kanawai maluna ae, e olelo ana maloko o ua bila la e kukuluia i uwapo alahaka mai Farani aku a i Enelani. Oia bila kanawai, ua pepehiia a kapae pu ia.
No keia mau hana a na mana kau kanawai o ke aupuni o Enelani, ua kahakahaia he kii hoohenehene no lakou a paiia na kekahi no o na nupepa o laila. E hoike ana ua kii la i ke alanui pao malalo o ka moana. He kii liona ke ku ana ma ke kahakai o Enelani kahi manao waleia ai malaila e hoomaka ai ka eli ana o ua alanui la. Ma ka moana he kii hoohalike o John Bull me kona aahu koa e ku ana oia iluna o kekahi waapa kaua me ka ohe nana ma kona lima a e nana ana oia ma o a maanei ma ke ano kiai i ke alanui pao no na enemi komo wale. Ma ka aoao ma Farani o ua alanui pao la ua hele a piha koi ia aoao i na enemi, ma ke ano o na poo aupuni nui a pau o Europa a me Asia.
He mokuaina hou ke manao waleia la e hoakaka pono i kona mau palena mailoko no o kekahi hapa o ka mokuaina o Wasinetona Teretoria, ma Amerika Hui. O Tahoma ana kona inoa, he huaolelo Ilikini, a o ke ano o ia huaolelo "Kokoke loa i ka lani."
Ua hoomanao mai nei kekahi kapena mokuahi i ka la o ka piha ana o na makahiki he hookahi haneri o kona mau huakai maluna o ka moana. He kapena keia no kekahi mokuahi e holoholo mau nei mawaena o ke awa o NuIoka a me ke awa o Havana i Cuba, a no haneri huakai moana ana i hookele ai i kona mokuahi mai ke awa aku o Nu Ioka a i Havana.
NA KOMO LIMA.
Ma ke koho o kekahi haole akamai o Amerika Hui, ua olelo oia ua hiki aku i ke 58,000,000 dala ka huina nui o na dala i hooliloia no na komo lima. Ke hookukuia keia huina dala maluna me na hoolilo ana o na dala no ke komo lima o ke au kahiko e ikeia no ua oi loa aku no na hoolilo dala ana o ia au i ko keia au. O ke komo lima e hoohanohano ana i kekahi o na manamanalima uuku o ka Emepera wahine Fausetina, ua hiki aku kona kumukuai i ke 200,000 dala, a o ko ka Emepera wahine Domitia he 300,000. O ke komo lima, ua heluia ia mea mawaena o na hoohanohano a pomaikai i kau a hooiliia maluna o ke kanaka oiai kona mau la e honi ana i na la o ka honua, maluna ae o na mea hoonani e ae a pau i loaa iaia. I ka wa kahiko he hoailona ke komo no ka mana me ka hanohano i kauia maluna o kekahi kanaka. I ka wa i wehe ai o Parao i kona komo lima a hookomo aku i ko Iosepa manamanalima, ma ia hana ua hoili oia i ka mana a pau ia Iosepa me kona olelo pu aku, "e ike oe, ua hoonoho aku au ia oe maluna o na aina a pau o Aigupita." Me ia ano hana hookahi no hoi o Alekanaderoka Nui i hana ai ia Perdicca ma kona hoonoho ana iaia e noho mana maluna o na hua a pau i loaa iaia ma ke kahua kaua.
Mailoko mai o ka hao na komo i hanaia ai o ka wa kahiko, a no kekahi wa loihi mahope mai i hanaia ai na komo lima mai ke gula. Ma Roma, aole e ae ia na luna aupuni a pau e komo i na komo lima, koe wale no na Elele Kuhina a mea na la kulaia nui a pau wale no e ae ai ai lakou e komo i ua mau komo la.
Ke Koo o Hawaii ka inoa o ka nupepa hou puka elua pule o kela a me keia mahina i hoopukaia ma ka halepai Advertiser, a i hooponoponoia e Mr. Tamaki Spencer. He nani na hiohiona o ua kamalei hou la a he piha no hoi i na nuhou heluhelu o kela a me keia ano. E mahaloia kona lunahooponopono a me kona mau hoa a pau i kokua pu ma keia hana nui o ka hoala ana.
NA HOOLAHA HOU.
