Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXII, Number 33, 17 August 1883 — KA MOOLELO O PILIPO KEKOA! Ka Makai Kiu Ilikini O AMERIKA HUIPUIA! A O KA NANE HUNA O KA 1776. [ARTICLE]

KA MOOLELO O PILIPO KEKOA! Ka Makai Kiu Ilikini O AMERIKA HUIPUIA! A O KA NANE HUNA O KA 1776.

MOKUNA XIII. (-Vui' ha pini a ka mea unuhi mool*io o " Onila Maka t ka Makai Kiu Kaulana o Enelani" ) Ka huakai ma ke Aumoe. UA auhee e aku la na powa mamua o ko Lu Lavonia hiki ana mai me ka ipu kukui iloko o ka rumi. Ia lakou i auhee aku ai, ua hoopakele aku la lakou i ko lakou hoa i kupeeia ai e ka Hikini. . I ka pohola loa ana ae o Beramile, aole e hiki iaia ke hoakaka pono ae i na mea a pau i hanaia mai maiuna ona iloko o ka pouli. Hookahi no ana mea i hoomaopopo ai, oia hoi kona hoi ana aku i kona rumi a hiamoe iho ia iluna o kekahi noho me ka wehe ole i kona mau kapa komo. Ua puiwa ae oia i ka wa i kalele iho ai kekahi lima ma kona mau poohiwi. A ia wa no i hoomaka ai ka haunaele, a pa mai la oia i kekahi mea oolea a waiho aku la oia ilalo. Ua noho iki iho la ka Makai Kiu a lohe i na mea i hoakakaia ae ia maluna e Beramile, a ia wa no oia i puka aku ai. Mamua o kona haalele ana iho, hawanawa^Lt aku ia oia I -u, Lavc<iMa4 keia mau huaolelo. Ke kau nei ko'u mau maka maluna ou no ke ola o keia eiemaknle. Nolai!a, e akahele oe. Anehe ae la ua kaikamahine la e paiaia, aka, ua nalo e aku la oia, elike me ke aka iluna o kekahi paia i pena keokeo ia. Heaha kau ike no na mea i hanaia iho nei maluna o ! u ? wahi a Berainile i ninau ae ai mahope iho o ke kaawale ana aku o ka Ilikini. Eia wale iho no ka'u i ike e papa, oia hoi ko'u puiwa ana me ka hikilele nui mai ko'u hiamoe ae i ka lohe ana a.c i ke kani o ka pu, a ia'u i komo mai nei iloko o keia nnni ike iho nei au i kela kanaka helehelena hauliuli e ku ana ma kou aoao me ka pu panapana iloko o kona lima. Heahakau i lohe i kou hiki ana mai ia ? He mau olelo ano e kana no'u. * Heaha ia mau olelo la ? Aole e hiki ia'u ke hoomaopopo loa i kana mau olelo ponoi i olelo mai ai, aka, o ke ano nae, oia keia, ua nianao wale ia_ ua lawelawe au i keia hana. Noho malie iki iho la o Beramile no kekahi wa, a mahope pane aku !a: 0 hoi e moe, apopo kamailio kaua no keia mea. He elima mile mai ka hale mai o Beramile e ku ana he hale inu rama no Marita Aletona. A ma na lono lauahea hoi, ua olelo ia he hale pepehi kanaka ua hale la. He oiaio, no ka mea, he lehulehu wale .0 ka poe i komo aku ilaila e hoaumoe ai, aka, aole nae lakou i hoea | hau aku mai ua haie la. | Aka, no ka lawa ole o na hoike nana e hoiaio mai i kona hewa, nolaila, ua pakele no oia, me ka hoopai ole ia no ka nui o kana mau hana hewa. 1 ka llikini i haalele aku ai i kahi o Bt?ramile, huli ae la oia a hele aku la ma ke ala e holo ana i ka hale inu ra ma o Marita Aletona i kapaia ke Fcx> pueo. Ua mao|)opo no hoi iaia, oiai oia e hele ana no ia wahi, ua lawe pu oia i kona ola iho iloko o ka poho o kona lima. Aka, aole nae oia i hopo iki i na poino a pau e iii mai ana, no ka imi ana i iekahi o na hana pohihihi wehweli launa ok nana i hoohoka mua iaia ma ke ano he loea no ka puali o aa Makai Kiu o Nu loka. No ka mea, ua komo mau oia iloko o na poino kuhohonu loa no kekahi mau makahiki lehulehu. me ka lanakila mau, nolaila, ua manaopaa oia i keia wa, he o!a kamahao no kona iloko o keia noho ana ma keia ao. I ua Ilikini U i kōkoke aku ai i ua

