Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXII, Number 43, 27 October 1883 — Page 2

Page PDF (1.70 MB)

This text was transcribed by:  Pohai Souza
This work is dedicated to:  Halau Hula Kamamolikolehuau

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

KA NUPEPA

KUOKOA ME KE AIU OKOA

(1 Huiia)

No ka Makahiki          $2.00

Eono Mahina               $1.00

Dala Kuike ka Rula

 

POAONO, OKATOBA 27, 1883

 

KE ANO O KE AUPUNI,

            Ke ano o ka huaolelo aupuni, he hookahi no ia a ua maheleia keia huaolelo e na mahele ekolu, e hookaawale ana i kahi mahele me kekahi, a e hookoakoa ana i ka hana a kahi mahele a me kahi mahele, aole lakou huikau iki ma na mea a pau a oiai kela mahele a me keia mahele e noho mana ana maluna o kona kuleana iho, i mea e kue ole ai kekahi mahele i kekahi mahele.

            O ke kumu kanawai ka mea nana i hoakaka ua maheleia ke aupuni i keia mau mahele ekolu a nana no i hoakaka pakahi i ka lakou hana, a me ko lakou mau palena a pau e hana ai, me ke kue ole o kahi me kahi.

            Penei: I ka Moi ka mana hooko, i ka Ahaolelo ka mana kau kanawai, a i na Lunakanawai ka mana hookolokolo.  O ka hui ana o keia mau mahele a lilo i hookahi, oia no ka hooko pololei ana o kela mahele keia mahele i kana hana i kauohaia ai e ke kumu kanawai e hoike ana i kona paulele ana maluna o kana apana hana, hooko pololei, paewaewa ole, kekee ole, lele ole mawaho o kona palena, kii ole a lawe i ke kuleana o kahi mahele, a malama i ka malu ka hanohano, ka ihiihi o ka lakou mau oihana pakahi, a ua kapaia he kuikahi, he lokahi, he hookahi, a he ikaika hoi.

            A mailoko mai olaila kapaia he aupuni, he hookahi kona ano no ka mea na hooko pololei kela a me keia i kana iho, a ua kapaia ia hookahi he ikaika, he mana, he hana i na hana e pauleleia ai.

            Iloko o keia mau mahele ekolu i hoikeia, a ma ka lakou mau hana i hoike pakahiia aku nei, iluna o kahi o keia mau mahele ka nui o ka hana i kau ai a ua hookaukoloia ko lakou mau noonoo a pau i kela a me keia manawa.  No ka mea, maluna o lakou pakahi a pau i ikeia ai ke kulana onipaa ana o ke aupuni, ka naue ole, kuihe ole, kanalua ole a pela aku.

            Ma ka lokahi o keia mau mahele ekolu i ikeia ai ka noho kuokoa ana o ke aupuni, ka hiki i ke aupuni ke malama iaia iho ma na mea a pau, ka holo ana ma na oihana kuloko a kuwaho, ka launa aloha ana mawaena o na aupuni a pau, oia ke kulana o ke aupuni e hoike ana iaia iho ua ku maluna o ke kahua o ke kumu kanawai.

            O keia mau mahale ekolu o ke aupuni oia na mahele e naueue nei iloko o kahi mau aupuni nui, ala mai ka haunaele kuloko a kuwaho, ke kaua a me ke kauaia mai, oiai keia mau mahele e kue ana kahi i kekahi, e kaili ana kahi mahele i ke kuleana o kahi mahele, a e uhai ana kekahi mahele i ke kumu kanawai a lilo ia mea e paonioni ai lakou, a o ka hopena o ia mea o ka mokuahana o ke aupuni, a lilo ka noho maluhia o ke aupuni i mea ole, ala mai na kipikipi ka uluaoa o ke aupuni mai o a o.

            O ko kakou aupuni ke ku nei oia maluna o kona kumu kanawai a me kona mau mahele pakahi e ku nei.  Aka, he mea kahaha nui nae ka ike ana iloko o keia mau la e hele nei ka hoao ana o kahi mahele o ke aupuni e lele mawaho aku o kona palena i kauohaia e ke kumu kanawai; haohao no, heaha la ke kumu aole i maopopo pono loa keia ano hana.  Aka he wahi hiona iki ke ikeia nei oia ke ake ana o kahi mahele i na pomaikai nona iho me ka nana ole i ka pono o kahi mahele a me ko laua pomaikai.

            Ina pela iho la ke ano o ka aupuni e hanaia ai alaila ua kukuluia ke aupuni ma ke ano huli pomaikai no ka mea hookahi, a no kahi mea paha i manao ie alaila aole ia he aupuni aka pe hoonuanua pomaikai wale iho no hai.

 

KA DALA HAWAII

            Ke kamailio leo nui mai nei kahi nupepa waha kanikani o kela aoao i ke dala Hawaii, me na huaolelo i kauia a me ke kii o ka Moi.  Ua ike makou i ke dala i kuniia me ke kii a i ka nana pono ana, aole ia o ke kii o ka Moi he kanaka okoa loa wale no; o ke ano o kela kii ke nana pono iho o ke ano a pau loa o Kimo Ailuau o Wailuku, o na huaolelo aole he olelo ana.

            Ina e nanaia ke kii o Napoliona ma na dala Farani, ua like loa ia me kona kii maloko o na nupepa ke nana iho.  Pela no hoi ke kii wahine ma ka hapa lua Amerika ua like no me ke kii ma ka pepa, a o ke kii hoi o ka Moi Kalakaua like ole hoi; ina paha laha aku keia dala ma na aupuni e, e kanalua ana lakou ke ike iho oiai o ke kii o ka Moi aia ia ma na aupuni nui a pau.

            Aka ke olelo hewahewa nei ua pepa la, o ke kii ia o ka Moi; e pono i ua wahi pepa la e kauoha i ka hale hana dala e hooponopono hou ia ke kii ma ke dala a e hoolike mai me ke kii o na pooleta, i ole e painuu hewa i ke kii o Kimo Ailuau.

