Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXII, Number 33, 17 August 1883 — Page 3

Page PDF (1.62 MB)

This text was transcribed by:  Andrea Los Banos
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

H@@LAHA MAU.  E ho@@@ [paragraph]

            NUHOU KULOKO.

 

@@@[paragraph]

@@@ Poaha, a me ka Poaono @@@ a pau na la uku dala o ke @@@

@@@ ke Kanikela o na Pukiki @@@ Mrs. Nellie A Bat@ i ka la @@

@@@ Poalua iho nei ka piha ana o na @@@ ekolu o ke ku ana o ke aupuni @@@ Kuhina ole.

@@@ ka mokuahi Likelike me  @@@ ko laua mau awa pakahi i ka @@@ a i ka Poaklu ko laua ho@@

@@@ ka Poaha nei, ua hanau  @@@ Hoa J. U. Kawanui me kana wahine he keiki kane.

@@@ ma Makawao, Maui, ua @@@ ma ka hipuu paa o ka berita @@@ Mr. E. W. Kawainui,me Miss @@ Edmond o Waihee.

@@@ kohuia o Maunakea loio i la@@ ina no na pono wai a me na @@@ no ka apana o Oahu nei ma @@@ makalua.

@@@ he moo nahesa he ekolu ka@@ loa iloko o kekahi pena mauu @@@ i ka Poakahi o kela pule aku  @@@ ma ka Hale Lio ma Le@@

@@@lua nei no me ka hoomanawa@@@ ke ku koke mai o ka mokukuna Amerika Per@aiola.  He mau @@ wale mai no wahi a na nupepa @@@ kupinai mai nei.

Mamuli o ka oluolu o ke 'lii ka Moi, hookohuia ke Kuhina Waiwai J. M. Kapena, ka Luna Hooiaio J. S. Wal@@@ mau lala no ka Papa Hoonaauao, @@@ na makalua ia waiho hakahaka iho.

Ua laweia aku no Kalawao I ka Po@@@ o kela pule aku nei he kanalima  @@@pepa a I keia la e lawe hou aku @@@ no oia he heluna nui hou oia poe @@kanaka iloko o ka pilikia.

@ L@@@ iloko o ke kai I k wanaao la @@@@ nei kekahi kaa hoolimalima @@@@ a make ka lio me ka loa apu he p@@@ I ke kaa. Ua pakele no ke ka@@@ kaa.

Ua halele aku ia Kapalakiko I ka la @@ Iulai na moku E@i@e@e a me La@ @ @@@@ no Honolulu nei; ua ku @@@@ mua ianei I ka Poaono o kela @@@ a o ka moku hope I ka la Sabati @@.

E malamaia ana he kuai kudala ku@@  ma no ka halekuai nani o Painapa @@@@@@ ana I keia Poakahi iho a e hoomauia aku ana no umi la. Eia he @@@@@@ nui no makamaka makemake kuai I na lako aahu ke kipa nui ae malaila.

Ua make he Pake ma Waikahalulu I @@@@ina la Sabati nei:he make hikiwawe he mai ma kona puuwai pela ka h@@ke@@. Na kekahi kanaka olaila o @@l@@@ Lumi I hoike I keia lono no ke @@ Pake make I ka Halewai.

Maluhia ka apana o Kakaako iloko o keia mau pule aku nei. Aole he mau ko walaau o ka poe ona i loheia: he manaolana ke makou ua loaa keia mau @@@na loli an@ e o ka nohona o ko Kakaako poe ma o ka hoonoho ia ana he K@iko kiai maluhia no ia apana, nana e hooko aku I ka mana o ke kanawai maluna o ka poe e kue ana.

Ma ka Poalua iho nei la 14 o keia mahina, ua hamu ia aku la e ka wai ka awapo o Waiawa, Ewa aia iloko o ke kai kahi I he ku ai. Ilaila ae ke Kuhina Kalaiaina me ke Kuhina waiwai kahi I nana ai peha la ka naauao o na Kuhina no keia pilikia, e hana hou ia ana paha I uwapo hou aole paha. Ma ka loheia mai, he nui ka ka lilo no ka uwapo I lilo iho la I ka wai.

