Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXII, Number 49, 8 December 1883 — Page 2

Page PDF (1.63 MB)

This text was transcribed by:  Arnold Hori
This work is dedicated to:  Moiliili Hongwanji Mission

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

HOOLAHA A KA NUPEPA.

  Ina iwaena o ka poe heluhelu i keia pepa ua haule na helu o kekahi poe la we  pepa, me ke kaa mua no nae o ko lakou uku pepa no ka makahiki, e pono e hoike hakalia ole mai ma ke keeua o ke KOUKOA, me na hooiaio pu o ko lakou hookaa ana e pono ai.

 

KA NUPEPA

KUOKOA ME KE AU OKOA.

[I Huiia.]

 

No ka Makahiki . . . . . . . . . . . . . . . $2 00

Eono Mahina . . . . . . . . . . . . . . . . .    1 00

Dala Kuike ka Rula.

 

POANONO, DEKEMABA, @8, 1883.

 

PEHEA E PONO AI.

  Malalo o na aupuni kumukanawai e like me ko kakou, kahi i ae ia na makaainana e komo pu me na mana e ae o ka aina, no ke kuka pu ana i na hana a me na kanawai o ke aupuni, he mea i manao nui ia iloko o ia oman aupuni ka pono o ke koho balota; no ka mea, ma ke koho balota wale no e loaa ai i na makaainana he leo iloko o ka ahaolelo o ke aupuni.  Oia ke alanui hookahi e hiki ai ke kanaka o na makaainana ke hele a komo iloko o ka hale kau kanawai, kahi i manaoia aia ilaila he pono nui no ka lehulehu.  A he pono io ko no ka lehulehu ilaila ina e loaa ana he poe kanaka kupono, kuokoa, a makaukan ma ka aoao o na makaainana.  Aka, ina e hookamepoia ka noonoo o ka lehulehu o ka poe koho balota, a koho lakou i ka mea hemahema a poe apiki paha, a poe hoopilimeaai, a me na poe ano like, alaila, e nele auanei na makaainana i ka leo ma ko lakou aoao iloko o ka hale ahaolelo.  Pela no hoi i hooneleia ai keia apana o Honolulu iloko o ke kau ahaolelo o 1882 iho nei.  Hele mai la kekahi kanaka me na olelo pahele, a no kona akamai loa i ka hoomalimali, me ka pai pu ia no hoi e kahi poe e ae, ua koho aku ka lehulehu iaia i lunamakaainana; aka i kona wa i komo ai iloko o ka ahaolelo, haalele mai la oia i ka aoao a me ka pono o na makaainana, ka poe nana ia i hapai, a huli aku la e imi i oihana kuhina nona iho, a ua loaa no hoi kana mea i imi ai; aka. o na makaainana o ka apana nei o Honolulu, ua hoohemahemaia lakou iloko o ia kau, aohe leo makaukau ma ko lakou aoao.

  No ka ikeia o ke alanui o ke koho balota, oia wale no kahi e hiki pono ai ka mana o na makaainana iloko o ka aha kau kanawai o ka aina, nolaila, ua makaala loa ia keia alanui e ka poe e ake ana e hoohaiki i na poamaikai o ka lehulehu, a me ka poe e makemake ana e kaomi pu i na makaainana ilalo. 

  E hoao mau ana lakou e onou aku i ka lakou mau kanaka imua o ka lehulehu, i kohoia mai lakou i mau lunamakaainana, me na olelo hoomakapo i ka noonoo o ka poe koho balota.  A ina e puni lakou, o ka lilo no ia o ka wahaolelo no kela aoao wale no, alaila aohe ikeia ke kuleana o ka makaainana iluna o ke kahua kiekie i haawiia mai nona, kahi i ae ia ai oia e noho a e kuka pu me na mana e ae o kona aupuni no ka pono kaulike mawaena o ka poe kiekie a me ka poe haahaa.  Nele iho l@ ka makaainana, no ka mea ua haawi aku oia i kona pono iloko o ka lima o ka mea pono ole nana e paa, a hele aku nei kela a iluna o ke kahua o ka hana elike me ke ano o ke kanaku piepiele, a hoolilo aku la i ka pono o na makaainana no kahi kumu kuai i kupono i kona makemake, ina he mau wahi dala, a wahi oihana paha, a no kekahi kumu e ae paha i ike ole ia e ka lehulehu.  Neo iho la ka pono nui a me na haku makaainana, ua hoolouia mai la ko lakou kanaka kupono e ka polohuku o kela aoao.

  Ua ike nui ia keia mau ano hana iloko o na kau ahaolelo i hala, a no ia mea ua aneane paupauaho kahi poe i koho balota, me ka i ana "ua like no ke koho balota me ka ole, e aho e hookuu aku no na lakou e hana."  He waimanao hemahema keia; e ahoe hoo kanaka makua ka hana, a e wae akahele loa na makaainana i ko lakou mau kanaka.  E nana i ka poe i like maopopo ia ke ano, a e kaupaona akahele loa i ke kanaka mamua o ka haawi ana i ka balota nona.  Pela wale no e pono ai.

 

IKE KA NOA.

  Maloko o ka Elele Poakolu o ka la 28 o Novemaba iho nei kahi i hoopuka ia ai he kukulu manao ano hehena malalo o ke poo, "Kolekole ka noa," a pela aku.

  Ina he oiaio ua kolekole ka noa o kahi mea, alaila, o ka noa aku la no ia a ka ona o ua wahi Elele nei, a me kona poe hoa huki kaula o kahi moku aupuni o Hawaii.  Ua hiki ke lawe ia mai ke poo holookoa o ia kukulu manao a hoopiliia i ka lakou mau hana, me ka hoololi ana o hookahi wale no huaolelo ma kahi o "aupuni" hookomo ka huaolelo makaainana, alaila, penei ka heluhelu ana, o kona mau huaolelo: 'Kolekole ka noa o ka poai kue makaainana.  Na kona mau lima ponoi e oki i kona kani-ai.  Moakaka ko lakou mau manao eleele.  Ka hoao akea e pakaha i ka pono o ke kanaka Hawaii."

