Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIII, Number 7, 16 February 1884 — Page 1

Page PDF (1.56 MB)

This text was transcribed by:  Uluwehi Sai
This work is dedicated to:  Ia Kekaipo'i Alvarez

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII

BUKE XXIII, HELU 7. HONOLULU, POAONO, FEBERUARI 16, 1884. NA HELU A PAU 1159

 

NA HOOLAHA KUMAU.

 

MAIKAI KA HOI KA PAPA

 

@

 

@AA@OKOU HALE!

 

NOHEA LA?

 

KA I NO HOI NO KAHI O

 

WAILA MA!

 

@, O@I @A @ O @ O MAKAWAO I KA UA MEA O @

 

NA PAPA! NA PAPA!

 

A ME

 

NA PONO KUKULU HALE

 

O na Ano no a Pau.

 

@A MA KE KIHI O NA ALANUI

 

Papa me Moiwahine,

 

HONOLULU.

 

@ ai e like me ka makemake @ ke

 

KUMUKUAI MAKEPONO LOA,

 

PAPA! PAPA! PAPA!

 

NA PAPA HULUHULU,

NA PAPA MANOANOA,

NA PAPA I KAH@A,

NA PAPA KEPA,

PAPA HOLE KEOKEO,

PAPA HOLE ULAULA.

 

Na Laau, Na Laau.

 

NA KUA,

NA KAO@A,

NA @AHO

NA MOLINA,

NA PEAPEA.

PINE HULUHULU,

PINE I KA@A.

 

NA PAPA A ME NA LAAU ULAULA.

 

P@ ULAULA,

P@ KEOKEO,

PANI PUKA,

PANI ANIANI,

PANI PUKA ANIANI,

PUKA OLEPELEP@.

 

PENA

 

O NA ANO A PAU,

 

Hulu @a mai ka hihi a ke nui,

A@la Pena,

Aila Hoomaloo,

Wanui, Pale.

 

NA KAKO O KELA A ME KEIA ANO.

 

NA AMI PUKA HALE,

NA AMI PUKA PA,

ANIANI

 

PEPA HALE A ME NA LIHILIHI,

 

E loaa no malaila.

 

PAAKAI HELU I,

 

O

 

KAKAAKO ME PUULOA.

No ke Oala Kuike e loaa au na mea a pau i mua ae la no ke Kamukuai Emi @. O na @ me Hawaii a Niihau, loaa aku @ ho@k@ pololeila. E kipa nui ilaila i ike @aoi aiu.            905 tf.

 

NA HOOLAHA K@MAU.

 

PAPA! PAPA!

 

NO

 

ALLEN & ROBINSON

 

@  @

 

PA KUAI PAPA,

 

@

 

@.

 

Na Papa @ na ano a pau,

            Na Pap@ a pau.

            Na @ Ulaula.

            Na Pili Ha@ K@k@,

            Na Papa M@ina,

            Na Papa H@ani Ha@.

 

Na Pena a me na Aila Pena!

@ a pau.

 

Na P@ Puke @

            Na @ani Pu@ A@ani.

            Na Pani Puka a me

            Na Olepelepe.

 

NA LAKO KUKULU HALE

ONA ANO A PAU!

 

E @aiia ma

 

KE KUMUKUAI HAAHAA LOA

O k@ Makeke.

 

Papa! Papa!

ALA MA KAHI O

LEWERS & COOKE,

@

Ma ke @ Papa a me Moi.

I @

PAPA NOU AIKI.

o kela a me keia ano.

 

Na Pani Puka, Na Puka Aniani. Na Olepelepe, Na Pou, Na @. Na Papa Elele, Na Papa @ M@u@ loa

Na Pili o na Hale o na Ano a Pau.

 

Na Papa Hoonani. Na Pena o na Wai e pau,

            Na Kui mai @ Nui a ka M@. Na A@i

            @, No @ Aniani. Na A@

            e na @ a pau. Na Aila Pena, o

            kela me keia ano@Na Aila Hoomal@, He helulehu wale,

Na aila e ae o na

ano a pau.

NA WAI VANIKI

 

A ME NA

 

WAI HOOHINUHINU NANI !

