Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXII, Number 47, 24 November 1883 — Page 1

Page PDF (1.61 MB)

This text was transcribed by:  Puakea Nogelmeier
This work is dedicated to:  William Charles Lunalilo

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

BUKE XXII, HELU 47.                    POAONO, NOVEMABA 24,1883.              NA HELU A PAU 1147

 

NA HOOLAHA KUMAU.

MAIKAI KA HOI

KA PAPA,

A ME

KA LAAU O KOU HALE.

NOHEA LA?

KAI NO HOI NO KAHI O

WAILA MA.

 

Nana aku no hoi ia la ohi ka lo o ka laau o Makawao, i ka ua mea hoi o ka nani.

 

NA PAPA! NA PAPA!

A ME

Na Pono Kukulu Hale

O na Ano no a Pau.

 

AIA MA KE KIHI O NA ALANUI

 

Papu me Moiwahine,

HONOLULU.

 

Malaila e loaa ai e like me ka makemake no ke

KUMUKUAI MAKEPONO LOA.

 

PAPA! PAPA! PAPA!

NA PAPA HULUHULU,

NA PAPA MANOANOA,

NA PAPA I KAHIIA,

NA PAPA KEPA,

PAPA HOLE KEOKEO,

PAPA HOLE ULAULA.

 

Na Laau. Na Laau.

NA KUA,

NA KAOLA,

NA AAHO,

NA MOLINA,

NA PEAPEA.

PINE HULUHULU.

PINE I KAHIIA.

 

NA PAPA A ME NA LAAU ULAULA.

PILI ULAULA

PILI KEOKEO,

PANI PUKA,

PUKA ANIANI,

PANI PUKA ANIANI,

PUKA OLEPELEPE.

 

PENA

O NA ANO A PAU,

Hulu Pena mai ka liilii a ke nui,

Aila Pena,

Aila Hoomaloo,

Waniti, Pate,

 

Na Lako o kela a me keia Ano.

NA AMI PUKA HALE,

NA AMI PUKA PA,

ANIANI.

 

PEPA HALE A ME NA LIHILIHI,

E loaa no malaila.

 

PAAKAI HELU I,

O

KAKAAKO ME PUULOA.

 

            No ke Dala Kuike e loaa no na mea a pau i haiia ae la no ke Kumukuai Emi Loa. O na Kauoha mai Hawaii a Niihau, e loaa aku no me ka hooko pololeila. E kipa nui ilaila i ike ka oiaio.                                                             905tf

 

NA HOOLAHA KUMAU.

PAPA! PAPA!

NO

ALLEN & ROBINSON

 

Ua wehe ae no maua

 

PA KUAI PAPA.

MA

Ka Uwapo a Pakaka.

 

Na Papa Ulaula o na ano a pau,

Na Papa Paina o na ano a pau,

Na Pili Hale Ulaula,

Na Pili Hale Keokeo,

Na Papa Molina,

Na Pepa Hoonani Hale.

 

Na Pena a me na Aila Pena!

Na kui o na ano a pau.

Na Pani Puka a me

Na Pani Puka Aniani,

Na Pani Puka a me

Na Olepelepe.

 

NA LAKO KUKULU HALE

O NA ANO A PAU!

 

E kuaiia ma

KE KUMUKUAI HAAHAA LOA

O keia Makeke.

 

PAPA! PAPA!

AIA MA KAHI O

LEWERS & COOKE,

(O LUI MA)

ma ke kahua kahiko ma alanui Papu a me Moi.

E loaa ai na

PAPA NOUAIKI,

o kela a me keia ano.

 

Na Pani Puka, Na Puka Aniani, Na Olepelepe, Na Pou, Na O-a, Na Papa Hele, Na Papa Ku, A me na Papa Moe nui loa

Na Pili o na Hale o na Ano a Pau.

