Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXII, Number 46, 17 November 1883 — Page 1
| This text was transcribed by: | Palani Deponte |
| This work is dedicated to: | Antoinette Leong |
He Haumana Mahilini
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
NA HOOLAHA KUMAU.
MAIKAI KA HOI
KA PAPA,
A ME
KA LAAU O KOU HALE,
NOHEA LA?
@
WAILA MA.
_________
Maka aku no hoi ia la ohi ka lo o ka laau o makawae i ka ua mea boi o ka nani.
NA PAPA! NA PAPA!
A ME
Na Pono Kukulu Hale
O na ino no a l'au.
AIA MA KE KIHI O NA ALANI'I
Papa me Moiwahine,
HONOLULU
@ ka makemake no he
KUMUKUAI MAKEPNO LOA.
_______
PAPA! PAPA! PAPA!
NA PAPA HULUHULU,
NA PAPA MANOANOA,
NA PAPA I KAHIIA,
NA PAPA KEPA,
PAPA HOLE KEOKEO,
PAPA HOLE ULAUA.
_____
Na Laau, Na Laau.
NA KUA,
NA KAOLA.
NA AAHO,
NA MOLINA,
NA PEAPEA.
PINE HULUHULU,
PINE I KAHIIA.
NA PAPA A ME NA LAAU ULAULA.
PILI ULAULA,
PULI KEOKEO,
PANI PUKA,
PUKA ANIANI,
PANI PUKA ANIANI,
PUKA OLEPELEPE.
_______
PENA
O NA ANO A PAU,
Hale pena mai ka liilii a ke nui,
Aila Pena,
Aila Moomaloo,
Waniti, Pate,
Na Lako o kela a me keia
Ano.
NA AMI PUKA HALE,
NA AMI PUKA PA,
ANIANI.
PEPA HALE A ME MA LIHILIHI,
E loaa no malaila.
________
PAAKAIL HELU I,
-O-
KAKAAKO ME PUULOA.
_____
No ke Dala Kuike e loaa no na mea a pau i
@aiia ae la no e Kumukuai Emi Loa. O na
Kauohe mai Hawaii a Niihau, e loaa aku no
me ka Hooko Pololeila. E kipa nui ilaila i ike
ka o@o. 905 tf.
NA HOOLAHA KUMAU.
PAPA! PAPA!
--NO--
ALLEN & ROBINSON
_____
Ua wehe au oe maua
PA KUAI PAPA,
---MA---
Ka U@po o Pakaka.
___ ___
Na Papa Ulaula o na ano a pau,
Na Papa Paina o na ano a pau,
Na Pili Hale Ulaula,
Na Pili Hale Keokeo,
Na Pepa Molina,
Na Pepe Hoonan Hale.
Na Pena a me na Aila Pena!
Na kui o na ano a pau.
Na pani Puka a me
Na pani Puka Aniani,
Na Pani Puka a me
Na Olepelepe.
_____
NA LAKO KUKULU HALE
O NA ANO A PAU!
______
E kuaiia ma
KE KUMUKUAI HAAHAA LOA
O Keia Makeke.
___________________
PAPA! PAPA!
AIA MA KA@ O
LEWERS & COOKE,
(O LUI MA)
Ma ke kahua kahiko ma alanui Papu a me Moi.
E loaa ai na
PAPA NOU AIKI.
o kela a me keia ano.
________
Na Pani Puka, Na Puka Aniani, Na olepelepe,
Na Pou, Na O-a, Na Papa Hele, Na Papu
Ku, A me na Papa Moe nui loa
Na Pili o na Hale o na Ano a pau.
____
Na Pepe Hoonani, Na Pena o na Wai e pau,
Na Kui mai ke Nui A ka Makalii, Na ami
Puka, Na Ami Puka Aniani, Na Ami
o na ano a pau, Na Aila Pena, o
kela me keia ano Na aila Hoo-
mallo. he lehulehu wale,
Na Aila e ae o na
ano a pau.
NA WAI VANIKI
------A ME NA------
WAI HOOHINUHINU NANA!
O NA ANO A PAU LOA.