 

O NA ANO A PAU LOA,

NA BALAKI ANO NUI WALE.

A  @e hai ia aku nei ka @n@ i na Makamaka a

            pau, ua makaukau keia mau Makamaka

            o oukou e hoolawa aku ma

            na mea a pau e pili ana

            ma ka laua oihana

NO KA

 

UKU HAAHAA LOA.

E like me ka mea e holo ana mawaena o

LAUA a me ka MEA KUAI.

E Hele mai ! E na Makamaka !!

A e @wa a@ h@i k@ oukou makemake

me ka @lu@l@ a me ka maikai.

 

LOLE MAKEPONO

 

Ke Kuike e loaa no ia ma kahi o

 

Kakela me Kuke.

 

E laa na

 

AHINAHINA, KALAKOA. KEOKEO, LEPONALO, PENA, AILA, AILA HONUA, ANIANI.

NA MEA PIULA,

 

Kopa, Aila Hoomaloo, Kui Kakia,

Pa keke, Pahu Kaula, Noho Lio, Hulu

Palah@, na Palumi, ahe agena

no na mokupuni o Hawaii

aei@o na @aina

ki@na@

Lainakini Maoli, Ki@ka, Palule Kalakoa

Alapia, Kelepa. Na Lole Kupono i

ka Wawae, Palule Huluhulu,

Na Lole huluhulu, Na

Ka hoohelo ana. @

Lole no @ni, Lihilihi,

etc.

@

 

Mikini Humuhumu

MAKEPONO LOA.

            A he m@

 

MEA AI KAHI:

 

KA PALAOA, KOPAA

RAIKI, PIA, H@H@

PAAKAI, HUAALA,

PIA KULINA, KOPE

@

 

Laau Lapaau Kaulana Loa

 

A DR. JAYNE,

 

LAAU HOOMAEMAE KOKO

            LAAU HOOPAU NAIO.

            PENIKILA, HUAALE,

            LAAU KUNU

 

            Me na Laau Hamo, a Pela aku

            @

 

KA MOOLELO O

 

Kihapiilani,

 

KA MEA NANA KIP@P@ K@

 

O OOPULOA, A ME KE @ PEPE

 

I MOLOK@

 

[KAKAUIA NO KE KUOKOA]

 

HELU 6.

 

HE mau alii e hiki mai ana imua ona la la , hoi koke aku la keia a hiki i ka hale, olelo aku la i kana wahine e hoomakaukau koke ia loko o ka hale a maikai, a pela no hoi i kona poe ohana, e kaka i ka wahie e h@ a i ka imu, e kaina i ka puaa a me ka Ilio a me na mea ai e ae; a ua hookoia keia mau olelo e kona ohana oiai, ua noho aku lakou a pau maial@ o na kahuna nei, a he mea haohao keia olelo a ke kahuna i kona poe ohana ponoi, a no keia manao kanalua iloko o lakou, oiai, aohe hoi he malihini i hiki mai imua o lakou, e makepono ai la hoi ke kalua ana o ka waiwai nolaila, ninau aku la lakou i ua kahuna nei. He waiwai aha keia e makaukau nei i keia wa ? Pane mai la ke kahuna. He alii nui, o Kihapiilani, ina iho a m=hiki mai, ina ‘ku i ke alanui kahi i hele mai ai, he hiki mai koe nolaila e awiwi oukou i ka hana ana; i ka pau ana o keia mau olelo, ua @ia na olelo a pau loa me ka hiki wawe a pau keia mau mea i ke kaluaia ia wa i olelo hou ae ai ua kahuna nei i kona poe kanaka, e ahele oukou e auau a pau ea, mai no hoi oukou a lalau aku, noho malie mai no oukou a hiki ka manawa e hiki mai ai ka malihini @ ae wahi a kona poe kanaka (wahiho @ k@ kakou olelo ana no ke kahuna ma keia wahi, e kamailio hou no ke alii Kihapiilani a me kona hiki ana imua o ke kahuna ma Waiehu.)