WAIKAHALULU.—E ike auanei na mea a pau, ke papa a hookapu loa aku nei ka mea nona ka inoa malalo iho nei, i na poe a pau o kela me keia ano, a me na holoholona, aole e hele a komohewa maluna o kela apana aina e waiho la ma Waikahalulu, Honolulu, mokupuni o Oahu, nona ka ili 29-100 o ka eka, ma kahi kokoke i kahi noho o Jos. Aea, oia hoi ka apana aina a Rev. M. Kuaea a me Tamar Kuaea kana wahine i moraki aku ai ia Wilder & CO. ma ka la 3 o Dek. M.H. 1880, a i kopeia ua moraki la ma ke Keena o ka Luna Kakau Kope o ke Aupuni, ma ka buke 67 ma na aoao 176, 177, 178, a no ka mea, ua hoolilo aku o Wilder & CO. i ua moraki la a me na pono a pau, ma ka palapala hoolilo i hanaia ma ka la 2 o Iuna M.H. 1882, i ka mea nona ka inoa malalo nei. A no ka mea, ua uhaki maoliia na olelo a pau ma ka palapala moraki i oleloia maluna e ka aoao mua, a elike me ke kanawai i aponoia ma ka la 7 o Augate M.H. 1874, He Kanawai "E haawi ana i manawa i ka poe nana i moraki aku i ka waiwai e hoihoi hou mai i kekahi wa," ua hookoia e ka mea nona ka inoa malalo na olelo a pau e pili ana i ua kanawai la, a mai ka wa ihanaia ai kekahi palapala i hoohikiia imua o ka Lunakanawai Kiekie A. F. Judd ma kk la 12 o Augate M.H. 1882, a i kopeia ma ka buke Aupuni 75, aoao 294, 295, a hiki i keia la, aole no i keakeaia mai ka mea nona ka inoa malalo, a o kona hope paha, a ua hala ka makahiki i hookahi a oi, a nolaila, elike me na olelo o ka pauku 3 o ka mokuna 48 o ke kanawai i olelo mua ia, ke hoikeia aku nei, ua hoopau loa ia ko Rev. M. Kuaea kuleana e hoi hou ai ka aina iaia. A o ka mea nona ka inoa malalo iho nei ka ona o ia aina i keia wa. A me na apana aina a Rev. M. Kuaea me kana wahine i hoolilo aku ai mahope ku mai nei ia Jos. Aea a me Rebeka Okuu, oiai o ia mau apana liilii oia no kekahi hapa o ka aina i moraki mua ia ia Wilder & CO.
Nolaila e hoolohe na mea a pau i keia kauoha, o hoopiiia lakou ma ke kanawai.
LILIUOKALANI.
Honolulu, Aug 16, 1883. 113341.
WILLIAM WOND.
Luna Hooiaio Palapala Kepa.
KEENA HANA: Ma ka Halewai. tf.
NA HOOLAHA HOU.
MA ke Keena o ka Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Ekolu o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka Waiwai o KEAWEAIMOKU k., no Laupahoehoe, Hilo, Hawaii.
Ua heluhelu a ua waihoia ka palapala noi o Daniela Keaweaimoku k., ka hooilina no ka waiwai o Keawenuiaimoku k., no Laupahoehoe, Hilo, Hawaii, i make, e noi ana e hooponoia ka hoike hope o Kaaukai ka Lunahooponopono malalo o ka palapala hope, a e hooholoia ka waiwai i ka hooilina, a e hookuu aku i ka Lunahooponopono waiwai.
Nolaila, ua kauohaia na mea a pau i pili, o ka POALIMA, oia ka la 28 o SEPATEMABA, 1883, i ka hora 9 kakahikaka, ma ka Hale Hookolokolo ma Hilo, Hawaii, oia kahi a me ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana ia noi, me na mea kue ke hoikeia.
F. S. LYMAN.
Lunakanawai Kaapuni
Hilo, Hawaii. Aug. 9, 1883. 1133 3t.
MA ke Keena o ka Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Ekolu o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka Waiwai o KAPU k. no Halepuna, Hilo, Hawaii, i make.
Ua heluheluia a ua waihoia ka palapala noi a Kumalae k., e noi ana e hooponoponoia ka waiwai o Kapu k., no Halepuna, Hilo, Hawaii, i make, a e hoomaopopoia na hooilina, a e maheleia ka waiwai ia lakou.