Ma muli o na hoolaha a ke Kuhina Kalaiaina, e kuai kudalaia aku ana ka hoolimalima o ka aina aupuni I kapaia Olohewa e waiho la ma Puna Kauai, no umi makahiki a e hoomaha ana ke koho ana mai ka elua haneri dala a pii aku iluna a me ka hoolaha e hookapu ana I ke kai lawaia o ke aupuni oia o Keehi me Kalaiwa, mokupuni o Oahu, e hoomaka ana ke kapu mai ka mahina aku o Nowemaba, a hiki I ka mahina o Mei o kela makahiki.

Ua hoohalahala mai o Nahaku imua o makou nei me kona hoike ana mai I kona manao ma ka palapala, e I ana aole oia i hana i kekahi hana i kulike ai me na mea i hoolahaia nona i kela pule aku nei ma kekahi hunahuna. Ke pai nei makou i ua palapala la’a ke hoolaha aku nei. A elike me ka makou i hoolaha ai i kela pule, malaila no makou e ku nei, o ka lono i hoikeia mai ia makau he mea ia i manaoia he oiaio.

Ua hookau@@aia ka puka ana aku o ka Helu 40 He aha ka waiona e hoopau ana. Pehea kakou e pakele ai keia pule ae.

E alawa ae e na makamaka i ka kolamu hoolaha holookoa a ka halekuai o C.J. Fishel ma ke kihi o alanui Papa me Hotele.

Ua hala aku nei ka Lanakanawai Kiekie I Makua Waianae i ka Poakahi nei, a e kamoe loa ae ana kana huakai kaahele ma na pali Koolau a hoohiki loa mai i ke kulanakauhaie nei.

Mamua o ka manao ana o Kapena Uwela, kela haole au kaulana o Enelani. E au i ka wai o ka Wailele o Niagara, ua olelo oia, ua makemake oia e pili dala no ka huina he 10,000 mamua o knoa hoomaka ana e au. Ua like iho la keia me kekahi wahi moolelo kahiko o Rusia. I kekahi la, i ka Emepera Nikolasa e noho ana ma kekahi puka aniani o knoa hale alii, ike aku la oia I ka piha akoakoa o na kanaka ma kekahi kappa o ka muliwai o Newa. Ake iho la oia e ike i ke kumu o keia akoakoa ana, nolaila hoouna aku la oia i kekahi luna koa e imi i ke kumu oia akoakoa ana.  Ma ia mea ua hoikeia aku iaia he akoakoa ana ia o na kanaka no kekahi pili dala mawaena o kekahi mau kanaka.  Ua olelo kekahi kanaka he hiki iaia ke holo maluna o ka hau maluna o ka muliawai me kona poholo ole mai kekahi aoao a I kekahi aoao, hoole hoi kekahi. Ua holoia ka eke kahua holo hau mai kekahi aoao a i kekahi elike me ka olelo ana ma ka pili a ua eo. Alaila, kauoha aku la ka Emepera e hopuia ke kanaka i holo maluna o ka hau a e hiliia i hookah haneri hauna, no ka mea wahi ana, o ka mea e mauna ana i kona ola no kekahi huina dala nuku loa ma ka hana ana Iikekahi hana e pono ai kona ola, he mea ia e au mau ana e mauna i koua ola e hana i kekahi hana ku i ke karaima me ia huina dala uuku.

 

NUHOU O NA EKALESIA

Ma Polelewa i ka la Sabati nein a Rev. S. E. Bihopa I hai ka olelo, aia ke poolelo ma Na Lii I., 1821. “Pehea la ka loihi o ko oukou kapekepeka ana iwaena o on manao elua.” Ma Kauikeano ua haiolelo o Polepe ma Halelu 119:9: ka poolelo: “Pehea la e hoomaemae ai ke kanaka ui i kona aoao?” Ma Kawaiahao ua haiolelo o Paleka maluna o ke poolelo ma Solomona 8:17, “He aloha ko’u I ka poe aloha mai ia’u; o ka poe imi pono mai e loaa au ia lakou.”  Ma Kaumakapili ua haiolelo o Waiamau i ke awakea a me ke ahiahi, ma Ioane 1:47, “Ike ae la o Iesu ia Natanaela e hele mai ana I ona la, a olelo mai la ia nona, e nana i ka Iseraela oiaio, aole he hoopunipuni iloko ona,” o ka poolelo keia o ka pule ahiahi.

