Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIII, Number 6, 9 February 1884 — Page 4

Page PDF (1.51 MB)

This text was transcribed by:  Theresa Ambler
This work is dedicated to:  For Kekoa

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Ko kakou Kii Makana!

KA HAKU NELESONA,

—NO KA M. H. 1884.—

 

            Elike me na mea i maa mauia e pili ana no ka manawa kowa e loaa ai na KII MAKANA o na kau i hala hope ae, pela makou e hooko ai i keia makahiki. A elike me ka moto a kahiko—“Iluna no ka ua wehe e ke pulu o lalo,” pela makou e kono aku nei i ko makou poe heluhelu e waele e ke pulu o kahi waihona. E awiwi, e “umauma kahi,” wahi hou a kahiko.

            E loaa no na Laau Kii ma ka hale moe o J. H. Bruns Opio ma na kihi o alanui Moi me Betela, no $1.75.

 

Ka Nupepa Kuokoa

No ka Makahiki,         $2.00.

No Eono Mahina,        1.00.

KUIKE KA RULA.

 

Poaono,           Feberuari 9, 1884.

 

E hele a ka@@ i kou kanikau.

(Go bury thy sorrow.)

Gospel Hymn, No 61.

            I

E hele a kanu

            I kou kanikau.

E kanu hohonu,

            E huna ’ku no.

Manao malu ae la.

            Ke uhi ka po.

E hai ae ia Iesu,

            A lohe ae no.

            2

E hai ae ia Iesu.

            Ua ike kela.

E hai ae ia Iesu,

            A nana e hoona.

E ohi i lama.

            No ia la mai no.

Mama kou kaumaha

            Pau ae kou luuluu.

            3

He poe kaumaha,

            A oi i kou.

O hele ilaila

            A hoona ’ku no.

E hele a kanu

            I kou kanikau.

Kokua i maha

            Na hoa luhi ou.            HAWAII.

 

Haawina Kula Sabati.

Helu 8, Sabati, Feb. 24.

Kumuhana, Ko Tesalonike me ko Berea,

Pauku Baibala, Oih. 17; I—14.

 

            A KAAHELE laua ma Amepipoli a ma Apolonia, hele ae la laua i Tesalonike, a malaila kekahi hale halawai o ka poe Iudaio.

            2 Komo aku la o Paulo io lakou la, elike me kona aoao mau, a ekolu Sabati ana i kamailio aku ai ia lakou ma ka palapala hemolele;

            3 E wehewehe ana a e hooiaio ana, he pono e make ka Mesia, a e ala hou ae mai ka make mai; a o Iesu nei, ka mea a’u e hai aku nei ia oukou, oia no ka Mesia.

            4 A ae aku la kekahi o lakou, a hoopii aku la me Paulo laua me Sila, a me kekahi poe Helene he nui loa, a me na wahine koikoi aole kakaikahi.

            5 Lili nae na Iudaio manaoio ole, a kii aku la i mau kanaka ino o ka poe palaualelo, hoakoakoa iho la i poe nui, a hoohaunaele iho la i ke kulanakaukauhale, lele aku la i ka hale o Iasona, imi iho la ia laua e alako i kanaka.

            6 A i ka loaa ole o laua, kauo mai la lakou ia Iasona, a me kekahi poe hoahanau i na luna o ua kulanakauhale la, uwauwa mai la lakou, O keia poe nana i hoohaunaele i kona aina a pau, ua hele mai hoi lakou ianei;

            7 Na Iasona i hookipa ia lakou. Ua hana lakou a pau ma ke kue i ke kanawai o Kaisara; no ka mea, ke olelo mai nei lakou, he alii e o Iesu.

            8 Pioloke iho la ka aha kanaka, a me na luna o ke kulanakauhale i keia mau mea, i ko lakou lohe ana.

            9 A lawe lakou i uku panai no Iasona, a no kekahi poe e ae, alaila hookuu aku la ia lakou.

            10 Hoouna koke ae la na hoahanau ia Paulo laua me Sila i Beroia i ka po. A hiki laua ilaila, komo ae la iloko o ka hale halawai o ka poe Iudaio.

            11 Oi aku ko lakou nei maikai, i ko Tesalonike, no ka mea, ua apo mai lakou i ka olelo me ka manao koke, huli no hoi lakou i kela la i keia la i ka palapala hemolele, ina paha he oiaio keia mau mea.

            12 No ia mea, nui no lakou i manaoio mai, a me na wahihe Helene koikoi, a me na kane aohe uuku.

            13 A ike ka poe Iudaio no Tesalonike ua haiia ka olelo a ke Akua ma Beroia e Paulo, hele mai no hoi lakou ilaila, a hoohaunaele i kanaka.

            14 Alaila hoouna koke ae la na hoa hanau ia Paulo e hele i kai; aka, noho i io la o Sila laua me Timoteo malaila.

            Pauku Gula—P. II.

            Manao nui. Huli ka ekalesia oiaio i ka Palapala Hemolele a loaa ka Mesia.