Nolaila, ke kauohaia aku nei na kanaka a pau i pili, o ka POALIMA, oia ka la 21 o SEPATEMABA, 1883, i ka hora 10 o ke kakahiaka, ma ka Hale Hookolokolo ma Hilo, Hawaii, oia ka la me kahi i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la, a me na mea kue ke hoikeia.
F. S. LYMAN.
Lunakanawai Kaapuni.
Hilo, Hawaii, Aug. 6, 1883. 1133 3t.
MA ke Keena o ka Lunakanawai Kaapuni Apana Ekolu o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka Waiwai o AHPO k., no Hilo, Hawaii, i make.
Ua heluheluia a ua waihoia ka palapala noi a L. Severance ka Lunahooponopono no na waiwai o Ahpo k., no Hilo, Hawaii, i make, e noi ana e hooponoia kona hoike hope, a e hooholoia ka waiwai i na mea i pili, a e hookuuia oia me kona hope ma ka oihana.
Nolaila, ua kauohaia na mea a pau ke pili, o ka POALIMA, oia ka la 21 o SEPATEMABA, 1883, ma ka Hale Hookolokolo ma Hilo, i ka hora 10 o kakahiaka, oia kahi a me ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la, me na mea kue ke hoikeia.
F. S. LYMAN,
Lunakanawai Kaapuni.
Hilo, Hawaii, Aug. 6, 1883. 1133 3t.
MA ke Keena o ka Lunakanawai Kaapuni Apana Ekolu o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka Waiwai o NAHAKUELUA k., no Hamakua, Hawaii, i make.
Ua heluheluia a ua waihoia ka palapala noi o S. B. Kaahalawamaka k., e noi ana e hooholoia na hooilina a Nahakuelua k., no Honokaa, Hamakua, Hawaii, i make, a e hoonoho iaia i Lunahooponopono no na waiwai, a i kahu malama no na keiki oo ole a ka mea i make.
Nolaila, ua kauohaia na mea a pau i pili, o ka POALIMA, oia ka la 21 o SEPATEMABA, 1883, i ka hora 10 kakahiaka, ma ka Hale Hookolokolo ma Hilo, Hawaii, oia kahi a me ke manawa i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la a me na mea kue ke hoikeia.
F. S. LYMAN,
Lunakanawai Kaapuni.
Hilo, Hawaii, Aug. 6, 1883. 1133 3t.
HOOKAPU KAI LAWAIA. Ua kapu loa ka lawaia ana ma na Ahupaa o Kukuipahu, Kamano, a me Mahukona, ma Kohala, Hawaii, no ka mea ua lilo ia'u ke kuleana lawaia ma ia mau kai mai a J. Wight mai.
H. MANA.
Halawa, Hawaii, Aug. 9, 1883. 1133 3t.*
HOOLAHA LUNAHOOPONOPONO Waiwai.—Oiai ua hookohuia ka mea nona ka inoa malalo i lunahooponopono waiwai no ka waiwai o J. Kaaua o Makawao, Maui, i make, ke kauohaia aku nei na poe a pau nona na koina iloko o ka waiwai o ka mea i make i oleloia, e hoike mai lakou i ka lakou mau palapala i hooiaio kuponoia iloko o eono mahina i ka mea nona ka inoa malalo, ina ua hoopaa a hoopaa oleia paha, a i ole e hoole mau ia lakou. A o ka poe a pau i aie i ka waiwai i oleloia, ke kauohaia aku nei lakou e hookaa koke mai i ka mea nona ka inoa malalo ma kona keena hana ma ke alanui Kaahumanu. W. AUSTIN WHITING,
Lunahooponopono Waiwai o J. Kaaua.
Honolulu, Aug. 16, 1883. 1133 4t.
WILLIAM AULD.
Luna Hooiaio Palapala Kepa Paahana no ka Apana o Kona.
KEENA HANA: Ma ke Keena Wai o Honolulu. tf.
100 DALA MAKANA.—E haawiia no keia makana i ka mea a mau mea nana e hoike mai no ka hopu ana ia JOHN BROWN he paahao i holo mahuka ma ka
POALUA IULAI 17-1883.