            Ia Kihapiilani a me kana wahine e noho nei ma ke alanui ma kahi e kela pohaku o Unula aia hoi haoomaka maila laua nei e iho a hiki ilalo o Kapoli, hele mai la o ke kula o Puhele a mamua aku oia wahi halawai mai la laua nei me kekahi mau kanaka e hele ana no kai o Kamaalaea me na haawe ukana, haawi aku la laua nei i ka hua olelo mua aloha a pela no hoi ua poe kanaka nei, mai Kalua mai nei e iho aku ana la makai o ke kaha i ka maauana wahi ai, a mai hea mai nei hoi olua ? wahi a ua poe kanaka nei, e hele ana i hea ? e hele ana maua i Wailuku a no ka liuliu loa o na olelo ana hookuu iho la ka lakou mau la mau ukana i lalo a noho iho la, pane mai la kekahi kanaka, e ai olua, eia ka ai a me ka @ e ai a maona, alaila ikaika na wawae i ka hele he mau aku no kahi i koe, aole i ike ia ku ko mua ai, he ai ka opu wahi a Hiiaka a no keia olelo maikai, ui ae la ke alii i kana wahine, e @ ka pololi a hiki i ka hale  kamaaina, a pau na kukai olelo ana, haawi na huaolelo hope, a o ko laua nei hele aku ia no ia a hele mai la no hoi ua poe kanaka nei me ka olelo ae o kekahi kanaka ia lakou iho e hele mai, me he kanaka alii @ i hele aku la@ pane ae la kekahi kanaka pehea oe i maopopo ai he kanaka alii kela e hele la me ka wahine ? ma kona mau helehelena a me na @ alii maluna ona, olelo hou ae la ua kanaka nei pela @ no paha me he mea aia o Kihapiilani la, pela na manao o keia poe kanaka i nalu wale iho @ no.

            Ia Kihapiilani ma e hele nei ike aka la laua nei i na kanaka @ mai ana i ke alanui, ma ke kahawai o Wailuku aole e kana mai ua mea o na kanaka, olelo ae la ka wahine i ke alii heaha la ka hana a kanaka e piha mai la i ke alanui ? hai ae la o Kihapiilani me he mea la he @. Ia @ nei i hiki ak@ ma @ wahi nei, hoomanao ae ia laua nei i ka hele ana mai kahi ae o na kanaka e piha nei he pohaku nui keia. Aia maluna p@ aku o ke kahuna o Waik@, mauka o ke alanui e hele mauia @i i kela wa. O keia pohaku k@i, oia @ palena o Wailuku a me Waikapu e waiho nei a hiki i keia la. A no ka manao o ke alii, o hooh@iia mai paha auanei @ua nei e na kanaka, nolaila hele no @ nei a @ o Kai@, aole no i @ hiki ana laua nei i Wailuku a i@ i k@ ma kela aoao. @ ak@ no laua nei ma ke alanui @ kai a @ e iho aku i ke kanawai @ Wai@ ae la o Kihapiilani a nana @ aku la @ka o kauhale e ku @ i ana@ ae la i kana wahine, me he @a la, a @ paha iuka o kela kauhale @ kaua @ e hele nei ? pela paha @ i a k@ wahine, aia no hoi iloko o @ man@ i ike hou mai ai ke kahuna @ ouli @ ke alii na kokoke loa e hiki i kona hale nolaila olelo koke oia i @ poe @aka e huai koke i ka imu, @  makaukau i na mea ai apau, aole no i @ pono na mea i ka lawelaweia hooh@ana ka wahine a ua kahuna nei. Eia @ keia mau mea ke pii mai nei la, he @ ane me ka wahine, puka koke mai ia ua kahuna nei iwaho o ka hale ku @alie iho la oia malaila me ka olelo ae i kona poe e noho malie iloko o ka hale me ka walaau ole, i ke kokoke ana mai o Kihapiilani ma e hiki mai pane koke aku la ke kahuna mama wale hoi ka hele ana mai o ka loa e kuu haku; kukuli iho la ua kahuna nei ilalo o hoomaikai aku la imua o ke alii Kihapiilani, Ku malie iho la ke alii me ka hoolohe i na olelo a ke kahuna; a pau kana kan@nae ana lawe aku la oia i ke alii i ka @ale o Mua a  o ka wahine a ke alii komo aku la oia iloko o ka hale hooma@kauia no laua, a pau ka hana ana a ke kahuna i ke alii i ka hale o Mua. Elike me ka mea maa mau i ua hanuna i ka wa kahiko; puka mai la ke alii me ke kahuna a hoi mai la a komo iloko o ka hale, haawi ka leo o ke alii a me kana wahine i ke aloha i na kamaaina.

