Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXII, Number 49, 8 December 1883 — Page 3

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

NUHOU KULOKO.

 

            E nana ma ka aoao ekahi no na wahi hunahuna "Nuhou Kuloko."

 

            E awihi lihi pu ae hoi e na makamaka ma na kolamu olelo hoolaha hou e @@@a aku nei.

 

            I keia la e ku mai ai ka mokuahi Mariposa e like me ka hoolaha.

 

            Ua holo ia e ka mokuahi Kinau mai Lahaina mai a  i Honolulu nei i kela palu aku nei iloko o na hora 6 a oi. H@lo la.

 

            Ma kekahi kolamu e ae o ka pepa o @@a la e ike ai ko makou mau makamaka heluhelu i ka hoolaha o ko ka@@@ pepa no ka makahiki 1884 e kiei @@@ nei . E heluhelu iho a e hoomaoapo i na manao nui.

 

            E haiolelo ana o Kauka Hyde ma Kawaiahao i ka pule awakea o ka la @@@po. A ua manao ia e hoea mai ana @@ Kahukula Sabati, ke ku mai ka mo@@hi Mariposa keia la.

 

            E na makamaka, e hoouna mai i o makou nei i na hunahuna o ka poe i Make, na Hanau, na Mare, a pela aku ana makou e hoolaha aku ma ke ano nei e like me ia e hoolahaia aku nei i keia mau pule i hala ae nei.

 

            Ua waiho makanaia maluna o ko makou pakaukau he pepa Alemanaka i paiia ma kekahi halepai ma ke kula@@ Kauhale o Nu Ioka o keia makahiki @@. He nani na nanaina o keia Alemanaka, ua paiia iloko o na waihooluu aku ole he iwakaluakumamaha. He makana maikai keia ia makou mai ka @@i o Burua ma.

 

            Ua lohe makou, ua hui pu ae kekahi mau loio o ke kulanakauhale e hoala i nupepa na lakou a e hoopukaia ma ke kulanakauhale. Ua manao lakou iloko o ka mahina o Ianuari o keia makahiki ae e puka ai ka helu mua. A ua lohe hou makou na ka halepai o ka nupepa Bulakina e pai ua nupepa la

 

            E komo aku ana ka Hooilina Alii i ka hale halawai o ka apana o Maemae i ka hora 3 auna la o ka la apopo ke malie, no ka malama ana i kana hana ana e paipai nei ma na apana. Ke kono aku nei makou ina kupa kamaaina o ia uka iu, - o Kalaukoa ma, a o mea ma iho, e ala a e hele nui ae a hoopiha i ka hale halawai.

 

            Ma kekahi manao o ka pepa nei i paka ma ka pepa o ka la - o Novemaba, ua oleloia malaila e komo aku ana ka NUPEPA KUOKOA iloko o ka Buke Iwakaluakumamalua, iloko o keia makahiki ae. Ua hewa ia kamailio ana. O ka pololei, e komo aku ana oia iloko i keia makahiki ae iloko o ka Buke Iwakaluakumamakolu. E hoomanao na makamaka i keia.

 

            E weheia ana he Fea nui ma ka ha@@ halawai o ka Ahahui Opiopio o ke kalanakauhale nei ma ke ahiahi o ka Poalua o keia pule ae. O na loaa a pau e loaa mai ana e holiloia aku ana no ke koena aie o ka Ahahui Opiopio, a me ka hoolako hou ana i na hemahema e ae i koe o ka rumi kula. He hapaha ka uku komo.

 

            Malalo o ke poo o na "Make" a me na "Hanau" i puka ma keia pepa o kela pule aku nei, ua komohewa ke poo o na "Make" maluna ae o na hu@@huna o na Hanau, a nolaila ma ka heluhelu ana ua lilo iho la na Hanau i Make, a pela aku. No ia komo hewa ana ke hoolaha hou aku nei makou i ma hunahuna "Hanau" malalo o ke poo pololei, a e ikeia no ma ka aoao eha o ka pepa o keia la.

 

            O ka manawa kowa mau e haawiia ai ka hoomaha Karikimaka o na Kula Aupuni a puni na mokupuni, e hoomaka ana ma ka la 21 o keia mahina a hiki aku i ka la 9 o Ianuari o ka maka hiki hou, a iloko o ia la e hoomaka hou ai ka manawa kula no ka makahiki hou. He mea mau hoi ke haawi mai ia makou ka hoolaha a ka Papa Hoonaauao no ia mea, a-i keia hoi, neo. He opu punalua paha!