  O na huaolelo iho la ia a ka Elele i hoao ai e hoopili i ka poe e hooikaika nei no ka hoopakele ana ia Hawaii a me kona lahui mai na poino e hookokoke mai nei, mamuli o na hana pono ole iloko o ke aupuni.  Aka, e hoi hou aku no ia mau huaolelo a hoopunana iho maluna o ka Elele a me kona poe Hana iho la o Naamana i amana nui me ka manao e li ia Moredekai maluna o ua amana la, aka , ua liia o Naamana maluna o ka amana ana i hana ai no hai.

  Mahea na manao eleele iloko o ka papa inoa o ka poe holo balota i hoopukaia e ka nupepa Hawaiian Gazette.  Mahea na hana pakaha wale a lakou?

  Aole loa e hiki i ka Elele ke hookau i kona lima maluna o kekahi hana hookahi a ia poe i mea hooiaio no kana mau olelo hoahewa.  Aka, he kumu no paha ko ka Elele no kona hoahewa ana, a o ia kumu, oia no ke ano kuokoa hoopilimeaai ole o ia mau inoa.

  Ikea ka noa a kahi Elele.

 

KA HUI KALEPA HAWAII O HILO.

  Mawaena o na kolamu o na olelo hoolaha o keia helu o ko kakou pepa e ikeia ai ka hoolaha a kekahi hui kalepa Hawaii o Hawaii.  He hana kupono no keia ke hapaiia e ko Hawaii nei poe keiki ponoi, a ua paipai no hoi keia pepa no ia ano hana iloko o na manawa i kaa hope ae.  O kekahi o na kumu hoola o ka lahui, oia ka hana, ka uimi loaa ma na ano pono a pau, a me ka hoohana pono aku i na loaa.  Nolaila ke hauoli nei ke KUOKOA no ka hoalaia o keia hui kalepa iwaena o ko Hilo poe keiki kamaaina; e holo pono lakou, a koikoi ka mea kaupaona ma ka aoao o na puka. 

  He mau hui kalepa no ka i kukuluia i na makahiki i hala, a iloko o keia mau la kekahi; ua pomaikai, a ua poho no hoi.  O kekahi mau kumu o ka pilikia ana o kahi poe o kakou i komo iloko o keia hana, oia ke akahele ole Ua ake no ka hikiwawe o na loaa, a ua aie nui aku no ka waiwai; loaa ka haawe kaumaha he aie nui hiki ole ke hookaa, a haalele i ka hana.  A o kekahi kumu e poino ai, oia ka hana apiki o na poo o ka hui, huna i na waiwai, o ka hui, a pela wale aku.

  Ke lana nei ko makou manao e kaawale ana ka hui kalepa o Hilo i keia mau hihia, a e holomua ka lakou mau hana.  O ka noeau, ke akahele a me ka hoopono na mea e hiki ai.

 

HOOPOLOLEI.

  Ua ike ko makou poe heluhelu i ka palapala a "Waimanalo" iloko o na kolamu o keia pepa, i hoopuka ia i ka la 24 o Novemaba.  Ua paneia mai nei no hoi ia palapala e David Noholoa maluna o kona inoa ponoi, e hoole ana i ka oiaio o na olelo a "Waimanalo."  Mahope o ko makou ninau ana i kahi poe kamaaina o Waimanalo, ua manao makou aohe oiaio na olelo a pau i hoopukaia e ka mea kakau maluna o ka inoa o "Waimanalo."  A ua minamina makou no ka puka e ana o ia palapala me ko makou ike ole mamua.  Ua haawiia mai ua palapala nei iloko o ke ia keena e kekahi mea i maa i ke kakau manao no na nupepa olelo Hawaii ma ke ano he mea hou no Koolau, a aponoia e ka mea iaia ia mahele hana me ka manao ua pono.  O ka poe a makou i ninau aku ai, ua hooia mai lakou i ka inoa maikai o ua mau mea la i hoahewaia e "Waimanalo."  Ua mare ia laua a ua noho pu me ka oluolu a hiki i keia wa:  Aole loa ke KUOKOA e haawi ana i kau wahi lihi o kona mau kolamu no ke keehi ana i ka noho maluhia ana o na home o kona poe heluhelu.  E pono e makaala loa ka poe kakau manao no ka pololei o ka lakou mea e hana ai.

 

WAIU, HE KUMU MAI

NOLAILA MAI KA MAI FIVA TAIPODA ME LENALENA.

  Ma kekahi kulanakauhale o Enelani, ua nui ka laha ana o ka mai fiva Tapoda me Lenalena.  Aole he maopopo ke kumu o ka laha nui ana o ua mau mai fiva la ma ke kulanakauhale la iloko o keia mau mahina, no ka mea, aole he kuluma ka ikeia o ia ano fiva iloko o keia mau mahina.  No ia mea ua hookohuia kekahi haole e hele a e imi pono i na kumu, a mai hea mai la i puka a laha nui ai ua mai fiva la.  Ua imi keia haole a ua huli no hoi a mohope loa, loaa aku la iaia kekahi hale uwi waiu a mai ua hale la i puka a laha ai ua mai la.  Penei ke kumu o ka laha ana o ua mai la:

  O ka wai e holoholoi ia ai o na kini kahi e uwi ia ai o ka waiu, ua holoi ia iloko o kekahi wai i awili pu me kekahi wai pilau hohono:  A o ka wai i kiiia no ka holoi ana i ua mau kini la, no kekahi auwaha wai mai a o keia auwaha he hamama wale iho no a komo kela mea ino keia mea ino a nolaila mai ke kumu o ka ino o ka wai a ino pu me kona hua i hoohanau aku ai.  Ua ike pu no hoi keia haole ua loohia ka ike pu no hoi keia haole ua loohia ka poe o ua hale uwi waiu la i ua ano mai hookahi la a he oi loa aku nae ka puka ana o ko lakou, no ka inu mau paha i ua waiu fiva la.  A ma ka hoike hou ia ana, aole no ke kini wale mai no ke kumu mai, aka, no ka bipi waiu mai no kekahi, no ka mea o ka wai o ua auwaha la oia no ko lakou wai e inu ai.