 

Na Pepa Hoonani, Na Pena o na Wai e pau,

Na Kui mai ke Nui a ka Makalii, Na Ami

Puka, Na Ami Puka Aniani, Na  Ami o na ano a pau, Na Aila Pena, o

kela me keia ano Na Aina Hoomaloo, he lehulehu wale,

Na Aila e ae o na ano a pau.

NA WAI VANIKI

 

A ME NA

WAI HOOHINUHINU NANI!

O NA ANO A PAU LOA.

NA BALAKI ANO NUI WALE.

 

A ke hai ia aku nei ka lono i na Makamaka a pau, ua makaukau keia mau Makamaka o oukou e hoolawa aku ma na mea a pau e pili ana ma ka laua oihana.

NO KA

UKU HAAHAA LOA.

E like me ka mea e holo ana mawaena o LAUA a me ka MEA KUAI.

E Hele mai! E na Makamaka!!

A e lawa no hoi ko oukou makemake me ka oluolu a me ka maikai.

 

LOLE MAKEPONO

Ke Kuike e loaa no ia ma kahi o

Kakela me Kuke.

E laa na

 

AHINAHINA, KALAKOA, KEOKEO, LEPONALO, PENA, AILA, AILA HONUA, ANIANI.

NA MEA PIULA,

Kopa, Aila Hoomaloo, Kui Kakia, Pakeke, Tabu Kaula, Noho Lio, Hulu Palaki, Na Palumi, ahe agena no na mokupuni o Hawaii nei no na Lainakini-nao

Lainakini maoli, Ki-lika, Palule Kalakoa, Alapia, Kelepa, Na Lole kupono i ka Wawae, Palule Huluhulu, Na Lole Huluhulu,

Na ka hoohelo ana, Li, Lole no pini, Lihilihi etc.

A ME NA

Mikini Humuhumu

MAKEPONO LOA.

A he mau

MEA AI KAHI:

KA PALAOA, KOPAA, RAIKI, PIA, HOOHU PAAKAI, HUAALA, PIA KULINA, KOPE,

A HE

Laau Lapaau Kaulana Loa

A DR. JAYNE,

LAAU HOOMAEMAE KOKO

LAAU HOOPAU NAIO,

PENIKILA, HUAALE,

LAAU KUNU,

Me na Laau Hamo, a pela'ku.

 

KA MOOLELO

O

PILIPO KEKOA!

Ka Makai Kiu Ilikini

 

AMERIKA HUIPUIA

A O KA

NANE HUNA O KA 1776.

 

(Mai ka peni a ka mea unuhi moolelo o "Onila Maka, ka Makai Kiu Kaulana o Enelani.")

 

MOKUNA XXIII.

 

HE MEA KUPANAHA.

 

I KOAN wa i ike ai oia wale no ka mea o loko o ka hale inu rama, hoomaka aku la oia e hooikaika ma ka inu ana i kekahi mau mea nana e hoopau ae i kona pohihihi.

            Aka, iaia e hooikaika ana i ka imi ana, ua loaa iaia na hoailona e hiki ai iaia ke hooia iho, ua pepehi io maoli ia no o Mariona, aka ma kona manao iho, aia i kahi e loaa kona noonoo, oiai, aole i pau kona hiipoi ana, eia no ke ola nei o Mariona.

            Hele huli aku la ua Ilikini nei mai kahi rumi a kahi rumi a hiki i kona hoea ana mai imua o kekahi rumi uuku.

            Iaia i nana pono iho ai i ke ano o ka hanaia ana o ka puka, ike iho la oia ua hanaia owaho o ua puka la a like loa me ka paia o ka hale holookoa.

            A iaia hoi i pani aku ai i ua puka la, ike iho la oia, aia wale no ka hemo o ua puka la a kaomiia aku kekahi pirina (spring) i hoopaaia ai ma kekahi aoao.

            Nolaila, ma kona ike ana i keia mea hou ano nui, hoomaopopo iho la oia he rumi okoa no kekahi.