            A ina ua hanaia keia kii ma ke ano pahenehene i ko kakou Moi, alaila he mea ia i ike oleia e oe a me makou, o ka makou nae ua pono ole ka nanaina o ke kii.

 

NA LUNA AUHAU O KA M. H. 1883

            Mamuli o na hoolaha i puka ma na nupepa o keia kulanakauhale, ua ike iho makou i na inoa o na Luna Auhau no na apana a puni ka paemoku no keia makahiki, a eia iho malalo ka papa inoa, ke hoolaha aku nei makou no ka pomaikai o ko makou poe heluhelu.

HAWAII

Hilo                 R. A. Lyman

Puna                D. B. Wahine

Kau                 J. Kauhane

S. Kona           D. Makainai

N. Kona          A. K. Hoapili

S. Kohala        Z. Paakiki

N. Kohala        J. Kaai

Hamakua         J. K. Kaunamano

MAUI

Lahaina           J. A. Nahaku

Wailuku           W. B. Keanu

Makawao        A. Fornander

Hana                P. Kamai

 

MOLOKAI & LANAI           J. Kaluapihaole

 

OAHU

Honolulu                     G. H. Luce

Ewa & Waianae          A. Kauhi

Waialua                       J. Amara

Koolauloa                    J. Paukealani

Koolaupoko                A. Kaulia

KAUAI

Koloa                          B. Obeda

Lihue                           S. Naauao

Kawaihau                    L. K. Kaumualii

Hanalei                        G. B. Palohau

Waimea                       J. W. Puni, Jr.

 

NIIHAU                     S. E. Kaula

 

NUHOU O NA AINA E

            Ma ka la 9 o keia mahina he hoonaueue ikaika ana o ke olai ka i ikeia ma Kapalakiko.  He elua manawa o ka hoohakui ana, aole nae he mea i poino.

            He 4 kapuai me 9 iniha ke kiekie o ka moiwahine Vitoria.

            O Wong Ching Foo, he Pake lunahooponopono o kekahi nupepa Pake ma Nu Ioka, ua nolowale honua oia aole mea i ike i ke kumu o kona nalowale honua ana.

            Ua holo aku no Tonquin mai Toulon Farani aku he moku i piha i na koa he 790, a me kekahi heluna nui o na lako kaua.

            He nene kaua nui ma Europa holookoa a puni, ke puapuai mai nei ma na lono hope i hiki mai i o kakou nei.  Ua oleloia, ua lokahi ae o Geremania, Auseturia, me Kina, e kaua aku ia Farani, Rusia, a me Italia, a o Enelani ke ku nei oia i ka wa, a aole maopopo kona aoao e kokua ai.  Aka, ma ka hoomaopopo lea ana aku me he la e kokua ana oia ma ka aoao o Geremaeia ma.  O Rusia kona pulakaumaka nui, a nolaila, ua hakapono oia ma ka Rusia aoao e kokua ai; a oiai ua ano moakaka ko Rusia aoao e kokua ai, nolaila, me he la e lele kokua aku ana oia ma ko Geremania ma aoao.  He nene kaua huliamahi keia a puni o Europa holookoa ke pii ae ko lakou mau okalakala pakahi a hu loa mawaho o na palena kupono o ka nohoʻna maluhia a hoaaloha.

            Ua hoopukaia e ka hui Nihila o Rusia, he mau palapala pai e kauoha paa ana i ke aupuni e hoopau koke ke aupuni i na hana lokoino a hoomainoino maluna o na kino o ka poe a pau i hoopaahaoia malalo o na karaima pakahi i hanaia e lakou.  A ua kauoha pu lakou ma ua palapala la i ko lakou mau lala a pau e akahele ma o ka hopuia e na makai o ke aupuni.  O ka lakou hana e hane ai maluna o ke aupuni ke hooko ole ia ka lakou kauoha, aole i hoikeia ma ua palapala la, ua huna lakou ia mea.

            Ma Rusia no hoi iloko mai nei no o keia mau la mai nei, ua hopuia kekahi mau lala o ua hui Nihila la, a o keia poe i hopuia iho la, he mau haumana kaikamahine o kekahi halekula kaikamahine o na ohana pua alii a ohana hanohano o ke kulanakauhale o Petereboro.  Ma keia hopuia ana mai nei o keia mau kaikamahine, ua loaa aku a ua hopu pu ia he mau palapala ano nui o ua hui la maloko o ko lakou mau pahu a he mau palapala i paiia maloko na manao e kipi ana i ke aupuni a me ko lakou Emepera.  Ma keia mea ke kumu i hoolaha akea ae ai ua hui la i kekahi hapa o ko lakou manao ma ke akea.

            Ua malu hoi ke kula aole he lohea a pua hoi o na hana a keia hui i kela mau mahina aku nei aka hoi i keia mau la mai nei huai ia ae la ka noa a ua hui la a ahu ana na ino i ke akea.  Eia ka o keia malu o ke kula aia lakou ke nokenoke la i kahi malu - a ko no ka olelo kaulana, "hoopulapulaia i kahi malu, hoopua ia i ka malamalama."