  Aole ma Enelani wale kahi e laha nei keia ano fiva, aka, ma Amerika no kekahi, ma ka mokuaina o Kaleponi, he weliweli ka laha hikiwawe ana o ua mai fiva la iwaena o na ohana.  Mai loko mai o kanahikukumamalima ohana e lawe ana i ka waiu mai ka hale uwi waiu hookahi ua loaa he kanalimakumamalima ohana a pakele mahunehune aku kekahi mau ohana, a pale aku ana ia auna ohana mai ia hale uwi waiu ae.

  Aka, wahi hou a ka hoike a ka nupepa kahi a makou i unuhi mai ai i keia maluna ae, aole i ano like ke kumu o ka laha ana a me ka loaa ana mai o ua mai fiva la ma Amerika me ko Enelani.  No ka mea he maemae ka wai e holoholoia ai na kini waiu a maemae pu me ka wai e mu ai o na bipi, a maikai no na hiona a pau o ka hale uwi waiu a me na wahi a pau e pili koke ana.  Alaila, ninauia iho la ka ninau no hea mai la ka ke kumu o ka puka ana mai o keia mai i kapaia ka Typhoid Fever?  Ina no ka wai i inu ia e na bipi, alaila, he mea maopopo lea nolaila io mai ke kumu i laha mai ai.  Aka, uole pela; he maemae ka wai e holoiia ai o na kini a e hoohainuia o na bipi e na poe uwi waiu o Amerika, aka, oia ana no he mai fiva Taipoda no ka i puka mai.  A ua i hou ia iho no, ina aole no keia mau kumu i hoike ia ae la alaila, no loko mai paha o ka mea ia uwi ia iho ai o ka waiu iloko; a ua hoike pu ia no na kumu hoohalike penei:

  Ma Enelani, o na pakeke laau ka mea i maa mau ia no ka uwi ana o ka waiu, a he oiaio, ina o ka wai ino ka i holoiia ai, kaulaiia a maloo ka pakeke alaila ua paa aku la iloko o na io laau na anoano ino o ka waiu, a i ka wa e uwi ia iho ai o ka waiu a piha ka pakeke a kukuluia a liuliu, alaila ma-u aku la ka io laau alaila hui ae la ua anoano ino la o ua wai pilau nei me ka waiu a lilo iho la ka waiu holookoa he kumu mai.  Nolaila ua manaoia, mai ka wai mai no ke kumu i loaa mai ai o ka mai.

  Ma Amerika. hoi, o ke kikila kini maoli ka mea e uwi ia iho ai o ka waiu.  He maemae ka wai i holoiia ai.  Aka, ua puka mai no nae ua mai hookahi la no.  Ua akaka no nae ke kumu i puka mai ai ua mai la penei:

  O ka poe uwi waiu o Amerika a pau, he hapanui o lakou he kolohe, oia ko lakou hui ana i ka wai maoli iloko o ka waiu a na ka wai e hoolilo i ka waiu i mea inoino a he kumu mai hoi.  Aole he maopopo lea ke kumu mai o keia mai o ka laha ana, a ua hoikeia ma ka pepa a makou i unuhi mai ai i keia maluna e imi loa ia aku ke kumu i puka mai ai o keia mai fiva he Typhoid.

 

  E lulu dala hou ana ke ekalesia o Ewa ke hiki aku i ka la Sabati mua o Ianuari la 6.  Nolaila, o na manu nunu ohi lau oliva i hoi ole mai nei i ka la 2 o keia mahina, Hape Nuia mai, a pau loa i ka makahiki hou i ka la 6 o Ianuari 1884.

      S. P. K. NAWAA.

 

NA HOOLAHA HOU.

 

AHA Hookolokolo Apana Eha o ko Hawaii Pae Aina.  M ka Hooponopon Waiwai.  Ma ka Waiwai o PAKE k, i make kauoha ole.  Imua o ka Lunakanawai Kaapuni ma ke Keena.

  Ma ka Heluhelu a me ka waiho ana mai o ka Palapala Noi a Palemo wahine kane make o Pake no Wailua, Kauai, ua make kauoha ole ma @Wailua ma ka la--o Iune M. H. 1883, a e noi ana e haawii ka Palapala Hookohu Lunahoopnopono Waiwai ia N. Kalaeoue no Lihue.

  Ua Kauohaia o ka POAKOLU ka la 16 o IANUARI M. H. 1883 i ka hora 10 kakahiaka oia ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la, imua o na Lunakanawai la, ma ke Keena Hookolokolo o keia Aha ma Lihue, a ma ia manawa a ma ia wahi no e hele mai ai na mea a pau i pili e hoike mai i ke kumu, ina he kumu oiaio ko lakou e ae oleia ai ua noi la.  A o keia olelo kauoha e hoolahaia ma ka olelo Hawaii, i ekolu pule ma ke KUOKOA he nupepa ma Honolulu.

  Kakauia ma Kola ko Hawaii Pae Aina, Dekemaba 1 M. H. 1883.