            Oiai e hamama ana no ua puka la i ka wa o ua Ilikini la i hiki aku ai, a me he mea la hoi, ua poina ka poe i wehe mamuli paha o ko lakou awiwi loa.

            Komo aku la ua liikini la iloko a nana pono iho la, a ike iho la oia, he pouli ua rumi la.

            Aole hoi he wahi e ae e puka aku ai, aia wale no ma ua puka la.

            Ia wa, ho-a ae la oia i ahi a malamalama ae la oloko, a hoomaka aku la e nana pono. Iaia e huli ana ia loko, ike iho la no hoi oia, ua nohoia no o loko o ua rumi nei.

            Iloko o ia sekona, ua hauoli loa oia, a hoopau ae la oia i kona manao nui ana no ke kino iloko o ka pahu kupapau, a eia oia iloko o ka pahu kupapau, a eia oia iloko o ia hora mahope o na meheu o ka mea ola.

            Mahope iho o ia wa, puka aku la oia iwaho a halawai pu iho la me Lu Lavonia.

            Aia pu iloko o ka lima o ua Ilikini la he lauoho.

            Haawi aku la oia i ua lauoho la ia Lu a olelo aku la:

            Nowai keia lauoho?

            Nana aku la o Lu a olelo aku la:

            No Mariona keia lauoho.

            Ua maopopo pono ia oe?

            Ae.

            Nani ke aloha o na lani.

            Heaha ko mea i olelo ai pela?

            Eia, no ka mea, eia kaua mahope o ka meheu ola:

            Ihea kahi i loaa aku nei o keia mea ia oe?

            Iloko o kekahi o rumi i nohoia e kekahi mea kino ola.

            A pehea ke kino wahi iloko o ka pahu kupapau?

            Aohe o'u manao nui no ia kino.

            E hai mai oe ia'u, heaha na mea au i ike aku nei?

            Eia ka'u mea i ike, o ka mea nona keia lauoho, e ola ana no oia iloko i na hora he 24 mamua aku nei, a o ke kino iloko o ka pahu kupapau aole e kala loa i lele mua ai kona ola.

            Alaila, ke manaoio nei no oe eia no o Mariona ke ola nei?

            Ua maopopo loa ia'u iloko nei no oia o keia hale i ka po nei ia'u e huli ana ia loko nei; aka, he mau mea hou aku no kahi a'u e imi aku ai.

            Haalele iho la ua Makai Kiu nei ia Lai a komo hou aku la iloko o ka rumi.

            No kekahi manawa loihi mahope iho, hoi hou mai la oia.

            A ike aku la o Lu ma kona mau helehelena, ua loaa iaia he mea hou ano nui.

 

            A akahi no hoi a me aku ua kama opio la i na helehelena mohaha maolo o ua Ilikini la, no kamea, ua haalele mai na helehelena o kaluluhu iaia, a ua hoi pono mai ka manao i ka puuwai olu waipahu o ua Hapa Ilikini la.

            Mai keia wa i hoomaka ai ka lihi lou ana a ke aloha i pii palua ia iloko o na puuwai o laua palahi.

            [Oiai, aole i hiki mai ka wa e hue pau ia aku ai na mea hu na oloko o ka auuwai o kela a me keia o laua, nolaila, aole e hiki i ko oukou mea unuhi ke hoakalo pono aku i na mea i hoiloilo loihi ia uka puuwai o ka mea nana e imi nei i ka nane huna o ka makahiki 1776; a hiki mai ka wa, alaila, e pahola aku no ko oukou mea unuhi i na mea a pau.

            Heaha na mea hou i loaa aku la ia oe? wahi a Lu i ninau aku ai.

            Eia no oia ke ola nei! Eia no oia ke ola nei!

            Ia wa no hoi o Lu i lohe aku ai i ke ano e o ka leo o ua Likini la, oiai ua pa-e mai kona leo imua on a me ka nahe olu malie, a hoomaopopo iho la oia, he kanaka naauao oia e like me ka hiehie o kona mau hiona.