            Ma kekahi manao akea o ka nupepa Herala puka pule o Nu Ioka, i ike iho ai makou i kona kamailio akea ana maluna o ke kumuhana ka "Holo Peresidena."  Iloko o keia mau la ua puapuai ae na lono a puni o Amerika Hui no ke ake o kekahi mau lunakanawai o ka aha kiekie o Amerika Hui holookoa e holo balota no ka noho Peresidena o keia kau ae.  O Field me Miller ko laua mau inoa.  O ka inoa mua no ka aoao Demokarata, a o ka inoa elua no ka aoao Rupubalika.  Mamuli o na manao uilani o ka mea nona ka inoa mua e holo balota no ka noho Presidena, nolaila, uilani ae nei hoi ka mea nona ka inoa elua e holo no hoi no ka noho Peresidena me ko laua hoike pu i ko laua manao i ke akea, no ia mea pili aku nei na kalai manao ana a ua pepa la no laua, a penei kekahi mau mamala olelo o ua manao la:

            No Field, he kanaka kupono no papa ia a he kanaka maikai a he Demokarata oiaio, aka, kekahi ia o na lunakanawai o ka Aha Kiekie.  Me ia kulana ona he mea pono iaia e hookaawale mai na poe e kaukolo nei no na pono o ke aupuni.  Aka, ina he manao kona e hui pu aku iloko o ia huikau o ka aluka a me ka noho Peresidena, he mea pono e hoohalike oia me Davis kakahi o na lunakanawai mamua aku nei, oiai i kona wa i manao ai no ke komo pu aku iloko o ka huikau o ka poe kalai aupuni a me ka holo balota no ka noho Peresidena, ua haalele koke aku oia i kona kulana lunakanawai o ka Aha Kiekie, na ia mau hana ana i hoala mai ai i ko Miller manao.  Ma ko makou kaupaona ana a noonoo hoi, ua aie keia mau keonimana i ko laua mau lunaikehala pakahi, i ko laua aia a i ke kaulana o ko laua mau inoa he mau lunakanawai no ka Aha Kiekie, e hoike ae laua ma ke akea ma ke ano aole laua he mau keonimana e ake ana e komo iloko o na aluka o ka poe kalai aupuni a i ole e haalele laua i ko laua mau noho pakahi.  E komo kukonukonu loa aku ana makou mamuli o keia kalai ana a ke hoike maopopo nei i ko makou maao maoli, oiaio, e pono laua e haalele laua i ko laua kulana lunakanawai o ka Aha Kiekie, no ka mea, ua manao makou ua maneo ia ko laua mau noonoo mamuli o keia kumuhana, a nolaila, ua kupono ole laua no na noho i kamaaina loihi ia laua.

 

HUNAHUNA MEA HOU O KA LAI A EHU

             E ka NUPEPA KUOKOA, Aloha oe:-

            He wahi mea hou ka;u e panee aku nei imua ou; a nau ia e kaana ae.

            Ma nehinei Oct. 14, oia ke Sabati.  Ua loaa aku kekahi Pake i uka o Kailua e aku lau uala ana.  Olelo ia aku iaia, he lapule keia, olelo mai kela, he lapule no ia oukou, ia makou aole lapule.  O Akana ka inoa o keia Pake.

            Ma ia wahi koke no, a i keia la no.  Ua pii ae la ke kai mawaena o Haanio, a me kana wahine, a no ka nui huhu o Haanio, ua lawe ae la oia i kana pu panapana a kau pololei aku la i kana wahine, me ka olelo pu aku, "mai no oe a pane hou mai o ike oe i ko make iaʻu i keia wa."  Ia wa no i kuu pau aku ai oia i ka ikaika o kona huhu, a no na ulia, ua pakele ka wahine, a lele aku la ka poka a ku i ka pahu wai, a kahe mai la ka wai iluna o ka moena mai ka puka mai o ka poka.

            I ka lohe ana o Kauahuliwaa i ke kani o ka pu, holo mai oia a olelo mai, e waiho oe ia mea, he mea makau.  Ia wa no oia i huli ae ai a kau pololei aku la i ka pu imua o Kauahuliwaa, me ka olelo pu mai, "Mai kamailio mai oe, o ku oe i ka poka o kuu pu, aole oʻu minamina i kuu ola."  Haalele hou ae la oia i ke kani o kana pu, holohio aku la ka poka a puka mawaho o ka hale, me ka hoihoi hou mai o kona lima me ka pu a kau pololei iho la ma ke kua o kana wahine, oiai kana wahine e moe ana ilalo no ka makau i ka make.  I ka ekolu manawa o kana ki ana, lele pololei ka poka a ku ka wawae o kekahi ilio a ua ki aku i kekahi mau poka ma kahi e, a pakele ke ola o ka poe a pau malaila.  Aole i akaka loa ke kumu o keia hana, no ka ona mai no paha.

            Ma Kailua ponoi.  He wahi lelekowali kamalii i keia la Sabati no, aole nae i ike mai ka mea nona ka hale, a me ka pa.  He kowali keia no na keiki ponoi a ka mea nona ka pa, aka, aole ia mau keiki i lelekowali, no kahi e mai na kaikamahine i lele i ke kowali i keia la.

            O keia mau hana, he hehi Sabati maopopo.

            E ka Pake, mai manao oe e hoohalike i ke Sabati o Kina me ko Hawaii nei, aka, e malama oe i koonei Sabati.

            E Haanio e, e kapae loa ae i ke kani o kau pu ilalo i ka honua, mai lawelawe hou aku ia mea, oiai he hopena weliweli ko lakou iluna o ka amana.

            E na makua mea keiki, e malama i ka kakou mau hapuu, mai na hana hehi Sabati ae, e kapae ae ia mau hana no na la noa.

Owau no.

J. KAELEMAKULE

Kailua, Hawaii, Oct. 15, 1883

 

KE IKE NEI KAHI POE MA KOHALA NEI I KE AKUA, HE MAKA NO HE MAKA

             O keia m@hua e kau ae la maluna o ka kakou hiwahiwa, i ike mai ai na kini uhai a holo o ka pono Karistiano.

            Oiai, eia ma ka apana o Kohala nei, he mau hoa ili ulaula, me na lawelawe ano hou ana o ka imi ana i ke ola o ka uhane.  A penei na hana:

            I O ke kane a o ka wahine paha, ina he "hoahanau" a he mea ku i ka "wa", e makemake ana e komo i keia poai, alaila, e ku ana iluna me na pulima e kau ana maluna o ka Baibala, me ka hoohiki imua o kekahi hoa hoahanau no i hoohiki pu ai imua o ke kahu ekalesia.