wahi la, ike aku llKHpi kekahi mea; I ka \va a ua aku a1 i! ka haie o Berami||9HHele mua aku j la oia a kekahi e ulu ana | a unuhi mai Ui T a me ia| mea hoi oia i ai i ka h*le \ >. i kok<v e al» S ma iho Ki oia malaila a | unuhi ae la o kana eke, i I kekahi paa Io!e 'nuil#. a iioko o ka wa j pokole loa, ua kahiko iho la oia iaia j iho me ua paa iole la, a loii ae la kona aahu mai ka paa lole mua, a me he mea !a i ka-nanaaku iaia i keia wa he keonimana oia no ka papa ekahi o ko Nu loka mau kanaka hanohano. A pela pu no me kona hiona hauliuli, ua loli pu ae la ia i keia wa, a he opio ui nohenohea oia ia sekona no ka wekiu iluna lilo. Ma ka loli ana o kona aahu a me kona mau hiona, aol r loa e hiki i kekahi ke i ae o Pilipo Kekoa no ia, ka Makai Kiu Ilikini keuiana. Mahope iho o koni kahiko ana iaia iho me keia mau aahu, hookomo iho ia oia i kona mau aahu kahiko iloko o kana eke a iawe pu ae la mailoko ae o ua eke la he mau pu panapana a me kekahi mau mea e ae i hunaia maloko o ua aahu nani la ona. Iloko o kona wa i hoano e ae ai i kona mau helehelena, ua omau iho la oia ma kona lehelehe luna o kona waha i kekahi umiumi, a iaia i kiiohi iho ai iaia iho, ua hoomaopopo iho oia he kanaka Italia oia, a i ole he kupa Paniolo ma ka hanau ana. Mahope o ka pau ana o keia mau mea, ua hele aku la oia no ka haie inu rama. Eia keia i ka hqra aumoe o ka po, aka, e poliuliu iki ana no nae ka malamalama o ke o 'ka fumi mu rama. Hele aku la ua liikini la a ka puka komo o ka hale waena, oiai ka rumi inu rama ma ka aoao o ua hale la. E paa ana ma ka puka he mea kikeke, me ia mea i kikeke aku ai ua Ilikini la. No kekahi mau sekōna aoie i pane ia mai kana kikeke, aka, ik« aku la nae oia i ka pio ana iho o ka malamaiama ana i ike mua ai. Ia wa kikeke hou aku la no keia. He mau minute mahope iho iohe aku la keia i ka nakeke o na kapuai wawae, a owaka ana he malamalama kukui iwaena o ka hale. Hookani hou ae la no keia i ka mea kikeke, a ia wa no i hemo mai ai ka puka, a ike aku la keia i kekahi mea hou. No ka mea, i ka wa i hemo mai ai o ka puka, ua kau koke ia mai la imua 0 ko ianei aio kekahi pu wahalua, e kekahi kanaka pupuka ino loa. Mahope aku hoi o ka mea e paa ana 1 ka pu ka lua ona kanaka i like na heleheiena me ko ka mua. Heaha kou makemake ? wahi a ka ninau. " He mau makahikī iehuleu i kaa hope aku, ua noho a kamaaina ua Ilikini la me ka lahui Paniolo o Mesiko a me Amerika Hema, a ua ike a kamaaina ma ka lakou olelo. Ia wa pane aku la oia nie ke ano hemahema ma ka olelo Beritania. Ua nalowale ko'u ala, a no ko'u ike ana ae nei he hotele keia, nolaiia* manao ae nei au e hoaumoe ianei a kaka-1 hiaka hele' aku ma ka'u huakal | He hiki no nae ia oe ke uku no kou; moe ana ia nei ? ! He hiki no. Hoike ia ae ana au mau wahi apana ] [omilumilu. ! Ua homakaukau mua ua Hikini la | | iaia iho no keia apana hana, noiaiia, i | unuhi ae la oia h< mau apana daia gula | | he lehulehu wale a hoikeike aku ia. ! i Nana mai la o Marita Aletona i ko-; I na maiihini, a pane mai la me ka ieo j [kakana. ' | E komo mai hoi ha oe. I I (Aolt i | ! | Na hou o Waialia. ! ! E ke Kuokoa; AUha —. | | E oluolu oe c hookomo iho i kek mau- : mea hou i ike mai ai na makam&ka | | puni mea hou. | Pomaikai ko ka Ehukai nei i ka loaa lana o ko makou Kaūka haok; ek oia I ke lawehwe nei ī kana apana hana, a |ua loaa ka oiuolu i ka poe maiana t kIpaau al He Kauka oluoiu Ueia, ek

