Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXII, Number 47, 24 November 1883 — LUTERA ME KANA MAU HANA. [ARTICLE]

LUTERA ME KANA MAU HANA.

( /uv*§a mai h'/a pule mai } Hoi hoj)e aku b o Tetzel a hiki ii Frankfurt-on-the-<>der. a nialaila oia i |>uhi ai i ke ahi na kumumanao o Lu tera iniua o ka !e|iulehu me ka hoopu ka ana i kahi mau kumumanao e pane ana ma ke ano kue. Alaila, o na haumana ma ke kulanui o \Vittenberg, ala uiai !a lakou e puhi i ke ahi i na pane a Tetzel i pane ai ia Lutera. Peia i ala mai ai ke kuee a me ka hoopaapaa ana ma na aoao a pau. Ua lawelaweia iloko o keīa mau hoopaapaa ana na bihoj)a t na , kahunapule, na 'iii, a uie na kula, a me na ano kaoaka a [)au, a ua pioloke loa o Geremania a punL Pela iho \a i hoomaka ai na kue ana i ka ekalesia Roma, ka mea i nohoalii nialuna o Europa a pau, a o ka 01 no paha keia o na auhulihia ana o keia mau kau i haia ae nei. Aka, o Leo X, u& manao ia he mea liilii wale no keia mau hana a Lutera, ma ka hoomaka ana ? i iho la, he wahi hoopaapaa wale nokeia mawaena.o ka I>oe Geremania, a ia lakou wale aku no ka lakou hana a pau wale ae no. Aka, he okoa ka manao o kona poe Cadinala; ua olelo lakou, o keia hana a Lute ra, he hana keia e hoohiolo ai i ka mana o ka Pope, a ua koi lakou ia Leo X e kii ia Lutera, a ua kauohaia o Lutera e hde i Roma, a e pane oia malaila no na kumumanao i hoopukaia e ia. Aka ua keakea kekahi poe me ka i ana e pono e hookolokoloia o Lutera ma Geremania, aole ma Roi«a, a ua aeia kela manao. Ua manaoia no hoi ina e hele ana o Lutera i Roma iā wa, ina ua f>oino kona ola no ka ikaika loa o na kue ana iaia. Ua hoounaia o Kadinela Cajetan i Augsburg, iloko 0 Geremania, a ua kauohaia o Lut£ra e hele ae imua ona e pane ai i kana mau kumuhana Ua hele ae o Lutera me kana mau pane i hoomakiukauia, aole nae 1 hoolohe mai ke Kadinela, aka kauoha akū la oia ia Lutera e hoihoi oia i kona mau manao ; hoole o Lutera aole oia e aee hōihoi i kona manao me ka hoolohe ole ia o ninu pane. Huhu iho la Cajetan a kiola aku la i ria [>epa a Lutera me ke kij>aku pu ana iaia e hele mai kona alo aku. A pau wale iho la kela hana. I kekahi makahiki ae, ua hoao hou ka Pope e hoohuli ia Lutera, hoouna aku la oia i kona puuku ma ke ano elele i kekahi 0 na alii o Saxoriy, me kekahi makana maikai, a me kona noi aku 1 kona oiuolu e hoomalielie ia Lu tera, a e pau ke kuee ana. Ma keia hana ana, ua ae o I .utera e uoho malie no kahi manawa ke noho malie 110 hoi ka poe e kue mai ana iaia. A ua hoouna aku no hoi oia he leta aloha i ka Pope, e hoike ana i kona aloha i ka ekalesia Roma, aka, ua hoike pu aku no hoi oia i kona manao hoowahawaha 110 na palapala kalahala. Mahope iho o ia wa, ua hoouna aku kekahi kanaka o John Eek kona inoa, he palapala ia Lutera e kono aku ana iaia e hoopaapaa pu laua imua o ka lehulehu, maluna o na kumuhana a Lutera. Uq ae aku o Litfera i keia, a ua hanaia keia hoopaapaa iloko o kekahi keena nui, a imua hoi o ka Duke Keoki. O Eek, ka hoa hoopaapaa 0 Lutera, he kokua kaulana oia no ka ekalesia Roma. Iloko o keia hoopaapaa ana, ua kue wiwo ole aku o Lutera i na aianao o kona hoa paio, me,ka hooie aku i ke ano alii o ka Pope, a hoole pu oia i ke ano hemolele o na aha ekalesiau Ma ia mea, ua loaa ia Eek ke kahua e hoahewa ia Lutera ma ke ano he heretiko. Mahope o keia hoo{>aapaa ana, hoi aku la o Eek i Roma, hai aku la oia i na mea a pau i -hanaia ia Leo, a ua hoopukaia he olelo hooholo kauoha e puhiia i ke ahi na palapala 1 pau a Lutera ma na wahi a pau i ikeia ; a e kauoha ana no hoi ia Luteca e hoihoi i kana mau olelo iloko o na la he kanaono, a t ole e okiia oia mai ka ekalesia aku. Ma ka !a 10 o Dekemaha, 1520. mawaho ae o ka puka o ke kulanakauhale o \Vutenberg, a imua o ke alo o na kumu -a me na haumana o ke kula kiekie, a me kekahi aha kanaka nui loa, ua puhiia e Lutera ka paiapahkauoha a ka Po|)e iloko o ke ahi, a m puhi pu ia i ke ahi na kanawai o ka ekalesia Roma. Ma ia hana i 'noike ai o Lmera i kona kue a mau loa ma ka ekaleaia 0 Roma. I ka wa i hiki ako ai ka lono o keia hana ma Roma, hoopuka koke iho b ka Pope he palapala kauol a oki ana | iaia mai ka ekalesia aku. Aiaila, pioloke loa ae la o Ger<emania a pau, no ka mea, aole s maopoj>o ka manao o ka [ Enic*|>era no. keia kma a ka ; e