NA BALAKI ANO NUI WALE.
A ke hai ia aku nei ka lono i na Makamaka a
pau, ua makaukau keia mau Makemake
o oukou e hoolawa aku ma
na mea a pau e pili ana
ma ka laua oihana
-----NO KA-----
UKU HAAHAA LOA.
E like me ka mea e holo ana mawaena o
Laua a me ka Mea Kuai.
E Hele mai! E na Makamaka
A e lawa no hoi ko oukou makemake
me ka oluolu a me ka maikai.
LOLE MAKEPONO
Ke Kuike e loaa no la ma Kahi o
Kakela me Kuke.
---E laa na---
AHINAHINA, KALAKOA. KEO-
KEO, LEPONALO. PENA, AILA,
AILA HONUA, ANIANI.
NA MEA PIULA,
Kopa, Aila Hoomaloo, Kui Kakia, Pa
keke, Tabu Kaula, Noho Lio, Hulu
Palahi, na Palumi, ahe agena
no na mokupuni o Ha-
waii neino na laina-
kini-nao
Lainakini Maoli, Ki-lika, Palule Kalakoa,
Alapia, Kelepa, Na Lole kupono i
ka Waewae, Palulu Huluhulu,
N Lole Huluhulu, Na
ka hoohelo ana, Li
Lole no pini, Li-
hilihi, etc.
A ME NA
Mikini Humuhumu
MAKEPONO LOA.
A he mau
MEA AI KAHI:
KA PALAOA, KOPAA
RAIKI, PIA, HOOHU
PAAKAI, HUAALA,
PIA KULINA, KOPE,
---A HE---
Laau Lapaau Kaulana Loa
A DR. JAYNE,
LAAU HOOMAEMAE KOKO
LAAU HOOPAU NAIO,
PENIKILA, HUAALE,
LAAU KU NU
Me na Laau Hamo, a pela @ku.
___________________
HE HAUMANA MALIHINI
He kula Sabati no na kaikamahine.
Ua akoakoa na haumana me na kumu
maloko o ka luakini. I ke mele ana me ka Ogana pu, hoea he malihini a
ku ma ka puka. Nana iki oia, a komo
iloko a noho ma kekahi noho mahope
ae o na kaikamahine. Nana lakou.
He poe kaika mahine lakou, ua kahiko
ia i na lole hinuhinu. o keia malihini
he kane ia, he lole pili i ke kanaka ku-
aaina.
Nana na kaikamahine i kekahi i ke-
kahi, a hoomaka e akaaka, e hawana-
wana, e ninau malu, owai la keia? No
ke aha kona komo ana maanei? E li-
lo ana anei oia i haumana?
Olelo ke kumu. E himeni kakou
ma ka buke himeni hou. Lalau ka
malihini i kekahi buke himeni, a hoo-
maka e huli i ka himeni. Hemahema
nae i ka huli ana, a noi i ke kumu e
kokua i ka huli, e olelo ana, au malihi-
ni au ma keia buke hou. Kokua oia.
Pau ka himeni me ka pule. Noho
no ka malihini, aole hele. Olelo na
haumana. E kula io ana oia nei me
kakou.
Hoomaka ke kumu e ao i na hauma-
na. Pihoihoi no nae oia ma ka hoopu-
ka ana i na ninau no ka hoole nui ana
o ka malihini. Pijoijoi joi na kaika-
mahine i ka pane ana no ka makau ia-
ia.
Ninau ke kumu. Heaha ke ano?
Pane ke kahi haumana. Ke ano paha
keia. Pono ke pule, a e kiai paha ia
kakou iho i ole e hana hewa.
hoea mai he pane na ka milihini
mai. Ae, pono ke pule, pule ikaika
no nae, e pule me ka oiaio
Na koloha o na wahine.
He kula Sabati no na kaikamahine. Ua akoakoa na haumana me na kumu maloko o ka luakini. I ke mele ana me ka Ogana pu, hoea he malihini a ku ma ka puka. Nana iki oia, a komo iloko a noho ma kekahi noho mahope ae o na kaikamahine. Nana lakou. He poe kaikamahine lakou, na kahiko ia in a lole hinuhinu. O keia malihini he kane ia, he lole pili i ke kanaka kuaaina.