Ma ka luakini Bihopa ua haawi ae ko laila kahunapule hou, ka Rev. Geo. Wallace, he haiolelo hoomanao no ka piha ana o ka makahiki mua o kona lawelawe ana i ka hana ma ia wahi.

Ka Pepa Dala Kahiko

Ua oleloia, o ka pepa dala kahiko loa i ikeia ma ka moolelo, ua hanaia a ua hoopuka ia e ke aupuni o Kina iloko o ka makahiki 2697 B.C., a ua kapaia ka inoa “ka pepa dala lele.” Ua hoolalaia a ua hoopukaia keia pepa dala e kekahi o na hale banako o Kina a mamuli o na hooponopono hou ia ana, ua lawe ae ke aupuni a hoolilo ma ke ano pepa dala aupuni. Ua like loan a ano o ia mau pepa dala o keia au, ua kau ia no ka inoa o ka banako, ka la i hoopuka mua loa ia ai, ka helu oia bila ka pulima o ka luna aupuni i kuleana ma ke kakau ana ma ia bila, ka huina nui o ke dala ma ka huahelu, a me ka hoopai o ka mea e hana ana i kekahi bila dala e like me ia. Ma kea no kolohe.

Maluna loa ua paiia he mau mamala olelo hoolana e i ana, “ka hana,  hoolomua, a me ka pomaikai.  E imi a e hana e like me ka mea hiki, a e hoolilo me ke ahkahai.” Me ka inika pulu e paiia ai keia mau bila pepa dala maluna o ka pepa i hanaia main a olona o ka laau Kilika. O na pepa bila dala i hoopukaia I ka makahiki 1399 B. C., Ke malamaia nei kekahi o ia mau bila ma loko o ka hale malama o kela a me keia mea ma ke kulanakauhale o Sana Petereboro.

“O NA MANU HULU LIKE, LELE LIKE NO LAKOU.”

            E ke Kuokoa e: Aloha oe

E oluolu oe e hai e aku i ka Nuhou hoohauoli o ka pono Karistiano, imua o ka auna manu hulu like o na aekai o ko Hawaii Pae Aina; I ike lakou a hauoli e ka puuwai, a liuliu e lele like mai no ka manawa e hiki mai ana.

Oia hoi keia: E malama ana ka Ahahui Opiopio Imi Pono Karistiano o Kailua i ka la 13 o Novemaba, i la hoalohaloha aku i ke Akua, no kona ae oluolu ana mai e hoomau i ke ku ana o keia A. H. O. I. P. Karistiano. A o ka piha ana no hoi ia o ka makahiki hookah o ke ku ana o keia Hui ma Kailua, Kona Akau, Hawaii.

A e wehe ia ana na hana oia la ma ka hora 11, me ka haiolelo a ka Peresidena. Nolaila, ua iiniia na manu hulu like iloko oia pohai e lele like mai e ike i na hana a keia A. H. O. I. P. Karistiano o kakoo nei.

E malamaia ana keia hana ma ka hale halawai o Holualoa.

A ua makaukau hoi na kamaaina e apo aloha aku i na malihini e kipa mai ana ma ia la.

E loaa no ka Papa hoike hana o ia la, ma ka lima o ka Peresidena mamua ae o ka wehe ia ana o ka hana.   

No laila, e na manu hulu like o ka lai malino a Ehu, e nanea ana ma na aekai a me na lae makawaloa o kuu aina aloha, ka home kahi i kanu mua ia ai ka pono Karistiano, e ala’e a e lele auna like mai i ko oukou punawai e inu ai.

Na ka Haku e malama a e alakai i kona mau ekalesia.

            Joseph Adamu

            Holualoa, Kona Hawaii, Aug 14 83

 

MAI KONA AKAU MAI

E ke Kuokoa e; Aloha oe

Eia na mea hou o Kona Akau: He mau kanaka i mare papalua i na wahine, aole i make, aole hoi I okiia ma ke kanawai ka laua mau wahine mua. No Kaumalumalu ae nei no laua a elua. O kekahi a ia i Waipio, Hamakua Hawaii kahi i noho ai me kana wahine mare hou, a o kekahi, e i ae no ia i Kaumalumalu kahi i noho ai me kana wahine hou.  I Honounou, Kona Hema, ko laua wahi i mare ia ai ke kahuna Katorika.