            Na Heluhelu la. I, Oih. 17; I—14 2, I Tes. I; I—10, 3, I Tes. 2; I—20, 4, I Tes. 3; I—13, 5, 2 Tes. I: I—12 6, 2 Tes. 2; I—17, 7, 2 Tes. 3: I—13.

            Mele. “Mao ae,” Hoku Nani, p. 91.

            Pule no na kula Sabati ma na aina pegana.

KA WEHEWEHE ME KA NINAU ANA.

            Na ninau mua. Ma ke kulanakauhale hea Paulo ma ka helu 7? Pehea oia i pakele ai i ka halepaahao? No ke aha kona haalele ana ia Pilipi? Mailaila aku oia a hiki ihea?

NA MAHELE.

            I Ke ao ana a Paulo ma na Tesalonike. P. I—14.

            I Laua Paulo me Sila, haalele laua ia Pilipi. a hoomaka i ko laua kaahele hou ana. Ua keakeaia ma ia hoopaaia ana iloko o ka halepaahao. A hemo iwaho, aole makau ke loohia houia i ka poino, hele aku no i ka laua oihana, o ke ao ana i ka ke Akua olelo, elike me ka Iesu ao ana ma Mat. 10; 23. Heluhelu. He kumu hoohalikeia na kakou. Ma ka nana ’ku, ua paa ko laua manao e hele ihea? Tesalonike, he kulanakauhale ia ma Makedonia, pela hoi me Amepipoli a me Apolonia, nolaila ia mau kulanakauhale. Ma ke alanui laua aole a laua hana ma ia mau kulanakauhale, aia ka hana ma Tesalonike. Ehia la mile mai Pilipi a Tesalonike? Hookahi haneri ma ke komohana hema, ke kapitala ia o Makedonia. He halawai aha malaila?

            2 Ina he halawai Iudaio ma kahi i hele ai Paulo, heaha kana hana maa? Ehia Sabati ana i ao ai i na Iudaio malaila ma ka Palapala Hemolele?

            3 Heaha na mea ana i wehewehe ai a hooiaio ai no ka Mesia? A owai ka Mesia ma kana hai ana?

            4 Heaha ka hua ma ia haalele ana? Mana no ea.

            II Ka haunaele nui. P. 5—9. Heluhelu.

            5 Ua ae kekahi poe Iudaio o Helene, me na wahine. Okoa nae kekahi poe, he poe lili. Owai lakou? Lili lakou no ka huli ana o kela poe Iudaio a hahai mamuli o Paulo ma. A emi ka mana o ka aoao Iudaio. Owai ka lakou i kii aku a nui? A aha lakou i ke kulanakauhale? Ke ano ia o ka poe palaualelo, ka poe haukae, molowa a hana ole. Ma ka hale hea lakou i lele ai, e imi ia wai? Iasona, nana paha laua i hookipa, he haumana paha na Iesu. Manao keia poe hoohaunaele e komo i ka hale o Iosana, hopuia Paulo me Sila a alakoia laua iwaho e hana inoia e na Iudaio me na pegana i manaoio ole.

            6 Aole loaa Paulo me Sila ma ka hale o Iasona. ua hele paha i kahi e. No ka loaa ole heaha ka lakou i hana ai ia Iasona me kekahi poe hoahanau? Ma ka olelo ana pehea i na luna? He poe hoohaunaele anei Paulo ma? Aole. Na kanaka hoomaloka a ukiuki i ka Pa ul@ ma ao ana i ka Iesu mau olelo, lakou ka poe hoohaunaele, aole lakou i makemake i keia ao ana, ka mea e hoahewa ana i ka aoao hoomaloka i ka aoao hewa a pau.

            7 Ua hookipa paha o Iasona ia Paulo ma mamua, aka, ua hele laua i kahi e mahope. Ma ka olelo o keia poe i hope ia Iasona ma, ua kue Paulo ma i ke Kanawai owai? Kaisara, Kelaudio keia, ka Emepera o Roma. Aole kue Paulo ma ia Kaisara ma kana olelo ana he alii Iesu. Aole no keia ao ko Iesu aupuni, no keia ao ko Kaisara aupani. Ua paipai Paulo i kanaka pehea? Rom. 13; I.

            8 Pehea ka aha kanaka me na luna? Pioloke i ke aha?

            9 Pehea na luna i hana’i ia Iasona ma? Ua bonaia lakou, ua haawiia i uku panai, uku bona i na luna, ua hoohiki lakou aole lakou e hoohaunaele hou i ke kulanakauhale a hookkuuia ’ku Iasona ma.

            III Ke kokua ana o na hoahanau ia Paulo ma. P. 10—13.

            10 Ma ke ao ana a Paulo ma ua huli mai kekahi poe, a ua lilo lakou i poe hoahanau, a ua kukuluia lakou i ekalesia. Elua leta a Paulo ia lakou mahope iho oia na episetole elua a Paulo i ko Tesalonike. O keia poe hoahanau, ua hoouna aku lakou ia Paulo me Sila ihea ma ia po? He kulanakauhale uuku Berea ma ka hema o Tesalonike. A komo koke laua iloko o ka hale aha?