Nana na kaikamahine i kekahi i ke kahi, a hoomaka e akaaka, e hawanawana, e ninau malu, owai la keia? No ke aha kona komo ana maanei? E lilo ana anei oia i haumana?
Olelo ke kumu. E himeni kakaou ma ka buke Himeni, a hoomaka e huli i ka himeni. Hemahemanae i ka huli ana, a noi i ke kumu e kokua i ka huli, e olelo ana, ua malihini au ma keia buke hou. Kokua oia.
Pau ka himeni me ka pule. Noho no ka malihini, aole hele. Olelo na haumana. E kula io ana oia nei me kakaou.
Hoomaka ke kumu e ao i na haumana. Pihoihoi no nae oia ma ka hoopuka ana i na ninau no ka hoole nui ana o ka malihini. Pihoihoi hoi na kaikamahine i ka pane ana no ka makau iaia.
Ninau ke kumu. Heaha ke kumu hana? Ka hoomau ana ma ka pule. E kiai me ka pule.
Ninau ke kumu heaha kea no? Pane kekahi haumana. Kea no paha keia. Pono ke pule, a e kiai paha ia kakou iho i ole e hana hewa.
Hoea mai he pane na ka malihini mai. Ae, pono ke pule, pule Ikaika no naw, e pule me ka oiaio.
Aole e hoopuka wale in a hua pule me ka manao ole, me ka hapa hiamoe, me ka mamao, aole au he mea aihue, he pepehi kanaka, he mea hewa e. A o ke kiai wale iho no ia oe iho, aole oia kea no o ka pule me ke kiai.
E ke kumu me na haumana, e hoolohe iki, a e hai aku au i ka mea a ʻ u i ike ai i kekahi Manawa. Maluna au o ka moku. Loohia makou i ka ino ikaikaloa, he ua, he kai ooloku. Haki wale na kia. Puka ka moku. Komo ke kai nui, hiki ole ke paniia aku.
Hana Ikaika makou e hoola. Makehewa nae. Maopopo e poholo ana ka moku. Mahuahua ka pilikia no ka puhi loa ia o na waapa elua e ka makani.
Kei ka pilikia! Ua pun ii ka wai, e poholo ana ka moku, e uhi mai ana ka po. Paa ka manao, aole e ike hou ana kekahi i kekahi me ke ola kino.
Puliki na kane in a wahine, na makuahine in a keiki, me ka manao e poholo pu like iloko o ke kai, olelo kekahi good by a halawai hou ma ka lani.
E uwe weliweli ana kekahi me ke noi Ikaika i ke kapena e hoola ia lakou, oiai e hooikaika ana no oia e hoola ia lakou. E pule ana kekahi, a e himeni ana kekahi. Lohe au i keia mau lalani.
Iesu i aloha mau, holo au iloko ou, O i kau na ino ao, A kaamai na malu po.
I ka wa e poholo loa ana ka moku, pa mai keia mau hua, “Kaikai i ke awa mau, A hookipa maikai ia ʻ u.”
Owau me kekahi hoa, e pili ana maua i kekahi laau moku, e lana wale ana e pule ana e kiai ana no ka wanaao. A ao ae, nana maua, aohe mea i koe o ka moku. Ua nalo ka moku me na sela, me na ohua a pau. O maua wale no i koe. Lilo maua i ka pule, i ke kiai i hoea mai kekahi moku e. A liuliu ike aku maua he moku ma kahi loihi. Hookiekie maua i ko maua leo nawaliwali, a kahea aku. Kaikai aku in a weluwelu iluna. Kiei aku i Akaka, ua ikeia. Ua ikea. Aia hio, he holo mai la ka moku. Lele ka houpo. Aole emo a hukiia maua maluna o ka moku me he mau mea make la.
Lilo lopa ke kumu me na haumana i ka hoolohe i keia moolelo a ka malihini. Ua hee aku ka Akaka me ka henehene.
Nana aku oia me na maka oluolu, a olelo!