            Ia Kiha@ ae la ke kahuna i kana wahine e kahili i ke alii a oia no ka manawa i paneeia mai ai na mea ai a pau i hoomoaia hokaia mai la ka awa a ku iloko o ka apu, pule ke kahuna a pau, a hoomu aku la oia ia Kihapiilani, me ka olelo aku e ai mamua e ke alii a komo ka ai i ka opu a maona alaila hai ka huaolelo o ka hele ana mai o ka loa aole i liuliu iho ka ai ana o ke alii o ka hoomaka mai la no ia o ka ona o ka awa o ke kau mai la no ia o ke ano i Heeia a hikikii mai la Kauaoena, a o ke oki ae la no ia o ka ai ana o ke alii a hoi aku la a ma kahi moe, a kau ke poo i ka uluna, o Welehu ka malama lilo aku la me Niolopua i ke kui pua mauu i ke alii i moe aku la ua olelo ke kahuna i kekahi mau wahine ona e hele e lomilomi i na wawae o ke alii a he kahili ka kahi wahine a pau ka ai ana a ka wahine a ma ia hope iho, kamakamailio pu ke kahuna me ia no ka huakai a ke alii i hiki aku ai imua ona hai mai la ka wahine, aole i maopopo ia’u ka maua mea i hele mai nei aia no i ke alii; aolelo aku la ke kahuna e hoi oe e maoe maluna me ke alii e hooluolu ai, a o k@ ianei hoi aku la no ia a moe mai la ma na wawae o kana kane alii. A noho pono aku la ke kahuna ma ke poo o ke alii e kiai ana, a papa aku la oia i kona poe, aole e olelo aku i kekahi poe e aku, ua hiki mai o Kihapiilani. I ke alii e hiamoe nei i ka ona o ka awa a hiki i ke aumoe puoho ae la ka hiamoe o ke alii ala ae la a noho iluna, nionau aku la ke kahuna i ke alii. Hewa ka noho ana me ke kaikuaana ea, ae wahi a ke ahi o keia ka manawa a ke alii i hai ai ina hana lokoino aloha ole o kona mua Lonoapiilani a me na olelo a pau a ke kahuna nana e ma@ i ke akua o laua: elike me na mea i hai ia ma na helu mua o keia moolelo.

            A pau ka ke alii hahai ana i kana mau olelo, pane aku ke kahuna, aia no ke wahi e ku ai i ka moku o Hawaii o ke kaikuaana haku o olua o Umi, a ina hoi e noho kaua ianei ea loihi ka imi ana i kahi e ku ai oe i ka moku, he mau kanaka iho no keia la e noho iho la o na wai nei. Eia nae la he nei lohe koke aku no paha auanei ko kaikuaana eia kaua ianei, o ke kii mai no ia ia oe e pepehi, a o ka make no ia noou hoi auanei ka make no ke alii ae @ wale aku no keia mahope ou.