iae ana paha e wweia ke o īmicI ra. ade faha, O Chark-> V. t>'u \ Emepeni ii wa, he op?opro oia» a aole ? ; • maa ma na hana 0 ke Ua h<> • akoakfXi ak ob i m lii me na ka'.'Aa-.: \ a!it ma ke kuLin.ikauhale o |ka la ?i o I.mua?L 1 e kt-Aa i> ; ; na mea e pi!i ana ike aupuni Aka. ka ninan mti i waihoia imui o hkoa.: oia no ka ninaii no Lutt« : U ka lakoū e hana ai nona ? Ua hoo?e ; sku oia i ka mana o ka ckak*u Ronu {oia ka mana kiekie !oa oka hoaio nei. | |imua o ia mana i kulou haahaa ai naj j moi me na Emepera o ka honua. O - ka poe nia ko ka Pope aoao, he kipa- \ j nui lakou iloke o ia aha. a o ko kkou rmanaoraa 7 e hoahewaia o Lutera e ma--1 ! | Aka, ona a\il o Gereasanh ame na ikaukau alii, ua koi lakou e hooko!oki> jlo mua ia Lutera mamua o ka hoo|>at jana. auaaeia ko lakou manao, Ko|laib, ua kauohaia oia e hele imua o ke Jla aha ihiihi a hanohano loa o na alīi o ka honua i kapaia ka Diet H. \Vorms. Ma ke alanui e hele ana i keb aha, he nui loa na kanaka a me na alii kekahi e hele pu me Lutera. Ua lilo elua pule i kona hele ana mai kona kulanakauhale aku a hiki i kahi o ua aha nei f i akoakoa ai Ma ka la 160 A|>erila j hiki aku la oia i ke kulanakauhale o Worms me kona'huakai, he aha kanaka nui loa e kali ana no kona hiki ana mai, e ake ana e ike i keia*kanaka i hookaulana ia a puni ke aupuni. Ia {x> iho maloko o kona keena, pule aku la oia ma keia mau oleio: 4i E ka Haku, e kokua mai oe ia'u imua o ke akamai a pau o keia ao; e hana oe i keia, e pono oe e hana i keia, ooe wale no. Aole keia o kau pono, Aka o kau no keia. Aohe o'u kuleana maanei me na alii kiekie o ke ao nei. O kau hana keia, he pono, ahe mau loaa. O keia ka mea i holo ia'u ma kou inoi, aohe hiki iko ke ao nei e kauoha i kuu lunaikehala, a ina e hoopoinoia kuu kino aia no kuu uhane me oe a mau loa " A i kona wa i alakaiia aku imua o ka aha kiekie, ma ka rumi mawaho mai 0 kahi a ka aha i akoakoa ai, ia 1 ,utera e komo aku ana, hele mai la kekahi naita Geremania, a hookau mai la i kona lima maluna o ko Lutera poohiwi a pane mai la me keia mau huaolelo: "E ka moneka uuku, eku aku ana oe imua o ka mea a na koa wiuo ole i ku ole ai; ina ua pono kou naau a ua pololei hoi kou aoao, e hele aku oe imua ma ka inoa o ke Akua, a aole oia e ha i alele ia oe." Alaila, alakai āku la ke kahi luna nui iaia iloko o ke keenti kahi a ka aha kiekie e noho ana. Maluna 0 kekahi.papakaukau ua pailaia kona mau buke, oia na buke i kakauia e Lutera. Heluheluia mai !a na j inoa o na buke e kekahi luna kiekie, a ' ninau mai la īa Lutera ina okona mau ; buke ia, a ina paha ua ae oia e hoihoi; aku i kana mea i hana ai. Pane aku ' la oia, me ka ae ana, nana no ia mau 1 huke; aka ma ka ninau no ka hoihoi ana i na manao i hoopukaia e ia, iu\ • noi oia i ka aha e ae mai i manawa e | hoomakaukau ai i kana pane. Hooj>a-1 neeia ka aha a kahi la ae. Aia la iho,; 1 ka akoakoa ana, hele mai la o Lutera j me ka lana malie o kona manao. O) Eek, kona hoa hooj>aapaa kahiko, oia j ka i alakai ina hana. Ninau hou mai { la oia'i ko Lutera manao. Alaila hoo-! puka aku la o Lutera i kana j>ane i ka j ninau, elua hora o kona kamailio ana. i Ma ka olelo Geremahia kona ka:naitio | mua ana a pau ia, j>ane aku la oia ma j ka olelo Lalina. No ka jx>lolei o ka- { na, aole i hiki ke paneia mai; ua j>aa! ka waha o kela aoao Alaila ninau o ! Eek me ke auo īkaika no ka m* a no! ka Iwole o ko Lutera manao. Pane j aku la o Lutera me keia mau huaolelo: " .Ua kuhihewa na Pope; aua kuhihe- \ wa na aha <;kalesia. Ua j>aa ko'u lu- j naikehala malalo o ka olelo a ke Akua ; aohe pono, aohe no hoi he ma ; luhia, ke hanaia kahi mea me ke kue i! ka lunaikehala, Ina aole au e»j»aneia ! me na hooiaio ana o ka Palapala IK - molele, a me na wehev»e)te maojx>po i ana, aple au e hoihoi mai i kau wahi I mea hookahi O kou kahua keia. I Aohe hiki ia'u ke hana ma kekaki ano \ e ae. Na "ke Akua au e kokua; amene. : ; A oka pau iho la ia o ia hana kau- j lana. O na hua i puka mai, he nui | loa, a ua puni ka honua.