Ko kakou ano paha keia, ka make malalo iho, ka make no a puni, aohe mea e hiki aku a ii ke awa, hookahi wale no oia o Ieu ka pailata oia hoi ka moku ko kakou pono, ka haname ka pauaho ole, a ee maluna o kd moku, a maluhia maloko. Kani ka bele no ka hookuu ana. Olelo k kumu. Pomaikai makou no
Kou halawai pu ana me @ i keia la. Pane ka malihini @ pomaikai hoi aw. Ua ike au he kokua keia, a komo au no ka makemake @ ike in a hana. No ka mea, @ kou mau Manawa e hiki ai ke ko @ iloko o na luakini, a iloko o n aku @. Apopo e hoi aku ana au ilu @ ks moku a holo aku. Good bye.@
A nalo aku la oia. Olelo na kaikamahine. Ua paa kekahi mai pauku baibala, aka, eia ka pauku i pono ke hoomanao nui ia. Mai hook ii ka hookipa: no ka mea, malaila no kekahi poe i hookipa a ii na anela me la ike ole aku. Heb 13:2.
Me he anela ka malihini a kakaou i hookipa iho nei. E kal@ia ko kakou kanalua ana no ka hooki a ana ae
Unuhila E Hawaii.
Imua e kona hema no kou kuokoa e koho me ka lokahi ia C.W.P. Kaeo
Nani ka hauoli a me ka mahalo in a manao a pau i hoike ia ma ke Kuokoa e ka moho nona na huaoalapala moakaka maluna ae.
Ua hoike mai oia i kona ano kuokoa a hoi hope ole, ma na mea a pau ana i hoakaka mai nei, a ua hiki ke koho ia i mea nana e kaupaona i ka pono kaulike mawaena o na alii a me na makaainana, ka waiwai a me ka ilihune. O! E kona hema, imua no kou pono, a oia pono e loaa ana ia oe no kakaou ia pomaikai. Mai koho iho ia kapili mea iki ma iho, o kuai ia kau pono, a poina oe, a poina pu kakou. Ua mapopo loa e holo aw ana o F.S. Keiki o Waikiki malaila e holo balota ai, me ka lu ana in a kenikeni i ka poe no lakou ka mana koho “Kupono i ke Balota.” E lu ana oia he mau haneri dalai mea e puka ai. O na balota oia ano he balota hoopunipuni oiaio loa ia, aole e na na ia ko oukou popo@ e lu wale ia aku no ia. E hoala ia ana he mau aha aina a e panai wale ia mai ana na kia ha a me na omole rama, i mea e puka ai. Nolaila e hoolei loa ae ia ano balota, a mai pun ii a mali a me ke kipe. Ua aa a hopo ole o Kona Akau e koho i ke kanaka kuoka in a wa a pau, a ina paha he hiki i 4 lunamakaai nana no ka apana o Kona Akau, alaila, e kauo koke no o Kona Akau ia C.W.P. Kaeo, A.O. Kalaukoa, James. Ha nuwela, a me ka naita puuwai haokila,Hon. G. W. Pilipo, ka makua nana e paa ne ii ka hanohano o ka noho kalaunu o ke kai maokioki i ka Lai a Ehu.
Ua nui ka lono a puni ka aina. Eia iho na balota kuhina, me na haneri dala e kipe mai ai i ka poe no lakou ka pono koho, i mea e loaa ai ia lakou ke kokua no na mea i hanaia e ua mau kupua la.
Ina e puni ana o Kona Hema a me na apana e ae i kela ano balota e hoike ia mai ana ia oukou, o ka hiki ana mai a o ka hooko ia ana o na mea a ua poe kuhina ne ii lia ai a he hoike hoi no ka auhau kuapapanui maluna o kakou a pau. Aia o kona akau maluna o ke kahua paio no ke ala o Hawaii mai o a o, a ke kaena nei kona mau keiki i ko na lanakila a me ka naauao pookela mai ke akua mai, ka aina i olelo ia e kekahi kamahele makaikai honua. “O kona, he aina ia i kupuno loa no ka imi ana in a ea maikai, no ka poe i loohia in a nawaliwali, oiai, he oluolu a he maikai kona mau ea.” O na kanaka a pau ma keia apana, he poe naauao wale no lakou, oiai aohe hoopilimeaai a pun ii na kipe ia mai.