            11 Ma ke aha ka oi ana o ka Berea i ko Tesalonike? Huli lakou i ka palapala hemolele i aha? Nana Is. 34; 16, Luk. 16‘. 29, Io. 5; 39.

            12 Heaha ka hua maikai o keia huli nui ana?

            13 Pehea ko Tesalonike poe i ko lakou lohe ana i na hana ma Berea? Huhu ea, a hele mai e hoohaunaele.

            14 Heaha ka hana aloha a na hoahanau? I aha oia? I pakele paha i ka make. Owai ka i noho? Sila me Timoteo. Ua hele mai Timoteo mai Pilipi mai a hui me Paulo ma Tesalonike paha; ma Berea paha. Maanei wale no i hoikeia’i ke ano maikai o ko Berea poe, koe ke aloha o kekahi hoahanau i haiia ma Oih. 20; 4. Ua paa nae ia ma ka lani. He kumu hoohalike Berea no na ekalesia me na kula Sabati o Hawaii nei. Hoopaa Io. 3; 39. E makau o ala mai Berea ma ka la hookolokolo a hoahewa ia oukou no ka emi iho o ko oukou huli ana i ka Palapala Hemolele. E makau hoi o hoahewaia oukou e ke Akua ano. Aole anei i nui ka poe molowa i ka huli ana i ka Baibala? He mau baibala ka oukou, he mau buke Ka@oha hou, he mau buke Haawina Kula Sabati, me na buke wehewehe i ke ano o na huaolelo Baibala, me na buke himeni, buke mele. E ala, a huli nui a ao nui ma keia mau buke o ala lakou a hoike kue i kekahi poe no ka huli oleia, a no ka malama oleia.

            Mele, “Bana o Daniela,” Hoku Ao Nani. p. 99

            Pule, i komo na haumana a pau iloko o keia Bana.

 

OWAU A ME IA;

A I OLE,

OIA NO ANEI?

 

HE MOOLELO KAMAHAO!

 

            I KA pau ana o ka Tairela hahai ana i kana moolelo, ua ninau aku la au iaia: “Aole anei oe i ike hou aku iaia mai ia manawa mai?”

            “Aole loa,” wahi a Tairela, “no na makahiki he nui wale mahope mai, a iloko hoi o na wahi a pau a’u i hele ai, iwaena o na aluka kanaka a me na wahi kuaaina, ua huli au iaia, a aole i loaa hou. He aie nui ko’u iaia no kona hoopakele ana ia’u. Ua like kona hoopahaohao ana ia’u me ka D’Everina Salatusa a me kau Salatela i hoopahaohao ai ia olua, a iloko o keia manawa ua haule pu ko’u mau manaolana no ka ike hou ana aku iaia.”

            “He manao anei kou,” wahi a’u i ninau hou aku ai ia Tairela, “ina e halawai ana oe me ia, e hiki no anei ia oe ke ike hou aku iaia.”

            “Pela no,” wahi a Tairela, “he mau nanaina kamahao loa kona ia’u; e hoan@ e ia ana no paha ke au o ka manawa, aka, aole ia he mea nana e hoololi ae i kona mau helehelena, ke manao nei au ina wau e halawai hou ana me ia, he hiki loa ia’u ke ike a kuhik@hi aku ia oe iaia.”

            “He hiki no anei ia oe ke hele pu mai me a’u a i ka hotele a Salatela e noho nei? Noai o halawai hou aku oe me ko hoalauna o Benare,” wahi a’u.

            “A, he hauoli nui ko’u no ia mea,” wahi a Tairela, ia maua i hoeu ae ai e hele.

            “He nane kamahao loa keia,” wahi a D’Everina, ia makou e lulu lima aloha ana, “e ike hou aku ana no paha o Tairela i kona mea hoopakele iloko o ke kanaka a olua e hele la e ike, aka, aole o’u manaolana iloko o ko’u mau makahiki e ike hou ia Salatusa iloko o Salatela. Ke hoomaikai aku nei au ia olua ma ko kakoukaawale ana no na hoomanao ana o ko’u mau la opiopio, me ko’u manaolana hoi e loaa ka olua mea e huli nei.”

            Huli aku la maua o Tairela a naue malie aku la ma ke alanui Broadway, kela alanui kaulana a piha kanaka hoi o Nu loka, nona na kanaka e ike mau ia ana mai na keiki alii Rukini mai a me na kanaka Helene. I ko maua loaa ana mai la i ke ea oluolu, ua ano akakuu iho la na manao pihoihoi loa oiai makou e kamailio pu ana me D’Everina, a e kamailio malie ana maua iloko o keia manawa, a i ko’u alawa ana ae ua ike aku la au ia Salatela e hele mai ana. E hele mai ana oia io maua la me kona mau kapuai malie, a he nalowale ole hoi oia iwaena o ke aluka kanaka no kona kulana hiehie a hanohano. Mamua o kona hiki ana mai io maua la, ua ike aku la na maka hikiwawe o Tairela iaia a e nana pono loa ana hoi oia maluna o Salatela. Iloko o keia manawa ua piha loa iho la oia i ke kahaha.

