Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXII, Number 49, 8 December 1883 — NUHOU O NA AINA E. [ARTICLE]

NUHOU O NA AINA E.

Aia i Farani i keia wa na ohenana nunui loa i ikeia a puni ke ao, he 60 j kapuai ka loa 0 kekahi a he 23 kapuai 0 kahi. Ua ku ka ohenana he 23 kapuai kona loa maloko o kona hale poepoe, 0 ke kuapoi 0 luna iho i hanaia ai mailoko mai no ia o na papa a rne na apana keleawe. He hiki i ke kanaka hookahi ke hooniniu i ua kuapoi kaumaha la me ka niniu pu o ka ohenana ma na wahi a pau a ke kanuka e makemake ai e nana me ka luhi ole. O ka lua iho o ka ohe he 60 kapuai ka loa, a i hiki ke hoohalike ia nie ka pukuniahi 100 tona, ua hiki i ke kanaka hookahi ke hoopoahi ma kana wahi c makemake ai e nana. Ua oi aku ka mama o ka hana ana i keia ohenana nui mamua o kahi ohe uuku iho. Ua olelo hou īa nae aia ma Rusia ka ohe nui loa ae. He wahi moolelo walohia ka makou 1 ike iho maloko 0 ka nupepa puka pule o Kapalakiko penei : Iloko o ka makahiki 1865 ma ka mahina o Aperila, ua hopuia kekahi haole o Robert Evan kona inoa ma ke kulanakauhale o Makenabuga, mokuaina o Vireginia, 110 kona hewa aihue lio, a ma kona ho okolokoloia ana ua hoopaiia oia he 3 makahiki paahao. Oiai oia e laweia ana ma ke ala no ka halepaahao, holo mahuka aku la oia a nalowale, nee ka huli kui na lono ma na uwea olelo, a hala he mau li, hale ae he mau pule kaa hope ae na mahina, nalohia ae he mau makahiki a hala hou he mau makahiki a liuliu wale, akahi no a hoikeia ka lono no kona loaa ana, iloko aku lano 0 kela mau la i paholaia ai ka lono no kona loaa anrf, he 18 makahiki kona nalowale ana. Iloko o keia mau makahiki loihi o kona nalowale ana, ua hoololi ae oia i kona ano mai ka noho ana lapuwale a ka noho ana maemae a maikai. Mare oia i ka wahine puka aku na keiki mai ko laua mau puhaka aku a ua nunui ; ua kuai oia he mau eka aina, ua kanu i na mea ulu, a he kuonoono maoli kona noho ana me ka ohana. O ka mea nana oia i ike a i hopu, oia no ka makai nana oia e lawe ana i ka halepaahao. E hoouna ana ke aupuni o Geremania he Elele kuhina i ke kulanakauhale 0 Pekina i Kina, no ka hoao ana e hookomo aku i na manao hoomalielie i ke aupuni o Kina mai kaua me Farani. Ua olelo hou ia nae he mau lawe'na olelo wale no keia, o ka oiaio nae aia no ia ma kela aoao mai o ka paku. E hoomahuahua ia ana na aumoku kaua l''arani e hoolulu la ma na kai o Kina, iloko o keia mau la, inamuli o na kumu ua kokua aku nei ka luna Visero o Kina e noho ana ma Kanelona 1 ka puali kaua 0 ka hae eleele malalo o ka Hae Eleele me kekahi mau lako kaua h mau mea e ae. Ua hoaoia mai nei ke kuhina nui o Farani e ki i ka pu oia o Ferry, e kekahi keiki opiopio nona ka inoa o Kurina aole nae i ko kona iini. Ua olelo ae ua keiki la, ua hoouna ia mai oia e na lala o ko lakou' hui malu e ki i ka pu 1 ke kuhina nui o ke aupuni. Ua minamina nae oia aole i ko ka hana 1 waihoia mai ma kona lima, aka, wahi hou ana, he wa hou aku e hookoia ana ka iini 0 kona hui ma 0 ka lima 0 kekahi lala hou aku o ka hui a ma o kona lima ponoi. Ua nana ia e na kauka ke ano o keia keiki, a ua olelo ae lakou ua pupule ia keia keiki. I ka la 16 o kela mahina aku nei keia hana. O kekahi o na halekula nui ma ke kulanakauhale o Warsaw ma Rusia, ua puhiia mai nei i ke ahi e kekahi mau! lala o ka hui Nihila, i kumu e nalowale 1 ai kekahi o ka lakou mau palapala malu kipi, no ka mea o keia halekula, oia no kekahi o ko lakou mau punana hoomoana a ua ikeia e na makai. Ua hoea aku na lono ma ke kulanakauhale o Parisa i Farani no ko Enelani hoao ana e hoopapa i na manao o ke aupuni o Amenka Hui a me Berazila i Amenka Hema, no ko laua