Kona Akau (Opio.)
Ke kilokilo ana.
Heaha? Eia. Ke makemake nei paha oe e ike i kekahi mau mea e ili mai ana maluna ou, he poino, he pomaikai, he laki, he laki ole. Ae. Hiki anei ia o eke kilokilo mai? Ae. Heaha ka uku? Uahele au i kekahi kilo Hawaii, olelo mai oia aia a haawimai oe i omole barani no ʻ u, a i hookahi dala, alaila, hiki ia ʻ u ke hana. Ua loaa ke dala, a o ka omole barani nae aole i loaa.
Naaupo oe, aole mai i@ mau mea ko ʻ u kilikilo ana, he hana diabolov paha ia.
Pehea la ka kau e hana ai?
E haliu mai oe, a e hoolohe pono ma ii ka ʻ u kilokilo ana.
Elua a ʻ u kilo e kilo ae ai,
He kilo poho he kilo maikai.
Ia oe ae ka, a i ka haole ae
He kilo pho, ke kilo maikai.
Ma ke kilo maikai ko ʻ u makemake.
Makemake anei oe ike, e ili mai ana maluna ou na oihana maikai, na mala i piha in a mea ulu maikai, me ka wai wai nui?
Ae, o ko ʻ u makemake loa no ia.
Ina pela, penei e loaa ai, E hoohalike oe me Iosepa ke keika a lakoba. Hoolohe pono oia i ka mea a ka makua e ao ai, malama pono in a holoholona ona. A i ka wa i lawe pio ia ai oia i Aigupita, a hoopohoia @ hale o Potipara ka luna o @ maikai mai ana, a lilo oia i luna no ka hale o kona haku. He la hoao ia ma ia hale.
Hoowalewale ke haku wahine iaia me ka Ikaika loa, hole oia me ka pane aku. Pehea ia wau e hanai a ii keia hewa nui, a hana ino aku i ke Akua?
Hahao hewia oia iloko o ka halepaahao, hana maikai nae oia. O Iehova pu me ia malaila, a lilo oia i luna no na paahao, mau ka hana maikai a lilo ia i mea nui, i luna nui ma ka aina a puni o Aigupita, me ia oe e hana ai ke makemake oe e loaa ka oihana maikai.
E hoohalike oe me Danila a me ko na mau hoa ekolu, he mau pio lakou ma Babulona. He luna ko lakou mea na na i lawe in a mea ai me na mea inu no lakou ae e a ii na mea hoohaumia, aole hoi e inu i ka waina, a ua hookoia ko lakou manao. Mahope iho, ua kenaia lakou e hoomana i ke kii gula a ke iii i hana ai. Hoole naw lakou, a hoolei ia na hoa ekolu iloko o ka umu ahi enaena, aole nae lakou i weia.
Mahope iho, imi na luna o ke alii i mea e hewa ai o Daniela, a hoololoia o ka mea pule i ka mea e aole hoi i ke lii iloko o na la he 30, e hooleiia oia i ka lua liona. Pule nae Daniela ia Iehova a hooleiia i ka lua hona, aole nae oia i eha, a lilo o Daniela i mea nui i kuhina nui. Pela hoi oe e lilo a ii mea nui ke hoohalike oe me Dainela ma, e hole aku in a waiona, a hoomau i ka malama i ke Akua.
E hole aku i ka poe hoowalewale e hana apuka, e inu rama, e piliwaiwai, e haukae wale, mai hele mahope o na kilokilo Hawaii, na kahuna hoomanamana, mai pilo aku in a hale pahupahu, na hale inu rama, na hale piliwaiwai, hulahula lapuwale, na mea e poho ai oe, a nele, a banekarupa, a poino loa ma keia ao a ma kela ao. Hawaii
HOOLE NA AIA AOHE AKUA
Ae, pela kekahi poe i ka wa e ola ana. Aka, i ka wa e lohe ai e makeana, pihoihoi loa kekahi.