            II O ka hoola ana i na nawaliwali o ke kino ma ka pule ana a me ka wehewehe ana i na pauku o ka baibala imua o ka mea mai.

            Ma ka mahele mua, ku no keia poe iluna, me na mea hou e komo ana, kau no na pulima iluna o ka baibala, a hoohiki aku la imua o ke Akua, a e waiho i na hewa a pau loa.

            He mea maikai ka hoohiki, he hooiaio ana ia o ke kane a o ka wahine paha imua o ke Akua e lilo i mau paahana nona.  Aka, eia ka mea kupanaha, he mau hoahanau ka hapanui, ua ku imua o ka Makua, ke kahu o ka ekalesia, ua ae e waiho i na mea pono ole a pau, a e lilo i kauwa Nana; a pau ka keia, alaila, hoi hou ka e hoohiki imua o kekahi hoa hoahanauy no i hoohiki ai imua o ke kahu.

            Mahele elua.  Aia pau ka hoohiki ana, alaila, ua hiki ke hoola, ke wehewehe i na mea pohihihi o ka baibala, imua o ka mea mai.

            Ninau na ninau e pili ana no na kumu o ka pilikia, a ma ka pauku o ka baibala a o ka mokuna paya a ka mea mai e wehe ai e haiia mai ai na kumu pilikia &c.

            Nolaila, o keia mau hana a pau, ua hanaia me ka ike ole o ke kahu, a he mea haohao no hoi ia iaia i kona lohe ana, a ua loheia aku no hoi kona leo e puana maopopo ana "he mau hana keia na ke diabolo."

            He mahalo nui koʻu no ka mahele mua, ina nae paha hoi no hookahi manawa.

            Nolaila, e na hoa paaua iloko o ka pono a Kristo, e nana mai kakou i keia, a e makaala hoi ke maalo aku imua o ko oukou mau maka.

            Ke ku mai nei no o Iesu Kristo ma ka welau o ke ala ololi, e hea mai ana i ka poe luhi a me ka poe kaumaha, e hele aku i ona ʻla.

J. H. NAPAHUELUA.

            He manao ko makou e pili ana no kela hunahuna mea hou a makou o kela pule aku nei e pili ana no Wahineaua, ua hookauluaia a keia pule ae.  No ko makou piha loa i keia pule ke kumu o ke kaulua ana, ina no ua oili aku nei no.  He mau manao e ae no kekahi i kauluaia.

 

 

NA HOOLAHA HOU

            PALAPALA HOOLAHA: - E ike na kanaka a pau i ku i ka Helu Auhau o ka apana o Makawao o keia M. H. 1883, e noho ana ka Luna Auhau ma na wahi a me na la i haiia malalo iho:

            Nov. 9, 10, 12, 13, 14, 15, 19, 21, 24, 27, 28, 29, a me 13, 14, 15, o Dekemaba, Hale Hookolokolo o Makawao.

            Nov. 16, 17. Kula, kahi o J. Kamakele.

            Nov. 20, Paia, kahi o Iosepa Kekahuna.

            Nov. 22, 23, Huelo, kahi o ke keena hana o Akana Liilii.

            Nov. 26, Haiku, keena hana o ka Hui.

            Dekemaba 17, E hoopukaia na Palapala Hoopii imua o ka Lunakanawai o Makawao.  Nolaila e makaala oukou i na la i haiia maluna ae, a e noho ana ka Luna Auhau mai ka hora 9 A.M. o na la a pau a hiki i ka hora 2 P.M.

A. FORNANDER,

Luna Auhau o Makawao.

Lahaina, Oct. 18, 1883.          1143-31

 

            MA ke Keena o kekahi o na Lunakanawai Kaapuni Apana Ekolu o ko Hawaii Pae Aina.  Ma ka Waiwai o R. P. KUIKAHI, no Hamakua, Hawaii, i make.

            Ua heluheluia a ua waihoia ka palapala noi a Poai Kuikahi w., e noi ana e hoapono a hooiaioia ka palapala Kauoha Hope Loa a R. P. Kuikahi no Hamakua, Hawaii i make.

            Nolaila, ke kauohaia aku nei na kanaka a pau ke pili, o ka POALIMA oia ka la 26 o OKATOBA 1883, ma ka hora 10 o kakahiaka, ma ka Hale Hookolokolo ma Hamakua, Hawaii, oia ka la me kahi i kohoia no ka hoolohe ana i ua nonoi la, a me na mea kue ke hoikeia.

C F. HART

Lunakanawai Kaapuni Apana Ekolu.

Kohala, Hawaii, Sept. 28, ʻ83.  1140-31.

 

            OLELO HOOLAHA; - Ua makaukau na pepa hoike kuleana o ka "Hui Kalepa Hawaii," e kukuluia aku ana ma Honolulu nei.  Nolaila ke konoia aku nei ka poe a pau i kakau inoa a me ka poe e ae e noho ana ma Honolulu nei e makemake ana e komo iloko o keia hui, e hookaa ae i ko lakou mau dala hookuleana iloko o ua hui la ia John Anahu Puuku i koho a i honaia ma Honolulu, Oahu.  No na mea i koe e ninau ia A. K. Palekaluhi, ke Kakauolelo o ka hui.

JOS. U. KAWAINUI,

Peresidena o ka "Hui Kalepa Hawaii."

1143 - 4t

 

            HOOLAHA: - Ke papaia aku nei na ano lahui kanaka a pau aole e hele maluna o ka Aina o Waialae-nui a me Waialae-iki e ki manu, aole no e ae ia e pii i Kuahiwi me ka pu a me na mea oi e oki ai i ka laau ulu o Kuahiwi, a me ka ae ole ia e lawe pu me ka ilio e alualu ai i na holoholona o Kuahiwi, ke ole e loaa aku ka palapala ae mai ka Luna Nui, oia o W. C. Akana Kalauki.  Ina e hoolohe ole i keia papa ana, e hoopii no maua e like me ke kanawai o ka aina.