manao i ke kaua mawaena o Kina a me Farani. Ma ka hoomanaoia ana o ka la i lanakila ai na aumoku kaua 0 Enelani maluna o na aumoku kaua hui o Farani me Sepania ma ka lae 0 Tarafalaga, ua hoholaia ka papaaina hoomanao mau no ia la e na luna aupuni maluna 0 na oneki 0 ka moleu kaua 0 ka Adimarala Nelekona oia ka Lanakila e ku nei no ma ke awa ku moku o Portsmouth. Ke pahola la ka mai Korela me ka weliweli nui ma ke kulanakauhale o Meea Arabia, ke pihoihoi nui la na makaainana Farani no ke komo nui ana O na kanaka o na aina e i FaranL Aole i ikeia keia iloko 0 na makahiki i hala, aka, i keia wa, aia maluna aku o> 1,000,000 ka huina nui o na lahui e, ua aneane hookahi hapalua 0 ka lahui holookoa o Farani. Aneane hookahi hapalua o keia huina nui he poe Beregiuma, a ke mahuahua loa la ke komo ana aku o na Sepania me na Geremania, o ka lahui Italia ke komo nui la iloko o na puali koa. Ma ka hoikeike nui o na mea lawaia a pau i malamaia mai nei ma ke kulanakauhale 0 Ladana, aole i emi iho malalo o 2,500,000 poe makaikai. Ua hoolahaia ae he uku makana no ka paahao John Mc Cafferty i hoopaaia no kona hewa puhi hale ma Dubali-

na i ka makahiki 1867, a iniahuka aku mai kona wahi i hoopaaia ai. Ua loaa mai nei ke kumu o ka laha nui ana o ka mai fiva (typhoid) ma kekahi apana o ke kulanakauhale o Ladana, mai loko.mai no ia o na wahi hoahu waiu. Ua hooikaika nui ka Papa Nana me ka papa ana no na waiu ino, ina aole e hooleiia e pono e hoo- | moa koke ia. O ka nui p na hale hou i kukuluia ma Beritania Nui i ka makahiki hookahi, he 40,000. lloko o ua makahiki he 40 i hala hope ae nei, a i keia wa, he 80,000 a oi hale hou i kukuluia. He 4,000 a oi mau lima hana ma Enelani i nele i ka hana, a ke ake nui aei lakou e loaa na hana, aole nae he loaa. Ua kukulu mua īa ke kulanakauhale 0 Brooklyn ma Nu loka i ka makahiki 1636, ka halepule mua 1 ka makahiki ka Hui Kinai Ahi mua, i ka makahiki 1785, ka nupepa mua i ka makahiki 1796, ka waapa mokuahi mua i ka makahiki 1814, ke Kula Sabati me ke kula kuokoa i ka makahiki 1816, ka nupepa puka la mua i ka makahiki 1827, ka hale keaka mua i ka makahiki 1828, ke kaa holo honua mua i ka makahiki 1834, ke ala kaaahi mua i ka makahiki 1854, a o ka oihana wai mua 1 ka makahiki 1858, o ka huina o na kanaka i ka makahiki 1880116565,663. Ua ki iho la kekahi haole o F. H. Starke kora inoa ia R. 1). Allen ma ka po o ka la 140 Novemaba, maloko o kekahi hale keaka. Ma ka po i oleloia ae la e hoomakaukau ana 0 Allen a me kana wahine no ka hele ana aku imua o kahi e hana ai i ka laua mau hana maloko o kekahi komo kapa maloko 0 ua hale la, ia wa i komo - aku ai keia Starke a me kekahi niau huaolelo pokole i kamailio aku ai ia Allen, unuhi ae la oia i kana pu panapana a hoao ae e ki aku, aka ua pale koke ia ae la kana pu e Mrs. Allen ©iai oia e ku kokoke ana. I keia wa i holo aku ai keia haole no kehahi rumi hou aku a malaila oia i kali ai, me ka loaa hou ana 0 kana pu hou, a i ka wa i m'aalo ac ai o kona enemi, ia wa i ki mai ai no eha manawa, ua komo aku la he elua poka ma ka puuwai, a waiho aku la maluna o ka papahele. Ua hopu kokeia keia powa a i kona ninau pono ia ana, ua | olelo oia aole he mea e ae nana oia 1 paipai e hana i keia karaima, aka, nana ponoi no. Ua hoike ka nupepa Journal o ka mokuaina o Tekaka nt> kekahi poino i ili iho maluna o kekahi kaa ahi, a penei na lono i hoikeia : Oiai kekahi kaa ahi e holo ana no kekahi wahi, hoea aku la ia ma kekahi ponaha mawaena o kekahi ululaau i mamao iki aku mai kahi a keia kaa i holo aku ai, ia .wa i īke aku ai ka wiliki i ka waiho mokaki mai o ke ala hao mao a maanei o ke alanui, hoopaa iho