            Heaha hoi na mea i loaa ia oe? wahi a Lu me ka pihoihoi

            He mau hoike maopopo loa e hoike mai ana, eia no mariona ke ola nei.

            Heaha ia mau hoike?

            Ia wa, haawi aku la ka Ilikini i kekahi apana pepa i kakauia e kekahi lima wahine ia Lu.

            Aole i pa aku na manamana lima o Lu i ua apana pepa la, hoohoo e ae la oia:

            Ka lima kakau kela o Mariona.

            Ua maopopo ia'u! Ua maopopo ia'u! wahi a ka Makai Kiu, me ka hauoli, ma ka inoa hoi o na lani, iloko o 24 hora mai keia wa aku e hoihoi hou ia aku auanei oia iloko o na puili pumehana ana a kona @@@@hoa'loha a me kona makua.

            Heluhelu iho la o Lui, ua palapala la, a penei na olelo:

           

E KUU MAKUAKANE ALOHA:

            Eia au he pio iloko o kekahi wahi mehameha; aka, ma ko'u hoomaopopo iho, aole paha i mamao loa mai ko kakou home aloha mai. Auwe e na lani, e ike hou ana anei au ia home aloha-

            Ma keia wahi i hapa pu iho ai ka holo lea ana o ua leta la, me he la, ua lohe aku oia i ka nakeke o kona puka,  nolaila, pau pono ole ai kona manao.

            A ma kekahi manawa okoa mai paha ua kakau hou aku oia mahope o ka manao mua i kakauia ai penei:

            Ua loaa iho nei ia'u he hoa'loha a he hoopakele hoi, mai kekahi wahi okoa mai. He mea hou kupaianaha ka'u e hoike aku ana ia oe, ina e haule hou aku ana au iloko o na puili pumehana ana a kou mau lima. He nuhou ano nui ka'u no Lu, a e puiwa auanei oe ke ike mai i ka mea nana e lawe aku nei i keia leta-

            Maanei i pau koke iho ai ua palapala la.

            Heaha la ia nuhou ano nui ana e hoike mai ai ia'u?

            Ua maopopo ia'u, wahi a ka Makai Kiu.

            Aohe maopopo ia'u.

            E pono kaua e hoi i ka hale.

            Aka, e pono oe e hai mai i kou manao no na mea e pili ana i ka Mariona mea e hai mai ia'u.

            Aole i hiki mai ka wa a'u e hoike aku ai ia oe no ia mea, aka, e pono au e hana me ka eleu, a e ukali aku mahope o ka poe e lawe la ia Mariona.

            Malia o pepehi mai lakou iaia!

            Aole, aole loa e hiki ia lakou. Ua maopopo ia lakou eia au mahope o ko lakou mau kapuai, aka, e pono e hoi kaua.

            Ia wa, huli hoi aku la laua i ka hale.

            Ia laua e hoi ana me k aawiwi maloko aku o ka ululaau lohe aku la laua i kekahi leo uwe iloko o ka pilikia.

(Aole i pau)

 

KOKUA IA S. KAINA

            Ua ike au i na manao o S. Kaina nona ke poo "No Kona Akau." He oiaio, he elua mau makai i ike mau ia ma ke ano oiaio he palaualelo, he makilo, he anee kauhale, he nana uahi ipuhao, he holo hoki wale iho no. Noho na wahina i kauhale me ka pilikia a ka mai, aloha wale. Ua lohe mai au ua komo waleia ka hale o kekahi kanaka me ka palapala huli ole, oiai ua pau loa kanaka i ka hele ma kahi e aku. He hana ku keia i ke kanawai. Aole no pono na makai naaupo ke kohoia ma ia hana. S.K HONUAULA.

Kailua, Kona Akau, Hawaii.

