Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXII, Number 40, 6 October 1883 — Page 2

Page PDF (1.86 MB)

This text was transcribed by:  Cody Maika'i-st. Louis
This work is dedicated to:  My Kumu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

Kukoa Me Ke Au Okoa

(1 H@@@@@)

No ka Makakiki…………..4 00

Eomo Makina…………….1 00

Ala Kuike ka @ula

Poaono, Okatoba, 6, 1883.

 

            U@hoike mua keia pepa iloko o kela makahiki, no na hana a ko Kipikona aupuni e hana nei he mea ia a kahaha mai ai na aupuni malamalama. a o ka @@@@@ ia. oia no ka lawe ana aku o na @@@@ malamalama i ko lakou hilinai ana mai Hawaii aku. Ua hai aku no @@i ke KUOKOA, o ka lawe ana o na auanni e ae i ko lakou hoapono ana mai o kakou aku ne@, he poino nui loa ia no Hawaii. ke loaa mai ia kolana ia kakou, oia hoi ke ano hoowahawahia a hilinai oleia e na aupuni malamalama. O ka paulele mai o kahi aupuni uuku e na aupuni nui. he pomaikai nui ia no kahi mea nawaliwali, a he ola maopopo @o ia no ke aupuni uuku.

 

            Aka, ua hehehene nuiia mak keia pepa, a ua hoinoia e ka poe noonoo ole n@ia mau manao i hoopuka muaia iloko kela makahiki i hala. Aka, ano iloko keia @@ la, ke hoomaopopoia mai nei @@@@@@@ na mea i hoike mua @ e ke @@@@@@. Ke hoomaka mai nei kahi mau nupepa ma na aina e e kamailio no ko kakou nei kulana au puni e noho nei. Ua kamailioia na hana i hanaia e keia aupuni ; a ma kekahi nupepa i hiki mai iloko o keia mau la, ua oleloia, ma ka nana ana ʻ ku i ke aupuni Hawaii, me he mea la o Kipikona ke kupuna mo nana e alakai o Hawaii a hiki i kona hiolo ana.  E hoomanao na hoa helehelu o makou, aole o ke KUOKOA keia e olelo nei he kupuna ino o Kipikona. aka o kekahi nupepa ma na aina e, a o ka me a makou i ke ai, oia ka makou e lawe ma nei a hohola ae imua o ka poe he luhelu. He oiaio, ua hoole keia pepa aole kupono o Kipikona i alakai no keia aupuni, a aole no hoi i hoololiia keia manao. Aole keia he manao kue ia Kipikona a i kona aupuni, aka he makee i ka pno i oi o Hawaii. Ina pahu he hoahanau ponoi o Kipikona no e KUOKOA, aohe ia he ia he mea e loli ai ka manao o keia pepa, he kupono ole oia no ke alakai ana i ke aupuni. O ka hanohano o Hawaii, o kona pomaikai kiekie, a me kona kahua oni paa ai, oia no ka loaa ana mai i kona hookele waa na mahalo ana a me na hilinai piha ana o na aupuni nui, na lakou i ae kona kuokoa ana. 

 

            Mai ka a nae i lilo ai ke aupuni o Hawaii iloko o na poho lima o Kipikona, ua hoomaka ka iko ana o ka Hawaii inoa maikai ilalo. A i keia la hoi. ke lohe nei kakou, ma kahi wahi o na aina e, ua oleloia o ka mea iaia ke aupuni Hawaii i keia wa " he kupua ino oia nana e alakai ia Hawaii a hiki i kona hiolo ana. " Kupaianaha ! Aloha Hawaii inoa maikai o na au i hala. O ka hoomaka wale ana keia, he nui aku mahope, in a e hoomauia aku ke alakai ana o ka aina ma keia alanui. Aole e nele ka lawe ana mai o ke au o ka manawa i na lono ma keia hope iho, a ke hopo nie ke KUOKOA o lilo ia mau lono i mea e kaumaha ai kona poe kelukelu.

