Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIII, Number 4, 26 January 1884 — KA MOOLELO O Kihapiilani, KA MEA NANA KIPAPA KANA HELE [Illegible] I MOLOKAI. [ARTICLE]

KA MOOLELO O Kihapiilani,

KA MEA NANA KIPAPA KANA HELE [Illegible] I MOLOKAI.

[Kak.u /a no kf. Kuokoa.] HELU 3. MAI Ukumehame a hiki i Puunoa e ]>ii na kanaka i ke oki laau hale no ko akua. hookahi no la e oki ai ka laau a kukulu 110 ia'la a hoao no, a }>ai no ke pili ia la, a paa no i kaupaku ia la hookahi no —a moku no ka piko oka hale ia la, a ike au ke kaliuna ua paa ki hale o ke akua i ka la hookahi no, alaila, hoolako oe i mau kuina kapa Paiula i hookahi kanaha, a me ona mau kuina kapa Olona, o ka puaa, o ka ai, o ka i-a, a me na mea a pau loa, alaila, huai ka imu iloko oua hale la a'u e olelo nei ia oe e ke alii, a hoomoa i keia mau mea a pau a oia ka hookoia ana o koo inakemake e ke alii, a o ka pau keia o na olelo ana a ke kahuna imua o Lonoapiilani, a o ka hoi no ia oua kahuna nei i kahi ana e noho ana maluna o Mokuula, kahi 0 ka moo o Kihawahine. Maho{>e iho o ka ke kahuna olelo ana, ua hooko ke alii i kana mau olelo a pau, a hal aku la oia i na Konohiki, a me na makaainana a pau, (he mea : pono i ka niēa heluhelu ke kaulua iki i :ka nee anā aku imua o keia moolelo, a |e huli hoj>e ae kakou e nana i na olelo | a ke kahuna i kauoha ai ia Kihapiilani |a me kana mau olelo ao aku i ka mea I nona keia moolelo i kahi e ku ai oia i tka moku o Maui, ka mea hoi e ku ai jka makaia imua o kona kaikuaana Lo|noapiilani,) I ke kahuna i hiki aku ai ma kona wahi mau, kali iho la oia a napoo ka la laiaHa, hele aku la oia ma kekahi hale o | kekahi kanaka e ku koke mai ana ma I kona w ahi e noho nei ma hai oka Loko o Mokuhinia, a iai3 i hiki aku ai a haiawai me ka mea hale, pane mai la ka mea haie: He |K>eieele hoi kou o | ka hikina ana mai, ae aku ia ke kahuna !me ka oleio aku, nou r.o ko'u manao i j hiki mai la. Heaha kou manao ? wahi ( a ka mea ha]e, hai aku la ke kahuna, i |hele mai nei au ia oe c hele oe i ke a!ii ! ia Kihapiilani, a e hai aka oe iaia i kuu iolelo, i kauoha roai nei ke kahuna o Iplua nana e malama nei i ke akua o olua c hele koke aku ilaila i keia wa | me ke kali ole, a i ninau mai ia oe i ka mea a'u e kauoha aku ai īaīa e hai aka oc i ke alii» aia no ia a hiki mai ianei, —a hai aku la, ke kahuna i kana olelo iua kanaka h. Ia oe e hele ea, a i haiawai oe me ke kanaka ma ke ahnui, f imai oe i keia mau oklo, aia a hikij j mai ke alii imua nei o\ a ae t ka'u j I mau olelo— a loaa iaia ka p<?no~~a ku |oia i ka moku o Maui nei, alaila nau e j oteb ike alii Kihapiikuu e hoomanao ! ia oe, ae mai la &e kanalU'ai