O Woletaise ke kanaka Farani i kue loa i ka hoomana Karistiano, ua loohia i ka mai nui. Ua kiiia ke kauka, a ua olelelo Woletaise, e ke kauka, ua haalele ia au e ke akua a e ke kanaka. Ina e hiki ia o eke holohi aku i kuu ola no eono malama, e haawai no au ia oe i ka hapalua o ko ʻ u waiwai.
Pane aku ke kauka, aole hik ia o eke ola no cono hebedoma. Pane koke mai Woletaise, ina pela, e hele aku ana au i ka lua ʻ hi me oe pu. A make koke iho la.
He haku alii, mi P----------ka inoa, he kanaka hoomaloka loa, hole oia aohe Akua, hele nae kana mau keiki me na kauwa ana i ka halawai ma na Sabati. I ka pau ana o ka halawai, kahea oia ia lakou e komo ma kona keena, a malaila oia i hoohenehene ai a i hoomaewaewa ai ia lakou no ka hela ana i ka halawai.
Kau ka mai maluna ona, alaila, kau mai ka weliweli a nui maluna ona, makau loa i ka hoopau ia i ka make mau loa e ke akua ke mea ana i hole a i hoino nui ai.
E kuu kauwa, e kii aku i kela buke ino i alakai hewa ia ʻ u, ke kauoha ia a mi P--------Ua huliia a loaa ole, e huli hou a loaa, aole hiki ia ʻ u ke make me ka hoopau ole aku ia buke. Ua loaa no. Lawe ia a okioki liilii ia buke, a puhi i kea hi. A mahope ikiiho make oia.
E ka poe i pa ii na olelo hoolalau, a i hai aku i na olelo hoolalau, a i hai aku in a olelo hoino i ke Akua, a i kana mau kauwa, a alakai hewa i na kanaka
, i na kamalii, e puhi ia mau pepa i kea hi, me ia mau buke i ke alii. Aia ma ko oukou mau hale na pepa, a me na buke e hoolalau ana i ka poe heluhelu, i ka poe nana. E mihi no na olelo alakai hewa, hookahuli i ka manaoio, na olelo hoino i ke akua, na olelo e hoala ana in a kuko ina, i ka pepehi kanaka. I ke kipi ana, e mihi ano, o poholo pu me Voletaise iloko o ka luaahi. Hawaii.
He mau kulu pakaua koikoi ka i hoohelelei iho ma ke kulanakauhale ne ii ka Poakoiu nei.
Ma kala @ novemaba. 1483 ma loko o ke kulanakauhale uuku o eisleben. Ma Saxony, I hanauia ai ke kahi keiki nona kahi moolelo kaulana loa ma keia honua. O ka inoa o ka makuakane o keia keiki, oia o loane @, a o ka inoa I kapaia ai o @ maina Lutera. U@ paka ne kekaha mea kakau @ kaulana o Enelani I knoa manao no ka hanau ana o keia keiki penei. Ma waena o keia honua e pau Ia wa. Aohe he poe I oi a eke kahana haahaa loa mamua o keia kanaka a me kana wahine ma k aka nana ana. Aka nae, he mea aha la na emepera, na pope a me na alii ke hoohalikeia? Ma ia wahi I hanau hou ia he kanaka ikaika. Nona ka malamalama e lapalapa ana me he lamaku la maluna o na keneturia a me na kau o keia honua. Ua kali ka honua holookpa no keia kanaka. He mea kupaianaha, a he mea nui keia. He mau huaolelo ano nui keia e pili ana I ka hanau ana o Lutera. Aka, ke hoohalikeia me ka nui a me ka palahalaha o ka Lutera mau hana no ka pomaikai o na lahui kana a pau, ua ikeia ua ku I ka oiaio keia mau olelo mahalo. Ua piha iho nei ka eha keneturia o na hoomanao ana o kona la hanau. Ma ka poaono I hala, la io o keia mahina, I hoomanaoia ai kona la hanau e ka poe Geremania a me na lahui e ae o ka honua nei; a ma ka la Sabati nei, he anaina hui ko na haole o keia kulanakauhale ma Kaukeano no ka hoomanao ana ia la hanau. Aole no paha e nele ka makemake o na hoa heluhelu o ke Kuokoa e lohe I kahi mau mea e pili ana I ka moolelo o keia kanaka kaulana, nana I hooluliluli I ke kahua o ka Hoomana Roma I ka wa kahiko, a nana hoi I kokua I ka hookuu ana o kanaka mailoko aku o ka hooluhi kauwa kuapaa ana I hanaia ma ka inoa o ka hoomana.