 

            Ua hiki mai nei ma ko kakou mau poai nei kekahi o na komisina mai ke aupuni o Amerika Hui, no ka ninau pono ana i ke kulana o ke aupuni Hawaii a me na hana lauwili a ke aupuni me na paahana Pukiki, a me ka hoopolokeia ana o kekahi aelike mawaena o ke aupuni a me na laina hooholo mokuahi Pakipika me Ocianica, a ke kuhina alunu Kipikona i honaku iho nei: O D. G. Adee ka inoa o keia komisina a he loio kana oihana - he loio lae oo oia pela ka oleloia.

 

            E haawiia ana he Aha Mele maloko o ka luakini o Waikiki-kai i ka po o ka Poakolu la 12 o Dekemaba nei, oia ka Poakolu o keia pule ae, malalo o ke alakai ana a ke kama ahiwahine Liliuokalani, a o na pomaikai e@loaa mai ana e hooliloia aku ana no na hana hoomaemae o ka luakini o Kawaiahao. Nolaila ke kono aku nei makou i ka poe e makemake ana e kokua i keia hana maikai e naue nui ae. He hapalua dala ka uku komo.

            O Planter, Paeli, Mahiai, Palanaka, Palanehe, Lilinoe, ka ke KUOKOA e kapa nei no ka mokuahi hou o Poka ma. Aole oia i hookahua ma ka inoa hookahi, aka, ke kapa nei oia i kona inoa ma na inoa like ole elike me na inoa lehulehu a kela a me keia e kapa nei iaia. Hewa ia la?

 

            Ua hoolaha ae o Tamaki G. Taramu ma keia makahiki ae aole oia e ae ana e lawe i na kauoha nupepa a pau a koonei poe no na nupepa haole o Nu Ioka oia ka nupepa Police Gazette, Police News, a me ka nupepa N. Y. Illustrated Times; no ka mea, ua paiia na kii kupono ole maloko o ua mau nupepa la a me na olelo ano maikai ole, a he mea ia e hoolapuwale mai ana i na opio Hawaii, o ka oi aku nae ma Honolulu nei, o ka poe e lawe ana i ua mau pepa nei.

 

            Malalo o ke poo "Ma ke kauoha," ma ka nupepa Elele i puka ai i ka poakahi iho nei, ua ike makou ua papaia na mea a pau ma o ka eli ana i na alanui me na alahele, o ke kulanakauhale nei, no ka hookui a hana hou ana paha i na paipu hou, ke loaa mua ole na palapala hoapono mai ka luna alanui aku o keia apana, a o ka mea e hookuli ana, na ke kanawai oia e ao. E lohe e ko makou mau makamaka a me ka lehulehu i keia o pilikia auanei.

 

            Malalo o ke poo "Ma ke kauoha," o ko kakou pepa e puka aku nei i keia la, e ike ai ko makou makamaka i ka hoolaha hookohu a ka Aha Kiekie, e hookohu ana ia Mary Parker kekahi o na lunahooponopono o ka waiwai o W. C. Lunalilo, ma ka makalua i hoohakahakaia ma o ka make ana o Hon. E. O. Hall, a i keia wa ke ku nei ka papa Lunahooponopono penei:

Sandford B. Dole.

W. O. Smith.

Mary. Parker.

 

NUPEPA KUOKOA

No ka m. h.

1884.

BUKE XXIII.

"I LUNA NO KA UA WEHE E KE PULU O LALO."

 

E puka aku ana ka NUPEPA KUOKOA iloko o ka pule mua o Ianuari, 1884, a e hoomaka ana kona Buke XXIII iloko o ia makahiki.

            Elike me na hana o na kau i hala ae nei, pela no oia e ku aku ai imua o kona mau makamaka heluhelu, no ka pono o ka lahui a me ka mau o ke kuokoa o ka aina.

 

He kau Ahaolelo ano nui keia a hoea mai o ka makahiki 1884, a maloko o na kolamu o keia pepa e ikeia a na hana a pau o ia Ahaolelo.

           

            No na mea a pau @ pili ana no na hoaiai ana i na Home Hawaii, ko maluhia, ka holomua, a me ka mahuahua ana o ia mau Home, oia kekahi o na kumuhana pili paa loa ma na kalai ana a keia pepa iloko o na manawa i hala, a e hoomauia aku ana no ia mau kalai ana iloko o na wa e hiki mai ana, a me na hoomalamalama ana ma na mea hou o na Aina e.