 

            K@ AKE E KULAI I KA PONO KARISTANO

 

            Ma ka nana ana i na kalai ana a na nupea o keia kulananauhale, ua ike ia iloko o ia mau nupepa, he hookahi oia mau nupepa, he hookahi oia mau nupepa e ake ana e kulai i ka Pono Karistiano, a e hoolilo ana i mea ole a lapuwale hoi, ma kona mau manao kalai akea a me kana mau hunahuna mea wale no e kulai ana i ka Pono, a ua lilo ka Pono i enemi no ia nupepa i na manawa a pau.

 

            Ua puka nui mai ia mau manao kulai i ka Poni mai loko mai o kaikai ole o ka mea e noho mana ana maluna oia nupepa, a me ka maikai ole hoi o ka noonoo o ka mea haku manao kekahi, a me kekahi poe e ae no hoi e noho po ana na mana o lili i na hana Pono, a @e he mea la, ke lele like nei lakou @oko o ka anua hookahi o ka hoino i ka Pono.

 

            A ke kukuluia nei keia nupepa maluna o ke kahua paonioni i ne hana Pono, a me ka hooloha nui ia o ka pono iwaena o keia lahui kanaka, a ke hoakea ae nei i kona mau kalai manao ana maluna o na makua o ka pono, ka poe nana e hookahua nei i ka pono imua o ka luhui kanaka.

           

            Ma ia ano, ua hoop@@ ia a ku ko ahu o na manao ino o keia auna hookahi, a e kapa ana i na makau o ka pono he poe lauwili a lolelua o ko lakou mau noonoo ana a e kapa ana ke poe wahah@@ lakou ma ka hana a lakou e hana ana, me ka hookau ana malune o ko lakou mau kipoohiwi i na inea hoino.

 

            Alaila, oia ke aa ana o keia nupepa e paio, aole wale me ke kanaka, aka, me ke Akua, ka mea nana ke pono i hookumu, Aole lakou i paio i ka poe e hana ana i ka  pono, aka, i ke akua no i kea mea nana ka hana.

                       

            O keia nupepa no ka mea nana e pai nei i keia lahui i ke holo mua ma ka naauao ma na mea a pau, a me ke kaulana hoi. a he mea anei ia e holo mua ai ka lahui ma ka naauoa ma na mea a pau ? in a e ao aku ana kekahi nupepa i ka lahui kanaka e lokahi ka lahui e kulai i ka pono, a me kona hoolaha ia ana ma keia mau Paemoku ? a he hana hookaulana anei ia i ke lahui kanaka ? Eia ka mea akaka loa. aole o na hana oia ano, oia ka hoolapuwale ana i ka lahui iloko o na hana poeleele o ke au naaupo o ka wa kahiko, ka wa aole i heluia je lahui kanaka naauao.

 

            Aole he hana naauoa a kekahi nupepa ke alakai ana i kona mau manao imua o ke ao nei ma keia ano. aka, i mea nae e kapaia mai ai e ka poe ike a noonoo maikai. he mau alakai lalau ioa keia, a naau@@ maoli hoi, alaila, ua ake ka poe nana e lawelawe nei keia nupepa e hpoino ia mai lakou, a e olelo ia mai hoi ua nele loa ke waihona o ke noonoo i ke ike hiki ke hilinnaiia.

           

            Owai la hoi o ke kanaka e ola ana maluna o ka honua ke anao o kona hoino ia ka mea e kaulana ia ai kona inoa? a o ka hoino ia mai ka mea nana e hoike aku imua o ke ao nei i ka naauao?aole loa no hookahi oia ano. Pehea no hoi na nupepa, aole lakou i manao o ko lakou hoino ia ka mea e kaulana ai?

 

            No ka mea, o ke alanui o ka lahui kanaka naauoa, oia ka pono me ka pololei, a me ka malu mai ke akua ola mai.