 

HE MOOLELO EEHIA

 

NO NA

HANA HOOWELIWELI

 

O KE

TOWERA O LADANA.

 

Mai ka peni a ka mea unuhi moolelo e "Beriana ka Wi@@@ Ole, a me Mahana ke Koa."

 

BUKE ELUA-MOKUNA I

MERE KA MOIWAHINE.

 

MA na wahi a pau, ua hookipa ia o Mere me na leo piaha olioli a makee alii o na makaainana, e hooho ana me ka uwauwa, me na leo nonoi, na kanaenae na hoomakaikai mahalo a me na pulama ana iaia. Hookahi wale no leo i lohe ia aku i ka waha o na kanaka e puana ana. "E ola kou kiekie i ke Akua.-Na ke Akua e hooloihi aku i kou nohoalii ana me ka hauoli." Me keia mau leo e ikuwa ana i kona mau pahu lono, ua panai aku no ia i ka pane ana aku i na makaainana, ke akakuu iho na leo uluaoa o ka lehulehu ma ka pane ana aku. "Na ke Akua e hoopakele ia oukou a pau e kuu lahuikanaka, ke hoomaikai aku nei au ia oukou me kuu puuwai a pau."

            Ma na huina alanui a pau, ua hoowehiwehi ia me na lehulehu o ka wao me ka nani, na wahi kawili waina a me na halekuai wai ikaika, ua ninini wale ia ma na alanui: o na alahele liilii a me na wahi ano nui o ke kulanakauhale, ua pena hou ia a maikai: ua kani kuike na bele me ke kuwo leo nui ana o na kuniahi. O na pio na hoohihiia me na pua o kelaa me keia ano, i wili pu ia me na have a me na mea hoonari e ae he nui wale, e momoe kapio ana mai kekahi aoao a i kekahi aoao o na alanui. Ua lu ia mai la na makana iwaena o ka lehulehu e haiamu ana me ka manawalea wale; a he mea moakaka lea, o ko Mere komo ana i ke Towera, ua pulama nui ia e na mea a pau ma ke ano he hikimua no ka holo mua o kona au a me ka pomaikai.

            Kai aku la ka huakai ma alanui Fenchurch, malaila i loaa aku ai kekahi punawai i hanaia e ka poe kawili waina, i kapaia ka punawai o "Helicon," e kahe ana ka waina a hiki i ka po ana. Ma ka huina aku o ke alanui Gracechurch, malaila kekahi puu i hana ia a kiekie, a ma ka pilo o ua puu la ua kau ia me na kii eha ka nui, a maluna iho o keia mau kii e ku ana kekahi kii anela me ka aahu lole omaomao me ka pu puhi e paa ana i kona waha, a i ka wa a Mere e kaalo mai ai malaila, e wawalo mai auanei ka leo o ua pu la me ka hoopahaohao ia o ka lehulehu a pau i ike mua ole. Ma keia wahi ua pahola ia mai la imua on a na haiolelo, a mahope iho o ka pau ana o na haiolelo, ua hele mai ka puuku o ka la a makana mai la iaia me kekahi ekeeke lole gula he tausani apana dala o loko, ua lawe mai la ia i ka makana a puunaue aku la i na apana dala o loko iwaena o ka aha kanaka. Ma keia huina alanui hookahi no, ua kukulu ia kekahi holo papa kiekie i piha me na maka palupalu opiopio wale no, ua lu ia ko lakou mau lauoho, a e luhe maewa ana ma na kipoohiwi me ka paa ana ma ko lakou mau lima he mau lala laau keokeo i hana ia mai iloko mai o ka lepo nalo. O keia ka oi aku o ka nani i ike ia, nana i alako aku i ko ke aliiwahine manao hoohialaai.