Kona ano, he maka uliuli, lauoho eleele, 5 kapuai 2 iniha me 3/4 ke kiekie, aole i mareia, he 43 one mau makahiki. Mai Nu Ioka mai oia, he sela no ka moku kalepa Amerika "Moro Castle," he aeto me ka hae ma kona lima hema, e pii ana iluna o kona poohiwi. He kanaka Farani ma ka hanau ana.
W. C. PARKE,
Ilamuku.
Honolulu, Iulai 20, 1883. 1130 4t.
ILOKO O KA AHA HOOKOLOKOLO KIEKIE O KO HAWAII PAE AINA. KALAKAUA. Ma ka lokomaikai o ke Akua, o ko Hawaii Pae Aina: Moi. Ia William C. Parke, Esqr., Ilamuku o ke Aupuni, a i ole i kona Hope:—Me ka mahalo:
Ke kauohaia aku nei oe e kii aku ia William Friel Brown, ka mea i hoopiiia, ina e waiho mai ana oia i kana pane i kakauia iloko o na la he iwakalua mahope iho o ka hookoia ana o keia, e hele mai imua o ka Aha Hookolokolo Kiekie, ma ke kau o Iulai o ua Aha la e malamaia ana ma ke Keena Hookolokolo o ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Mokupuni o Oahu, ma ka Poakahi la 2 o Iulai e hiki mai ana, ma ka hora 10 A. M., e hoike mai no ke aha la e ae ole ia ai ke noi a Annie Kaehalio ka mea hoopii, e like me ka mea i hoakakaia iloko o kana palapala hoopii i pakuiia.
A e hoihoi mai oe i keia palapala me ka hoike piha o kau mau hana mamuli o keia palapala.
Ikea ka Mea Hanohano A. Francis Judd, Lunakanawai Nui o ko Makou Aha Hookolokolo Kiekie, ma Honolulu, i keia la 14 o Iulai, A. D. 1883.
[Sila o ka Aha Kiekie.]
[Inoa.] HENRY SMITH.
Hope Kakauolelo.
Eia ka pane a ka Ilamuku, no ka palapala kii maluna ae:—
Ua imi pono au ia William Friel Brown i oleloia maloko o keia palapala kii, ke hoihoi aku nei au i keia palapala kii me ka hooko ole ia, oiai aole oia i loaa maloko o keia Aupuni.
[Inoa.] W. C. PARKE, Ilamuku.
Ko Hawaii Pae Aina
Mokupuni o Oahu} @
Ke hoike aku nei au ma keia, o ka palapala maluna ae, he kope oiaio a pololei ia o ka palapala kii i hoopukaia ma ka hihia oki mare o Annie Kaehalio kue ia William Friel Brown, a me ka hoike a ka Ilamuku no ia mea, a mamuli o ua hoike la a ka Ilamuku, ua kauoha ka Aha ma ke Kau o Iulai, A. D. 1883, e hoopaneeia ua hihia la a ke Kau o Okatoba, A. D. 1883, a iloko o ia manawa kowa, e paiia i kope oiaio o ua palapala kii nei, e like me ka mea i hoakakaia ma ke Kanawai, e kahea ana i ka mea hoopiiia e pane mai ma ke Kau o Okatoba i oleloia.
I hoike no keia, ke kakau nei au i ko'u lima a me ka hoopili pu iho hoi i ke Sila o ka Aha Kiekie ma Honolulu, i keia la 14 o Iulai, A. D. 1883.
[Sila o ka Aha Kiekie.]
HENRY SMITH.
Hope Kakauolelo e lawelawe ana ma ke ano Kakauolelo. 1129 6t.
NA HOOLAHA HOU.
AHA Hookolokolo Kiekie o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka Hooponopono Waiwai. Ma ka Waiwai o KAPULE k., i make kauoha ole. Imua o ka Lunakanawai A. F. JUDD. Olelo Kauoha e Hoolaha no ka Noi ana mai e Koho i Lunahooponopono Waiwai.
Ma ka heluhelu a me ka waiho ana mai o ka Palapala Noi a Akana o K@, Koolaupoko, e hoike mai ana, o Kapule k., no Kaneohe, Koolaupoko, ua make kauoha ole ma Kaneohe, Koolaupoko, ma ka la 5 o Iune M.H. 1885, a e Noi ana e haawiia ka Palapala Hookohu Lunahooponopono Waiwai ia Akana k.