W. C. AKANA & CHUNG WA.

1143 - 4t

 

            HOOLAHA: - Ke kauoha ia aku nei na mea holoholona a pau e hookuu wale la i ko lakou holoholona e holo wale maluna o ka aina o Waialae-nui a me Waialae-iki e kii mai i ko lakou holoholona e lawe aku maluna aku o ko maua aina, ina o ka mea kii ole mai, e kali no maua a hala na la he 10 e lawe no maua a hoopaa iloko o ka Pa Aupuni.  Ina o ka poe e makemake ana e hookuu i ko lakou mau holoholona e hele mai e kuka pu me ka Luna Nui, oia o W. C. Akana Kalauki oia ka mana o ka aina, a nana e hooponopono.  O ka Luna Nui oia o Elia, ua hoopauia ia aole mana ona ma keia mua aku, ua waiho mai i kona palapala hookohu.

W. C. AKANA & CHUNG WA.

1143 -4t

 

            OLELO HOOLAHA: - E halawai ana ka Hui Kuai Aina o Moloaa, Kauai, i ka hora 10 o ke kakahiaka Poaono Oct. 27, nolaila ke kuheaia aku nei na mea a apu i kuleana iloko o ka Hui i oleloia, e akoakoa ae i ka la a me ka hora i hoolahaia.  No ka noonoo ana i kekahi kumuhana e pili ana i ka waiwai o ka Hui, nolaila e uleu mai a pau.  E hele pu mai me ko oukou mau auhau o ka aina no keia makahiki.  Ma ke Kauoha,

JOSEPH H. KAWELO.

Moloaa, Kauai, Oct. 1, ʻ83.  1141-2t*

 

            HOOLAHA HOOKAPU AINA: -  Ke papa a ke hookapu loa aku nei au i na holoholona o na ano a pau aole e hele hewa maluna o kuu mau apana aina e waiho la ma Wainee a ma Palaiki ma ke kahawai o Kauaula, ma ka apana o Lahaina Maui.  O ka mea e kue ana a loaa i kuu mau luna ia Kaukoli me Nawaliwali, e hopuia no ma ke kanawai.

HEBERA UPAI.

Lahaina, Oct. 13, 1883  1142 - 2t*

 

OLELO HOOLAHA

            E ike auanei na kanaka a pau ke nana mai i keia Olelo Hoolaha, owau o Apoe (Pake) kaikaina ponoi o Iakoka (Pake) ua hookohu ponoia mai au i hope malama a hooponopono no kona mau waiwai a pau, oiai ua hoi aku nei oia i Kina.  Ma keia ke hoolahaia aku nei, o ka poe a pau i aie iaia, e hookaa koke mai la kou i ko lakou mau aie iaʻu iloko o na mahina elua mai ka la e puka aku nei keia Olelo Hoolaha, a i ole, e hoopiiia no lakou ma ke kanawai.  Eia kekahi, aole loa au e ae e hookaa i kekahi aie i hoaie ia ma koʻu inoa, ke ole e loaa aku na hoapono ana mai iaʻu aku.  E lilo keia i kanawai mai keia la aku.

Hanalei, Kauai, Iune 11, ʻ83  1124 1yr.*

 

NA HOOLAHA HOU

            HOOLAHA HOOKO MORAKI ME KE KUAI. - Mamuli o kekahi mana kuai i hoikeia maloko o kekahi palapala moraki i hanaia mawaena o J Kaolulo & Haliaka kona wahine o ka aoao mua, a me H. Porter o ka aoao elua, ma ka la 4 o Ian. 1883 i kakau kopeia ma ka buke 77 aoao 266, 277, a mamuli o ka uhaiia o na kumu aelike o kela moraki, ke hoolahaia aku nei e ka mea nona ka aoao elua o ua moraki nei, e hooko ana oia ia mana kuai, a ma ia hooko ana e kudala akea ana ia i ka aina i hoikeia ma ia moraki ma ka Poaono la 24 o Novemaba 1883 ma ka hale oihana o D. H. Hitchcock ma Hilo, Hawaii.

            E hoakakaia na mea a pau e pili ana i keia aina e D. H. Hitchcock loio ma ke kanawai.

H. PORTER

Mea Moraki

            Hilo, Oct. 10, 1883.

            O keia apana aina e waiho la ma ke alanui Volcanoe ma ke kaona o Hilo, a maloko o ua apana la he 35-100 eka me kekahi hale laau pu.

1142-4t

 

            HOOLAHA HOOKO MORAKI ME KE KUAI. - Mamuli o kekahi mana kuai i hoikeia maloko o kekahi palapala moraki i hanaia mawaena o Lonoai Lo me Makauli kana wahine, a me This Spencer, ma ka la 4 o Dekemaba 1878 i kakau kopeia ma ka buke 57 aoao 372, 373, a ua hooliloia e Thos. Spencer ia J. W. Keomakani ma ka la 25 o Mei A. D. 1883.

            Mamuli o ka uhakiia ana o na kumu aelike o kela moraki, nolaila ke hoolahaia aku nei e ka mea nona ka aoao elua o ua moraki nei, a o kona hope oia o J. W. Keomakani, e hooko ana oia ia mana kuai a ma ia hooko ana e kudala akea ana i ka aina i hoikeia ma ia moraki ma ka Poaono ka la 24 o Novemaba A. D. 1883, hora 12 o ka awakea ma ka hale oihana o D. H. Hitchcock ma Hilo Hawaii.  Aia ia D. H. Hitchcock loio ma ke kanawai ka hoakaka ana i na mea a pau e pili ana i keia hana.

            Hanaia i kela la 9 o Okatoba 1883.

J. W. KEOMAKANI.

Hope o ka mea nona ka moraki. 