 

            Ua makemake pu ia no hoi e loaa na Kaao a me na Moolelo kahiko o Hawaii nei no ka hoolaha ana ma na kolamu o keia pepa. A ua makemake pu ia ka poe kahiko i ike maopopo i kekahi o ia mau moolelo a me kekahi poe e ae, e hele mai ma kona Keena a e kuka pu no na mea e pili ana no ka pai ana, a pela aku, a e loaa no ka uku o ka luhi.

 

            O na manao a pau a ko makou mau makamaka e hoolahaia aku no. O ka iwi a me na opala e kiola aku a o ka io ka mea i makemakeia.

 

            E makana ana ka NUPEPA KUOKOA i kona poe heluhelu a pau no keia makahiki ae i ke kii hanohano a kaulana o ka HAKU NELEKONA, no ka poe a pau e hookaa mua mai ana i na dala elua o ke ola o ka pepa.

 

            E hoili mai na makamaka a pau i na palapala ma ka inoa o ka

NUPEPA KUOKOA.

 

NUHOU O NA AINA E.

 

            Aia i Fani i keia wa na ohenana nuinui loa i ikeia a puni ke ao, he 60 kapuai ka loa o kekahi a he 23 kapuai o kahi. Ua ku ka ohenana he 23 kapuai o kahi. Ua ku ka ohenana he 23 kapuai kona loa maloko o kona hale poepoe, o ke kuapoi o luna iho i hanaia ai mailoko mai no ia o na papa a me na apana keleawe. He hiki i ke kanaka hookahi ke hooniniu i ua kuapoi kaumaha la me ka niniu pu o ka ohenana ma na wahi a pau a ke kanaka e makemake ai e nana me ka luhi ole.

            O ka lua iho o ka ohe he 60 kapuai ka loa, a i hiki ke hoohalike ia me ka pukuniahi 100 tona, ua hiki i ke kanaka hookahi ke hoopoahi ma kana wahi e makemake ai e nana. Ua oi aku ka mama o ka hana ana i keia ohenana nui mamua o kahi ohe uuku iho. Ua olelo hou ia nae aia ma Rusia ka ohe nui loa ae.

            He wahi moolelo walohia ka makou i ike iho maloko o ka nupepa puka pule o Kapalakiko penei: Iloko o ka makahiki 1865 ma ka mahina o Aperila, ua hopuia kekahi haole o Robert Evan kona inoa ma ke kulanakauhale o Makenabuga, mokuaina o Vireginia, no kona hewa aihue lio, a ma kona ho okolokoloia ana ua hoopaiia oia he 3 makahiki paahao. Oiai oia e laweia ana ma ke ala no ka halepaahao, holo mahuka aku la oia a nalowale, nee ka huli kui na lono ma na uwea olelo, a hala he mau la, hale ae he mau pule kaa hope ae na mahina, nalohia ae he mau makahiki a hala hou he mau makahiki a liuliu wale, akahi no a hoikeia ka lono no kona loaa ana, he 18 makahiki kona nalowale ana. Iloko o keia mau makahiki loihi o kona nalowale ana, ua hoololi ae oia i kona ano mai ka noho ana lapuwale a ka noho ana maemae a maikai. Mare oia i ka wahine puka aku na keiki mai ko laua mau puhaka aku a ua nunui; ua kuai oia he mau eka aina, ua kanu i na mea ulu, a he kuonoono maoli kona noho ana me ka ohana. O ka mea nana oia i ike a  i hopu, oia no ka makai nana oia e lawe ana i ka halepaahao.

            E hoouna ana ke aupuni o Geremania he Elele kuhina i ke kulanakauhale o Pekina i Kina, no ka hoao ana e hookomo aku i na manao hoomalielie i ke aupuni o Kina mai kaua me Farani. Ua olelo hou ia nae he mau lawe'na  olelo wale no keia, o ka oiaio nae aia no ia ma kela aoao mai o ka paku.

            E hoomahuahua ia ana na aumoku kaua Farani e hoolulu la ma na kai o Kina, iloko o keia mau la, mamuli o na kumu ua kokua aku nei ka luna Visero o Kina e noho ana ma Kanetona i ka puali kaua o ka hae eleele malalo o ka Hae Eleele me kekahi mau lako kaua a mau mea e ae.

            Ua hoaoia mai nei ke kuhina nui o Farani e ki i ka pu oia o Ferry, e kekahi keiki opiopio nona ka inoa o Kurina aole nae i ko kona iini. Ua olelo ae ua keiki la, ua hoouna ia mai oia e na lala o ko lakou hui malu e ki i ka pu i ke kuhina nui o ke aupuni. Ua minamina nae oia aole i ko ka hana i waihoia mai ma kona lima, aka, wahi hou ana, he wa hou aku e hookoia ana ka iini o kona hui ma o ka lima o kekahi lala hou aku o ka hui a ma o kona lima ponoi. Ua nana ia e na kauka ke ano o keia keiki, a ua olelo ae lakou ua pupule ia keia keiki. I ka la 16 o kela mahina aku nei keia hana.