 

UA HALA HOU KEKAHI O NA

KUMU KAHIKO

 

            Maluna mai o ka mokuahi o ka la Sabati iho nei i loaa mai ai ka lono walohia, ua make oMr. E. O. Hall ma ka mokuaina o Maine, i amerika Hui. Ua hala aku nei o Mika Holo iloko o ka kanahikukumamakolu o kona mau makahiki, He mau pule i hala ae nei kona holo ana no amerika me kana wahine. He hele hoomaha keia holo ana me ka manao e kaawale ana no kekahi mau pule wale no a hoi hou mai. Aka, aole i ko keia manaolana, a ua kii mai ka Haku i kana i ka la 200 o Separemaba iho nei . E hoi mai ana ke wahine maluna o ka mokuahi o keia Poakahi ae me ke kino kupapau.

 

            Ua hiki mai o Mika holo i Hawaii nei iloko ka mahina o Inue, 1835; o kona mau hoa lawe hana i holo pu mai ai o Koana o Hilo, i hala mua aku la o kela makahiki, a o Kaimana a kakou e noho pu nei, me ka lakou mau wahine, a me kekahi kumu wahine a ae elua. He ewalu ko lakou nui ma ia holo pu ana mai o na kumu. O ka mika Holo hana, he pai palapala a me ke ao aku i ko Hawaii nei ma ia hana.

 

            Mahope iho ua lilo oia i agena no ka Papa Misiona o Bosetona no ka lakou hana maanei. A pau kona lawelawe ana i na hana misionari, ua kkomo o Mika Hilo iloko o kahi mau hana aupuni, a ua lawelawe oia me ka hoopono ma ia mau hana a pau. Ua noho o Mika Holo he Kuhina Kalaiaina no ka Moi Lunalilo. ua noho Puuku oia no ka Papa Hawai no iwakalua makahiki. Hui kona aloha ia Hawaii nei.

 

NUHOU O NA EKALESIA

 

Ma ka la Sabati nei, ua malamaia ka hoike hapaha o na kula Sabati o KaumakapiA. Nui loa na keiki kula Sabati i akoakoa ae, a ua maikai loa na hana, ma@@loia e na mea a pau na haawina i haawiia a me na himeni.

            Ma ka po iho ma ia luakini, ua haiolelo o Timoteo o Waialua, aia kana poolelo ma Ioane 21; 13. "E Simona na inoa, ke aloha mai nei anei oe ia'u?" Mahope o ka pau ana o ka haiolelo a Timoteo, ua hoikje mai o Kauka Hai. i na mea pi@ ana no kana huakai i Amerika.

 

            Ma Kawaiahao, ua haiolelo o Paleka ma ke poolelo ma Isaia, 45:22. "E haliu mai oukou ia'u, a e hoola ia no oukou, e na kukuu o ka honua; no ka mea, owwau no ke Akua, aohe mea e ae.

            Ma Polelewa, ua haiolelo ko laila kahu. Ma ka luakini Bihopa. He kahunapule malihini ka i hai i ka olelo he malihini jeia maluna mai o ka mokuhi, a ua holo loa aku no maluna o ia moku no na aina o ka hema aku neio o kakou.

           

            i ka Poalua nei i halawai ai ka Aha Euanelio o Oahu ma Kaumakapili, a i ka po oia la ua haiolelo@o Paikuli imua o na hoa o ka Aha; aia kana poolelo ma II Korineto, 5:14 "Ke koi ikaika mai nei ke aloha o Kristo ia makouno ka mea, ua akaka i ko makou manoao, in a ua make na mea a pau."

 

Eia malalo iho na Papa hoike o na hana i hapaiia eia Ahahui.

            1 Hapa ho@a haipule.

            2 Hoike Kihapai.

            3 Kula Kahunapule.

            4 Na Palapala Hoopii.

            5 Heluhelu Haawina.

            6 Kokua Kuloko

            7 Kokua Kuwaho

            8 Ka Hui Kahunapule

            9 Na Ekalesia Kahu ole

            10 Na Misionari Kaahele

            12 Na hale Kahu

            13 Ka hebedoma Haipule

            14 Ka la pule no na kula

            15 Kahi e hui hou ai ka aha

            Nui no keia papa hana. aia ma ka moolelo e puka ana ma keia hope e ikeia ai na mea i hanaia.

