Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIII, Number 6, 9 February 1884 — KA MOOLELO Kihapiilani, KA MEA NANA KIPAPA KANAHELE O OOPULOA. A ME KE ALA PUPU I MOLOKAI. [ARTICLE]

KA MOOLELO Kihapiilani,

KA MEA NANA KIPAPA KANAHELE O OOPULOA. A ME KE ALA PUPU I MOLOKAI.

( Kakauia NO KK Kl'OKOA.] HKLU 5. IKKIA \va a ke kahuna e olelo nei mc ke alii, ua hiki n:ai la nae ka niea nona keia moolelo mawaho o ka hale, a nolio iho 1a no keia mawaho o ke kipaepae o ka j)uka o ka hale, a hilinai aku la keia ma na Lapauila e ka puka, a he kikiki kahi inoa o na ku o ka puka, ia Kihapiilani e noho nei mawaho, huli mai la ke kahuna a haawi mai la i kona aloha, aoke alii Lonoapiilani, aole oia i aloha mai i kona pokii, nana wale mai no oia me ka pane leo ole mai, aia iloko o keia wa i olelo mai ai ke kahuna ia Kihapiilani he nani ia ua hiki like mai la olua e a'u mau alii, i keia wa e ike ai olua i ke akua 0 olua, a ke hai jnua aku nei au ia olua, ianei ka nuikau la holo honua, oi ike ole i ke akua 0 olua, o noho auanei olua e na alii a ike maka i ke akua a holo olua, hai mua aku no au ia olua i ka wanana, he mea e olua e na alii ilihune ma keia mua aku, aka hoi, i holo kahi o olua a noho kahi, o ke alii e holo ana, oia no ke ilihune, a o ke alii e noho ana a' ike jnaka i ke akuame ka maka'u ole, nana e noho ka moku o Maui nei. Ma keia mau olelo a ke kahuna, pane aku la o Lonoapiilani, i hele mai ka hoi e ike 1 ke akua heaha hoi auanei ka mea e holo ai, ho aku hoi paha a ike maka i ke akua 0 mnua, ae mai la ke kahuna, a o Kihapiilani i kela.manawa, aole ana huaolelo, aia nae, huli pono oia a nana pono inma o ke kahuna a hiki wale i ka manawa a lte kahuna i makaukau ai e hana, olelo hou mai la oia innia o na alii. E na alii, e hoolohe olua i kuu olelo i keia wa, nana ia ke akua o olua iluna o kaupoku o ka hale nei, a i ike olua i kahi mea e kolo ae ana a kau pono iluna o kaupoku, a i hookuu iho auanei i k a punawelewele la a kau po110 ilnna nei o ka piko o ka imu a ike olua i ka pio o ke anuenue, hai aku no au ia olua e-na alii, o ke akua no ia o olua, a ilaila ka inaka'u la liolo, hoole mai la no hoi ke alii nona ka makemake heaha hoi auanei ka mea e holo ai, wahi a ke kahuna i pane aku ai i na 'lii, 1 ku au i ka pule a i haki ea, alaila ua hewa ka pule, aole olua e ike ana i ke akua o olua, aka hoi, i holo lea ka pule mai ka mua a i ka hope, aole hoi ana, e ike ana olua i ke akua.

I ka pau ana o keia mau olrlo a kc kahuna. o kona hoomaka koke aku la

no ia e pule, aia i keia manawa i nana pono aku ai ua mau alii nei iluna o kaupoku o ka hale, a ike aku la laua i kekahi nananana e holo ae ana maluna o kaupoku, aole i liuliu iho, hookuu iho !a ua nananana nei i kona opu keokeo :ne ka punawelewele, a pio iho la na anuenue ehiku i kela manawa iho pono iho la ka punawelewele me na anuenue a kau pono iho la iiuna o ka piko o ua imu nei. I ka amama ana o ka pule a ke kahuna, ninau mai la oia i na alii, heaha ka olua liiea i ike ? pane aku la no o Lonoapiilani, elike no . me kau mea i hai mai nei, pela no ka maua mea i ike aku nei, eia la iiuna o ka imu kahi i kau ai, olelo hou mai la ke kahuna, nana.hou ia, o ke kino mua ia oke akua o olua e na alii, hoomaka hou aku la no hoi ua kahuna nei e pule, o ka lua iao kamanawa, aole i liuliu iho, o ka nalowale honua iho la no ia o ua nananana nei, a nalowale iho la iloko o ka imu, oia ka hoomaka ana o ua moo nei o Kihawahine e ai i na mea a pau i kaluaia iloko oka imu, oia ka hooma-