      J. HARDY,

    Lunakanawai Kaapuni Apana Eha.

     1149-3t.

 

HOOLAHA :--Owau o W. K. Kolikua o Manana ewa Oahu, ua hookohu au ia Halau w. o ia wahi no i mea nana e ohi i na uku hoolimalima o kuu pa hale ma Kikihale Honolulu Oahu, a me ka hoolimalima hou ana aku a hoopii ana ma ke kanawai ma kuu inoa, ma ona wale no na hookaa ana a me kona hope.

      W. K. POLIKUA.

        1148-4t.*

 

HOOLAHA A KA LUNA OHI AUHAU O KA APANA O HILO, HAWAII, 1883:--Ke hoikeia aku nei ka lohe i na kanaka a pau i ku i ka auhau, o ka apana o Hilo Hawaii, e hoomaka ana ka mea nona ka inoa malalo e ohi i na auhau o keia makahiki, ma kona keena oihana ma ke keena Kiure o ka Hale Hookolokolo o ke-aupuni, ma ka

POAHA NOVEMABA 15, 1883,

a e hoomaka ana oia i ka ohi i na auhau o Hilo Akau ke akakun ka wai o na kahawai a ua ole.  A i kulike ai me ka Pauku 58 o ke Kanawai Auhau hou, o ka poe a pau i kupono i ka auhau ke kauohaia aku nei lakou e hookaa koke mai i ko lakou mau auhau mamua ae o ka la 15 o Dekemaba 1883, o kau hou ia iho he umi pa keneta hou.

      R. A. LYMAN,

        Luna Auhau o Hilo,

  Novemaba 15, 1883.     1148-4t.

 

HOOLAHA :--O ka poe ona lio a me holoholona e ae e holoholo ana maluna o na aina o Lepeuli, Pilaa, Waiakaluanui, Waiakaluaiki, Kahili, Kilauea, a me Kalihiwai, maanei ke hoikeia aku nei ka lohe ia lakou e lawe koke aku lakou i ko lakou mau holoholona mailuna aku o keia mau aina ma ka, a mamua ae o ka la 1 o Ianuari 1884, a o na holoholona a pau e loaa aku ana maluna o keia mau aina mahope iho o ka la i oleloia, e pau ana lakou i ka hopuhopuia i kulike ai me ke kanawai.  A eia hou.  Ke papa pu ia aku nei ka poe a pau aole e hele wale a ki i na ano mamu maluna o ua mau aina la, me ka ae ole o na mea nona na inoa malalo.

      W. Y. HORNER JR,

       C. BERTELMANN.

  Kilauea, Kauai, Nov. 28, '83.     1148-4t.

 

NA HOOLAHA HOU.

 

UA hookohuia i keia la e na Lunakanawai o ka Aha Kiekie o MISS MARY PARKER, oia, kekahi o na Lunahooponopono ma ka Waiwai o William C. Lunalilo ma kahi o Hon. Edwin O. Hall i make.  Eia na lala o ka Papa Lunahooponopono:

      SANDFORD B DOLE,

      WILLIMA O. SMITH,

      MARY PARKER.

  Ma ke Kauoha a ka Aha.

        HENERY SMITH,

          Hope Kakauolelo.

  Honolulu, Dek. 5, 1883.    1149-3t.

 

PAE AINA HAWAII,     } SS

  HONOLULU, OAHU,  } SS.

     I ke Kakauolelo o ka Aha Kiekie

                          Me ka Mahalo :

  Mamuli o ka mana i haawiia mai ia'u ma ka Pauku 842 o ke Kanawai Kivila, ke Kauoha nei au e malamaia i KAU HOOKOLOKOLO KUIKAWA o ka Aha Kiekie no ka hoolohe ana i na hihia Baneko ma Honolulu, ke hiki aku i ka POAHA la 20 o DEKEMABA M. H. 1883, ma ka hora 10 o ke kakahiaka.  A ke kauohaia aku nei oe e hoolaha aku i keia Kauoha.

IKEA oo'u lima a me ke Sila o ka Aha Kiekie  [SILA]  .o ko Hawaii Pae Aina ma Honolulu i keia la 4 o Dekemaba M. H. 1883.

      A. F. JUDD,

        Lunakanawai Nui.

  Ikea;    WILLIAM FOSTER,

        Kakauolelo,  1149-2t.

 

ILOKO o ka Aha Hookolokolo Kaapuni o ka Apana Ekolu o ke Aupuni Hawaii, KALAKAUA, ma ka lokomaikai o ke Akua, o ko Hawaii Pae Aina, Moi.

  Ia William C. Parke Esquire, Ilamuku o ke Aupuni, a i ole i kona Hope iloko o ka Aha Hookolokolo Kaapuni Apana Ekolu.  Me ka Mahalo:

  Ke kauohaia aku nei oe e kii aku ia Hugh B. Montgomery ka mea i hoopiiia, ina e waiho ana oia i kana pane i kakauia iloko o na la he iwakalua mahope iho o ka hooko ana o keia, e hele mai imua o ka Aha Hookolokolo Kaapuni Apana Ekolu, ma ke Kau o Novemaba o ua Aha la e malamaia ana ma ke Keena Hookolokolo o ka Hale Hookolokolo ma Waimea, mokupuni o Hawaii, ma ka Poaha la 8 o Novemaba 1883 e hiki mai ana, ma ka hora 9 A. M. e hoike mai, no ke aha la e ae oleia ai ke noi a Nancy K. Montgomery ka mea hoopii, elike me ka mea i hoakakaia iloko o ka palapala hoopii i pakuiia.  A e hoihoi mai oe i keia palapala me ka hoike piha o kau mau hana mamuli o keia palapala.