 

            Aia maloko o ka EAA Poakolu o ke la pule he olelo pane na kekahi komine o ka ekalesia o Kalihi, e pane ana i kekahi @@amu i hoopukaia e ke K@@KOA malalo o ke poo "nuhou o na ekale@ia." a e pili ana no ka luakini o Kalihi. Aohe maikai oia pane ana, he pane ano naaupo. me ka huhu. a me na olelo pili kino hoino wale, me ka oiaio ole.HE mea hilahila no kekahi komite ekaliesia, a poe luna ekalesia. ke hoopuka iho ia mau manao. He mea liilii wale no ka i hoopukaia ma ke KUOKOA, oia keia, "ua loheia ua hoopaaia na puka p ka halepule ma kalihi i keia wa, aole halawai i keia mau la." oia ke ano o ka manao i hoopukaia na puka o ia hale, he halawai no a ua wikiwiki keia pepa e hoopololei i ka mea i hoopuka mea ia, Aole nae nana keia poe komite ia hoopololei ana aka, wikiwiki no e hoopuka i na olelo huhu. Mai hana hau pela, he mea kohu ole ia i ka poe malamalama. O ka mea hikiwawe ma ka huhu, e kukini hewa auanei oia a haule i ka lalau.

 

            Heahi ka Waion

e hoopau ana.

 

PEHEA KAKOU E PAKELE AI?         

 

            Ma na helu mea ua ike ka lehulehu i na poino, a me ka haumele nui i hiki mai maluna o ka aina, mamuli o ka hoakea loa ia o na waiona i ka wa Kehiko, na hana ino i ka wa o Kaomi. a me ko Kaomi hopena weliweli, ua pau ai mau mea i ka nana ia. E nana kekou i na hana a ka waiona e hoohua nei maluna o ka aina i keia wa.

           

Eie malalo iho kekahi palapala i loaa mai i ka mea e kakau nei i keia mau helu manao, e hoike ana i ka hua o ka waiona i hoohua ai ma kekahi wahi i ka la hookahi, Ua loaa pinepine mai na leta o keia ano mai na apana e ae, Penei na olelo o keia leta.

 

            " HE MEA OLE KA MALUHIA O KA LA

SABATI"

Aloha oe:-

            Owai keia e olelo nei, he mea ole ka maluhia o ka la Sabati? O ka poe kuai rama, inu rama, on a rama. Heaha ka hope o keia poe kuia rama, inu rama, on a rama, ? He hakaka, kui aku kui mai, pau na lole i ka weluwelu, moku ka ihu ia hoi-e. Owai la keia poe e noke nei i ka hakaka, pau na lole i ka weluwelu, a lepe ka ihu ia hoi-e? O Kaliula ke kanaka i moku ka ihu ia Lupen, o Kumukoa a me Kaperiela ke kanaka i weluuwelu ka lole, a o Halelaau ke kanaka oi loa aki o ka on a, a he poe e ae no kekahi i ikeia ua ona,  a he poe e ae no kekahi i ikeia ua on a. I ka la Sabati no keia hakaka ana, on a ana, Haunaele ana? AE, i ka la Sabati no. La Sabati nea ia? la 23 iho nei no hoi o keia mahina. Ike pono no oe i keia poe e one nei, e hakaka neio, e holo ana i o ianei ma ia la? Ae, malaila no hoi au i ka wa i hoomaka ai keia haunaele nui ma ia la. O oawale no paha keia e ike nei? Aole he nui no makou malune aku paha o umi heluna. No keaha kou mea i hoopii ole ai, a i kii ole ai i makai i mea e hoopau ai i keia haunaele ana ma ka la Sabati? Ua hele no hoi au imua o G. P. Kamauoha, olelo no hoi au iaia e hoouna i makai, ua hele o Kahulanui malaila, he maikai oia, ua ppau i ka hopuia , a paa iloko o ka halepaahao, a ua noho iho nei ka Ahahoomalu e nana i keia hihia ma ka la 25, Poalua nei, ua lohe mai au ua hoopaiia kekahi poe. o Kumukoa ka me nona ka rama. ua pahemo ku la ma ka apua ke ola. Owau kai olelo ake ia Kumukoa, a me halelaau no ke kue i ka maluhia o ka la Sabati, heaha la ia ai o keia kue maluhia la Sabati, aia ma Puehuehu. Kohala Akau neio, ma ka pa Kumakahiki o Holmes.