ka ana o na niea ai e pan, a |*au ka pule alua aua a ke kahuna, ninau hou mai la i ua mau alii nei, pehea ka olua ike no keia \va ? hai aku la o i.onoapiilani, ua nalowale iho la iloko o ka imu nei, a hoomaka hou iho la ke kahuna o pule, o keia ka mana-wa ekolu, aia nae iloko o keia, wa, pii ae la ka imu iluna a hoomaka ae la e oni malie, a lilo .mai la na pohaku nui ala i mea I iU

oK', oia iiio la ka \va a Lonoaj>ii!ani i nana j>ono !oa ai nn ke kunaliihi o kona j>oo. I ka pau aua o ka j>nle a ke kahuna, lalau iho la kekahi lima ona i ke kilu o ke kuina kajxi Paiula i uhiia maluna o ka.imu, a olelo hou mai la oia i na alii, o ka ? u olelo hojje keia ia olua ena alii, o noho auanei olua' a ike maka ike akua a liolo olua, eia la he akua ino, me e olua o na alii ilihune o keia noho ana aku, hoole 110 o Lonoapiilani, i hele mai ka hoi e ike maka ike akufl, j;ane hou ke kahuna, oka j)au keia o ka'u olelo ia olua.

(Ma keia wahi o keia moolelo e ike oe e ka mea heluhelu, ua makau o Lonoaj)iilani i ke akua -a h )10, aole oia i hooko i kona makemake i kauoha ai i ke kahuna, a oia ka hooko mua ia ana o na olelo mua a ke kahuna iaia, a o na hiona niua keia o na ouli o ko Kihaj)iilani kua na i ka moku ia Maui, a j)ela oia i nee malie aku ai 'a hiki i ka hookoia ana o kona makemake a ku kana makaia i kona kaikuaana.)

Aia i keia wa a ke kahuna e j>aa nei ike kihi oke kaj>a, ke nana j)ono nei o Lonoapiilani i ka pii malie o ka iinu iluna a j>a i kaiij>aku, a ke hoolewaia nei na kuina kajxi io ianei, a ike aku la ua alii nei i keia mea eleele hinuhiuu iloko o ka imu me he ili la no ka puhi uha la ke ano ke nana aku.

Aole o kana mai ke ano ke ike aku, a o keia ka hoomaka mua ana o ka makau o i.onoajjiilani, a pau ka pule ana ake kahuna, ao ke kolu ia o ka manawa, wehe ae la oia i na kuina kapa Paiula i uhiia ai maluna o ka Imu, a waiho wale iho la ke kino mōo o ua Kihawahine nei, ua wili ae la kona kino a jx>epoe, me he pokaa kaula la ke ano, a huli pono mai la kona j>oo me kona inau maka e haka pono nna imua o Lonoapiilani, ia ike ana 0 ua alii nei i ke kino nioo o ke akua o laua l>uana ae la oia me ka leo nui haalulu. Auwe ! Kai noa j)aha he akua maikai keia, aole ka, eia lea he akua ino loa, a o ke ku ae la no ia iluna a puka aku la i waho o ka hale me ka makau nui i hiki ole iaia ke hoomanawanui iho, a o ka holo 110 ia a au ana iloko o ka wai a j>ae aku la rna kapa o ka Loko o Mo kuhinia. Pela no oia i hoomau ai i ka holo a lūki wale i kona hale noho, a he mea ano -e keia o ke alii i ka ike ana mai a na alii malalo aku ona a pela no hoi me na kanaka, me ke akaaka ole o keia hana a ke alii, heaha la ke ano,

a.ia nae i ka ninau ana mai o na alii, heaha mai nei keia ou e ke alii ? aole e hiki iaia ke olelo ae ia \va, .ua ano e kona manao a lele ka hauli me ka li-o o kona mau maka ke ike aku.