            Mahope iho ua honui ia ko mere noonoo no kekahi awai e pili koke mai ana i piha me na kahuna o ka hoomana Roma iloko o ko lakou mau aahu holoku nani, me na kea a me na pa dala puhi mea ala ma ko lakou mau lima; ia Mere i kokoke mai ai imua o lakou, ua kowali ae la lakou i ua mau laau kea la, a iho mai la kekahi kahuna aoo e halawai me Mere no ke kau ana mai i na hoomaikai ana maluna on a. Ua lele iho la ke aliiwahine Mere mai luna iho o kona lio a kukuli iho la ilalo no na hana a ke kahuna maluna on a. Ua ike ka lehulehu i keia mau hana me ke ano hoowahawaha a na kakaikahi na leo hooho hauoli i pahola ia mai e ka lehulehu iaia i kau hou ae ai iluna o kona lio. Aka, ua hoopoina koke ia me ia mau hana a ke aliiwahine mahope iho, no ka mea, ua kupinai hou ae la na leo huro o ka lehulehu iaia e ka moe ana i kana huakai no ke komo ana i ke Towers. Ua kai aku ka huakai ma Easts Heap, ua halawai aku me ko laila lehulehu, a me ko laila mau hoowehiwehi ana, a mai laila aku no alanui Towers, a ma keia wahi i halawai ai o Mere me ka aha kanaka nui i oi aku i kona wahi e ae me na leo huro hauoli aoli i kana mai; pela no Mere i hele ai iwaena o ke kupinaio na leo hauoli a hiki oia i Puu Towers ma keia wahi i ike malaelae aku ai oia i ka nani o ka huakai.

            O ka ili laula a akea o Puu Towers, ua hele ia a lehau me na kanaka, mai ka poe i ike mua iaia i kona komo ana iloko o ke kulanakauhale a me ka poe i ike ole, ua akoakoa mai la a pau ma keia puu, o na alanui akea keia, ua luai mai lakou i na tausani o na tausani poe makaikai, a aole e loaa he wahi iniha huinaha like akea iki, ua paa pono wale no me na kanaka. He nui a lehulehu wale aku ka poe i haule aku iloko o ka wai o ka auwaha eli, mamuli o ka hookeke a ka launa ole o na kanaka , a mamuli o ka hookeke a ka launa ole o na kanaka, a mamuli o keia paa i na kanaka me ka hooikaika wale no na koa kiai e keakea aku ai i ka lehulehu i kaawale ke alanui no ka Moiwahine Mere e komo ai iloko o ke Towera; ua kukuluia na koa ma na laina elua ma kela a me keia aoao o ke alanui mai ke poo aku o alanui Towers a hiki i na ipuka pa o ka pakaua. Ia Mere e nana ana i ka puukiuki o na poo he mau tausani, me he moana la i paa i na wa ka hakinua maluna o kona ili a me ka lohe pu ana i ko lakou mau leo paiauma hoouneune puuwai a me ka halulu nakolokolo o ka leo uwo o na pukinahi mai kela a me keia paia mai o ke Towera, ua hoopiha ia kona puuwai me ka hauoli nui. Ua hoikeia ae nei, ua kalae maikai ka la hookahakaha o ke aloha na hohola mai ka kukuna o ka la kelane @@maluna o keia pakaua kahiko, ka mea i wehe akea aku i kona mau hoike pa i kekahi mea pakaha wale mamua koke iho, aka, i keia manawa nae, ua like ia me ka hapuku opala o hoomaemae ana i na opala ma ka lima o ka mea malama kihapai, pela na paia o ke Towers e luai nei i kona haku hale mua me ke kikoo ana aku i haku hou. O na paia o ke Towera ma ka aoao komhana, ua piha pono me na kaa, a iluna pono o ka wekiu o ke Towera Keokeo, e welo haaheo ana ka have alii o Mere i ka eheu makani, a e hoike mai ana na Towera liilii iho a pau o ka pakaua i ko lakou mau kileo ahi me ke anoano ilihia.