Mahope koke iho o ko Lutera hanau ana, ua nee ae kona makua mai Eisleben ae a I Mansfield, a malaila oia I lilo ai I kanaka waiwai, a I hoa no hoi no ka senate o ia kulanakauhale: He mau makua pono no kona a elua, aka he oolea loa ko laua hooponopono ana I ke keiki. Aka, he nui loa ke aloha o ka makuakane I kana keiki, a ua hii mau oia I ke keiki iloko o kona mau lima I kela a me keia la, e halihali ana iaia I ka halekula a me ka hoihoi ana iaia I ka hale. I ka makahiki 1497 ua hoounaia oia I kekahi kula e ae ma Magdeburg, a malaila oia I noho ai no hookah makahiki. I ka makahiki 1498 ua hoounaia oia I kekahi kula I oi ae ka maikai ma Eisenach.
Ma ka makahiki 1501, iloko o ka umikumamawalu o kona mau makahiki, ua komo aku o Lutera Iloko o ke kula kiekie o Erfurt, me ka manao e hoomakaukau iaia iho no ka oihana loio. Ua ao oia I na palapala I maa iloko o ia kula a hiki I ka makahiki 1505; ma ia wa ua hoanoe loa ia kona noonoo. Iaia e nana ana mawaena o na buke o ia halekula I kekahi la, loaa aku la iaia kekahi kope o ka Baibala ma ka olelo Latina. Huli nui iho la oia iloko o ia buke, a ua kahaha loa kona manao I ka ike ana ua oi loa aku na manao o ka euanelio a me na episetole mamua o na mea I aoia mai Iloko o na buke. Ua imi nui oia I ka Baibala, a no ka ikaika loa o ke kaomiia mai o kona manao e ia olelo, ua hooholo oia e waiho I ka oihana loio, a e haawi I kona mau manao I ka oihana hoomana. Ma kona imi nui ana I ka Baibala I loaa ai iaia ke kahua o kona mana nui a me kona kaulana I na la mahope mai.
Iloko o ka makahiki 1507 ua hooliloia o Lutera I kahuna, a ua kaheaia oia e noho ma kea ano kumu ao iloko o kekahi kul nui ma Wittenberg; ma ia wahi kahi ana I ao ai no kekahi manawas, a me ka haiolelo ana Iloko o ka hale halawai o ia kula nui no hoi ka hua o kana mau hana. Ua olelo kekahi kanaka kaulana o Europa, “o na huaolelo a Lutera, aole ma ka lehelehe wale no, aka ua hanauia mailoko mai o kona uhane.” I loko o ka makahiki 1510 ua hoounaia oia no kekahi huakau I Roma, a ua hele wawae aku oia e ike I ka noho e Sana Petero. Ua piha oia I ka mahalo no ia Kulanakauhale hoano, I laahia me ke koko o ka poe I hoomaauia. Aka, I kona wa I ike ai I ka hookiekie a me ka hookano o ka poe pope, a me ka nui o na hana lapuwale I hanaia ma ka inoa o ka pono hoomana, hoi aku la oia I Wittenberg me ka naau kaumaha a me ka @ ano hoomahawahu ike po@ ia. Ka mea ana @ I ka makahiki @ make ak@ Julies. H@a pa ae ka o @ @ I panihakahaka @ ma ka noho @ln o ka pope. Oia ke keiki a @ lana I kona noho @ loa ana I ka luakini @ Sana Pe@ ma Roma. A e ilio na ka @ o ka honua nei @ dala e paa @ hoomahuahua ae na pa@ no ke kuai ana aku @ ke, e kala ana I na hewa @ na wa I hala a me na hewa @ hiki mai ana, ma ia mau@ hala e hookuuia ai ka poe hanai we nai na hoopai ana o ka hewa @ dala e ioaa mai ana ke hool@ hana hou ana I ka @ mua no ka ekalesia I keia ana hana @ puwale no na makahiki @ iho I aka I keia wa e hookeana ana ke la hana. Ua hoopukapukaa kou @ na hilahila e ka Pope ma o na @ na. me ka mahele hapaina ana @ aa. O Albert, ka Aki@ oia ke kominina no Geremo@ hookohu aku oia ia John @ kudala, nana e kudala aku an pala@ kalahala ma na wahi a pau o la @ He lehulehu wale o na mekaaina@ hele e ike I kana mau kuai @. Ua lohe no hoi o Lutera no hana ka na, a ua kau ka weliweli a me ka hua hila maluna ona. Ua papa aku @ hila maluna ona. Ua papa aku oia na mau hana, a ua palapala aku @ na bihopa a me ka poe koikoi, e noi ana ia lakou e hoopauia keia ano kalepa lapuwale.