            Penei ka aina e kudalaia ana: Aia ma Puueo, Hilo, e pili kokoke ana i ka uwapo o Wailuku he 2 1/4 eka ma ia apana

1142-4t

 

            HOOLAHA HOOKO MORAKI E KE KUAI: - Mamuli o ka mana o kekahi palapala moraki i hanaia e See Sung Kee ia A. Conceok i hanaia ma ka la 2 o Novemaba 1882, a i kakauia ma ka buke 77 aoao 33, 4, 5, ma keia ke hoolahaia aku nei, e hookoia ana ka mana kuai o ua moraki nei, no na kumu ua uhakiia o na olelo aelike, a ma ia hooko ana e kuaiia aku ana ma ke kudala akea ma ke keena kukala o Lyons & Levey ma Honolulu, ma ka POAONO, NOVEMABA 10 1883, ma ka hora 10 o ke awakea o ka la maluna ae i oleloia, ka aina i hoakakaia ma ua palapala moraki la elike me na hoakaka malalo iho.  No na mea i koe e ninau ia J. M. Monsarrat loio ma ke kanawai.

A. CONHEOK,

Mea Moraki.

            O ka waiwai e kuaiia ana oia no ka mahele hapa umikumamaono iloko a ma na hoolimalima o keia mau aina kanu raiki maikai ma Heeia Koolaupoko Oahu.

            1, Hoolimalima mai a Kopaea Keliikanakaole ia Sam Guck & Co a i hoopaaia ma ka buke 53 aoao 184,

            2, Hoolimalima mai a John McKeague ia A. Chong hoopaaia ma ka buke 62 aoao 11,

            3, Hoo limalima mai a Kopaea Keliikanakaole ia Sam Guck hoopaaia ma ka buke 61 aoa 236,

            4, Hoolimalima mai a John McKeague ia Ah Seon me Ah Chang hoopaa ia ma ka buke 36 aoao 355,

            5, Hoolimalima mai a John McKeague ia Ah Chan i kakauia ma ka la 28 o Aperila 1887, a oia no ka palapala moraki i haawiia i kakauia ma ka la 10 o Iune 1882.

            A he mahele ekolu hapa umikumamaono iloko o ka mala raiki, ka hale wili raiki, na holoholona, na lako mea hana mahiai, a me kekahi mau mea e aw o ka hale mahi raiki.

1141-4t

 

            OLELO HOOLAHA: - Ke hoikeia aku nei ka lohe i na mea a pau, ua hookohuia o John Kalama e ka Ahahui Euanelio o ka mokupuni o Oahu, i komite huli dala no ka luakini o Kaumakapili iwaena o na ekalesia ma na mokupuni.  A ke noiia aku nei ka oluolu a me ke aloha o na ekalesia a me na makamaka, e haawi mai i ka lakou mau kokua aloha no ka luakini o Kaumakapili ma ka lima o ke komite.  E kau ana oia ma ka "Likelike" o ka la 16 o keia mahina no Hawaii.  E kipa mua ana ma Kohala, Kawaiahae, Waimea, Hamakua, Hilo, Puna, Kau, a me na Kona.

J. WAIAMAU,

Kahu Ekalesia o Kaumakapili.

1141-4t

 

            KA HALEKUAI EMI O KE KULANAKAUHALE NEI

Chas. J. Fishel,

He lono hauoli i ke Akea.

            Ua loaa mai nei iloko o keia mau la koke i o nei he 3000 paa lole o na kane, oia ke kuka, lole wawae, puliki, a e kuaiia aku ana no 5.00 Dala Wale no o ka Paa hookahi.  Heaha la ia!

KUAI HOEMI HOPE LOA!

            UA KUAIIA MAU WAIWAI MA NA HALEKUAI NUNUI O KA HIKINA NO KE KUMUKUAI HE $1000.  Ka Halekuai emi hookahi o ke Kulanakauhale nei.

            16 I-a Kalakoa no 1.00 wale no!  HE MAU APA KALAKOA MAIKAI A PAA KEIA, AOLE HE HEHEE A MAE, HE OIA MAU.

            2400 papale lede, E KUAIIA AKU ANA NO KE KUMUKUI HAAHAA LOA, I KUMU E LOAA AI HE KOWA KUPONO NO NA WAIWAI HOU E UPUIA AKU NEI A HOEA MAI MA NA MOKU A KU MAI I KEIA MAU LA KOKE IHO.

            E kipa mai e na makamaka a e hooiaio no oukou iho, he emi ka makou mau mea kuai.  CHAS. J. FISHEL, Kihi o Alanui Papu me Hotele,(Hae ulaula) me ke kihi (Kalepa) o Alanui Nuuanu me (Hae ulaula)

 

NA HOOLAHA HOU.

            AHA Hookolokolo Kiekie o ko Hawaii Pae Aina.  Ma ka Hooponopono Waiwai.  Ma ka hana o ka Waiwai o KA MEA KIEKIE KE KAMA ALII WM. PITT LELEIOHOKU, o Honolulu i make.  Ma ke Keena imua o ka Lunakanawai Nui JUDD.

            Ma ka Heluhelu a me ka waiho ana mai o ka Palapala Noi a me ka Papa Hoike hope loa a Alex J. Cartwright me Charles H. Judd na Lunahooponopono o ka waiwai o Ka mea Kiekie Ke Kama Alii Wm. Pitt Leleiohoku no Honolulu i make, e noi ana e aponoia na hoolilo he $2626.93, a e hoike ana o na mea i loaa mai ia laua he $30,477.09, a e noi ana e nana a e aponoia kela ma mea; a e kauohaia e mahele i na waiwai e waiho ana ma ko laua e mahele i na waiwai e waiho ana ma ko laua lima i na mea i kuleana malaila, a e hookuu ana ia laua a me ko laua mau hope mai ko la kou noho ana ma ia ano.