            Mahope iho o ko ka Moiwahine Mere kilohi pokole ana aku ma kahi o na huina o ke Towera e oili pulelo ana iluna, a e huna ia ae ana lakou e na punohu uwahi mai na pu kuniahi e luai ana i ko lakou mau alelo ahi, ia wa haule aku la kona nanaina i ka huakai hookahakaha nui o ka la, a me he mea la i kana hoohalike aku, ua like me ka nalu e haki ana i ka wa kaikoo, i ka hele a hakinua malalo iho o ka pio o ka ipuka pa Bulwark; a oiai na mahele koa mahope aku o kekahi e nalo aku ana iloko o kona mau paia,  oia ko ke aliiwahine Mere komo ana iloko o ka pakaua Towera o Ladana. O ka leo palae wawalo o na ole e kani kupinai ana me ke kulikuli , aole loa e hiki ke lohe ia i ka pakela nui launa ole o ka leo uwauwa o na kanaka; aka, na ka leo hekili nae o na mahele pu kaa i uhi pu iho i keia mau ikewa ana o ka lehulehu no ke komo ana o Mere iloko o ke Towera. Iaia i komo ai, ua hele aku oia iwaena o na lalani o ka poe pana pua i kukulu pili ia ma kela a me keia aoao on a, a pela oia i hele ai a komo aku la ma ka Ipuka Waena a a-e aku la iluna o ke alahaka. Iaia i hiki ai i ke Towera By-ward, ua hookipa ia aku la oia e ka Haku Kelnietona me ke kaoo huakai nui o ka poe koikoi a me na keonimana maka hanohano i apo mai iaia. Ia Mere i komo aku ai ma keia ipuka pa, e ku ana ma kela a me keia aoao o ua ipuka la na "Eepa o ke Towera," oia o Goga a me Magoga; o keia mau kanaka, he mau kanaka nunui iwi hakau, (e like paha me Kana laua o Kanaloa,) ia laua i ike mai ai ia Mere kulou hoomaikai mai la laua iaia. He mau kapuai wale no ke kaawale mamua aku o laua, ua akeakea ia mai la ko ke alii ala e kekahi mau eepa hou oia o Oga a me Zita; o keia mau wahi eepa he mau wahi kanaka peke, (e like paha me Mikasobe a me Kaipualehu,) kulou iho la o Oga ilalo imua o Mere, holo mai la kona kokoolua eepa oia o Zita a pinana aku la iluna @@@@@ me ke kokua pu ana o kona @@@@@@ iaia i hoohonua pono iho ai, a kakou iho la oia @@@@, a haawi mai la i na hui hui ki o ke Towers ia Mere. Ua h@@ pahaohao ia ko ke alua ahua manaono keia hiona kupanaha, aole nolaila wale no, aka, ua hookahaha pu ia @@ no ka nui kipalale puipui me ka poupou o Oga a me kona hoahanau @@@@@ iho "puipui a ka lawaia," mamua @@@ o kona ike mua ana ia laua i hoomakai ia ai imua o kona makuakane alu @@@ nalu ana oia iloko on a, heaha la kau@@@ ike nei, he akaku paha i maalo ae imua on a, a i ole ua ho@@@@ ia kona noonoo, aka nae ua pane aku ia o @@@@

            E ke alii, ke ike nei au, ua hakukoa kou mau noonoo ana no ka helehelena ano e o kuu hoaaloha punahele nei o Oga ka mea i hoolauna ia aku me ka hanohano imua o kou makuakane ka Moi Heneri VIII, ka mea i mailani ia ia me ka punahele nui,. Aka nae, aole paha oe e hookahaha ia, ke hoike aku au imua ou, oia nei la he hanaiau.

            Mamua o ka pau pono ana oia mau huaolelo a me ka huaolelo hou aku e pane aku ai, ua ala ino aae la o Oga @@@ kona kulou ana me ka hikiwawe nui a haule pahu ana o @@@@@@@ ua hoopiipii kai ia o Oga no na olelo hoonaikola a kona hoa e kamaiho ana imua o Mere, a no ia mea oia i manao ai e kiola ae iaia mai kona kua ae.