| no ia o ka laua olelo ana, a hele aku b | ke kanaka rae ka hooko i iu olelo a ke kahuna. A hoi aku b no hoi ua kahuna nei a hiki i kona wahi inau a hoomakaukau iho la oia i na inea pili i lana oihana no ka e hiki mai ai ke alii. (Kamailio no ke kanaka ma keia wahL) I ua kanaka nei i hiki aku ai \ma kahi o Kīhapiilani e noho ana, hai j aku la oia i na olelo a pau imua o ke ialii mai ka mua a ka hope, elike me ka j oielo kauoha a ke kahuna iaia, a i ka ī lohe ana o ke alii i keia mau olelo, huli | ae la oia a papa aku la i kana a me kona mau kanaka, aole i makemake e loheia ka olelo kauoha a ke kahuna iaia t o lohe aku auanei kona kaikuana a lilo paha ia i mea e pilikia ai ke ka- j huna, nolaila, ku ae ua Kihapiilani nei iluna a hele aku la me ua kanaka nei a hiki i ka Loko o Mokuhinia, au aku la ke alii a hiki ana iluna o Mokuula, ike mai la ke kahuna ia Kihapiilani mahamaha mai la oia me' ka uhau ana mai imua o ke alii i kana mohai me ka pule ana a hiki vrale i ka Amama ana. la wa no o i lalau iho ai i na makana a paa ma kona lima a pane mai la ua kahuna nei, e lawe aku oe i kena mau mohai īluna o ka wai nei la, alaila, e manao iho oe, ua j holo ke akua o olua mamuli ou, a o' ko u makemake no ia e ku oe i ka moku o Maui nei. ; Oiai, na'u no ka manao 1 kauoha aku i nei ia oe e ke alii e hele mai, aka hoi, i pau ole aku na mau mohai i ke akua o olua, alaila, na'u a me oe e ke alii e imi aku i kahi ou e pono ai, a pau keia mau olelo a ke kahuna, hele aku la ke aiii a au aku la i ka wai, ia manawa i hoomaka"maiai elilēale^T3T'wai,"'lile he mau okuku nalu la e popoi ana i ka malama o Kaulua, ku ke ehu o ka wai, ku aku la o Kihapiilani iloko o ka wai me ka haawi aku i na mohai imua o Kihawahine, aohe i liuliu iho, ua pau aku la na mohai i ua moo nei, aole no hoi he mau manao puiwa iloko o ke alii Kihapiilani, a hiki wale i kona wa i hoi aku ai anoho pu me ke kahuna, a ma ia hope iho hai mai la ke kahuna i kona manao imaa o Kihapiilani. E ke alii e ! E Kihapiilani, i kauoha aku nei au ia oe e hele mai i o'u nei, e hai aku au ia oe i ka olelo kauoha a ko kaikuaana ia'u, he makemake o Lonoapiilani e ike i ke akua o olua, ka mea a'u e malama nei, a ua ninau au i ke kumu o kona manao pela, a ua hai mai oia ia'u, aole ona makemake e lilo e i ke akua o olua ka ai o ka i-a mamua a mahope oia e ai ai i ka i-a e loaa mai ana i ka poe lawaia, nolaila uluhua ko kaikuaana a koi mai ia'u e ike maka i ke akua o olua a me kona kino, a ua hai aku au ia Lonoa piilam he akua ino ke akua o olua ke ike maka i kona kino a me kona mau helehelena, a no ka |>aakiki !oa o ko kaikuaana, nolaila. ua hai au i ko'u manao a pau iaia, a eia ka'u olelo kauoha ia oe e ke alii, ajx)po i ke awakea, a kupono ka la i ka 1010, alaila, e hoomakaukau oe ia oe iho, a i hiki aku ke kanaka i ou la i ka la apopo, e hoomanao oe e ke alii na'u ua kanaka la i hoouna aku, a oia no kau e hele mai ai, a ma» hai oe i ke alii i keia mau olelo a'u e hai nei ia oe, oiai o kou pono keia a'u e hai mua aku nei ia oe, a i hiki mai auanei oe ianei ea, mai makau oe i ko kaikuaana i ka noho iioko nei o ka hale, alaila, noho mai no oe mawaho iho nei*o kipae{xie o ka puka nei o ka hale, a i olelo ae auanei ko kaikuaana nou, he hiki īa u ke olelo iaia ma ko'u ano f he kuleana mana ko'u ko ke kahuna maluna o olua e na alii a me ke akua o oiua a'u e malama nei, aole ana mea e olelo ai nou, a na'u wale no ka olelo mana maluna o olua c a*u aiii ia wa. A o ka u olelo kauoha paa loa ia oe i ola honua e ke alii, oki o kaua wale no keia, a hoolohe oe i kuu olelo o ka pono iho la no ia. A eia aa olelo la a'u ia oe, a i .ike maka olua e na alii i ke akua o olua i ka la a|iopo, a makau olua a holo, hai m h olua e na alti He mea e olua, o na alii ilihune ma keia mua Jku t aka hoi, i holo ko kaikuaana a ko€' oe me keu hoomanawanoi i ka makau i ke kino launa ole o ke akua o olua me ka pau o na kīno ona i ka hoike imua ou, alaila, hai aku no au ia oe, e ku ana oe i ka moku o Maui nei, a o ke ku no ia o ko makaia i ko kaikuaana» a heol aku ia o ke alii ilihune ma keia mua, aiis, noUila, hoomanao oe e ke aliii keiak kuhikl^Niiii