            Ua kauohaia, o ka POALIMA, ka la 7 o DEKEMABA M.H. 1883, ma ka hora 10 kakahiaka, imua o ua Lunakanawai Nui la, ma ke Keena ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, oia kahi a me ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana i ua Noi la a me na Papa Hoike, i oleloia, a o ka poe a pau i pili malaila e hele mai a e hoike i ke kumu, ina he kumu io ko lakou, e ae oleia ai ua noi la, a malaila e hoike mai ai na hoike o na mea i kuleana maloko o ka waiwai i oleloia.  A o keia kauoha ma ka olelo Hawaii a me Beritania e paiia maloko o ke KUOKOA a me Hawaiian Gazette, he mau nupepa i pai a hoolahaia ma Honolulu, i ekolu pule mamua ae o ka manawa i oleloia no ka hoolohe ana.

            Kakauia ma Honolulu ko Hawaii Pae Aina, i keia la 25 o Okatoba M. H. 1883.

A. F. JUDD,

Lunakanawai Nui o ka Aha Kiekie.

IKEA: HENRY SMITH,

Hope Kakauolelo.   1143-3t

 

            AHA Hookolokolo Kiekie o ko Hawaii Pae Aina.  Ma ka Hooponopono Waiwai.  Ma ka hana o ka Waiwai o LOKE  w. o Molokai i make.  Ma ke Keena imua o ka Lunakanawai Nui JUDD. Kauoha e Hoolaha i ke Noi e Apono i na Papa Hoike, Hookuu ana, a e Mahele i ka Waiwai.

            Ma ka Heluhelu a me ka waiho ana mai o ka Palapala Noi a me ka Papa Hoike a Hoaa Nakapalau w. Lunahooponopono o ka Waiwai o Loke w. no Molokai i make, e noi ana e aponoia na hoolilo ana he $63.50, a e hoike ana o na mea i loaa mai iaia he $64., a e noi ana e nana a aponoia kela mau mea, a e kauohaia e mahele i na waiwai e waiho ana ma kona lima i na mea i kuleana malaila, a e hookuu ana iaia a me kona mau hope mai ko lakou noho ana ma ia ano.

            Ua kauohaia, o ka POALUA, ka la 27 o NOVEMABA M. H. 1883, ma ka hora 10 kakahiaka, imua o ua Lunakanawai la, ma ke Keena ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, oia kahi a me ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la, a me na Papa Hoike, i oleloia, a o ka poe a pau i pili malaila e hele mai a e hoike i ke kumu, ina he kumu io ko lakou e ae oleia ai ua noi la, a malaila e hoike mai ai na hoike o na mea i kuleana maloko o olelo Hawaii e paiia maloko o ke KUOKOA he nupepa i pai a hoolahaia ma Honolulu, i ekolu pule mamua ae o ka manawa i oleloia no ka hoolohe ana.

            Kakauia ma Honolulu ko Hawaii Pae Aina, i keia la 23 o Okatoba M.H. 1883.

A. F. JUDD,

Lunakanawai Nui o ka Aha Kiekie.

IKEA: HENRY SMITH,

Hope Kakauolelo   1143-3t

 

            AHA Hookolokolo Kiekie o ko Hawaii Pae Aina.  Ma ka Hooponopono Waiwai.  Ma ka Waiwai o LEE LOY o Hilo mokupuni o Hawaii i make kauoha ole.  Imua o ka Lunakanawai Nui JUDD.

            Ma ka Heluhelu a me ka waiho ana mai o ka Palapala Noi a F. T. Lenehan, C. Afong, a me Chulan & CO., o Honolulu mokupuni o Oahu, e hoike mai ana o Lee Loy no Hilo i oleloia ua maka kauoha ole ma Honolulu i oleloia ma ka la 5 o Okatoba M. H. 1883, a e Noi ana e haawiia ka Palapala Hookoku Lunahooponopono Waiwai ia W. Austin Whiting a i ole i kahi mea kupono e aw; Ua kauohaia e lilo o W. Austin Whiting i Lunahooponopono Waiwai no ka manawa no ua waiwai la, a ma keia ke hookohuia aku nei oia e like me ia ano.

            Ua kauoha hou ia o ka POALUA, ka la 13 o NOVEMABA M. H. 1883, oia ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la imua o ua Lunakanawai la, ma ke Keena Hookolokolo o keia Aha ma Honolulu, a ma ia manawa a ma ia wahi no e hele mai ai na mea a pau i pili e hoike mai i ke kumu, ina he kumu io ko lakou e ae oleia ai ua Noi la.  A o keia olelo kauoha e hoolahaia ma na olelo Beritania a me Hawaii i ekolu pule ma na nupepa KUOKOA me Hawaiian Gazette ma Honolulu.

            Kakauia ma Honolulu ko Hawaii Pae Aina, Okatoba 22, M. H. 1883.

A. F. JUDD,

Lunakanawai Nui o ka Aha Kiekie.

IKEA: HENRY SMITH

Hope Kakauolelo.   1143-3t

 

            AHA Kiekie o ko Hawaii Pae Aina.  Ma Hooponopono Waiwai.  Mokupuni o Oahu Hawaii Pae Aina, ss.  Ma ka Waiwai o ANTONE MANUEL i make.  Olelo Kauoha e koho ana i la e hooiaioia ai ka Palapala Kauoha, a me ka hoolaha ana.

            No ka mea ma ka la 8 o Okatoba M. H. 1883, ua waihoia mai imua o ka Aha kekahi Palapala i oleloia, oia no ke Kauoha Hope Loa o Antone Manuel i make aku la, a me ka Palapala Hoopii e noi ana e hooiaioia kela Palapala Kauoha a e hoopuka hoi ka Palapala Kahu malama no na keiki oo ole ia Rev. Dr. Herman Kockmann Bihopa o Olba a Hope Aposotolika hoi o ka Pae Aina Hawaii a e hoopukaia hoi ka Palapala Lunahooponopono Waiwai me ka Palapala Kauoha i pakui pu ia no W. C. Parke, ua waihoia mai e Dr. Kockmann i oleloia.