            O kekahi o na halekula nui ma ke kulanakauhale o Warsaw  ma Rusia, ua puhiia mai nei i ke ahi e kekahi mau lala o ka hui Nihila, i kumu e nalowale ai kekahi  o ka lakou mau palapala malu kipi, no ka mea o keia halekula, oia no kekahi o ko lakou mau punana hoomoana a ua ikeia e na makai.

            Ua hoea aku na lono ma ke kulanakauhale o Parisa i Farani no ko Enelani hoao ana e hoopapa i na manao o ke aupuni o Amerika Hui a me Berazila i Amerika Hema, no ko laua manao i ke kaua mawaena o Kina a me Farani.

            Ma ka hoomanaoia ana o ka la i lanakila ai na aumoku kaua o Enelani maluna o na aumoku kaua hui o Farani me Sepania ma ka lae o Tarafalaga, ua hoholaia ka papaaina hoomanao mau no ia la e na luna aupuni maluna o na oneki o ka moku kaua o  ka Adimarala Nelekona oia ka Lanakila e ku nei no ma ke awa ku moku o Portsmouth.

            Ke pahola la ka mai Korela me ka weliweli nui ma ke kulanakauhale o Meca Arabia, ke pihoihoi nui la na makaainana Farani no ke komo nui ana o na kanaka o na aina e i Farani. Aole i ikeia keia iloko o na makahiki i hala, aka, i keia wa, aia maluna aku o 1,000,000 ka huina nui o na lahui e, ua aneane hookahi hapalua o ka lahui holookoa o Farani. Aneane hookahi hapalua o keia huina nui he poe Beregiuma, a ke mahuahua loa la ke komo ana aku o na Sepania me na Geremania, o ka lahui Italia ke komo nui la iloko o na puali koa.

            Ma ka hoikeike nui o na mea lawaia a pau i malamaia maui nei ma ke kulanakauhale o Ladana, aole i emi iho malalo o 2, 500,000 poe makaikai.

            Ua hoolahaia ae he uku makana no ka paahao John Mc Cafferty i hoopaaia no kona hewa puhi hale ma Dubalina i ka makahiki 1867, a i mahuka aku mai kona wahi i hoopaaia ai.

            Ua loaa mai nei ke kumu o ka laha nui ana o ka mai fiva (typhoid) ina kekahi apana o ke kulanakauhale o Ladana, mai loko mai no ia o na wahi hoahu waiu. Ua hooikaika nui ka Papa Nana me ka papa ana no na waiu ino, ina aole e hooleiia e pono e hoomoa koke ia.

            O ka nui o na hale hou i kukuluia ma Beritania Nui i ka makahiki hookahi, he 40,000, Iloko o ua makahiki he 40 i hala hope ae nei, a i keia wa, he 80,000 a oi hale hou i kukuluia.

            He 4,000 a oi mau lima hana ma Enelani i nele i ka hana, a ke ake nui nei lakou e loaa na hana, aole nae he loaa.

            Ua kukulu mua ia ke kulanakauhale o Brooklyn ma Nu Ioka i ka makahiki 1636, ka halepule mua i ka makahiki 1666, ka Hui Kinai Ahi mua, i ka makahiki 1785, ka nupepa mua i ka makahiki 1796, ka waapa mokuahi mua i ka makahiki 1814, ke Kula Sabati me ke kula kuokoa i ka makahiki 1816, ka nupepa puka la mua i ka makahiki 1827, ka hale keaka mua i ka makahiki 1828, ke kaa holo honua mua i ka makahiki 1834, ke ala kaaahi mua i ka makahiki 1854, a o ka oihana wai mua i ka makahiki 1858, o ka huina o na kanaka i ka makahiki 1880 he 565,663.