            “Ke ike nei anei oe,” wahi a Tairela “i keia kanaka e hele mai nei me he la aole oia i ike a aole hoi i lohe i na uwauwa ana a keia puulu kanaka nui?”

            “Ae,” wahi a’u, “ua ike au, a me he la oia wale no ka mea i ikeia iloko o keia piha kanaka.”

            “Oia no,” i pane hoopuoho ae ai o Tairela. “Aole au i kuhihewa, oia no—kuu hoalauna ma Benare—ke kanaka nana i hoopakele mai ia’u mai ka make mai iloko o ka moana Iniana! E halawai hou ana ka au me ia! Aole oia e nalowale mai ia’u aku! E kamailio aku kaua iaia!”

            “Ae,” wahi a’u, “o Iosepa Salatela keia!”

            Ua piha loa ia iho la o Tairela i ka pioo a me ke kahaha nui ia’u i aloha aku ai ia Salatela, a ku iho la makou a hoolauna aku la au ia Tairela me ia. Ina he mau hoomanao ana kekahi o Salatela no Tairela, ua hoike ole mai la kona mau helehelena kuoo i kekahi mea e pili ana no keia hoomanao ana. kunou aku la oia ia Tairela me kona hiehie mau, ua pane e aku la o Tarreia iaia no na mea e hoopiha loa nei kona noonoo;

            “A,” wahi ana i hoopuoho aku ai, “he nui loa ko’u hauoli no keia halawai hou ana o kaua! Mahope iho o ko’u ike hou ole ana ia oe no na makahiki he iwakalua i hala ae nei, ua hiki mai iloko o keia manawa ka wa a’u e hoomaikai aku ai ia oe no kou hoopakele ana i ko’u ola, a me ka hoike ana aku ia oe i ko’u hiipoi nui ana no kou hoomanawanui a me kou ikaika lua ole ma ka hoopakele ana ia’u!”

            Hoomaopopo lea aku la au aole i hoike mai o Salatela i kona ano hikilele, aka, ua ike aku la au i ke aka o kekahi mea hoouluhua e pahola ae ana maluna o kona mau maka iaia i kunou mai ai ia’u, me ka pane ana mai: “Ua hookau hewa mai ko aikane i ka hanohano maluna o’u no ke kuhihewa ana mai ia’u o kekahi mea okoa.”

            “O” wahi a Tairela,” ua piha loa oe i ka lokomaikai no ka hoao ana e pale mai i ka’u mau hoomaikai ana aku ia oe, me ko’u manaoio iho aole loa au i kuhihewa. Ua maopopo loa oe ia’u. He mea kupanaha loa keia, no ka mea, o ko’u hahai koke ana mai nei no ia ia Mr. Effetona no ko kaua halawai mua ana, a eia ka e hui koke aku ana no kaua mahope iho.”

            Aole i ano e ae na helehelena o Salatela i ka manawa a Tairela e kamailio ana, aka, he ano haalulu ko kona leo iaia i pane aku ai: “He minamina ko’u no ke kapae ana ae i keia mau olelo kuhihewa au, aka, ea, aole loa au i hoomaopopo iki i kahi o ko kaua halawai mua ana.”

            Iloko o keia manawa a Salatela i hoole hou mai ai, ua hookahaha loa ia iho la ko Tairela mau manao, a pane aku la oia: “He mea hiki no anei i kekahi mau mea like loa elua ke ola pu? Ua like loa kou helehelena a me kou kino, kou ano a me kou leo me ko ka mea nana i hoouna aku i ke kahuna pule powa o Benare e lawe aku i kau kauoha ano e i kona haku! A, e kala mai ia’u, o kou mau maka—he oiaio loa ua like ia me ko ka mea nana i kaohi mai i ke ola maluna o’u oiai na kukuna wela o ka la e pahola ana maluna o kaua iloko o ka moana! O oe maoli no, e like me oe e ku mai nei, ua kaomi paa ia ko’u mau hoomanao ana nou iloko o na makahiki he iwakalua i hala ae nei. E ae mai oe ua pololei au, a e hoopau ae i keia mau hoopohihi ana mawaena o kaua.”

            Ua hakumakuma mai la na helehelena o Salatela iaia i lohe ai i keia noi, a me he mea la aole i maopopo iaia ua ike o Tairela i ke ano o kela mau huaolelo ana i kauoha aku ai i ka powa, a kau mai la maluna o kona mau lehelehe he mino aka ana me ke ano lealea ole. Ia manawa ninau hou mai la oia ia Tairela penei: “Pehea ka nui o na makahiki o ke kanaka au e kamailio mai nei i kou manawa i halawai ai me ia.”