            Owau no o aloha i ka la Sabati.

                                                J. H. KUHINAPULE.

            N. Kohala. Sept. 28 188@

 

            Ma ko makou nei kulanakauhale o Honolulu, he nio na hana ino i puka pololei mai mailoko ae o ka ini rama, a eia no hoi ma na apana kuaaina o Oahu nei. Ma kekahi hoolewa kupa pau, ua on a ka poe i hele i ka hoolewa a ua lele lakou iluna o ka pahu kupa pau, a pau ka pahu i ka wawahiia Ma ka lua kupapau kahi e waiho malia ai ke kino lehu o ka mea make keia hana i hana ia ai. MA kekahi hoolewa e ae, ua klaiia ke kahunapule e kakahi kanaka on a, a aneane haule iloko o ka lua kupapau, o ua kanaka on a nei ke kane o ka mea i make. Ma kekahi anaina p@le o ka la Sabati, ua komo ae he kanaka on a a hoohaunaele ia lakou, a puehu iho la he anaina. Ua hiki ke heluia a lehulehu wale na mea o keia ano, aka, he mea makahewa paha ia. he mea hooluhi wale no me ka hoehahea i ka manao o ka poe heluhelu.

           

            O na haole ma keia kulanakauhale ka poe e hooikaika loa nei e pale aku i na hoopoino ana o ka waiona mai ko lakou mau hoa kanaka aku. a mai keia aina aku. He halawai hoole waiona mau ko na haole ma Polelewa, i na ahiahi Poaono a pau. A iloko o keia mau pule, ua kekeluia he Ahahui hoole waiona no na kamalii, ma ka hale kula ma ke alanui Nuuanu, makai iho o ka hale o J. M. Kapena, kahi a ia Ahahui hoole waiona e hui mau nei A eia no iloko k eia kulana kauhala kekahi Ahahui malu kahi i kekele ia ai, a he Aha hoole waiona no ia. Ua makaala loa na haole ma keia hana i keia wa no ka mea, ua ike maopopo lakou i ka hoopoino ana o ka waiona i na home a me na kino me ka uhane o kanaka. A pehea la na Hawaii? Aole paha lakou i ala loa ma keia mea. Aka, o ka lahui Hawaii no nae ke oi loa o ka poino i na waiona mamua ae o na lahui e ae ma keia ae aina. Nolaila, ke paipai aloha nei keia manao, i ko Hawaii nei poe ponoi, e makaala lakou, a e kpaa, a e hooikaika lakou ma ke pale ana aku i ke daimonio o ka waiona. O ka lanakila o keia lahui maluna o na mea ino e keakea nei i kona ole, oia ka mea i makemakeia. O ka waiona kekahi o ia mau mea ino in a e lanakila ka waiona, e poi auanei ka lahui.

 

CHAS. J. FISHEL.

 

            ---------

 

KUAI HOEMI HOPE LOA!

 

A hoopau o ka Waiwai Banakarupa

o Lowret o Nu Ikoa

 

-----------

 

Mai ka POAONO OKATOBA 6, a hiki i ka

POAONO OKAOBA 13-

 

--------

 

O na ap@napana lole, na koena, na poopoomuku lilina, a he heluna lehulehu o ne apanapana o na lole wahine kakimia eleele, na lihilihi, lipine kaekae weluwelu, hainaka lilina, kakini, damasaka, na kawele holoi nuku, na kawele.

           

            E halihaliia na waiwai ma na wahi a pau o ke taona me ka uku ole. O ke hikimua, e loaa mua no kana. O na papale i kinohinohiia o na wahine, mai ka $3. a hiki ke $50. HE emi keia. He kuike keia kuia. He hoolele mua ko Kapuahi.