            Ua ki iho la kekahi haole o F. H.  Starke kora inoa ia R. D. Allen ma ka po o ka la 14 o Novemaba, maloko o kekahi hale keaka. Ma ka po i oleloia ae la e hoomakaukau ana o Allen a me kana wahine no ka hele ana aku imua o kahi e hana ai i ka laua mau hana maloko o kekahi komo kapa maloko o ua hale la, ia wa i komo aku ai keia Starke a me kekahi mau huaolelo pokole i kamailio aku ai ia Allen, unuhi ae la oia i kana pu panapana a hoao ae e ki aku, aka ua pale koke ia ae la kana pu e Mrs. Allen oiai oia e ku kokoke ana. I keia wa i holo aku ai keia haole no kehahi rumi hou aku a malaila oia i kali ai, me ka loaa hou ana o kana pu hou, a i ka wa i maalo ae ai o kona enemi, ia wa i ki mai ai no eha manawa, ua komo aku la he elua poka ma ka puuwai, a waiho aku la maluna o ka papahele. Ua hopu kokeia keia powa a i kona ninau pono ia ana, ua olelo oia aole he mea e ae nana oia 1 paipai e hana i keia karaima, aka, nana ponoi no.

            Ua hoike ka nupepa Journal o ka mokuaina o Tekaka no kekahi poino i ili iho maluna o kekahi kaa ahi, a penei na lono i hoikeia: Oiai kekahi kaa ahi e holo ana no kekahi wahi, hoea aku la ia ma kekahi ponaha mawaena o kekahi ululaau i mamao iki aku mai kahi a keia kaa i holo aku ai, ia wa i ike aku ai ka wiliki i ka waiho mokaki mai o ke ala hao mao a maanei o ke alanui, hoopaa iho oia i ka holo ikaika ana o ke kaa, aka ua lohi loa, ua haule aku la ke kaa ahi me na kaa mua ilalo a nahaha aku la, a he uuku na poino i loaa i na kaa hope. I keia wa i lele like mai ai he kanaha poe powa i hoana e i ko lakou mau helehelena mai loko mai o ka ululaau, a olelo mai la i na ohua e haawi pio aku i ko lakou mau ukana. O ke alakai o keia poe powa he haole Amerika a o ka nui iho he poe Mekiko. Ua ikeia keia pilikia ma o kekahi ohua i pakele aku oiai ka nui o na ohua e hoopuniia ana e na powa, ua hoea koke mai na kokua a ua auhee aku na powa iloko o ka ululaau. Ua make ke puhi ahi ma o ka haule ia ana e ka mahu, a ua eha mainoino ka wiliki.

            O ka huina nui o na kanaka ma ke kulanakauhale o Berelina i ka makahiki 1816, he 195,000, ke paluaia keia heluna, alaila, e loaa no ka nui o na kanaka a oi aku paha i ke au o Wiliama ka Moi. Ma Ladana hoi, he 958.863, ma Parisa, he 714, 966. He kanaono makahiki mahope iho, ua hiki ka helu na o na kanaka ma ke kulanakauhale o Berelina i ka 1,250,000, ma Ladana he 4,000,000, a ma Parisa hoi, ua oi aku maluna o 2,300,000. O keia na kulanakauhale nui ekolu o ke ao nei i noho nuiia e na kanaka.

            O ka nui o na kauwa kuapaa e hookauwa ia nei ma ka mokuaina o Berazila he 1,500,000. Aneane he hookahi hapalima o keia huina he poe Ilikini.

            Uluaoa ma Iamaka, iloko o keia mau la no na kamakamailio a kahi poe e kiola aku i ka haawe ana i na lei hoomalu a ke aupuni o Enelani e kau la ma luna o lakou.

            O ka uku makahiki o ka Peresidena o Sweitzerland he 3000 dala, a o na lu nakanawai he 1,250,, pakahi o ka makahiki a me he mea la aole he mea banako i oi ae kana mau dala i ko keia mau huina maluna ae. O ke kanaka me kona loaa makahiki he $2,500 he waiwai loa aku la ia, a o ke kanaka he $5,000 kona loaa makahiki he kanaka ia aole he olelo ana nona, no ka mea, ua hala iaia na anuu mua o ke kanaka waiwai loa.

            He poo kanaka i hue ia mai ka lepo ae ma ke kulanakauhale o Kinadoma mokuaina o Vireginia, he 40 iniha kona anapuni.

            O na kanaka hanai puaa ma na palena mawaho aku o na kulanakauhale nunui o ka mokuaina o Ilinoi, ua hoike ae lakou he lehulehu loa o ka lakou mau puaa i pau i ka make ma o ka laha ana o ka mai Kolela iwaena o lakou. Apiki la! I ka puaa aku la no ka hoi kahi loaa o keia mai Kolela?

            Oiai e makaukau ana kekahi kahunapule e mare i kekahi paa mare ma ke kulanakauhale o Bariama mokuaina o Texas, komo ia ae la ke keena kahi i uholaia ai ka papaaina mare a pau aku la na mea ai i ka laweia; pau pu aku la no paha ka meaono mare i ka laweia?