ina wahi ou eke aiii eku ai t ka moku. ae mai h o Kih3{iiibni. a h-'o |>aii no hoi ke kahima i kan.i mai; oi;*u> ana, a oko ke alii ku ae la no hoi ia a hoi aku la a hiki i kona hale, ninau ■ mai la kaaa wahine, pane aku la o Ki-1 hapiilani i kana wahine, alia au e hai: aku ia oe i keia wa» no ko'u mea 1 kiiia j | mai nei e ke kanaka he pono ia kaua Ike kaii a ka la apopo, nolaiia, e nana; oe a i nalowale au i ke awakea o ka la apopo, a liuliu loa a i hoi mai au, ua; loaa ko kaua pono, oia iho la. a ina no: hoi aole ua nele iho la no, a o„ ka pau no ia o ka Kihapiilani olelo ana i kana wahine. Ma keia wahi o keia moolelo, he | pono i ka mea e heiuhelu «na ke aui hou ae i hope no ka olelo a ke kahuna imua o l/)noapiilani no ka hoomakaukau ana no na īnea a pau 'e piii ana no ke k«kulu ana i ka hale. | Mahope iho o ka pau ana o na oielo! a ke kahuna imua o ke aiii Lonoapii-1 iani, ua hoi aku Ia ke aiii a hiki i kona j haie, ua hoouna aku ia oia i kekahi ka-! uaka ponoi ona, e hele aku e hai i ka! lohe i na konohiki a me na oiakaainana' e pii na kanaka i ka oki iaau i\aie, hoe- j kahi no la e pii ai i ke oki laau a ku-! kuiu no ia ia, a pai no i ke piii a paa no, a kaupaku no ia la, a makaukau no na mea a pau ia ia hookahi. I ka pau ana o ka ke aiii oieio, ua ' hele aku la kona mau kanaka me ka hooko e hai aku ika olelo ake aiii imu£ o kona mau Konohiki. Eiike me ka mea i hai mua ia ae nei, ua heie kekahi ma Ukumehame a hele hoi kekahi ma keia pea o Lahaina, a ia iaua i heie ai a lohe na Konohiki a j>au a me na makaainana, ua hoi mai la laua rhilcrit?mr<rfe£ atirme ka hai afctr r

ika laua mea i hele ai, a ua liio ia he mea maikai i ka manao o ke alii, aole he olelo ana i koe no keia mau kanakn. a e kamailio aku ma keia wahi no ka makaukau ana o ka hana a ua alii nei i manao ai. I ka lohe ana o na Konohiki a me na makaainana, hoomanao iho la iakou ia mea. I ka napoo ana o ka la a nalowale ka ili o kanaka, ua hoouna ae ia na Konohiki a pau i mau kanaka nana e kukala hele aku me ka leo nui e kahea ai, ahe mea mau paha ia i ka noho ana malalo o na alii, ke hiki mai ina la Koele, a lohe na kanaka a pau mai o a o o ka aina hoomanao ae la lakou, he hana nui keia na ke alii, j aua akaka hoi ka hana ana kanaka a j me kahi e kukulu ai o ka hale aia ma- j luna o Mokuula maloko o ka Ix>ko o i Mokuhinia, a ua mahele ia ka hana a i na kanaka a pau, he laau ka kekahi | poe, he aho a me ke kaula ka kekahi I poe, a o ke pili hoi ka kekahi poe. | I ke kani ana o Va moa mua, ua ala | like na kanaka a pau nie ka liuliu ia | lakou iho, a i ka pualu ana o ka leo o! ka moa lohe hou ia aku \a ka leo o na | luna e kukala hele ana ma na hale me ka leo nui, e pii ifc» kannka i keia wa, malamalama aku i kuahiwi, i ' i a ika lohe ana o na kanaka a pau, a i I ka lohe ana o na mea a pau, hele like i aku la na kanaka elike mc ka ieo kau j oha, ika hiki ana mai o na kanaka j mauka o ke kuahiwi, oia ka manawa j kakahiaka nui, hoomaka koke iho la! lakou e hooko i ka hana i oleloia, elike me ka makemake o kt* r lii. Ua oleloia ma keia moolelo ua pa umi kanaka a ka laau hookahi, a oi aku kahi poe, a palua a pakoiu kahi jx>e i kahi aho hookahi, a pela no i ke kaula a me ke piU, aole o kana mai o ka nui o ka naka oia wa, ua kauliilii ka hana ake alii I ka hiki pono ana o ka la maluna o ke kuahiwi o lihau, aia hoi ua ikeia aku la na kanaka e hele mai ana i ke kul'a, aole i liuliu iho ua akoakoa na kanaka a pau ma kahi i oleloia, kahi hoi a ke kahuna e noho'neL aoie i kuu iho ka noe ua pane koke ae h ke ka~ huna; Auhea oukou ena makoamana o ke aiii, ua pau aku la ka ke alii o!elo maluna o oukou, o ka f u wale no koe. (Aaleip&u.)