He paio hahana mawaena o na makamaka elua i ka la 9 aku nei o Augate, ma ka lihi ae-one o Kaiakeakua. O keia mau makamaka he mau luna ekalesia laua. A hookah o laua i hoopuka aku imua o kona hoa’loha, e kapa aku ana he “Akana oe.” Imua o ka lehulehu keia paio ana.  Owai la o laua na mea i pono? Na ka poe nana i hooili mai ka ukana; na lakou e hai mai i ko laua mea I pono.

Ua hiki mai o J.G. Hoapili i ka halawai ahiahi o ka la Sabati nei ma Holualoa, e kuka pu me na hoahanau oia wahi, no kea e ana ia Rev. J.N. Lono I kahuhipa no lakou. A ua ae ole aku na hoahanau oia wahi. A koe nae ka apana 2 aole i hui pu me ke komite. A ma ka la Sabati iho nei, la 12 o Augate ua puka hou mai ke komite J.G. Hoapili, a hui hou me na hoahanau o ka apana i a me ka apana 2 no ke ku ka pono ana no Rev. W.N. Lono, a ua hoole aku lakou. A ua manao na hipa i haalele ia iho nei, e kahea aku ia Rev. G.P. Kaonohimaka I kahu no lakou. I na i hiki, o ko ka Haku leo no ia.

Ua hoike na kula aupuni o keia apana ma Keauhou, i ka la 24 o Iulai, ma Kailua I kekahi la ae. Malia nae paha o hoea mai ka hoike a ka Papa Kula, ilaila kakou e ike ai i ke kulana o keia mau kula.

Ma ka la 26 o Iulai kalua o na la hoike o ke kula olelo Beritania o Kahaluu, ua haawi makana aku o S.L.D. ia W.K. Waiamau Jr., ma ke dala maoli, a ua mahaloia o W.K. Waiamau Jr. no ka maikai ma ka haiolelo haole.

Ke oili mai nein a hua mua o ke kau kope o Kona nei i keia makahiki. Ua hai ia mai ka lono oiaio, o Kahaluu no ka oi, e like no me kela makahiki aku nei. Ohi no i kahi kenikeni.

Ke pii ae nei a mahuahua ke kula Olelo Beritania o Kahaluu i keia manawa. Me he mea la e nalo aku ana na kula olelo makuahine o kakou ma keia apana.

Aia a hiki mai ka wa e kula hou ai o ua kula la, e hookomo nui ana kekahi poe i ka lakou mau keiki. Eia wale no ka mea nana i kekakea mai, o ka uuku o ka halekula, aole e pau na haumana iloko.

Mamua iho nei, iloko o ka luakini o ke Akua e kula ai, a nahaha kekahi mau ipu kukui o ka A.H.O.I.P. Karistiano o Helani, I na haumana paani maloko.                                           D. ALAWA.

            Kailua, N. Kona, Augate, 14 1883.

Ua Neo

Ua hoopii iho nei ke aupuni i na agena o ka mokuahi mai hehela I ku iho nei ma ka nuku o Mamala, e koi ana e uku aku na akena i ke aupuni i tausani dala a oi.

I ka noho ana o k Aha Kiekie e e nana i keia koi a ke aupuni, ma ka nana pono ana i ko ke aupuni kuleana maopopo ma keia koi ana, ua ike ia aole I pololei ke koi ana, nolaila, ua hoopuka ka aha i kana olelo hooholo, aole i pololei ka hoopii a ke aupuni ma keia mea, nolaila, haule ke aupuni ma keia koi pono o nap oho a pau o ke aupuni ua anenae hiki aku na lilo i ka elua tausani dala a oi.

O ke kumu o keia poho ana o ke aupuni, mamuli no ia o ko ke aupuni lawelawe hemahema ana; no ia hemahema ua lilo aku mailoko aku o ka waihona o ka lehulehu he huina dala mahuahua, me ke manao ia, e kaa ana kekahi pilikia o ke aupuni ia mau dala, aka, ua lilo aku la i ka makani. O keia iho la kea no o ka Kipikona hooponopono aupuni ana, ka mea a kana nupepa i kaena ai, “Kahoola o Hawaii.” Ke koo o Hawaii.

Aole o keia wale na dala o ka waihona aupuni i poho mamuli o ko Kipikona hoopono aupuni ana, he nui wale aku.

Pehea la ka Eiele ana? Ke iho la ka moku ona I Haulepu he ole ka waiwai i kuai ia.