oia i ka holo ikaika ana o ke kaa, aka ua lohi loa, ua haule aku la ke kaa ahi me na kaa mua ilalo a nahaha aku la, a hc uuku na poino i loaa i na kaa hope. I keia wa i lele like mai ai he kanaha poe powa i hoana e i ko lakou mau helehelena mai loko mai 0 ka ululaau, a olelo mai la i na ohua e haawi pio aku i ko lakou mau ukana. O ke alakai o keia poe powa he haole Amerika a 0 ka nui iho he poe Mekiko. Ua ikeia keia pilikia ma o kekahi ohua i pakele aku oiai ka nui 0 na ohua e hoopuniia ana e na powa, ua hoea koke mai na kokua a ua auhee aku na powa iloko o ka ululaau. Ua make ke puhi ahi ma o ka haule ia ana e ka mahn, a ua eha mainoino ka wiliki. O ka huina nui o na kanaka ma ke kulanakauhale 0 Berelina i ka makahiki 1816, he 195,000, ke paluaia keia heluna, alaila, e loaa no ka nui o na kanaka a oi aku paha i ke au 0 AViliama ka Moi. Ma Ladana hoi, he 958,863, ma Parisa, he 714,966. He kanaono makahiki mahope iho, ka helu na o na kanaka ma ke kulanakauhale o Berelina i ka 1,250,000, ma Ladana he 4,000,000, a ma Parisa hoi, ua oi aku maluna o 2,300,000. 0 keia na kulanakauhale nui ekolu o ke ao nei i noho nuiia e na kanaka. O ka nui o na kauwa kuapaa e hookauwa ia nei ma ka mokuaina o Berazila he 1,500,000. Aneane he hookahi hapalima o keia huina he poe Ilikini. .Uluaoa ma lamaka, iloko okeia mau la no na kamakamailio a kahi poe e kiola aku i ka haawe ana i na lei hoomalu a ke aupuni o Enelani kau la ma luna o lakou. 0 ka uku makahiki o ka Peresidena o Switzerland he 3000 dala, a o na lu nakanawai he 1,250, pakahi o ka makahiki, a me he mea la aole he mea banako i oi ae kana mau dala i ko keia mau huina maluna ae. O ke kanaka me kona loaa makahiki he $2,500 he waiwai loa aku la ia, a o ke kanaka he $5,000 kona loaa makahiki he kanaka ia aole "he olelo ana nona, no ka mea, ua hala iaia na anuu mua o ke kanaka waiwai loa. He poo kanaka i hue ia mai ka lepe ae ma ke kulanakauhale o Kinadoma mokuaina 0 Vireginia, he 40 iniha kona anapuni. O na kan'aka hanai puaa ma na palena mawaho aku o na kulanakauhale nunui o ka o Ilinoi, ua hoike ae lakou he lehulehu loa o ka lakou

mau puaa i pau i ka make ma o' ka laha ana oka mai Kolela iwaena o lakou. Apiki la ! Ika puaa aku la no ka hoi kahi loaa o keia mai Kolela ? Oiai e makaukau ana kekahi kahunapule e mare i kekahi paa mare ma ke kulanakauhale 'o Bariama mokuaina o Texas, komo ia ae la ke keena kahi i uholaia ai ka papaaina mare a pau aku la na mea ai i ka laweia; pau pu aku la no paha ka meaono mare i ka laweia ? He 50,000,000,000 wahi leta i pau i ka hanaia maloko oka hale hana wahi aupuni ma ka mokuaina 0 Conanetikuta, Amerika Hui, iloko o keia mahina aku nfci. Pouli a panopnno na ouli a me na hiohiona e heopuni la ia Farani iloko o keia mau la, Aele keia he pouli i hookauia maluna ona e kekahi mau aupuni e mai, aka, he pouli panopano nona maoli ae no. Mailoko ae no ona. Ua kauliilii ke dala o ke aupuni aole he* heluna dala mahuahua o loko o kona waihona ponoi, ke ano emi aku la na loaa aupuni, ke pii mahuahua la na lilo 0 na hoohlo ana a oi ae mamua o na loaa, a o ka aie aupuni ua hooi ia ae la. Ua puni ka aina holookoa me na hoalauna i manao waleia he kolohe, ua emi hope ka holomua ana o ka oihana mahiai, pakalaki na hana hoopukapuka a ke aupuni, a piha kui kekahi mau hale papaa aupuni me na ukana o ia ahu wale iho no aole he lilo a hoounaia hoi ma kau wahi e aku, ahe mau mj\hina wale no koe a hoopuka ke aupuni he hilakanawai aie dala, malalo o keia mau mea a pau, ua oleloia ua kuemi hope jka holomua o na hana a pau maloko o Ika aina, a no ia mea ua pouli a panopano na ouli hiona o Farani i keia wa.