Ma ka la 31 o Okatoha, 15@ na ikeia he kanaiwakumaniaiwa kaniuma nao I makiaia aku mawaho o na @ o ka luakini kahiko o Wittenberg @ hole loa ana ia mau kumun@ mana o na palapala kalahala a e olelo ana he hookah wale no mea @ ka la ka hala, oia o Kristo, a o ka hana a ka pope, oia ke alakai I kanaka @ ke Akua la ka mea nana e hala ka hewa Malalo aku o keia mau k@ kakauia ai ka inoa o Mauna @ A ua hoike pu aku oia I kona @ ke e kupaa mamuli o ia nana @ le aku I na manao k@e. I @ ae ua hele nui mai ka @ na I ke kulanakauhale. A I ka ikeia a ae ua hele nui mai ka poe@ na I ke kulanakauhale. A I ka ikeia @ o keia hana a Lutera. Nui lo aka@ ke a me ka hoopaapaa. Aole @ ae la ke kaulana o ka @ puni Geremania a me na ano Me he mea la nan a anela I @ hana mau olelo ma na pepeino o na @ a pau.-Nupepa o na aina @ ma I pau.
HOOLAA LUAKINI
E hoolaa an aka luakini o Mak@ Ewa, ke hiki aka I ka la @ hina 1883, ma ia la e hoo@ hale no ka mea Mana loa. @ e kappa pono ia ai kona mea @ wailokahi, o ka mea nana e h@ aha no lehova. Oia no ka Maka@ W@ waiole, a me kekahi mea e ae ana @ no aku ai.
Ano eia ka leo kahea: na mana’o lu like, I hookah puuwai. E lele ana like mai me na lau olive a ke aloha.
I ka Ahahui Opiopio o Kaumaka na une hooueue o Kaiahamaaukeo, ka oukou hana o ka uneune I ka @ ke ola. Ina ahahui e ae no a @ mai no a pau, e na kaikamahine @. Lakahana, kulia me na polohuku no ka hale o lehova, o kaiahama@ no a pau I hookah puuwai, I like a me ka inoa o ka hale puuwailokahi.
O na loaa a pau ma ia la, no ka loa kini o Ewa. O makou na ko@ laha. Me ka mahalo. S. Kelama, K. Makanui, M@ Kawaimaka, G.M. Keone. L.K. Kahoe
Mai kohala Mau
O kekahi kanaka o Keoni Palau kona inoa no Hamakua. Hawaii, he hapahaole, ua oki oia I kana wahine me ka pahi. Ua moku mai ka waha hiki I ka opu. Ua make ua wahine la, a o Keoni Palaa ua hop@ a ua heopaaia iloko o ka halepaahao ma wai mea.
Ma ka la 5 o keia mahine, ua komo koloheia ka hale Kamauoha e Keoni Ai, ua hopuia oia a hoopaaia I ka hale paahao, a ua noho ka aha e ninaninau iaia ua ae oia I kona hewa.
J.M. Kawaklo.
N. Kohala, Hawaii.