Aloha wale na dala a ka lehulehu i ka uhauhaia me ka manao e hookah ia na dala me ka pono a me ka pololei. Aole e kala ka lehulehu e kahea leo mai nei ma ke akea. I na mau o Kipikona ma ka noho Kuhina ana no ke aupuni, e hoolilo ana i na dala me ka manao kolohe, alaila, he hoopilikia ana ia i ke aupuni a me ka lahui.

HAWAII OIAIO.

KE KEIKI KOA

Ma ke kulanakauhale o Lanakasia I Enelani, e noho ana kekahi kanaka me kana keiki ma ke kulana an ilihune. O Willet ka inoa o ka makuakane a o Ioane ka inoa o ke keiki.  Ma kekahi kulanakuahale he eono mile ke kaawale mai keia kulanakauhale, he fea no hoi ia kahi i hoakoakoaia ai na holoholona o na ano a pau no ka hoikeike ana. Ua piha no hoi ia wahi me na kanaka. He wahi pipi no hoi ka keia mau mea ilihune, nolaila ma kekahi la hoouna akua la ka makuakane o keia wahi keiki iaia a me ka laua pipi e lawe i kahi o fea no ka hoikeike ana a I lilo no hoi I ke kuai, ua hiki no. Alakai aku la kahi keiki I ka laua pipi I ke kahua fea, a i kona hiki ana ilaila a aole no hoi I liuliu knoa kalewa hele an ua lilo koke aku la, me ka loaa pu ana he heluna dala mahuahua iaia e he heluna dalai a i oi loa ae mamua o ka mea i manaoia. Aole i liuliu kona makaikai ana i na mea hoikeike a huli hoi aku la oia i kona home.

I ka wa nae a kahi keiki i kuai ai i kana pipi me ka haawaiia ana mai o ke dala a me kona hookomo ana iloko o ka ekeeke o kona lole wawae, ke hakiloia nei me ka haka ponoia kana mau hana e kekahi kanaka e, e kuko ana e loaa iaia ua mau dala la a kahi keiki. A i kahi keiki e hoi ana ma ke ala loa e hiki ai i kona home, halulu mai la na kapuai o kekahi lio me ke kanaka mahope ona, a kaalo a hala loa aku la mamua ona he mau kapuai ka mamao a huli mai la i kahi keiki e haawi aku iaia i na dala oloko o kona ekeeke, me ka olelo ana:

Mai hoao oe e hoopunipuni mai ia’u ua ike au i na mea a pau au i hana ai; e haawi mai i na dala, o keiki make anei oe i keia wa.

Nana aku la ke keiki me na maka pihoihoi a liuliu, huli ae la oia a holo kiki aku la no kona home. Hoohuli ae la ke kanaka i kona lio a alualu aku la, a ike ke keiki i kona ano kokoke loa e loaa, lele hikiwawe ae la oia ma kekahi aoao o ke alanui nanao iho la kona lima iloko o kona eke a kiola aku la i na dala iluna o ka manu a anehe hou aku la e holo hou. Lele ino iho la ke kanaka powa ilalo a hoomaka iho la e ohi awiawi i na apana dala, aka iaia e kulou ana ilalo, ua lalau iho la kahi keiki i kekahi pohaku a pehi iho la i ke kanaka a pa pono ma ka hono o kona poo a waiho a make aku la iluna o ka honua. Ee awiawi ae la oia maluna o ka lio o ke kanaka a holo aku la no kona home. Ua pakele kona ola, ua palekana, a ua oi ae kona pomaikai ma ka loaa ana iho iloko o ke eke ili o ua kanaka la he mau apana dala gula, he mau wati, a he mau pu panapana. No ka mea, ua hoolaha laua ma ke akea no ua mau mea la I loaa maloko o ua eke ili la a na na ona ponoi o ua mau mea la i uku makana aku ia laua. O ua kanaka powa la ua hopuia a hoopaaia. O ke keiki hoi ua lilo oia he luna makai nui no kona kulanakauhale ponoi.

KO LANAI MAU ANO AI

Ua hoolaha ae o M. Kealakoa ma kona palapala kakau lima, e papa a e hookapu ana i na mokolohe aole e hookipa maloko o kona hale e ku nei ma Kealia. Oia ka hale e noho ia nei e kaua kaikamahine Mrs. Awili. Ma kona ano he kiai ma ka aoao o ke aupuni.