            “E like pu me kou,” wahi a Tairela.

            “A, “wahi hou a Salatela,” ua olelo mai nei oe ia’u he iwakalua ae nei makahiki i hala mai kou ike hope ana iaia. Ke manao nei au e ano e ana ke kanaka iloko o ia manawa, aka, e ike oe,” iaia i wehe ae ai i kona papale, “aole paha owau kau mea i ike mua ai.’

            Nana aku la o Tairela me ke kahaha nui maluna o kona mau lauoho eleele, kona lae alu nui, a me kona waha kuoo. “He oiaio,” wahi ana, iloko o iwaka lua makahiki e ano e io ana no ke kanaka, a ke manao nei au ua kuhihewa io paha wau, aka, ke noi aku nei au ia oe e kala mai i ko’u hoopakiki ana, aka, o na helehelena ua kamahao loa ka like ana.

            I ka pau ana ae o keia mau olelo ana a Tairela, ua ano pohala iki ae la ko Salatela nanaina, no ka hoomanao ana iho paha ua manao loa o Tairela ua kuhihewa io no oia, a iloko o ia manawa hoomaka mai la oia e kamailio mai no na poe kuhihewa ana i ike ai, me ka hahai pu ana mai i kekahi moolelo e pili ana no lakou, a me kekahi mau mea e ae he nui wale i hoopiha ia i ka naauao a me ka pahee o na kamailio ana, a no ia mea ua ku iho la makou ma ke alanui no ka hapalua hora me ka hoomanao ole i na hamumu ana a me na hauwawa ana a ka poe e hele nei iuka a i kai. I ko’u manao iho e hoao ana oia me kona akamai a pau e hoano e ae i ko Tairela mau noonoo ana e pili ana nona, aka, ia makou i kaawale aku ai, ua hele pu aku la au me Tairela ma kona hotele, a ia maua ma ke alapii, ua pane mai la oia ia’u:

            “Aole wau i manao ua kuhihewa au. Ma ko’u manao iho no kekahi kamu a’u i ike ole ai ua makemake o Mr. Salatela e huna i kona ano. O na mea a pau e pili ana nona ua like loa me kuu hoola o Benare, a he mea hiki ole hoi ia ke hoole ia. Aka, he mea kupanaha loa iloko o keia mau makahiki he iwakalua i hala ae nei aole oia i hoano e ia, me ka mau no nae o kona mau helehelena e like me ka’u i ike ai. A iloko oia manawa, wehe ae la oia i kona papale, a hoike mai la i kona lauoho i hakeokeo i na lauoho hina, me ka pane pu ana mai ia’u: “Aole au i ike i ka’u mea e manao ai nona.”

            “A owau no hoi kekahi,” wahi a’u, “aole i maopopo loa kona ano ia’u,” O ko’u mau manao a me ko’u mau noonoo ana iloko o ia manawa ua hoopakauwili ia. a aole e hiki pono ia’u ke hoomaopopo pono iho i na manao o loko o’u e puapuai ae nei.

            (Aole i pau.)

 

Haiolelo a Keo Kaaka ma Ka

waiahao ma ka po Poakahi.

Feberuari 4, 1884.

 

            Oiai ua akoakoa mai nei oukou i keia ahiahi no ka hoolohe ana i na kumuhana a keia hapa o na poe holo Lunamakaainana no ke kau Ahaolelo e nee mai nei ma ka aoao kuokoa, a balota h@i a na makaainana. A ke lana nei ka manao e hooko ia ana na ninau e paholaia nei i ke@a mau la.

            Me ka lana o ka manao eia ko oukou paulele ana ma keia balota a me ko oukou kokua lokahi ana, a ma keia balota e ike auanei oukou i na inoa o keia mau hoa kanaka oia o J. U. Kawainui, A. P. Kalaukoa, Albert Kunuiakea, a me ka oukou kauwa haahaa e ku aku nei, J. O. Carter. Ua lohe oukou i na mea i wehewehe ia e keia paa no ko oukou mau pono, a owau wale no koe. Nolaila ke hai iki aku nei au ia oukou i kekahi mau wahi mea e pili ana no’u iho. Oiai imua no au o oukou mai ko’u wa kamalii mai a hiki wale i kuu nui ana a kanaka makua a oukou e ike mai nei, a e ku nei iwaena o oukou ano, a ua hanau ia au ma keia kulanakauhale, nolaila ke manao nei au he kuleana ko’u e kaana like ai i na pono kaulike o keia mau lepo aloha a kakou e hiipoi nei, a ua aa loa au ke puana ae he Hawaii au e like me na mea e ae ma keia keena. A ua hopohopo ole hoi i ka olelo ana ae, aole loa he mea maanei e kue mai ana ia’u ma keia mea. A ina he mea kue, e kue mai ano. A aole loa he mea e hiki ana ke olelo ae, ua kue au no ka pono o Hawaii a i kekahi ka naka paha.