A īniliu loa, hai aku la oia īmua o na alii a nie kona mau kana ponoi elike no mc na mea i hai mua ia ae nei no na hana a ke kahuna a me ka ike maka ana i ke kino moo o ke akua o laua o Kihawahine, a hai iho la ua Lonoapiilani nei i kana olelo i>aa, aole au e nianao hou ana i keia akua a hiki i kuu la: hope loa, no ka mea, he akua ino a ua pau ko'u kuhihewaiuaakuanei. (Ma keia wahi o keia moolelo, e waiho ka mea heluhelu i ka olelo ana nona, a ē kamailio hou kakou no kc alii Kihapiilani e noho la mekekahunaiikeaikakou i na olelo a ke kahuna imua o ka mea nona keia moolelo, a ine na kuhikuhi i kahi i lilo ai ka noho Moi o Maui iaia, a me na moku e kokoke ana i Maui. Ia Lonoapiilani i holo aku ai mai ka hale aku o ke kahuna, olelo koke aku la ke kahuna ia Kihapiilani, e hoomanawanui ka makau, nana pono ia ke akua o olua i na aole oe e makau, alaila, hai e aku no au ia oe mamua, ku no.hoi kau makaia i ko kaikuaana i holo aku la, he alii ilihune oia ma keia mua aku, nolaila, e komo mai oe maloko nei i ike pono i ka hana a ke akua maluna ou, ae-koke aku la o Kihapiilani i keia mau olelo.

I loa no iaia nei a noho iho, o ka hoomaka koke mai la no ia o ua moo nei e pii i hina o Kihapiilani elaiama'i, o keia ka pane elua ana a ke kahuna e hoomanawanui oe, ae aku la no keia, aka, o Kihapiilani, ua piha no oia i ka mako'u ; aole hoi e hihi, o na olelo a ke kahuna i kahi e pono ai, maiia he oiaio keia mau hana a e ko io ana na olelo i kahi e ku ai i ka moku o Maui.

■ A pau keia liana a ua moo nei, hehee malie aku la ua moo nei mai luna aku o Kihapiilani a puka aku la i waho, a ku-ho ana iloko o ka wai o ka Loko o Mokuhinia ; oiai, ua pih r i aku la kona opu i na me& ai a pau i kaluaia i ka

imu, aok kahi m. .1 ai 1 koi* ih' >, o ka ]>oliaku a me ka uannlui ka im.i i k« <.- iho ; aole no hoi i liuliu iho. ii;s iv>o.i hou mai la ka moo-kaula a uu' ka moo kalaau, aole o kan.i inai ka r:ui. ua j>ani j>aa ia na kaj>a olena i kau ki ma loko o ka ha!t-, ar>!e he wahi kaawa!«\ a ke lele mai nei i luna o ICihajai!ani e hoholo ai a j>uni keiu. O keia na kino lau »> ua mo<> nei o Kiawahine, a ]>ela no hoi me ka 11:«». moa, anae, a me ka nananana i o!elo mua ia ae nei e kakou, a j>au keia hoīke ana o ua mau kino lau nei o Kihawahine, ua nalowale aku la lakou a j>au loa. a koe wale ih.o la 110 keia me ke leahuna. la manawa i olelo hou mai la ke* kahuna iaia nei: Eke alii e, Hc naini ia, ua ike maka iho la oe i na kino lau oke akua o olua, a hookahi mea i koe a'u e hai aku ai ia oe, oia ko ike ana i ke kino kanaka maoli o ua akua nei la o olua, he kino kaaj)ahu keia, he hapalua i ke kanaka, a he haj>a i ke kino moo ; nolaila, e hoounauna aku