;• hoi ka apiki, aohe ike i ka olelo >iawa-: | ii, i pono iki nae i na wahi apulu namu ! o anei. : | I anei iho nei ke kaikamahine ake j ! Kuhina Waiflrai J. M. Kapena kahi 1; | luakaha ai, a ua huli hoi aku oia i ke! | taona nie ke ohaha maikai o kona hi- < yxga-.-oia. no oe i ka '.wa| |gS jna kai. oki pau kela. " -■" * I Oka ia 4 iho nei o keia mahma i i malamaia ai kona ia har.au e kena mau ; kupuna. Ua haawiia he paina i piha i ! i na mea momona. ; Eia pu no i anei nei na kaikamahine; hanai aka Ilamuku W. C. Parke. He | mau onawaliwali i ka nana | aku, aka, ke hala iho he mau la e honi mau ai i ke ala o ka hpoa o Kauwanui, alaiia e mohak ae auanei ka pua U hau lama i Hauola." Ma ka la 26 0 keia mahina iho nei, 1 i hoike ai ke kula haole o \\ r aialua nei, ma ko lakou hale kula, malalo o ka la welawe ana a lenekini he wahi haole Bihopa mai Honoluiu mai; oia ke kumu nui, a o S. Meheuia ke kokua ekahi, a me Miss. Esther N. Kaiaikawaha ke kokua elua. Ma na hana i hoikeia ma ia ia, aole i ku i ka mahaloia, no ka mea, o kahi haole aole i ike i ke alakai ana, a malaio oia kumu hemahema i mahalo ole ia ai e na makua mea keiki a me ka lehulehu a pau i! naue ae. Ma ka nana aku a ka mea e kakau nei a me ka lehulehu, he wahi haole! oki loā keia, aole hiki ke hana i na mea i helu kiekie, a he 1010 niaoli no i ka na-; na aku, a he ano kupono ole e hana i ka hana. Oka paikau ka mea nui a keia wahi haole e ao ai ina keiki, a i ke puhi baka iloko 0 ka rumi pule o lakou. Ina ka e puhi mai, po oloko i ,ka uwahi o ka .baka* ku. ka Nolaila, ke manao nei na makua e hoopii i ke Kahu Kula Nui e hoopau i keia wahi haole, a e» hoonoho mai i mea kupono. Ma ka po iho oka la i oleloia malu na, he hoike po maloko o ka luakini Hoolepope, maialo o ka hookele ana a na hope kumu S. Meheula me Esther Kaiaikawaha. Ua piha pono ina makua mea keiki, a me kā poe makaikai. He mau haioleio ame na himeni. Akahi no a ike ia aku ka eleu o na haumana. Kupono o iaua nei na kumu o keia kula. Maikai na himeni i meleia mai, a he ku maoli no ika iini a loko. Mai ka lele puni kiekie loa iluna, a i ka nanahe kohu hanehane ilaio loa. Ua piha hauoli ke anaina a hiki i ka pau ana o na hana oia po. Ua mahalo nui ia na alakai. O kahi haole kumu hoi nei, he lapee waie mai no ma ka paia. Ina o ke kono ako Wailuku ika poe himeni o Waianae, a ia lakou nei, makepono na kenikeni. Aohe hoi e hiki 0 ke kaa ana o ka wai o ka niu haohao ia lakou la. Ua hiki no ia, aia i ka manao. Ma ke Sabati ia 29 o kela loahina aku nei maloko o ka luakini hoole Po* pe o Waialua nei, ua heiuheiuia mai e J. N. Kaiaikawaha imua o ka Eka!esia holookoa he palapala kahea na ko Kohala poe i ko makou Kahu Rev. S. Timoteo e hoi e noho i kahunapule no lakou. Ua ninauia ka manao ona hoahanau, a ua kue loa ia kela palapala me ke noi pu ia mai e kiola mawaho o ka puka aniani i ua palapala la. He keu aku no ko Kohala poe; aia ka o ka mea ua paa i ka hana, ilaila mai la e kahea ai me ko makou hanai pono no iko makou kahu. He nui ae no hoi kahunapule e noho wale mai nei kii ae ilaila. Ma keia hooleia ana oka palapala kahea a ko Kohala poe, j>e!a no oia iae oluolu mai ai. Nolaila, ua nele oukou eko Kohala. imi hou ia aku no. Aohe ona nui o keia ma-i ia e naue nei, aka, koe aku nae paha ka poe o ka pili kuahiwi Ma ka hoike mai aka mea mālama 1 na hale ukana o ka mo ku ma ke awa, aohe nui 0 ria pahu rama i pae m&i» he kakaikahi wale nt>, no na Pakela nei iho nei ka lunahoo|>ono[>ono waiwai oke lii Pauahi, me ka haole ana aina pu. £ ana ana i na aina a 1 pau oke 'lii, a mahope aku hooliniaiime na kanaka. He ma-u «ahi mea hou iho bia o [ka Ehukai nel Ke ikuva mai nei ka j nalu o Kauwanui m ahiahi E Adieu |auand S H. Ma&aki&i;?*. \ Waialua, Oaha.

\ He opuu. Ika nupe|>n Ki okoa; A>sha etz — ;Ua hanau mai b mai na malihim mai I he wahi kamaikī-kane i ka la q o | te, o keia makahiki, na Mrs, Keheka 4 Akina a lue J. \\\ H. Knkapu ma Ma[kapala, Kohala AkaiL . - L, JiB.be &>la mai taa», ' ke o!a kino. I. :na?'.a!ou ko ke Akua lokouuikai. : J. H. Naholoa. Makapala, Kohala Akau, Hawaii