            Ua maopopo ia oukou ua noho kauwa au no ke aupuni a ia’u hoi ka malama ana i ke dala o ke aupuni, a oiai au ma ia oihana, aole anei au i hooko pono i na mea a pau e pili ana i ka’u oihana? Aole anei au i malama pono i ka Waihona dala o ke aupuni? A i kuu wa i haalele iho ai, aole anei i piha ka Waihona i ke dala? A i ka manawa e hele ae ai kekahi kanaka imua o’u, aole anei au i hana mai me ka maikai? E nana oukou i ka manawa i noho ae ai kekahi mau koko alii Nahaolelua a me ko kakou hoa’loha Kaai a me Kapena, ua hana anei au i kekahi mea pono ole ia lakou e pili ana i ka oihana a me na ano a pau? O ke kumu o’u e ninau nei i keia mau mea, ua lohe au ua olelo ae ka kekahi poe o ka aina nei, aole make koho ia’u, aole e koho ia’u? He hiki anei i kekahi kanaka oiaio maikai i aloha i kona aina kona Moi, a me na alii ha@au, ke hoike mai i kekahi mau kumu i kupono ole ai au no ke koho ia mai i wahaolelo no oukou? A ke hai aku nei au ia oukou, aole loa kekahi luna aupuni maikai e kue mai ana ia’u oiai aole o lakou hopohopo ia’u, no ka mea ua ike lakou i ko’u makemake o ka pono kaulike. Aka, ina ua hanaia kekahi mau hana lima lepo e kekahi luna aupuni, alaila, e hopohopo ana ia mea ia’u, a ke hai aku nei au ia  oukou, ina ua kolohe ia ke dala o ke aupuni, alaila e hoike ia ana e a’u ma ke akea, a ke hilinai nei au e lokahi mai ana o Kawainui, Kalaukoa, a me Kunuiakea ia’u. E hoomanao oukou owau no ko oukou Lunamakaainana i ke kau o 1872, a ua hauoli au i ka olelo ae aole kekahi mea i hooikaika e like me a’u no ko oukou mau pono, a owau no kekahi i hooikaika ma ke koho ana a noho ai ke aiii puuwai aloha Lunalilo ma ka noho alii o Hawaii nei.

            O kekahi mau inoa o ka paa balota kuhina ua noho mau lakou ma na noho Lunamakaainana. A ke ninau aku nei au ia oukou, heaha ka lakou mau mea i hana ai no ko oukou mau pono? A heaha hoi ka Kaulukou mau hana e kono ia mai ai ko oukou mau lunaikehala e koho aku iaia? Oiai he kauwa oia na na kuhina, a aole loa na oukou e ka lehulehu. Oiai ua hamama mau kona mau lima i ke dala a ke aupuni, a ua ai hoonuu me ka haaheo i ke dala a oukou oiai oia ma kana huakai aku nei i Iapana. Heaha kana mau hana maikai e hiki ai iaia ke noi mai ia oukou e koho aku iaia? a e kapae ae ia’u?

            Ua hiki anei iaia ke hoike mai ia oukou i na hana hewa a na kuhina e pili ana i ke dala o ke aupuni? A he hiki auei iaia ke hoike ae ma ke akea i na hana hewa a na kuhina? A he @iki anei iaia ke kokua mai i ka mea e hoo ikaika ana e hoike ae i na hana hewa a na kuhina? Aole, aole loa no hoi e hiki ai Lilikalani, Beka, a me Keau muhee. A ua lohe au ua olelo ka o Kaulukou he balota alii ko lakou, a ina ka oukou e koho ole ana ia balota alaila e kapae ia ana na alii hanau o ka aina. Ke hai aku nei au ia oukou me ka oiaio, he hoopunipuni ia mau olelo, mai manao io aku oukou. Ke hai aku nei au ia oukou me ka oiaio loa, he hoa’loha oiaio au no ko kakou Moi a me na alii hanau o ka aina.