ana au ia oe i keia wa mama mai oe 1 keia puawa no- ko akua, a hoka mai no oe a pau a ku iloko o ka aj>u nei la, a hoainu ae 110 i ko akua ; alaila, hanai aku no.oe i ka poi piiaiii nei !a, a mahoj)e iho o ka j>au ana o ka ai a ko akua, alaila, oia kuu manawa e hoonoa aku ai ia oe e ke alii i na kapu oia nei a Kihawahine, a e ai oe i ka moa a nie ka anae, a me na kaj)u e~ae he nui wale, a ma la hoj>e 1110 e hai aku ai au ia oe i na wahi eku ai oe 1 ka moku o Maui nei, ae mai la no hoi o Kihaj)iilani i keia mau olelo a ]>au a ke kahuna.

1 keia \va no i kau ae ai Jce kahuna i kekahi olena e paku mawaena o ka hale, a hoomaka aku 1a o Kihapiilani e lawelawe i na mea a pau me ka hooko j)ololei mai ,ka mua a ka hope, a j>ane aku la oia i ke kahuna, ua pau ka.awa i ka hoka la eia iloko o ka apu kahi i ku ai, olelo mai la hoike kahuna lawe ia mai a hoainu ae i ko akua.

Ia Kihapiilani i nee malie aku ai me ka aj>u awa e paa ana ma kona lima, pale ae la ke kahuna i ka pnku i nana aku ka hana o Kihapulani, e noho mai an'a keia wahine ui launa ole mai, a ia \va i holo aku ai na manao maka'u a j>au loa iloko ona, a haawi aku la no hoi keia i ka apu awa a me ka ai, a noho aku la keia me ka nana pot\o ana oiai ua uhi aku la ka lauoho iluna o ka moena (ua olelo 0 Kihapiiiani iloko ona, aole ana wahine i ike maka elike me ke kino kanaka o ke akua o launa;) a he oiaio na mea a pau a ke kahuna i olelo ai imua ona. A pau ka ai ana a ua Kihawahine nei, huli ae la oia a olelo pu me ke kahuna, a pau ka olelo ana, hai mai la ke kahuna ia Kiliai>iilani i na olelo īnai a Kihawahine mai, oia hoi keia: Eke alii—e, ke hai mai nei ke akua ia'u e ku ana oe i ka moku

a e hoonoa nuia aku au ia oe mamua 1 na mea e j)ili aha iaia nei, alaila kuh'kihi aku au ia oe i • kahi ou e noho

mua ai a e nana pono oe īaia nei }>au kuu hana ana, hoomaka koke ke kahu,

na e pule a me na mea a pau e pili ana i kana hana no- ka hoonoa nna, apau ko ke kahuna inanawa no keia mea a hoopau mai ia oia i na mea ana i hoolako ai ia Kihapiilani, a ma ia hope iho, hoomaka mai la ke kahuna e hai pololei me ka oiaio ia Kihapiiiani. Nolaila, e nana oe e ka mea heiuhuhi ma na kuhikuhi a pau a ke kahuna i i kahi a ke alii nona keia moolelo i hele ai imua o na kahuna o Maui, a hiki wale i ka halawai pu ana ona me kona kaikoeke alii me Umi a ],iloa me Hawaii. Ia Kihapiilani e n ho ne : , ua hoolei pau aku la kona mau nanaina inaluna o Kihawahine, olelo mai ia ke kahuna: E, auhea oe e ke alii, ke h.ii aku nei au la oe, aia no ko wahi e ka koke ai la i ka moku o M.iui nei, p ko holo no i Hawaii la i ke kuikuaana Haku o olua i o Umi b, a nana e hai mai ia oe i ko wahi e ku ai ka moku 0 Maui nei, no ka mea, ua waiho iho oia i kana huaolelo kauoha ia oe a :ne ko kaikuana mamua at o kona hoi a< a 1 Hawaii me ke kaikuahine o o!ua me Piikeapiilani, a penei na huaolelo a Umi i hai ilio ai ia olua e na *lii a ua nui ka poe i lohe ia olelo ana a ke kaikoeke haku o olua penei: E ke hoi nei maua ia Hawaii, a e noho olua me ka nana aku a nana mai—a inai kue ko olua noho ana o olna no maluna, mnlalo aku na 'lii a me na makaninana. E noho olua me ke kue ole ; a e ma lama i ke kanaka nui a kanaka iki, oiu no ka mea e make ai o ka hoa paio, a e malama i ke Akua o oukou a me.ke