He oiaio; oia ka maki aku mahina o keia apana. He kanaka kupono loa oia, no ka mea, he kapu loa oia i na mai ona, a me na hewa e ae a pau.  Oia no hoi kona rula paa mai kona wa opio mai.

Ma ka la i hoikeia iho nei o kahi kula aupuni ma Kahalapalaoa, ua kukala ae oia, e mare ka poe e noho manauahi nei, o ka poe noho hihia ana, i noho lakou a hiki mai ka mahina o Dekemaba, alaila, oia ke kau Kiure, e hele i ke oki mare.

No ka mea he 50 wale no dala, alaila, moku. Luhiluhi ae la ka ke poo o kekahi wahi ano holoholona.

W.N.P. KAUHI

            Palawai, Lanai, Augate 4 1883.

HOOLAA HALE HALAWAI

He mana ka lokahi, a he mea hoohoka i ka manao enemi. I hookahi puu na kakou a pau.

E malamaia ana ka hoolaa hale halawai o na apana o Kalauao ma Ewa, ke hiki aku i ka la 31  o Augate oia ka Poalima, a na Rev. S. Waiwaiole e malama i na hana.

Nolaila ke konoia aku nein a manu hulu like a pau e lele ana mai a pau me na lau oliva pu mai a ke aloha ma na nuku.

A noa e ka ekalesia holookoa e kui lima pu mai kakou a pau loa.

O na h@@po lewalewa e hoopauia@@ ia me ka hoi ana aole mea ma na lima.

“E ala ka pule ia hakalua.”

O makou no ma o ko makou mau komite la.

Kuhiki

Kuahao

Kawaa

Na komite.

            Ewa, Augate 6, 1883.

KA LAI O KONA

He mau la welawela keia o ua lai nei, i ahona i ke aheahe mai o ka makani kamaaina mai ke kukulu hema mai, a he aheahe kehau hoi main a mauna mai.

Ke hooipo mai nei no ka wi iwaena o na kanaka, i ahona i kahi pai o Iwalani mai.  

Ua pau i ke ahi ka hale o E. Keahinui o Puaa ma ka la 25 o kela mahina aku nei.

I keia la a’u e kakau nei, ua pau hou no i ke ahi ka hale o E. Kahalanui o Honuaula: aole nae i lono ia mai kekahi lono e pili ana ilaila.

J. Kaelemakule

KUU HOA LAWE NUPEPA O LANAI.

Oia o M. Kaluna, ka mea i kaialupe ia e na manao ino loa, a i ake hoi e lilo iaia na ka noho luna nupepa o Lanai. Aole e hiki iau’u ke huna i ka oiaio, a e kali hoi me ka hoomanawanui hou aku i kana hana kolohe loa, e like me kuu lohe ana mai ia W.S. Lokai. Ma o R.K. Kauhi la. Ua kauoha a ua papa aku nei q Q. Kalana ma ona la. E holoi ae i na inoa o Mr. Kaliko a me Keoponi, mai iloko ae o ka’u papa inoa.  E ike e ka lehulehu e heluhelu ana, he mau inoa kahiko loa keia na’u, iloko o na makahiki iho i hala, pela i hoomau ia ai ka hoounaia ana iloko o keia makahiki, e like me ke ia ana mai. Me ka ike no o keia W. Kalana ua lawa ia mau inoa i ka pepa mai a’u aku, aka, kauoha no i Honolulu e hoouna mai, a loaa papalua iho la ka pepe ia G. Keopenui, na’u a me ia.

Ua hai mai o Keopenui ia’u, ua hele kino aku oia a i aku iaia e lawe i kana pepa, aka, ua hai aku o Keopenui ua loaa kana pepa mai a’u aku, aka oia ka pono o ka haule o ka enemi, pela no i kekahi poe lawe e ae a’u, a nui ka hihia. Aka, o kana hana kolohe mua loa ia no kona haehae ana I na wahi pakahi helu I ma ke alanui, kahi ana i kalewa aku ai I kana mau pepa, me ka lawe pu oe i na dala o ka’u poe lawe me naolelo hoopunipuni a nui wale. Me ka oiaio. W.N.P. Kauhi

            Palawai, Lanai.