            Aole loa au i hoino i ka Moi. E hoea mai ana he mau ni nau ano nui i keia kau Ahaolelo, nolaila e o’u mau hoa makaainana e akahele loa oukou ma ke koho ana a me ka wae ana i mau kanaka i aloha io ia kakou a pau. Aka mai hoao oukou e koho i na kanaka e noho kauwa ana na na kuhina e hele iloko o ka Ahaolelo, a aole no i kekahi mea e noho ana ma ka oihana aupuni. A eia na kumu ano nui: Na Bona o ke aupuni. Ka hoemi ana i na lilo o ke aupuni. Na dala e lawa ai kakou. Na aina aupuni. Na mea e pili ana i ka auhau. Na wai o Nuuanu, Makiki, a me Manoa. Na hana hou o ke aupuni. O keia mau mea a pau a me kekahi mau mea e ae i like ka waiwai, he mea pono loa e noonoo ia me ka akahele. A ke hooia aku nei au ia oukou a pau loa ina oukou e hoouna ana ia’u alaila e paio ana au me ka paupauaho ole no ko oukou mau pono e Hawaii a hiki i ka hopena. A ke noi aku nei au ia oukou e hopu lokahi mai oukou ia’u a me kuu paa holo balota. A ke hooia aku nei au imua o oukou e lokahi like ana makou a pau no ka pono o ko kakou Moi, na alii hanau, a me ka lahui holookoa. Nolaila ke hai aku nei au ia oukou e makaala me ka nana pono i ka oukou mau balota mam@a o ka hookomo ana iloko o ka pahu balota, a e o’u mau makaainana, i ko oukou hoi ana aku mai keia wahi aku i keia po e noonoo pono a e hoomanao i ka’u mau olelo a pau i hai aku nei ia oukou. A e hana i ka oukou mau hana i ka la apopo i na noloko kekahi o oukou o na Puali koa makai paha, koho me ka manao kuokoa, oiai ke kuleana piha ia no oukou, a mai hoolohe i na kauoha a ke oukou mau haku ina e olelo mai e ko ho i ka balota kuhina, e koho elike me ke kaaoha a ko oukou mau lunaikehala pakahi. a lilo keia koho ana o M. H. 1884 i kia hoomanao kaulana mai Hawaii a Niihau. Oiai ua koho ko Honolulu i na poe kuokoa me ka manao wiwo ole. a aole Loi i ko@eia kekahi mea e noho ana ma ka oihana.

 

NA HOOLAHA KUMAU.

NU HOU! NU HOU!

Na Waiwai Hou Loa!

NA PAIKINI O KEIA AU.

 

E Loaa no ma ka ha Halekuai o

DILLINGHAMA MA,

Ma Alanui Papu.

 

Oia na waiwai malalo iho nei:

 

Na Palau, Kaa Huilapalala, Kopala,

Piki, Oo, Koi, Koilipi, Na Hama

re Kamana o na ano a pau,

Na mea Hana a na Ka

mana, Poe Hamo

Puna, na Am

ara a me

na mea

hana o ka

Poe Akeakamai

a pau. I’ena Aila,

Vaniki a me na Palaki,

Pauda, Poka a me na Kukae

pele, Palaki Hamo Puna, Pulumi,

Pakeke, Kapu Holoi Lole a me na Papa

 

Holoi Lole, na Ipuli,

na Pa Palai, na Ma

kau Lawaia, Na

Aho Lawaia o na

ano a pau, na Kaula

o na ano a pau, na

Pahi, O, a me na

Puna, a @e nui aku

no na mea i kue.

 

I KUPONO NO KA HOOHIWAHIWA ANA I

NA HALE

 

I hiki ole ia makou ke huai pau aku aka, na oukou no e hele mai a e hoonuu iho. O keia maluna ae, e loaa no ma ka halekuai o

            Dilinahama Ma,

1036-3m\Ma ka helu 37, Alanui Papu.

 

KA HALEKUAI EMI O KE KULA

NAKAUHALE NEI.

Chas. J. Fishel,

He lono hauoli i ke Akea.

 

            Ua loaa mai nei iloko o keia mau la koke i o nei he 3000 paa lole o na kane, oia ke kuka, lole wawae, puliki, a e kuaiia aku ana no

5.00 Dala

Wale no o ka Paa hookahi. Heaha la ia!

 

KUAI HOEMI HOPE LOA!

 

            UA KUAIIA MAU WAIWAI MA NA HALEKAAI  NUNUI O KA HIKINA NO KE KUMUKUAI HE $1000.

            Ka Halekuai emi hookahi o ke Kulanakauhale nei.

            16 I-a Kalakoa no

            1.00 wale no!

            HE MAU APA KALAKOA MAIKAI A PAA KEIA, AOLE HE HEHEE A MAE, HE OIA MAU.

            2400 papale lede,

            E KUAIIA AKU ANA NO KE KUMUKUI HAAHAA LOA, I KUMU E LOAA AI HE KOWA KUPONO NO NA WAIWAI HOU E UPUIA AKU NEI A HOEA MAI MA NA MOKU A KU MAI I KEIA MAU LA KOKE IHO.

 

            E kipa mai e na makamaka a e @@oiaio no oukou iho, he emi ka makou mau mea kuai. CHAS. J. FISHEL, Kihi @ Alanui Papu me Hotele, me ke kihi o Alanui Nuuanu me

            [Hae ulaula]     Kale@a.          [U@eu@@@la.]

 

NA HOOLAHA KUMAU.

 

            ASA KAULIA.

LOIO A HE K@@@ @

@

W O. SMITH.

            LOIO. LOIO. LOI

K@@NA HANA@ H@’@

@

WA. KINI.

            LOIO, LOIO, LOI

KEENA HANA@ H@@@@@

mana, Honolulu.

 

W R. KAKELA.

LOIO A HE KOK@@ @@@@

            He Luna Hooiaio @@@

            a.