K.iin;;..:. .1 ia i t!.i ka i;e ;• >.ti ke Aki.a m.ii, a ; 11•;;t e iiai mai ka pon.» a me ka hewa. uo ke knhuna ka «>ie!«» an.i " He a!a iki ku kahuna; " o .>!ua n.> !!<«•, ma M.mi. 1 <» maiia mai no iv..-i ma ll.iw.ui, .ika. i h->i m.i'aa a hi.ki i Ha\vaii--a !v>;>i«>:ie m.īi ua !ie\va k«> «>!ua inmn ana, a!ai!a. imi ae no ia'u ;• !«>aa i ko'll aina. a na'u no e kuhiku'ii inai i kikahi o ol'.ia 1 ka!ii e n ilia Mni ai. Oia iho ia ka olelo a l'mi la i hai iho ai. he huao lelo keia i hai ia i ke akea, aole ma kahi malu, ma keia olelo a ke kahuna e hai nei, akahi n«> o Kihapiilani a hoomanao ae i keia olelo kauoha a l'mi ia laua, a j>auhai ana a ke kahuna, ]>ane hou mai la oia ;e kuhikuhi aku au ia oe i ko wahi e jiono ai eke alii.

E hele ae me kau wahine, aole he kanaka hele j>u meolua o hewa auanei; apopo ea, a!a ae la kakahiaka nui, paina a maona a jiau alaila, o ka liuliu no ia no ka hele, haawi iho i ke aloha i ka l>oe o ka hale, mai nana ia lakou a me ou niakuahonowai, aia a ku ka makaia alaiia !m!i mai naua ia hope nei, a manao ae he lehulehu. Nolaila, e hele oe, aia ke kaliuna ki i W'aiehu kahi i noho ai, nana e hai mai i ko wahi e ku ai ka moku. A i hiki oe ilaila, ai j>ono kan:i kuhikuhi mai ia oe, alaila. kii mai i ko kaikuaana e kaua, a ina hoi nole e j)ono iaia, nana no e kuhikuhi mai ia oe i ke kahuna i ko wahi e ku ai i ka Moku o Maui nei, a mai j>oina nae oe e ke alii i ka hoomanao ana iaia nei, ( Kihawahine ) ai j)ono hoi kau hua-kai-a ku kamakaia—a noho i ka noho i ka noho Moi o Maui nei, e hihnai nialuna oia nei ke akua o oukou e na alii, a j)da hoi me ka mea e kamaiiio j>u nei me oe. A hele oe ika la apopo ea, o ka liele pu no ia me ko akua, a hiki wale i ka hooko ia ana o ko makemake, a o ka pau keia o ka'u olelo ana ia oe; ae aku la no hoi o Kihapiilani.

I ka j>au ana o na olelo a ke kahuna na emoole ua nalowale aku 1a ua Kihawahme nei a nalowale pu me na pono kapa a ]>au maloko o ua hale nei, a ma keia \va i haawi aku ai 0 Kihapiilani i ke aloha ike kahuna, me ka i aku heaha la auanei ka'll uku ia oe ? Pane mai la ke kahuna, hookahi no uku o lea noho ae i alii, a o ko'u wahi no hoi ko ke kahunn e niau no hoi au malaila. Ae wahi a Kihaj>ii!ani, a o ka pau no hoi ia aole he olelo ana i koe no ke kaliuna ma keia wahi, aia a hiki i ka liio ana o Maui ia Kihnj>ii!ani, a hiki hou ka moolelo i'Laiiaina, nlailu e kamailio pokole nona a e hele kakou iinua. Ma!io|>e iho o na kukai olelo j>okole ana a ke alii me ke kahuna, ua hoi aku !a o Kihaj.»iilani a hiki 1 kona hale, a ike mai la kana wahine a me na ohana.