            He 50,000,000,000 wahi leta i pau i ka hanaia maloko o ka hale hana wahi aupuni ma ka mokuaina o Conanetikuta, Amerika Hui, iloko o kela mahina aku nei.

            Pouli a panopano na ouli a me na hiohiona e hoopuni la ia Farani iloko o keia mau la. Aole keia he pouli i hookauia maluna ona e kekahi mau aupuni e mai, aka, he pouli panopano nona maoli ae no. Mailoko ae no ona. Ua kauliilii ke dala o ke aupuni aole he heluna dala mahuahua o loko o kona waihona ponoi, ke ano emi aku la na loaa aupuni, ke pii mahuahua la na lilo o na hoolilo ana a oi ae mamua o na loaa, a o ka aie aupuni ua hooi ia ae la. Ua puni ka aina holookoa me na hoalauna i manao waleia he kolohe, ua emi hope ka holomua ana o ka oihana mahiai, pakalaki na hana hoopukapuka a ke aupuni, a piha kui kekahi mau hale papaa aupuni me na ukana o ia ahu wale iho no aole he lilo a hoounaia hoi ma kau wahi e aku, a he mau mahina wale no koe a hoopuka ke aupuni he bilakanawai aie dala, malalo o keia mau mea a pau, ua oleloia ua kuemi hope ka holomua o na hana a pau maloko o ka aina, a no ia mea ua pouli a panopano na ouli hiona o Farani i keia wa.

 

NUHOU O KA EKALESIA.

 

            Ma Kawaiahao ua haiolelo o Walakahauki makua, o kana mau olelo e paipai ana i kanaka e hoomakaukau no ka hiki ana mai o ka la hookolokolo, mahope iho o ka haiolelo, ua lulu kaekalesia no ke koena aie i koe o ka hoomaemae ia ana iho nei o ka luakini, a ua loaa na dala he 718.

            Ma Kaumakapili ua haiolelo ka makua Waiamau ma Isaia 60; 9, ma ka hapa mua, "He oiaio no e kakali ko na aina ia'u,"  a ma ka po iho, ua hai olelo oia ma Isaia 6; 1-3. "Eia no maluna o'u ka uhane o Iehova ka Haku, no ka mea ua poni mai oia ia'u, e hai i ka olelo maikai i ka hoohaahaa, ua hoouna mai oia ia'u e wahi i na naau ehaeha, e hai aku i ke kuu ana no ka poe pio, a me ka wehe ana o ka halepaahao no ka poe i paa." Ma Polelewa ua haiolelo ko laila kahu ma Oihanakahuna, 25; 16, "Mamuli o ka nui o na makahiki, e hoonui ai i kona kumukuai, a mamuli o ka uuku o na makahiki e houuku ai oe i kona kumukuai, no ka mea ma ka helu o na makahiki, e kuai lilo aku ai oia ia oe."

            He haiolelo Iubile keia no ka piha ana o na makahiki he kanalima o ke ku ana o ka luakini o Polelewa, ua nui na maka hanohano i hiki ae.

            Ma Kaukeano ua haiolelo ke kahu ma Mat. 5; 6-7 e pili ana no ka haiolelo a Iesu ma ka mauna.

            Ma Waikapu ua haiolelo o S. Kaili ma Kanawailua, 1; 13, "E wae oukou no oukou i na kanaka akamai, naauao, a ikeia e na hanauna kanaka o oukou, a e hoolilo au ia lakou i poe luna no oukou," o ke kumuhana, ka mana koho o ke kanaka. Ma Mokuaikaua ua haiolelo o W. N. Lono ma Epeso 5; 14 "E ala ae oe e ka mea e hiamoe ana, e ku ae hoi mai ka make mai, a na Kristo oe e hoomalamalama mai, "he elua manao i kukuluia. 1 Ka mea hiamoe. 2 Ka olelo hoolana. Ma Helani, ua haiolelo oia ma Malaki, 3; 10. "E lawe i na waiwai hapaumi a pau iloko o ka hale ahu waiwai." He elua ma nao i kukuluia. 1 Ka hale ahu waiwai. 2 Ka mana o na hapa liilii. He holomua na hana a Kapu ma Kaneohe, peia pu me na lono no Lihue, Kauai.

            Ma Lihue, Kauai ua haiolelo o J. B Hanaike maluna  o ke poolelo ma 1 Tesalonike 3; 8, " No ka mea, ua ola makou ke kupaa oukou iloko o ka Haku." O ka mea nui i kamailioia, o ke ola o ka manaolana o ka poe pono, a me na mea e kupaa ai lakou.