Ikea ka Mea Hanohana A. Francis Jadd,

    Lunakanawai Nui o ko Makou Aha Kiekie,

    i keia la 15 o Sepatemaba A. D. 1883.

      DANIEL PORTER,

Kakauolelo o ka Aha Kaapuni Apana Ekolu.

  I keia Palapala Kii, ua pane ka Ilamuku penei :

  O ai ua imi au ia Hugh B. Montgomery i oleloia maloko o keia Palapala Kii, ke hoihoi aku nei au i keia Palapala Kii me ka hooko oleia, no ka loaa ole ana o ua Hugh B. Montgomery la i oleloia iloko o keia Aupuni.

      W. C. PARKE,

        Ilamuku.

  Mamuli o na hoike a ka Ilamuku ma o kona hoihoi ana i ka Palapala Kii, ua ikeia aole i loaa ka mea i hoopiiia oiai ua haalele oia i ke aupuni : nolaila ua hoopaneeia ka hoolohe ana o ka hihia a i ke Kau o Mei o ka Aha Kaapuni no ka Aha Hookolokolo Kaapuni Apana Ekolu e malamaia ana ma Hilo ma ka mokupuni o Hawaii A. D. 1884, a maloko o ia manawa kowa e paiia i kope i hooiaioia o ua Palapala Kii la, a e hoolahaia ma na olelo Hawaii me Beritania no Eono manawa, a o ka hoolaha hope ana aole e haule ino malalo o na la he iwakalua mamua o ka la mua e malamaia ai ua Kau la i oleloia.

  Ke hoike nei au ma keia, o ka palapala maluna ae, he kope oiaio a pololei ia o ka Palapala Kii i hoopukaia ma ka hihia oki mare o Nancy K. Montgomery kue ia Hugh B. Montgomery, a me ka hoike a ka Ilamuku no ia mea, a iloko o ia manawa kowa e paiia i kope oiaio o ua Palapala Kii nei elike me ka mea i hoakakaia ma ke kanawai, e kahea aku i ka mea i hoopiiia e pane mai ma ke Kau o Mei A. D, 1884 i oleloia.

  I hoike no ia mea, ke kau nei au i ko'u lima i keia la 25 o Novemaba, A. D. 1883.

      DANIEL PORTER,

Kakauolelo o ka Aha Kaapuni Apana Ekolu o ko Hawaii Pae Aina.    1149-6t

 

ILOKO o ka Aha Hookolokolo Kaapuni o ka Apana Ekolu o ke Aupuni Hawaii. KALAKAUA, ma ka lokomaikai o ke Akua, o ko Hawaii Pae Aina, Moi.

  Ia Willaim C. Parke Esquire, Ilamuku o ke Aupuni, a i ole i kona Hopk iloko o ka Aha Hookolokolo Kaapuni Apana Ekolu.  Me ka Mahalo :

  Ke kauohaia aku nei oe e kii aku ia J. E. Shemmen ka mea i hoopiiia, ina e waiho mai ana oia i kana pane i kakauia iloko o na la he iwakalua mahope iho o ka hookoia ana o keia, e hele mai imua o ka Aha Hookolokolo Kaapuni Apana Ekolu, ma ke Kau o Sepatemaba o ua Aha la e malamaia ana ma ke Keena Hookolokolo o ka Hale Hookolokolo ma Waiohinu, mokupuni o Hawaii, ma ka Poaha la 6 o Sepatemaba 1883 e hiki mai ana, ma ka hora 9 A. M, e hoike mai, no ke aha la e ae oleia ai ke noi a Ellen A. Shemmen ka mea hoopii, elike me ka mea i hoakakaia iloko o ka palapala hoopii i pakuiia.  A e hoihoi mai oe i keia palapala me ka hoike piha o kau mau hana mamuli o keia palapala.

Ikea ka Mea Hanohano A. Francis Judd

    Lunakanawai Nui o ko Makou Aha

    Hookolokolo Kiekie, i keia la 18 o Iulai A. D.

    1883.      DANIEL PORTER,

Kakauolelo o ka Aha Kaapuni Apana Ekolu.

  I keia Palapala Kii, ua pane ka Ilamuku penei:

  Oiai ua imi au ia J. E. Shemmen i oleloia maloko o keia Palapala Kii, ke hoihoi aku nei au i keia Palapala Kii me ka hooko ole ia, no ka loaa ole ana o ua J. E. Shemmen la i olelo ia iloko o keia Aupuni.  W. C. PARKE,

      Ilamuku.

  Mamuli o na hoike a ka Ilamuku ma o kona hoihoi ana i ka Palapala Kii, aole i loaa ka mea i hoopiiia oiai ua haalele oia i ke aupuni ; nolaila ua hoopaneeia ka hoolohe ana o ka hihia a i ke Kau o Meia o ka Aha Kaapuni o ka Aha Hookolokolo Kaapuni Apana Ekolu e malamaia ana ma Hilo ma ka mokupuni o Hawaii, A. D. 1884, a maloko o ia manawa kowa e paiia ai i kope hooiaio ia o ua Palapala Kii la a e hoolahaia ma na olelo Hawaii me Beritania no Eono manawa, a o ka hoolaha hope ana aole e haule iho malalo o na la he iwakalua mamua o ka la mua e malamaia ai ua Kau la i oleloia.

  Ke hoike nei nu ma keia, o ka palapala maluna ae, he kope oiaio a pololei ia o ka Palapala Kii i hoopukaia ma ka hihia oki mare o Ellen A. Shemmen kue ia J. E. Shemmen, a me ka hoike a ka Ilamuku no ia mea, a iloko o ia manawa kowa, e paiia i kope oiaio o ua Palapala Kii nei elike me ka mea i hoakakaia ma ke kanawai, e kahea aku i ka mea i hoopii ia e pane mai ma ke Kau o Mei i oleloia.