la Kihaj:iilani ame kana wahine e noho nei malaila, huli pono akn la kona alo a nana aku la iuka o Hanaula a ike aku la keia aohe lie wahi Vau ao iki, olelo ae la oia i kana wahine. He mea e keia oka la. makani. Fehea oe i ike ai he la makani keia ? E huli ae oe a nana aku iuka o ke kuahiwi, aole he wahi kau ao.

la laua nei no e olelo ana, o ka halulu mai la no ia o ka makani mauka o ke kuahiwi, ao!c i liuliu iho o ka hiki koke mai la no ia o ka makani aofe o kana mai, ku ka ea o ka wili ka pualiiohio, ke hao la i na opala me na lau laau, mokaki aki la i na lae o Pajjawai a mc Anehenehe, ku ka imu puhi aka a l e ika moana; he Kaumuku ka inoa o keia makani, aia inaloko o keia mele e lona hou ai ua pohaku la i oleloia ai o Umulau, he mau mele hoala keia no ke alii aimoku, a eia maluna oka AToi Kalakaua i keia wa. A penei ua mele la: "E ala ae e Kalani ua ao ua mala[malamaj

Aia o Kapea ma la iluna, Ua hiki mai na inaka o Ululau, Ke hoolale mai la ke kupa holowa [o Ukumēhame,] Na lae makani kaohi waa o Paj)awai, .Na lae makani o Anehenehe la e— [ —e ala oe." Ma keia wnhi e wailio i ka olelo ana no Kihapiilani, a e olelo kakou no ke kahuna o Waiehu, a me leona ike ano kahuna a kilokilo. I ke kakah:a':a nui o ua la nei, ala ae la kahuna nei a hele aku la i ka mahiai Lo-i a iaia e kalu ana i ka nahelehele o ka Lo-i, ua heomau oia i ka hana ana a hiki wale i ke awakea, hoi ae la keia a noho ma ke kuauna, huli ae ]a k . ia nana pono iluna, a ike mai l.i keia ī ke kau a keia mau ao opua e k£tu pono ana iluna ae o Aalaloloa, a i