            A i kela pule aku ua haiolelo oia ma Solomona 28; 13, "O ka makau i ka hewa, o ka mole ia o ka naauao."

            Ma ka Poalima ka la 30 o Nov. ua malamaia he hoolaa luakini e ka makua Waiwaiole no ka luakini o Ewa, ua lulu dala na hoa, a loaa na dala he 37.05.

            Ua hoomaemae hou ia na paia o ka hapauea luakini o Waialua i keia wa.

 

HE HANA MAA MAU ANEI?

 

            Ma ka Poalua o keia pule i ka wa a ka mokuahi Kinau e aneane ana e holo aku no kona mau awa o Maui me Hawaii, hiki ae la kekahi mau paele paahana i hiki koke mai nei ua 1 o paha, a ma ko lakou mau a-i ua hoopaaia he mau apana pepa. Nui ko makou kahaha ka poe e kuku koke ana no keia ano hana. Pehea la, he hana anei keia i maa mau ia mawaena o ka poe paahana i kepaia? Aka e hooleia mai auanei paha keia ninau maluna, a ina pela, alaila he mea maopopo no ka eleele a hupo paha o keia lahuikanaka ke kumu o ka hanaia ana pela. Me he la ua ano hookaeia keia poe. He hana maikai ole keia a na lupa aupuni ia lakou ka lawelawe ana o keia hana ma o ko lakou hana ana pela, no ka mea, na ke Akua i hana na mea a pau a he mea pono e lokahi like ka manao ma na mea a pau.                      C. K. PA.

 

NA HOOLAHA KUMAU.

 

NU HOU! NU HOU!

 

Na Waiwai Hou Loa!

NA PAIKINI O KEIA AU.

 

E Loaa no ma ka ha Halekuni o

DILLINGHAMA MA,

 

Ma Alanui Papu.

 

Oia na waiwai malalo iho nei:

 

Na Palau, Ka Huilapalala, Kopala,

Piki, Oo, Koi, Koilipi, Na Hamare

Kamana o na ano a pau,

Na mea Hana a na Kamana,

Poe Hamo

Puna, na Amara

a me

na mea

hana o ka

Poe Akeakamai

a pau. Pena Aila,

Vaniki a me na Palaki,

Pauda, Poka a me na Kukaepele,

Palaki Hamo Puna, Pulumi,

Pakeke, Kapu Holoi Lole a me na Papa

 

Holoi Lole, na Iputi,

na Pa Pali, na Ma

kau Lawaia, Na

Aho Lawaia o na

ano apau, na Kaula

o na ano a pau, na

Pahi, O, a me na

Puna, a he nui aku

no na mea i koe.

 

I KUPONO NO KA HOOHIWAHIWA ANA!

NA HALE

 

I hiki ole ia makou ke huai pau aku aka, na oukou no e hele mai a e hoonuu iho. O keia maluna ae, e loaa no ma ka halekuai o Dilinahama Ma, 1036-3m/ Ma ka helu 37, Alanui Papu

 

MAKANA LA KULAIA KUAI!

MA LA

HALEKUAI LOLE NUI O

HONOLULU NEI.

 

E makana waleia aku ana he mau kii pena i ka mea kuai mai a hiki aku i ka $1.00 a oi aku ka lilo i ka wa hookahi.

EWEHE MUAIA ANA IKEIA LA

MA KA HALEKUAI LOLE NUI

O

HONOLULU

 

He Kuai Manuahi Launa ole.

He Kuai Hoopoho a Hoopakika.

E hele nui mai e na makamaka.

E wae oukou e like me

o oukou makemae

iho i na

waiwai o kela a me

keia ano he nui

wale.

                                                                         A. M. MELEKI.

                                     HELU 104 ALANUI PAPU.

 

HE NUI ANEI KOU MAKEMAKE I NA

Mikini Humuhumu Lole!

Ina pela, e kipa mai no ma ka Halekuai o

Kakela & Kuke!

A malaila oukou e ike ai a makaikai i na ano

Mekini a WHEELER a me WILSON

mai ke 240 a hiki i ke 350 ke kumukuai

ka mea hookahi.

NA MIKINI A SINGER!

ma ke $50 pakahi me ke ano

MIKINI A WILLCOX ME GIBBS

ma ke $30 a hiki i ke $50 ke kumukuai.

I mea e pau ai ko oukou kanalua e na makamaka no ke kupono o keia mau Mekini, e naue mai no me ke kuihe ole, a e ike no oukou iho.                                                        628 tf

 

MAKEMAKE IA.