LETA A J.H. NAHAKU

Honuakaha, Augate 11, 1883

Aloha oe

Ua ike au I kau hoolaha pepa o keia la 11 o Augate nei, Kuokoa Helu 32 ma kahi o na Nuhou Kuloko, e olelo ana. “Ua malamaia he painu la hanau mauka o Puunui, ma ka hale o Manu, a malaila ae ka Hon. Nahaku, a me kana wahine, a ua malama pu ia no hoi malaila he aha inu rama, he mea kupanaha keia i na hoa kou kanawai ka hoohainu ana aku i ka lehulehu me ka laikini haawi waiona ole.” He lono keia maluna i hoike ia mai ia makou.

E kuu makua o ka pono Karistiano oiaio, no keaha oe i hoike ai i keia mea oiaio ole, me he mea oiaio ‘la?

Aole au i hewa ke olelo ia oe, he hoa aloha no ke Diabalo, akahi makahiki a keu, aole komo iki he wahi kulu rama ma kuu waha, a pehea wau e hiki ai ke hookomo i ko’hai waha me ka komo ole iloko o ko’u waha.

He nui ka poe malaila, aole paha o lakou mea e olelo mai ana ua inu au, a ua kuai aku, a ua haawi aku ia hai i kekahi rama, a I kekahi mea ano like me ia.

Eia kekahi hana pono ole au e ka makamaka, owau kekahi e hanai nei i ka nupepa, a ke lilo nei i hoa aloha no ka nupepa no’u, pela ka, ka ka makamaka aloha e hana mai ai me ka pono ole.

Ina ua lohe i ka hewa o ka makamaka, e ninau mua mai ka pono, aole o ka hoolaha i mea e hilahila ai ka hoa aloha.                                                                                               

J.H. NAHAKU

Ke ike nei ko makou poe makama ka i ka manao o Nahaku maluna ae, ke hoole nei o Nahaku aole he oiaia o ka mea i hoolahaia e makou i kela pule aku nei a ke ike pu ae la no kakou i ka manao e i ana aole loa he kulu o ka waiona i pa i kona lehelehe iloko o hookah makahiki i hala ae nei.  Ma ko makou ninau pono ana I ka mea nana i hoike mai ia makou ua lono la ua akaka pono ia makou ua oiaio no ka mea i hoolahaia. Ua hoike maopopo mai ua mea la, ua ike ponoia o Nahaku e haawi ana I ka waiona a ua ona pu no oia.  O ka olelo a ua mea la I hoike mai ia makou ua lawe makou ia mau olelo a hooiaio. He hoole hoouhiuhi wale no keia a Nahaku maluna ae o ka oiaio ua hunaia.

 

 

NA HOOLAHA KUMAU.

H HACKFIEL & CO.

Ua makemakeia

NA ILI BIPI,

                                                NA KIWI BIPI

                                                                                    NA IWI BIFI.

E haawi ia ma ka @@@@ (paragraph)

LOLE MAKEPONO

Ke kuike e loaa no ia ma kahi o

Kakela me Kuke.

-Elaa ma-

AHINAHINA. KALAKOA. KEOKEO, LEPONALO. PENA, AILA, AILA HONUA, ANANI.

NA MEA PIULA,

Kopa, Aila, Hoomaloo, Kui Kakia, Pakeke, Tabu Kaula. Noho Lio. Hulu Palahi, na Palumi, ahe agena no na mokupuni o Hawaii neino na Lainakini-nao

Lainakini Maoli, Ki lika, Palule Kalakoa, Akapia, Kelepa, Na Lole Kupono I ka Wawae, Palule Huluhulu, Na Lole Huluhulu, Na ka hoohelo ana, Li Lole no pini, Lihilihi,etc.

A me Na

Mikini Humuhumu

MAKEPONO LOA.

A he mau

MEA AI KAHI:

KA PALAOA, KOPAA RAIKI, PIA, HOOHU PAAKAI, HUAALA, PIA KUILNA, KOPE,

-A @@-

Laau Lapaau Kaulana Loa

A DR. JAYNE,

LAAU HOOMAEMAE KOKO LAAU HOOPAU NAIO, PENIKILA, HUAALE, LAAU KUNU

Me na Laau Hamo, a Pela ‘ku.

HE NUI ANEI KOU MAKEMAKE I NA

Mikini Humuhumu Lole!

Ina pela, e kipa mai no ma ka Halekuai o

Kakela @ Kuke!