i. >;..i lioo'.m.u» t >i i'O ;m:i. ua |>iii keia 111.1:1 a<» (»j»ua i :ia a!ii tmi. Pan«- niai !a lv.i wahme nn* ka leo nahenalu'. ke e a 110 hoi ua helo ana au i keia la ? h.unau ae la na lima o Kihapiilani i ko:u waha. a ma ia mea i 1 i00!:(">•) ai kana wahine a ninnu hoii ole mai 1 kana kane alii a liuliu īki, olelo akn !a o Kihapiilani i kana wahiiu- e lioi iloko oka hale. Aia !aua i hoi aku ai ilt>ko o kn liale, hai aku la ke aliikane i kana wahine m.\i ka mua a ka ho]>e elike me na o!elo a pau a ke kahuna. a olelo hou aku la oia : l'ehea iho la la kou man;io ia mau ole'.o la ? Pane mai la ka waiiine, aole a'u olelo no ia mea. ma kau wale ik» au e hoololie aku ai, oka pono e loaa mai ana ia oe, oia no ko'll pono, aooe i ka pilikia o kaua pu no, a<j!e a'u nua e hoole aku ai i kau olelo e kuu haku alii ; he mau iwi make keia niamuli ou eke a!ii. Ma keia mau olelo a kana wahine, ua lilo īa i mea maikai i ko Kihapiilani manao. xMa ia po iho, ho .omakaukau iho la !aua no ka hele ana, aole i loaa ia la :a ka hiamoe ana a hiki wale i ke kani ana o ka moa-kua-kahi, ala ae la laua nei, a hoala akn Isl i ko laua mau kanaka ; ala mai la na kanaka a ho a ae la i ke kukui, a hai aku la o Kihapiilani i kana olelo hojje loa. Auhea oukou e ko maua mau o!iana, ke hai aku nei au ia oukou, eia maua ke hele nei e imi i kahi e pono ai kakou ke no!io ma keia mua aku, a e lawelawe aku no na lima i na mea e pono ai ko oukou noho ana, a e hoolohe aku no hoi i ka olelo a ke alii, a e noho nui me ia a i lohe ae oukou aia maua i Hawaii, alaila ea, pau ko kakou pilikia. A iloko o keia wa a Kihapiilani e olelo nei, aole he mau waimaka paa o kona ohua 2 110 ka manawa hope a ke alii e olelo ana, pane hou iho la oia imua o lakou : E hoomanawanui pela ka ilihune a ku au i ka moku o Maui nei, alaila, pau ka pilikia ; o-ka pau no ia o ka ke alii mau olelo ana, a haawi aku la i ka olelo hope loa, aloha oukou ; eia maua ke hele nei, a mai hai aku i kekahi poe ke ninau mai īa oukou ; a pau na olelo ana me ko ka lule poe, o ko laua nei puka aku la no ia a he!e, oiai ke pualu nei ke kani ana a ka moa a ke moku mai la ke alaula oke ao, ke awiwi la laua nei i ka hele a hala 0 Makila a me Launiupoko, hiki aku la laua nei i Kulanaokalai ohi leai o ke ao ; hele 110 laua nei a hiki i Olowalu, ke hele mai la e maamaama loa ; hele nku laua nei oke one a hiki i Ukumehame, 0 ka malamalama loa mai la no ia ; ilaila laua nei i ike . aku ai 1 ka poe lawaia neliu, e kuu mai ana i ka upena ma kahakai. Olelo aku la o Kihapiilani i kana wahine, mai hele aku kaua ma kahi oka poe lawaia, e ike mai auanei ia kaua, nolaila, he pono e hele loa ae kaua ma ke alialia ; ae mai la ka wahine a o ko laua nei hele aku la 110 ia a hiki i Palaau, ike aku !a laua nei i na kukuna oka la e halaoa mai ana maluna o ke kuahiwi o Haleakala, au aku la laua nei a j)ii ana i na pali o Aalaloloa, he!e aku !a a hiki i ke kahawai o Manaw:.inui. pii ma kela aoao o ua kahawai nei, hoomau aku la ka liele ana a hala mai la he mau wahi alu, a kiei ana ma kela t aoao e nana iho ai ia Kapoli a me Kamaalaen, malaila * laua nei i hoomaha iho ai, liuli aku la nana 1 ka waiho mai o ke kula o Kamaomao, o ka moe kokolo mai aka uwahi o Kula i ka lawe a ke ahe kehau, aia ma keia wahi a laua e hoomaha nei, aia malaila kekahi pohaku nui palahalaha o Umulau ka inoa, aia keia pohaku mauka o ke alanui.

Ma keia wahi o keia moolelo : Kae mai ia'u e ka mea heluneu, e hooakaka iki aku au no keia poluiku, malia o hahalawai me ia [)onaku malaila ma keia mua aku. He pohaku kanaenae mau ia keia e ka huakai malihini i ka wa kahiko ama leeia pohaku i pakele ai kekahi kanaka i ka make i ka wa kaua. (Aole ipau.)

i Ka Fiva i laha nui ae mawaena ona makaainana a me ka poe kiekie ī keia mau la iho nei—ka Fiva Holo Balota Lunamakaainana. Mamuli o ka paa loa o ka mea knkau moolelo o Raiana Hu oia o Kukahiko i ke ko —ke hele no ka hooikaika ana i ka aoao Kuhina, nolaila aōle i loaa mai ia makou ke kope o ka moolelo no ke pai ana i keia pule. E loaa mai ana paha ke kope o ka mooleio i keia pule ae, aole paha, na ia puie no e hoike no kana iho. .