Ua kauohaia, o ka POALUA ka la 28 o AUGATE M.H. 1883, oia ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana i na noi imua o ua Lunakanawai la ma ke Keena Hookolokolo o keia Aha ma Honolulu, a ma ia manawa a ma ia wahi no i hele mai ai na mea a pau i pili e hoike mai i ke k@, ina he k@ ai ua noi la. A o keia olelo ka @ ma ka olelo Hawaii i ekolu pule ma ke KUOKOA, he nupepa ma Honolulu.
Kakauia ma Honolulu ko Hawaii Pae Aina. Augate 2 M.H. 1883. A. F. JUDD
Lunakanawai Nui o ka Aha Kiekie.
Ikea: HENRY SMITH.
Hope Kakauolelo.
1132 3t.
AHA Hookolokolo Kiekie o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka Hooponopono Waiwai. Ma ka hana o ka Waiwai o HENRY A. KAHANU o Honolulu i make. Ma ke Keena hana o ka Lunakanawai Nui Judd. Kauoha e Hoolaha i ke Noi e apono i ka Papa Hoike, Hookuu ana, a e Mahele i ka Waiwai.
Ma ka heluhelu a me ka waiho ana mai o ka Palapala Noi a me ka Papa Hoike a @ T. Pok@ a me Kol@ H. @, na Lunahooponopono o ka Waiwai o Henry A. Kahanu i make, e noi ana e aponoia na hoolilo he $1215.85, a e hoike ana o na @ i loaa ia laua he $140@.75, a e noi ana e nana a e aponoia kela mau mea, a e kauohaia e mahele i na waiwai e waiho ana ma ko laua mau inoa i na mea i kuleana malaila, a e hookuu ana ia laua a me ko laua mau hope mai ko lakou noho ana ma ia ano lunahooponopono.
Ua kauohaia, o ka POAKOLU, ka la 12 o SEPATEMABA M.H. 1883, ma ka hora 10 o kakahiaka, imua o ua Lunakanawai la, ma ke Keena ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, oia kahi a me ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la, a me na Papa Hoike i oleloia, a o ka poe a pau i pili malaila e hele mai a e hoike i ke kumu, ina he kumu io ko lakou e ae oleia ai ua noi la, a malaila e hoike mai ai na hoike o na mea i kuleana maloko o ka waiwai i oleloia. A o keia kauoha ma ka olelo Hawaii e paiia maloko o ke KUOKOA, he nupepa i pai a hoolahaia ma Honolulu, i ekolu pule mamua ae o ka manawa i oleloia no ka hoolohe ana.
Kakauia ma Honolulu ko Hawaii Pae Aina, Augate 8 M.H. 1883. A. F. JUDD.
Lunakanawai Nui o ka Aha Kiekie.
Ikea: HENRY SMITH.
Hope Kakauolelo.
1132 3t.
AHA Hookolokolo Kiekie o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka Hooponopono Waiwai. Ma ka hana o ka Waiwai o BERITA KAWELO i make. Olelo kauoha mamuli o ke noi a ka Lunahooponopono Waiwai no ke kuai ana i kekahi Waiwai Paa.
Ma ka heluhelu a me ka waiho ana mai o ka palapala noi a Paulo Lokana k., ka lunahooponopono o ka Waiwai o Berita Kawelo o Waialae, i make, e noi ana e kauohaia e kuai i kekahi waiwai paa o ka mea i make i oleloia e waiho la ma Waialae-iki, Oahu, i kakauia ma ka Palapala Sila Nui Helu 5173, a me ka Palapala Sila Nui Helu 2370, a e hoakaka ana i kekahi mau kumu ku i ke kanawai e aeia'i e kuaiia ua waiwai paa la.
Ua kauohaia e hele mai ka poe i pili i ka mea i make i oleloia, a me na mea a pau i kuleana i ua waiwai la imua o keia Aha, ma ka POALIMA ka la 31 o AUGATE, M.H. 1883, ma ka hora 10 o ke kakahiaka, ma ke Keena Hookolokolo ma Honolulu, ma ia wa a ma ia wahi e hoike mai ai, ina he kumu kekahi e hoopuka oleia ai ka olelo kauoha e kuaiia ua waiwai la.
A ua kauoha hou ia, e hoolahaia ke kope o keia olelo kauoha no ekolu pule mamua ae o ka la e hooloheia'i i oleloia, iloko o ke KUOKOA, he nupepa i paiia ma Honolulu i oleloia.