            Nolaila ua kauohaia, o ka POALUA, oia ka la 30 o OKATOBA, M. H. 1883, ma ka hora 10 kakahiaka, ma ka Rumi Hookolokolo o ia Aha ma Aliiolani Hale ma Honolulu mokupuni o Oahu, oia ka la me ka hora e hooiaioia ai ia Palapala Kauoha, a e hoolohe hoi no ia noi ana mai, a me ka poe a pau i pili e kue ana ia Palapala Kauoha, a me ka hoopuka ana i ka Palapala Luna Hooko.

            A ua kauoha hou ia, e hoolaha no ia mea no na pule ekolu iloko o ka Hawaiian Gazette me KUOKOA, he mau nupepa i paiia a i hoolahaia ma Honolulu.

            A ua kauoha hou ia, e hoopukaia na Palapala Kena no na hoike no ia Palapala Kauoha, a me na hooilina o ka mea make, ma Honolulu i oleloia e hele mai a e kue i keia Palapala Kauoha i oleloia.

            Kakauia ma Honolulu ko Hawaii Pae Aina, Okatoba 8, M. H. 1883.

A. F. JUDD,

Lunakanawai Nui o ka Aha Kiekie.

IKEA: HENRY SMITH,

Hope Kakauolelo   1141-3t

 

            AHA Hookolokolo Kiekie o ko Hawaii Pae Aina.  Ma ka Hooponopono Waiwai.  Ma ka Hana o ka Waiwai o ILI k. a me MARIA w. he mau keiki oo ole.  Olelo Kauoha mamuli o ke noi a ke Kahu Malama Waiwai no ke kuai ana i kekahi Waiwai Paa.

            Ma ka heluhelu a me ka waiho ana mai o ka palapala noi a Keoni Kapua k. Kahu Malama Waiwai o Ili k. a me Maria w. he mau keiki oo ole o ua mau keiki oo ole la i oleloia, e waiho la ma Waialua, Oahu, a e hoakaka ana i kekahi mau kumu ku i ke Kanawai, e aeia ai e kuaiia ua waiwai paa la.

            Ua Kauohaia e hele mai ka poe a pau i pili i ua mau keiki oo ole la, a me na mea a pau i kuleana i ua waiwai la imua o keia Aha, ma ka POAKAHI ka la 5 o NOVEMABA M. H. 1883, ma ka hora 10 o ke kakahiaka, ma ke Keena Hookolokolo ma Honolulu, ma ia wa a ma ia wahi e hoike mai ai, ina hekumu kekahi e hoopuka oleia ai ka olelo kauoha e kuaiia ua waiwai la.

            A ua Kauoha hou ia e hoolahaia ke kope o keia olelo kauoha no ekolu pule mamua ae o ka la e hooloheia ai i oleloia, iloko o ke KUOKOA he nupepa i paiia ma Honolulu i oleloia. 

            Hanaia ma Honolulu ko Hawaii Pae Aina, Sept. 28, M. H. 1883.

B. H. AUSTIN,

Lunakanawai o ka Aha Kiekie.

Ikea: HENRY SMITH,

Hope Kakauolelo.   1140-3t

 

NA HOOLAHA HOU

HALEKUAI HOU @

CHAS. J. FISHEL

KA WEHE NUI ANA O @

HALEKUAI HOU O

Chas. J. Fishel

KIHI ALANUI NUUANU ME KALEPA

            Na Waiwai hou o ka hoea ana mai nei @ ia ma ka mokuahi Mariposa no keia Halekuai hou.

            Na lako aahu o na Kane a me @ i ike oleia ma ke kulanakauhale @ mua, a e kuaiia aku ana me ke @ ka waipahe i ike oleia ma na hale@

Na Kalakoa hou! Na Kalakoa hou!

            Na paa lole o na kane mai ka $6.50 o ka paa a hiki i ka $3000 o ka paa.  E HELE MAI HOOKAHI, E HELE MAI NO A PAU.

CHAS. J. FISHEL

Kihi o alanui Nuuanu me Kalepa

 

HALEPAI O THOS. G. THRUM O KA NUPEPA SATURDAY PRESS me KUOKOA

ALANUI KAAHUMANU, HONOLULU

            Malaila e paiia ai na ano a pau o na BUKE, HOIKE O NA KULA, HOIKE A NA KOMITE, NA HAAWINA KULA SABATI, PAPA KUHIKUHI O NA ANO A PAU, HOOLAHA NUNUI A LIILII, BALOTA, LIPINE PAPALE, TIETA, WAHI LETA, BILA PAI HAKA@, HOOLAHA KU@

            Iloko o ka wa pokole a me ka @

            A ma ka halekuai o THOS. G. THRUM ma ALANUI PAPU, e loaa ai na Kalana kakau o na ano a pau, Wahi Leta o na ano a pau, Inika o na ano a pau, Penikala o na ano a pau, Mea Hoopipili, buke hoomana, Peni gula a me kumu gula, Kii, a me na laau, Buke kii o ka ohana, Buke kii a na keiki, Na mea paani a na keiki, Kaa a na keiki, Kaa huila lua o na opio.

            A he Agena no ke ana lole pepa o na Keiki a me na wahine.

            No ka hoailona ana i na lole me na inoa @ e hookoia na kauoha a pau no na papa @ ke waihoia ma keia halekuai me ka @ pu o ka papa inoa i makemakeia.  @ ka inoa hookahi me ka inika a me ka @ $1,50 ina ma ka papa inoa keleawe, a @ ma ka apa inoa dala, $2.

            O na kauoha wau mai na mokupuni e @ hookoia ina e hoouna pu ia mai me ke dala @ a me ka moakaka pono o na hoakaka ana.

THOS. G. THRUM