  I hoike no ia mea, ke kau nei au i ko'u lima i keia la 23 o Novemaba A. D. 1883.

      DANIEL PORTER,

Kakauolelo o ka Aha Kaapuni Apana Ekolu

  o ko Hawaii Pae Aina.     1149-6t.

 

HUI KALEPA O HILO:--Ke hoolaha ia aku nei ka lohe i na lala a pau o ka "Hui Kalepa o Hilo, " e noho ana mai Laupahoehoe a hiki aku i na palena o Puula, Puna, o ka la 31 o Ianuari A. D. 1884, hora 10 A. M. ma ka Hale Hookolokolo o Hilo, oia ka manawa e akoakoa nui mai ai na mea a pau loa i kaheaia a oia no hoi ka la hope loa no ka hookaa pau mai i ko lakou mau Sala ma ka lima o ka Puuku J Nawahi, a ke paipai pu ia aku nei na komite a pau loa e hooko koke i ka lakou apana hana me ka eleu nui.  Aloha nui kakou a pau loa.

      E. P. HOAAI,

        Kakauolelo o ka Hui Kalepa o Hilo.

  Hilo Taona, Nov. 29 1883.    1149-2ms.

 

J. M. DAVISON,

LOI !  LOI !!

KEENA HANA : Helu 13 Alanui Kaahumanu.

1147-3ms.

 

NA HOOLAHA HOU.

 

AHA Hookolokolo Kiekie o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka Hooponopono Waiwai. Ma ka hana o ke Kahu o LILIA KANUHA o Honolulu. Ma ke Keena imua o ka Lunakanawai AUSTIN.  Kauoha e hoolaha i ke noi e apono i na Papa Hoike, Hookuu ana, a e mahele i ka Waiwai.

  Ma ka heluhelu a ma ka waiho ana mai o ka Palapala Noi a me ka Papa Hoike a J. M. Kealoha Kahu o ka waiwai o Lilia Kanuha no Honolulu, e noi ana e aponoia na hoolilo he $348.91, a e hoike ana o na mea i loaa mai iaia he $283.00, a e noi ana e nana a aponoia kela mau mea, a e kauohaia e mahele i na waiwai e waiho ana ma kona lima i na mea i kuleana malaila, a e hookuu ana iaia a me kona mau hope mai ko lakou noho ana ma ia ano.

  Ua kauohaia, o ka POAKAHI, ka la 17 o DEKEMABA, M. H. 1883, ma ka hora 10 o kakahiaka, imua o ua Lunakanawai la ma ke Keena ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, oia kahu a me ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la, a me na Papa Hoike i oleloia, a o ka poe a pau i pili malaila e hele mai a e hoike i ke kuinu, ina he kumu io ko lakou e ae oleia ai ua noi la, a malaila e hoike mai ai na hoike o na mea i kuleana maloko o ka waiwai i ole oleloia.  A o keia kauoha ma ka olelo Hawaii me Beritania e paiia maloko o ke KUOKOA me Hawaiian Gazette he mau nupepa i pai a hoolahaia ma Honolulu i ekolu pule mamua ae o ka manawa i oleloia no ka hoolohe ana. 

  Kakauia ma Honolulu ko Hawaii Pae Aina i keia la 15 o Novemaba M. H. 1883.

      B. H. AUSTIN,

   Lunakanawai o ka Aha Kiekie.

  Ikea:  WILLIAM FOSTER

   Kakauolelo o ka Aha Kiekie.

      1147-3t.

 

MA ke Keena o ka Lunakanawai Kaapuni Apana Elua o ko Hawaii Pae Aina.  Ma ka Waiwai o POHINAUAKEA (k.) no Waihee, Maui, i make.

  Ua heluheluia a ua waihoia ka palapala noi a Kauhi k. ka Lunahooponopono o ka waiwai Pohinauakea (k.) no Waihee, Maui, i make, e noi ana e hoaponoia kona Moo-Waiwai, a e hookuuia mai ka oihana, a e hooholoia ka waiwai i na hooilina.

  Nolaila ke kauohaia aku nei na kanaka a pau ke pili, o ka POALIMA, oia ka la 21 o DEKEMABA 1883, ma ka hora 11 kakahiaka ma ka Hale Hookolokolo ma Wailuku, oia ka la a me kahi i kohoia no ka hoolohe ana i ua nonoi la a me na mea kue ke hoikeia.

      ABR. FORNANDER,

Lunakanawai Kaapuni Apana Elua H. P. A.

  Makawao, Maui, Nov. 12, '83.    1147-3t.

 

MA ke Keena o ka Lunakanawai Kaapuni Apana Elua o ko Hawaii Pae Aina.  Ma ka Waiwai o KAPAU (k.) no Wailuku, Maui, i make.

  Ua heluheluia a ua waihoia ka palapala noi a Ku k, e noi ana e hoonohoia i Lunahooponopono o ka waiwai o Kapau (k.) no Wailuku, Maui, i make, a e hooholoia i na hooilina.

  Nolaila ke kauohaia aku nei na kanaka a pau ke pili, o ka POALIMA, oia ka la 21 o DEKEMABA 1883, ma ka hora 9 kakahiaka, ma ka Hale Hookolokolo ma Wailuku, oia ka la a me kahi i kohoia no ka hoolohe ana i ua nonoi la a me na mea kue ke hoikeia.

      ABR. FORNANDER,

Lunakanawai Kaapuni Apana Elua H. H. A,

  Makawao, Maui, Nov. 12, '83.    1147-3t.

 

MA ke Keena o ka Lunakanawai Kaapuni Apana Elua o ko Hawaii Pae Aina.  Ma ka Waiwai o K. H. KALIA no Haiku, Maui, i make.