 

            HOOLAHA PA AUPUNI. - E kuai kedalaia ana 4 Lio ke hiki aku i ka la 8 o Okatoba hora 12 awakea Poakahi ma ka Pa Aupuni O Kokolaloa o Honolulu : Lio k. keokeo ak. $, Lio k. Puakea ak. T, Lio k. kalakoa ak, hao ano e, Lio w. puakea, aole kuni.  @ Lio e kua, kudalaia ana ke hiki aku i ka la @@ e Okatoba hora 12 awakea Poaha. Lio k, ulaula wiwi, hookahi wawae keokeo mamua hema, kuni PP ano e, Hoki k. hauliuli hema @@.   A. B. KAAUKUU, Luna Pa Aupuni o Koholaloa. Oct. 4, 83-1140-11.

 

            OLELO HOOLAHA. E- hele ana ka loio W. R. Kakela i Kaleponi nolaila paniia ana kona keena loio mai ka la @@@ Sepetemaba a hiki i ka la 23 o Okatot@, no@aila na noiia i na makamaka no lakou kekahi hana loio i na makamaka no lakou kekahi hana loio, e waiho i ka hana a hiki i kela @anawa. O ka poe e lawe mai ana i na @@@@ aieukupanee, a pele aku, e lawe i ka halekuia o Kakela me Kake ma Polelewa, a mahiia e loan i na polapola hoo@@i. O na hana kiure a Kekela no ke kau o Oka@@@@, ua waihoia me Kamika me Kakina. W.R. KAKELA

            Honolulu Sept 8, 1883          1136-64

 

WILLIAM ALUD

Lana Hooiaia Palapala Kepa Panhana

                        u@ ka Apona o Kana

            KEENA HANA: Ma Ke Keena Wai o Honohulu

 

HOOLAHA Hooko mokaki me ke keal manalio e kekahi nana @@@@@ @@@@ @@@@ kekahi palapaia @@@@ i @@@@ @@@@@ @@@@ @@@@ M.K. Ma@@@@ ka @@@@ mua a me Stephen Spencer @ ka aoao eha. ma ka la @ @ APenia @@@ i @@@ kepena ma ka puke $5 @ @@ a mamui e ka @@@@@@ @@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@

 

Peae na aina e kedalaia ana O keia pana aina a pau loa e waiho la ma KEanui, Waianae, Oahu he @@ eka, ua he aka akaia ma Ka Palapala Sila Nui Hela @@@ ma ka @@@ o Moki.

 

Hoolaha hooko mokaki me kuai hoikeia maloko o kekahi palapala @@@@ @@@ hanaaia mawaena o Keliiwahalolo a me Kanekoa o ka aoao mua, a me  A.L. Ca@wright hahe o ka waiwai o R. Wz Ho'a o ka apap elua, ma ka la @ @ Novema@a 1883 i kakau kapena ma ka @@@@ @@ aoao 44 a mamali o ka uhana ana o na kumu aelike o kela mo@aki, nolaila ka hoolaia aka nei e ka mea nona ka aoao elua o ua mo@aki nei eh@@ ko ana oia ia mana kuai a ma ia hooko ana e kudala akea ana ia i ka aina i hoikeia ma ia mo@aki ma ka Poaoao la 20 o Oka@@@@ 1883 ma ke keena kudlala o F. F. Ada@@ ma Honolulu ma ka hona 12 o ia la. Aia ma kaji o W. R. Kakela na olelo hoakaka no keia mea.

            Hanaia i keia la 17 o Sepatemaha 1883

                                                A.J. Cartwright

                                                            Kahu @e.

                                                Mea Mo@aki Mai.

Penei na aia e kudlaia ana:

O kela apana aina e waiho la nia Kalaepp ku Honolulu, a kokoko i ka hale pupule he 139-100 eka a kupono no ke kahua hale a me ka malama hololona. Ua kanuia i keia wa me na mea kanu. He maikai na palapala SIla Nui Helu 2816 ma ka inoa o Kuhiana.

 

Hoolaha hooko moraki me ke kuai. mamali