A malaila oukou e ike ai a makaikai I na ano

Mekiui a WHEELER a me WILSON

Mai ka $40 a hiki ke $50 ke kumukuai ka mea hookaia.

NA MIKINI A SINGER!

Ma ke $30 pakahi me ke ano.

MIKINI A WILCOX ME GIBBS

Ma ke $30 a hiki a hiki I ke $50 kumukuai I mea e pau ai ko oukou kanalua e na makemake no ke kupono o keia mau Mikini @ @@@@ @@@@ @@ me ke @uihe ole, a e ike @@ @@@ @@ iho.

NU HOU! NU HOU!

Na Waiwai Hou Loa!

NA PAIKINI O KEIA AU.

E Loaa no ma ka ha Halekuai o

DILLINGHAMA MA,

Ma Alanui Papu.

Oia na waiwai malao iho nei:

Na Palau, Kaa Huilapalala, Kopala, Piki, Oo, Koi, Koilipi, Na Hamare Kamana o na ano a pau, Na mea Hana a na Kamana, Poe Hamo Puna, na Amara a me na mea hana o ka Poe Akeakamai a pau.Pena Aila, Vanki a me na Palaki, Paula, Poka a me na Kukaepele, Paikai Hamo Puna, Pulumi, Pakeke, Kapu Holoi Lole a me na Papa

Holoi Lole, na ipu@i, na Pu Palai, na Ma kau Lawaia, Na Aho Lawaia o na ano a pau, na K@@la o na ano a pau, ma Pahi, O, a me na Puna, a he nui aku no na mea I koe.

I KUPONO NO KA HOOHIWAHIWA ANA I NA HALE

I hiki ole ia makou ke huai pau aku aka, na oukou no e hele mai a e hoonu iho. O keia maluna ae, e loaa no ma ka halekuai o

Dilinahama Ma,

1036 3m] Ma ka helu 37, Alanui P@pu

NA HOOLAHA HOU

CHAS J. FISHEL

CHAS J. FISHEL

CHAS J. FISHEL

EIA AU IMUA O KE KAHUA

Ke h@@ mai nei ke K@@@@ @@@ @@

Eia ianei @@ @@. Ke @@@ @@ @

@@ hou @@@ @@@ @@ @ @

A p@@@ mai oe olu iho a@ @@@ @@@ @@@

Mau la @@@@ @@@@

137 Pahu lole hou

O na Waiwai hou a pau loa @@@ hoea koke ana mai nei no @@ @ @@@ no ma ko’u halekuai me na @@@@ @@ ai emi. Eia @@mau @@@@@@@

16 la Kalakoa                                                                                                                         $@@@

$6 Kakini paa lole kane                                                                                   $@@@@@@

23 @ @ @ Kamahi                                                                                        $@@@@@@

120 Palemai o na kane                                                                                    $@@@@@@

322 Apa lole huluhulu                                                                                     $@@@@@@

72 @ @@h@@h@ puk@@@@@                                                              $@@@@@@

220 Kakini kihei puu                                                                                       $@@@@@@

O kau mea h@inainau aku la @@ @@ @@

O ka lawehana @@@@ @@@@@ @@@ @@

Pau hewa @ ka @@@@ @@ @@@ @@@@

Homai! Eia @@

Homai@ Eia @@

 

Ua makaukau au a ua hiki ke kuai kukaa a kuai hihu I na waiwai a pau me ke kumukuai waipahe.

 

O na Kauoha a pau mai na Mokupuni e hookoia me ka eleu.

 

“Hooheno mai ana ke ala ia@

Me he kui houhou ala I @@@ @@

He halia mau ia no ka mea @@@

No ka po huihui k@kau ana

UA HOOHUI pu no hoi au I mea e holopono ai na kual hoopakika ana o na waiwai o kela a me keia ano, he pakaukau kahi e kuaiia ai na waiwai like ole, no ke

KENIKENI WALE NO.

Owau mai kau @ hea @@ @@@

E @@@ ke kanaka e @@@@ @@@@

E hanai ai a hewa ae @ @@ @@ @@

Eia no ka uku

NA HAINAKA,

            KAWELE,

            AI KALA,

            LEI AI.

No Kenikeni wale no!

A he mau wale aku no na mea@@@ @@ @@ ke hoopauia aku.

E AU!! E AU!!

CHAS J. FISHEL

Kihi o Alanui Ppapu me Hookele.