 

            Ke hoike ia aku nei ma mea a pau e makemake ana e loaa na PAI AI ma ka PAKEKE a me ka PAHU paha, e kauoha mai ia'u ma ka leta no ka hoolawa ana aku i na kauoha Ai a puni keia mau Paemoku; o na kauoha no ke kulanakauhale, e lawe ia aku no e like me ka makemake o ka mea kauoha ma ka ipuka o ko oukou mau hale, no ke kumukuai haahaa loa. E waiho ae i ka oukou mau kauoha ma na leta ma ka Hale Leta.                                                                                          ALBERT K. KUNUIAKEA.

                        Honolulu, Mei 12, 1883.                                                                    1119 tf.

 

 

            NA HOOLAHA KUMAU.

J T. WATERHOUSE.

(Walakahauki.)

 

HALEKUAI KUKAA NUI ME LIILII.

 

            Ua piha pono me na waiwai makamae e hewa ai na maka i ka nui o ka lehua.

 

Heaha no la hoi ia!

MALAILA

 

Na Apa Kilika o na ano a pau,

Pahoehoe o na ano a pau,

Alapia o na ano a pau,

Huluhipa o na ano a pau,

Na Huluhulu holoku,

Na Keokeo Paina,

Lilina lau puu.

Wetoria,

Leponalu,

Lainakini,

Ahina pelekane,

Na Kihei o na ano a pau,

Na Koloka o na wahine,

Na Kihei Huluhulu,

Na Kalakoa o na ano a pau,

Na Kihei uhi moe,

Na Koloka o na wahine,

Na uhi Kilika,

Na uhi Alapia,

Na Hainaka nunui a liilii.

 

Eia hou.

 

            HE HELUNA NUI ONA PAA LOLE O NA KANE A ME NA KAMALII.

 

Na Apa paina maikai loa,

            Polu manoanoa a lahilahi,

            Huluhulu manoanoa a lahilahi,

            Na Apa huluhulu a pahee,

            Na paa lole huluhulu, kane, me kamalii,

            Na Pililakeke loloa a pokopoko,

            Na Palule kaula o na ano a pau.

            Na Palule keokeo,

            Na Palule kalakoa,

            Na Paleili.

 

Na Papale wahine i kinohinohiia me na pua a me na hulu nani, a he heluna nui o na kane a me na kamalii o na ano a pau.

 

HE HELUNA NUI O NA KAMAA.

 

Na Kamaa buti,

Na Kamaa pihi,

Na Kamaa huka,

Na Kamaa laholio,

Na Kamaa weleweka.

 

HE HELUNA NUI O NA NOHO LIO MAIKAI

 

Na Noho Italia,

Noho pulu mamea

a mahope o kela a

me keia ano.

 

NA AILA O KELA A ME KEIA ANO.

 

Na Aila honua helu i he aiai me he wai.

Aila pena, aila hoomaloo, aila Oliva,

Aila inu, Aila lauoho,

Waiala maikai.

 

NA PENA WAIHOOLUU LIKE OLE!

 

Keokeo,

Eleele,

Polu,

Melemele,

&c.,     &c.,     &c.,     &c.

 

Ina iho Ina iho.

 

Na ipuhao, na ipu ti,

Na koi nui a liilii,

Na pahi nui a liilii,

Na pahi olo, pakahi

Na pahi olo palua

 

Na tabu nui a liilii,

Pakeke nui a liilii,

Na lako kamana,

Na lako amala,

Na kamaa lio,

Na moe hao,

Na pela uwea.

 

NA LAKO HAO, MA KA AINA A ME KA WAI

 

Na lako pa,

Pa nui a liilii,

Na bola,

Na kiaha anieni,

Na aniani kilohi,

N ipukukui o na ano a pau.

 

HE HELUNA O NA MEA AI.

 

Palena poepoe,

Palena poepoe palupalu,

Palena huinaha,

Palaoa o na ano a pau.

 

Na kamano maikai loa ma ka pahu,

Na kamano tini,

Paakai o Livapulu,

Paakai inu,

Paakai hu,

Mauu Kaleponi,

Palani ai a ka lio.

 

He heluna nui o keia mauwaiwai aiwaiwa ko'u mau halekuai aole i pau i ka huaiia aku na oukou no e hele mai a kilohi no oukou. Ua waeia keia mau waiwai me ka maiau, ma Pelekane, Farani, a me Amerika, no ka poao a me ka pomaikai o na kanaka Hawaii na kauoha mai na mokupuni e hookoia me ka eleu loa.

                                                                                    J. T. WATERHOUSE. (WALAKAHAUKI.)