Hanaia ma Honolulu ko Hawaii Pae Aina. Augate 1, M.H. 1883. A. F. JUDD.
Lunakanawai Nui o ka Aha Kiekie.
Ikea: HENRY SMITH,
Hope Kakauolelo. 1131. 3t
AHA Kiekie o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka Hooponopono Waiwai. Mokupuni o Oahu Hawaii Pae Aina, ss. Ma ka Waiwai o HENRY S. SWINTON o Honolulu, i make. Olelo Kauoha e koho ana i la e hooiaioia ai ka Palapala Kauoha, a no ka hoolaha ana.
No ka mea, ma ka la 2 o Augate M.H. 1883, ua waihoia mai imua o ka Aha, kekahi Palapala i oleloia, oia no ke Kauoha Hope Loa o Henry S. Swinton i make aku la; a me ka Palapala Hoopii e noi ana e hooiaioia kela Palapala Kauoha a e hoopuka hoi ka Palapala Luna Hooko no John H. Brown, W. R. Seal, a me Henry S. Swinton, ua waihoia mai e John H. Brown.
Nolaila ua kauohaia, o ka POAHA, oia ka la 23 o AUGATE, M.H. 1883, ma ka hora 10 kakahiaka, ma ka Rumi Hookolokolo o ia Aha ma Aliiolani Honolulu, oia ka la me ka hora e hooiaioia ai ia Palapala Kauoha, a e hoolohe hoi no ia noi ana mai, a me ka poe a pau i pili, e kue ana ia Palapala Kauoha, a me ka hoopuka ana i ka Palapala Luna Hooko.
A ua Kauoha hou ia, e hoolaha no ia mea no na pule ekolu iloko o ka Hawaiian Gazette a me ke KUOKOA, he mau nupepa i paiia a i hoolahaia ma Honolulu.
Kakauia ma Honolulu ko Hawaii Pae Aina, Augate 2 1883. A. F. JUDD,
Lunakanawai Nui o ka Aha Kiekie.
Ikea: HENRY SMITH,
Hope Kakauolelo. 1131 3t.
HOOLAHA KULA HANAI.—E wehe hou ia ana ke Kula Hanai Kaikamahine o Kawaiahao ma ka POAKOLU la 29 o AUGATE. Ua makemakeia na haumana o na mokupuni e ae e hiki mai i ka la e wehe ai. A e makaukau na kumu e apo aku i na haumana ke hiki e mai mamua o ka manawa, ma na moku e ku mai ana i Honolulu nei i ka Poaono, la 25 o Augate. 1133 2t.*
OLELO HOOLAHA.— Ma keia mokuahi ae e hiki mai ana kekahi mau kumu makaukau he elua no ke Kula Kaikamahine no ka mokupuni o Hawaii ma Kohala Akau. A nolaila ke hoikeia aku nei imua o na makamaka a pau, a i ka la 13 o SEPATEMABA ae nei oia ka POAHA, e wehe hou ia ana ua kula nei. E na makua! e alu hou kakou i keia kula i aloha nuiia a e hoopiha pono mai hoi i na haumana, aia a hiki mai kona la e weheia'i
MA KE KAUOHA.
1132 4t.
MAKEMAKE IA.
Ke hoike ia aku nei na mea a pau e makemake ana e loaa na PAI AI ma ka PAKEKE a me ka PAHU paha, e kauoha mai ia'u ma ka leta no ka hoolawa ana aku i na kauoha Ai a puni keia mau Paemoku; o na kauoha no ke kulanakuhale, e lawe ia kau no e like me ka makemake o ka mea kauoha ma ka ipuka o ko oukou mau hale, no ke kumukuai haahaa loa. E waiho ae i ka oukou mau kauoha ma na leta ma ka Hale Leta.
ALBERT K. KUNUIAKEA.
Honolulu, Mei 12, 1883. 1119 tf.
OLELO HOOLAHA.