 

W L. HOLOKAHI@@

LOIO A HE KOKUA MA S@

            He Luna Hooiaio Pa@@

KEENA HANA@ W @@@@@@

la. a.

 

A ROSA. @A@ON@@

LOIO A HE KO@UA MA K@@

            He Luna Hooiaio P@l@

KEENA HANA@ Ma ke h@

            @

 

S B. DOLE.

            LOIO, LOIO. LOIO

            He Luna Hooiaio P@@

KEENA HANA: Ma Alanui @

            tf.

 

CECIL BROWN.

LOIO A HE KOKUA MA K@ @

A he Agena Hooiaio Palapala

            Kup@@i o Oahu

KEENA HANA: Helu Sa@@@ @@

            @.

 

JAMES M. MONSARRAT

            @MA@ NAK@@@

LOIO A HE KOKUA MA @@ K@

            He Lu@@ Hooiaio Palapala

KEENA HANA: ala@@@ @@@

 

RICHARD @. BICKER@@N

            @P@NI K@N @@

LOIO A HE KOKUA MA K@ @

KEENA HANA: Helu 27 @ @@ @@

            tf.

 

SAM’L. L. KAWELO.

            LOIO, LOIO, LOIO

KEENA HANA, Pa@kaiehua. a@@

nakea, Honolulu.

 

J M DAVIDSON.

            LOIO. LOIO @

KEENA HANA: Helu 13 Alanui K

            1147 @@@@

 

KALE KULIKA.

Luna Hooiaio Palapala @o@@@@ @ @@

Palapala o ia aue, Luna Hooiao

lapala Aelike mawaena o ka H

me ke Kuuwa, L@@@ @@@@i @@

M@re.

KEENA HANA: Kihi o alanui @

me Kaahumanu.

 

C C. COLEMAN.

Amara a he mea hana Meki@

Kapili Kapuai hao lio.

A ME KA

Hana Kaa Lio ana, e@@

Hale Ha@a ma Alanui Alii.

90@tf  E @o@@ke @a i @ A

 

S H. MEEKAPU.

Tela humuhumu lo@@.

HALE HANA: Helu 11 a@@@@ N

F PAHIA, SAM,L. M. KA@@@

Ana aina!! Ana aina!!!

KEENA HANA: Aia ma alanui M .

ke loa i ka Uwapo o Hoolili@@@@@@@

 

C BREWER & CO. @@@@@@@

 

            Ua makemake ia ka poe mea @@A @MALOO a me na ILI BIBI. a p@@a @@ na ILI MIKO o na ano a pau. o @ @@ @ @ lakou mau ILI me maluna a e @ @@@ @ kou i ke KUMUKUAI KIEKIE LOA kakou Makeke.

 

WILLIAM AULD.

Luna Haoiaio Palapala Kepa Pa@@@@

no ka Apana o Kona.

            KEENA HANA: Ma ke Keena W @

nolulu.

 

WILLIAM WOND.

            Luna Hooiaio Palapala Kep@

KEENA HANA Ma ka Halewai

 

S N. EMERSON. @EMEKONA

LUNA Hooiaio Pa@apala K@p@ P@@@@

no ka apana o Waialua, Oahu. @@@

no ka Hooiaio ana i na Palapala @@@ mokupuni o Oahu.

Ua makaukau no @@@ oia e ANA @@@@

ma na wahi a pau i makemake @@

Waialua, Oahu, Nov. 10, ’83. 114@

 

AONA [PAKE.]

 

HALEKUAI UPENA MA ALANUI MA@@@

HELU S, HONOLULU.

Malaila e loaa ai na upena o @a @@@@@@

mai ka maka kahi a hiki i ka n@@l a @@

malaila e loaa ai na aho o na ano a p@

@ono aku nei au i ka poe a pau mai @@@

Kauai e hele mai ma ko’u halekuai @

make pono aku no au. 1152 @@

 

OLELO HOOLAHA.

 

            E ike auanei na kanaka a pau k@ nana @ keia Olelo Hoolaha, oe au o Apoe Pa@@@@ kaina ponoi o la@@ka (Pake) ua @@@k@@@ noia mai au i hope n@@l@@@a a hoop@ @@@@@@ @@n@ mau waiwai a pau, oiai ua hoi @@@ oia i Kina. Ma keia ke hoolahaia aka @@ ka poe a pau i ole l@l@, o @@@@aa koki @@@ kou i ko @@@@@ @au ole ia u iloko o na @@@@ @@@ mai @@ la e p@l@ ai u nei @eia Oie@ @@ laha, a i ole, e ho@pi@ia no lakou ma k@k@ wai. K@@ k@ L@hi, aole @@@ ae e ae @ h@@@@ kekahi ai@ i h@ai@ ia @aa loa @@@a, k@ ole e na aku na h@@@ @@ @@@ mai ia’u aku. @ keiai kanawai mai @eia la aku.

            Hanalei, Kauai, Iune 11, ’83.  1124 @@@