  Ua heleheluia a ua waihoia ka palapala noi a Kumano w. e noi ana e hoonohoia i Lunahooponopono no ka waiwai o kana kane, oia o H. K. Kalia, no Haiku, Maui, i make.

  Nolaila ua kauohaia na kanaka a pau ke pili, o ka POAKOLU, oia ka la 19 o DEKEMABA 1883, ma ka hora 9 kakaiaka, ma ka Hale Hookolokolo ma Makawao, oia ka la a me kahi i kohoia no ka hoolohe ana i ua nonoi la a me na mea kue ke hoikeia.

      ABR. FORNANDE.

Lunakanawai Kaapuni Apana Elua H. P. A.

  Makawao, Maui, Nov. 12, @83.    1147-3t.

 

MA ke Keena o ka Lunakanawai Kaapuni Apana Elua o ko Hawaii Pae Aina.  Ma Waiwai o LUCY KANOHO (w.) no Lahaina, Maui, i make.

  Ua heluheluia a ua waihoia ka palapala noi a Makahi k, e noi ana e hoaponoia a hooiaioia ka Palapala Kauoha Hope Loa a Lucy Kanoho kana wahine mare no Lahaina, Maui, i make.

  Nolaika ke kauohaia a aku nei na kanaka a pau he pili, o ka POAONO, oia ka la 8 o DEKEMABA 1883, ma ka hora 10 kakahiaka, ma ka Hale Hookolokolo ma Lahaina, oia ka la a me kahi i kohoia no ka hoolohe ana i ua nonoi la a me na mea kue ke hoikeia.

      ABR. FORNANDER,

Lunakanawai Kaapuni Apana Elua H. H. A,

  Makawao, Maui, Nov. 12, '83.    1147-3t.

 

MA ke Keena o ka Lunakanawai Kaapuni Apana Elua o ko Hawaii Pae Aina.  Ma ka Waiwai o PALAU (k.) no Waihee, Maui, i make.

  Ua heluheluia a ua waihoia ka palapala noi a Pooiki w. & Kahele k. e noi ana e hooponoponoia ka waiwai o Palau (k.) no Waihee, Maui, i make, a e hooholoia i na hooilina, a ua hoopaneeia ka hoolohe ana i ua nonoi la mai ka la 27 o Iune 1883 a hiki i keia wa.

  Nolaila ke kauohaia aku nei na kanaka a pau ke pili, o ka POALIMA, oia ka la 21 o DEKEMABA 1883, ma ka hora i awakea, ma ka Hale Hookolokolo ma Wailuku, oia ka la a me kahi i kohoia no ka hoolohe ana i ua nonoi la a me na mea kue ke hoikeia.

      ABR. FORNANDER,

Lunakanawai Kaapuni Apana Elua H. H. A,

  Makawao, Maui, Nov. 13, '83.    1147-3t.

 

HOOLAHA LUNAHOOPONOPONO WAIWAI:--Ua hookohu ponoia ka mea nona ka mea inoa malalo i Lunahooponopono  no ka Waiwai o Lee Loy i make o Hilo, Hawaii, o ka poe a pau he mau koina ko lakou i ka waiwai o ka mea i make, e hoike koke mai lakou iloko o na mahina eono o hoole mau ia lakou. O ka poe hoi ua aie i ka mea i make e hookaa koe mai lakou.

      W. AUSTIN WHITING,

Lunahooponopono o ka Waiwai o Lee Loy.

  Honoluu, Nov. 20, 1883.      1147-4t.

 

NALOWALE:--I ka la 15 o Okatoba iho nei, ua lilo aku kuu Lio keokeo i kuni ia FL ma kekahi uha hope, mai ka aina aku o Kiniakua ma Makaka, Kau, Hawaii.

  E uku aku au ma ka mea kupono, i ka mea e loaa ai ua Lilo la ke hoihoi mai ia'u ma Hilo, a i ole ia, e haawi aku ma ka lima o kekahi Lunakanawai a Hope Makai Nui paha a hoihoi mai ia'u.  Na'u na, F. S. LYMAN.

  Hilo, Hawaii, Nov. 12, 1883.      1147-4t.

 

HOOLAHA LUNAHOOPONOPONO WAIWAI:--Ua hookohu ponoia na mea no lana na inoa malalo iho nei i Lunahooponopono no ka waiwai o John Fogo o Waiahole Koolaupoko Oahu i make kauoha ole, ma ka la 3 o Okatoba 1883, nolaila ke kauohaia aku nei na mea a pau he mau koina ko lakou ma ka waiwai i loeloia maluna e hoike koke mai lakou i ka lakou mau koi iloko o na mahina eone mai keia la aku i na mea no laua na inoa malalo o hoole mau ia aku lakou. A o na poe a pau e paa ana he mau waiwai o ka mea i make e hoihoi koke mai lakou.

                   KAUA (k.,)

    KAHAULELIO (w.,)

Na Lunahaoponopono Waiwai o J. Fogo.

  Okatoba 31, 1883.        1148-3t.

 

HOOLAHA:--O ka poe a pau i aie i ka halekuai o C. Akana ma Keanae, Kauai, ke kauohaia aku nei lakou e hookaa koke ae ia H. Chamberlain o Keanae, a oia ka mea i hookohu ponoia e ohi i na dala; a nele ka hookaa ana o ka poe aie elike me ke kauoha maluna, ua loaa he mana piha ia H. Chamberlain e hoopii ma ke kanawai.

      J. F. HACKFELD

          S. SELIG,

  Na Luna Kauoha o ka Waiwai o C. Akana.

1145-8t.

 

NA HOOLAHA HOU.

 

KA HALEKUAI EMI O KE

KULANAKAUHALE NEI.

Chas. J. Fishel,

He lono hauoli i ke Akea.