E ike auanei na kanaka a pau ke nana mai i keia Olelo Hoolaha, owau o Apoe (Pake) kaikaina ponoi o Iakoka (Pake) ua hookohu ponoia mai au i hope malama a hooponopono no kona mau waiwai a pau, oiai ua hoi aku nei oia i Kina. Ma keia ke hoolahaia aku nei, o ka poe a pau i aie iaia, e hookaa koke mai lakou i ko lakou mau aie ia'u iloko o na mahina elua mai ka la e puka aku nei keia Olelo Hoolaha, a i ole, e hoopiiia no lakou ma ke kanawai. Eia kekahi, aole loa au e ae e hookaa i kekahi aie i hoaie ia ma ko'u inoa, ke ole e loaa aku na hoapono ana mai ia'u aku. E lilo keia i kanewai mai keia la aku.
Hanalei, Kauai, Iune 11, '83. 1124 1yr.*
Ma ke Kauoha.
Hoolaha o ka Hale Leta.
E PILI ANA @ HALIHALI @
Oiai ke kanawai @ mak@ a me ka h@ lehulehu a puni keia A@ ka p@ o keia m@ ke ano nui m@nawai Karaima @ Kanawai @ hiki @ o ka Hale Leta @ hana oolea, aole e oi aku @ aole hoi e emi mai i ka makahiki @ hale @ Hoopai @ ku e haalele ana @ kahi e ku ana @ kahi leta @ leta @ mua @ Hoopai $100 i hiki @ He Hoo@ "O ke @ Aupuni @ laha @ holo i ka luna @ la a e hoo@ o ka @ ana aku o na @
"PAUKU iloko o @ oleia mamua @ $5 a hiki i ke $@0.
"PAUKU @ ku holo pili aina e @ pono, i pahu @ laka, a @ olelo moakaka lea @ oia ka Agena Leta @ o kona moku, a @ ka Hale Leta e @ waihoia iloko o ia pahu @ ka mea i kakauia mawaho @ hoi i hoailona @ na hoailona a pau maluna @ kona haawi ana'ku pela @ hooka@lo o keia Pauku @ lalo o na @ dala he kana@ hookolokolo @ Hoomalu a Apana paha @ hewa, alaila, he hiki @ hoopau i ka palapala @ moku nona ke K@ ka hoahewaia ana @ Hoomalu a Apana paha @ kekahi Luna Leta.
"PAUKU 20 @ kahi kanaka a mau kanaka @ hoailona pai no @ mea pai o ke Aupuni ma@ ka holoi ana i na kaha @ i ka ukuia mamua i @ hewa feloni ia, a ina @ hookolokolo ana @le oi aku mamua @ paa i ka hao ma @ mamua o ka makahiki @ manao o ka Aha Hookolokolo @
"PAUKU 21 @ ma ke ano e ae paha @naka paha, i kekahi @ ano, me na mea @puni Hawaii, me ka @ o ka oihana leta @ nei, a mau kanaka pai@ ana, e hoouk@ pela, i ke dala, aole emi @ aole hoi oi aku @ ia e hoopaahao @ aole oi aku @ hoopai elua paha @ Aha Hookolokolo @
Penei ka heluhelu @ Kanawai Kiwila @ no hoi na kapena o na @ na @ leta, ma ka hale @ ana e ku ai, e like me ka @ ka oihana leta, me ka uku @ ole pela, e laweia ka palapala @ o ka moku malama ole i k@
1132 4@
I KULIKE ai me ka Pa@ wai K@, ke hoolaha @ lawaia @ a me @ ke kapu loa hoi ma na @ Dekemaba, Ianuari, @rila, a me Mei, no ka @ me na pono @
Keena Kalaiaina, Aug 8 @
MAMULI o ka mana @ Lunakanawai o ka A@ uku @ o ke Kanawai K@ aku lakou i ke Keonimana @ oia ke Kakauolelo m@ kahi o John E. @
Honolulu Augate 7, 188@
MA ke Keena o ka @ni Apana Ekolu @ Ma ka Waiwai o W. KAMA@ Kau, Hawaii i maka.
Ua heluheluia a ua waiho@ a G. W. C. Jones, ka Luna H@lapala kauoha o W. Kama@ Kau, Hawaii i make, @ kona hoike hope, a e @ hooilina, a e hookuuia oia me @ ka ohana.
Nolaila, ua kauohaia na me@ o ka POAONO, oia ka la 8 @BA, M.H. 1883, i ka hora 10 @ ka Hale Hookolokolo ma W@waii, oia kahi a me ka manawa @ hoolohe ana i kua noi la, a me @ hoikeia. F. S. LYMAN
Lunakanawai @
1132 3t.