            E kala mai ia'u e ke alii, i pane aku ai o Oga, me kona ulupuni loa ia me ka huhu; he oiaio na mea a kahi kuala poupou leleiona i hoike ai, ua loaa ia'u ka hanohano o ka hoomaikeike ole ia ana aku imua o ka hoomaikeike ole ia ana aku imua o kou kiekie e ke alu. Ina i make iho nei oe, akola, e hehi ia iho nei ka oe e a'u, in a la ua paki liilii. Keu mai nei kou lapuwale i keia wa.

            O ka nanaina o keia mau leo uluku hoopaapaa mawaena o kekahi uluku hoopaapaa mawaena o kekahi mau @@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@ ia e hiki ole ai ia Mere me kona pokii me Elikapeka ke uumi iho i ka aka.

            No kahi peke o Zita, mamuli o ka ulia i loaa iaia aie kona hoa me Oga ua loaa iho la iaia he hoaloha mahuhua nona ka inoa i kapaia o Iane ka Hupo, oia kai olelo akua a nonoi aku la i ko Mere oluolu e malama aku a ua wa hi hepa la, iaia e o'i hele ana me na helehelena kaumaha. Ua apono ia ke noi a ka opio wahine Iane, a nolaila, ua hali ia mai la o Zita malalo o ka malu o ke alii a kai aku la ka huakai I ka huakai e hele nei, ua hoike ia mai la ia Zita ka inoa o ka mea nana i ko kua iaia mai ka pilikia ae, nolaila, ua panee aku la oia i kana mau huaolelo i ua kokua la on a me mikololohia pe nei:

            E ka ipo, ua hewa loa ke kapa ano e ia ana o kou inoa. O lane ka Mo@@@@ hina, oia o Iane ka Hupo; aka, o oe , o Iane ka Haahaa.

            Oiai keia mau kukai kamailio ana ua haawi malu aku la o Mere i kekahi kauoha i ka Haku Kelinetona, a nalo koke aku la oia no ka hooko ana (Aole i Pau)

 

NA ANOAI O HILO.

            Ma na la i hala iho nei ua ano oka kai ka lana malie ana o ke kai ma ke alo o ke taona o Hilo nei, ua pae mai na piha-a a ua ikeia aku nakane a me na wahine a me na opio no hoi ma ke alo o ka palekai e ohi ana i ka wahie mai ke kakahiaka nui a i ka po ana a he heluna nui o na coda wahie i pailaia ma ke alanui alo (Front st.) a me ke one o Punahoa, a ua oleloia aole pela mai mua mai.

            Ua pihoihoi na keiki o ka aina pua i keia mau la oiai ke hoea mai nei na Hawaii oiaio e hapai i na hana e hoo pakalaki ai i ka lakou hana, oia hoi ua hoopaaia na Hawaii a pau malalo o ka Hui Kalepa a aole kuai ma na wahi e ae koe wale iho no in a he nele ma ka halekuai o ka Hui. Aia ma ka la 28 o keia mahina ka la no ka lulu ana o na lala i ke dala mai kela pea a keia pea o Hilo nei, he 5 dala no ka helu, a he hookahi tausani helu.

            Ua punahelu na wahi paiai a na Pake. Iloko o keia mau mahina ua hoeu like mai la na keiki kia manu o Olaa a pahola mai la i ka lakou mau holoai a hanai iho la i ka opu o keia taona me ka iliwai like o ka ai me kahi okeni he 36 paona ka haahaa no ka pai hookahi, A o ka na Pake hoi he 26 paona kiekie 20 paona haahaa no ia kumukuai like no nae he i dala. F.D MOKUNUI.

Kalepolepo, Hilo, Hawaii.

[end]