  Ua loaa mai nei iloko o keia mau la koke i o nei he 3000 paa lole o na kane, oia ke kuka, lole wawae, puliki, a e kuaiia aku ana no

5.00 Dala

Wale no o ka Paa hookahi.  Heaha la ia!

 

KUAI HOEMI HOPE LOA!

UA KUAIIA MAU WAIWAI MA NA HALEKaAI NUNUI O KA HIKINA NO KE KUMUKUAI

HE $1000.

Ka Halekuai emi hookahi o ke

Kulanakauhale nei

16 I-a Kalakoa no

1.00 wale no !

  HE MAU APA KALAKOA MAIKAI A PAA KEIA, AOLE HE HEHEE A MAE, HE OIA MAU.

2400 papale lele,

  E KUAII AKU ANA NO KE KUMUKUI HAAHAA LOA, I KUMU E LOAA AI HE KOWA KUPONO NO NA WAIWAI HOU E UPUIA AKU NEI A HOEA MAI MA NA MOKU A KU MAI I KEIA MAU LA KOKE IHO.

 

 

  E kipa mai e na makamaka a e hooiaio no oukou iho, he emi ka makou mau mea kuai.  CHAS. J. FISHEL, Kihi o Alanui Papu me Hotele, me ke kihi o Alanui Nuuanu me

[Hae ulaula]      Kalepa.        [Hae ulaula.]

 

KA HALEKUAI NUI

I. X. L.

KIHI O ALANUI NUUANU

ME MOIWAHINE.

KUAI KOMISINA NO 30 LA.

No umi pa keneta ma na kuai

     ana a pau a kela a me keia.

Kuai hoemi hoopakika nui, nou

i na mea a pau !

20 Phu lole hou i loaa

mai nei ma ka mokuahi

"ALAMEDA,"

A e kuaiia aku ana no umi keneta

malalo iho o ke kumu lilo.

  O na paa lole nani e kuaiia aku

  ana no ke kumukuai lilo.

Ka halekuai nui IXL,

Kihi o alanui Nuuanu me

  Moiwahine.  A. GARTENBERG.

    1148-4t        Ona.

 

NALOWALE:--Ma ka la 26 o Novemaba ua nalowale kuu lio wahine (Kalaehone) hulu ulaula he eiwa mahina kona kahiko. Ina o ka mea e loaa ai a hoihoi ae ma ka hale amara o G. West e loaa no ka uku makaha $5.

      J. K. KANOA.

 

S N. EMERSON, (EMEKONA)

  LUNA Hooiaio Palapala Kepa Paahana no ku apana o Waialua, Oahu. Agena no ka Hooiaio ana i na Palapala no ka mokupuni o Oahu.

  Ua makaukau no hoi oia e ANA AINA ma na wahi a pau i makemakeia.

  Waialua, Oahu, Nov. 10, '83.      1148-3ms.

 

NA HOOLAHA HOU.

 

HALEKUAI HOU!!

  CHAS. J. FISHEL.

 

KA WEHE NUI ANA O KA

HALEKUAI HOU O

Chas.  J.  Fishel.

KIHI ALANUI NUUANU ME KALEPA

 

Na Waiwai hou o ka hoea ana mai nei no

ia ma ka mokuahi Mariposa no keia

Halekuai hou.

    Na lakou aahu o ma Kane a me na Keiki nani i ike oleia ma ke kulanakauhale nei mamua, a e kuaiia aku ana me ke emi a me ka waipahe i ike oleia ma na halekuai e ae.

 

Na Kalakoa hou ! Na Kalakoa hou

Na paa lole o na kane mai ka $6.50 o ka paa

a hiki i ka $3000 o ka paa.

E HELE MAI HOOKAH, E HELE

MAI NO A PAU.

 

               CHAS. J. FISHEL.

Kihi o alanui Nuuanu me Kalepa.      t@.

 

HALEPAI O THOS. G. THRUM

 

--O KA NUPEPA--

SATURDAY PRESS me KUOKOA.

 

ALANUI KAAHUMANU, HONOLULU

Malaila e paiia ai na ano a pau o na

BUKE,

        HOIKE O NA KULA,

                HOIKE A NA KOMITE,

                           NA HAAWINA KULA SABATI.

PAPA  KUHIKUHI O NA ANO A PAU,

        HOOLAHA NUNUI A LIILII,

                BALOTA, LIPINE PAPALE,

                       TIKETA, WAHI LETA,

                                BILA PAI HAKAHKA,

                                         HOOLAHA KUDALA.

&c.,       &c.,       &c.

Iloko o ka wa pokole a me ka aukau haahaa

 

A ma ka halekuai o THOS. G. THRUM

ma ALANUI PAPU, e loaa ai na

  Kalana kakau o na ano a pau,

  Wahi Leta        "       "        "

  Inika                 "       "        "

  Penikala           "       "        "

            Mea Hoopipili, buke hoomanao,

            Peni gula a me kumu gula,

            Kii, a me na laau,

            Buke kii o ka ohana,

            Buke kii a na keiki,

            Na mea paani a na keiki,

            Kaa a na keiki,

            Kaa huila lua o na opio.

     A he Agena no ke ana lole pepa o na

            Keiki a me na wahine.

 

  No ka hoailona ana i na lohe me na inoa pono@ e hookoia na kauoha a pau no na papa inoa ke waihoia ma keia halekuai me ka uku pu o ka papa inoa i makemakeia. Uku i @ ka inoa hookahi me ka inika a me ka hula, $1,50 ina ma ka papa inoa keleawe, a ina ma ka papa inoa dala, $2.

    O na kauoha @oau mai na mokupuni e hookoia ina e hoouna pu ia mai me ke dala a me ka moakaka pono o na hoakaka ana.

      THOS. G. THRUM.