            Nolaila, aole kaua e pono ke noho ia nei he uuku na kanaka, aia ke kahuna la iuka o Kula a ia i A apueo kahi i noho ai, nana e kuhikuhi mai ia oe i @ wahi e ku ai i ka moku o Maui, nei a k@ kau makaia i k@ kaikuaana, a oia la i lohe mai oe e ke alii, o kela uka la e noho mai la, he manoanoa na kanaka, ma keia olelo a ke kahuna, ua ae mai la ao ke alii. (E ka@ea heluhelu, ke hoomanao ae la paha @ i ka olelo a ke kahuna o Lahaina, i ka hookoia ana o kana mau olelo i kuhikuhi ai i ka mea nona keia moolelo.) ua noho o Kihapiilani me kana wahine ma ka hale o ke kahuna no na la ekolu ai ka @ o ka la, o ka la ia@ Mahealani ma ka helu a ka poe kahiko o Hawaii nei i ka po @ no, ua hoolako mua no ke kahuna i na mea ai a ke alii e ai iho ai a ku ae hele : I ke o o ana mai o ka leo o ka moa mua, oia hoi ka moa kuakahi hoa a aku la ke kahuna i ke alii e ala e a@ a maona, alaila hele aku i ka wa malumalu o hele iho auanei ka niho o ka la o ke kula e waiho mai la la, ae ke alii i keia manao o ke kahuna, a pau ka ai ana, o ka liuliu no ia no ka hele a pane mai la ke kahuna i kana olelo hope, hele mai la no oe e ke alii, hele pu mai la no me ke akua o olua, a kuhikuhi pono mai la ke kahuna i kahi e hele ai, ae aku la no hoi ke alii, ia manawa i puka mua mai ai ke kahuna i waho o ka hale a pelu iho la na kuli a kau iho la na luna o ke alii maluna o kona poo, a hiki i ka wa i pau ai o kana pule ana, alaila, hookuu aku la i ke alii e hele e imi i kahi e hookoia ai ka iini a me kona makemake, ia laua nei i hele mai ai, ua waiho aku la ke alii i kona aloha i ko ka hale poe.

            I ka po ha pono ana mai o ka leo o ka leo o ka lua o ka moa, ua hele pu mai la ke kahi kanaka me ke alii, na ke kahuna i hoouna e kuhikuhi i ke alanui e hele ai no ka mea he poeleele, ia manawa i hoolele ai ke alii ia Waiehu, o ua kanaka nei ma mua a mahope mai ke alii, o ko lakou nei hele mai la no ia a hiki i Wailuku, iho pono aku la i kai o Pohaku pii aku la maluna o ke kualapa one o Makanipalua ka inoa aole i e@, hehi ana na kapuai i ke one hone o Kahului, ilaila @2 alaula o ke ao, a hala kau h@ Kahului mahope o lakou nei i ka polehulehu, kokoke lakou nei e hiki i kanaha me Mau@ni, o ka malamalama loa mai la no ia, a hiki lakou nei ma kapa o Kanaha, hoomaha iho la lakou nei malaila a liuliu loa hooma’u iho la na maka i ka wai, a pane mai la ua kanaka nei i ke alii, ianei au e hoi ai, oiai, ua malamalama ae la no, a oia no ka olelo ka@oha mai nei a ke kahuna ia’u, ae aku la ke alii, a kuhikuhi pono mai la ke kanaka i ke alanui e hele ai iuka o Kula, me ka i aku, e nana pono oe e ke alii i kela puu e ku mai ia i uka, o Puupane ia, oia o Aapueo aia ilaila kahi i noho ai o ke kahuna i kuhikuhiia mai nei ia olua, a pau na olelo ana haawi ke aloha, a hoi no hoi ua kana nei, a hele aku la no hoi ke alii me kana wahine. ( Ma keia wahi e waiho ai i ka heluhelu ana no Kihaplilani no ka manawa, a e kamailio kakou no ke kahuna iuka o Aapueo a me kana hana a he like no na ike me ke kahuna o Waiehu i hala aku la. )

            Ia Kihapiilani ma e hele nei ma ke alanui, aia hoi ke kahuna e noho ana ma kona hale ma kahi i oleloia ai, aia @a i nana mai ai i kekala, ike mua mai ia oia i ke kau a ke ao opua iluna o ka lewa, a liuliu kona nana ana, hoomaopopo oia he mau alii nui e hiki mai ana imua ona, a koho no oia i kona manao, aole he alii e ae e hiki mai ana imua ona, o Kihapiilani no, nolaila, olelo koke oia i kona poe e kalua ka puaa a me ka Ilio a me ka uwala, a o ua kahuna nei no kekahi i lawelawe pu ma ka nana ana me ka wikiwiki loa, o ke poi @ ku no ia o ka imu, aole i paa ka hana ana o loko o ka hale,hooho ana kahi poe kanaka, eia ae keia mau mea la ke hele mai nei, a no keia leo hooho, ua paiwa koke ka manao o ke kahuna—a huli koke oia e nana pono, ike aku la oia o ke alii i@ no e hele mai ana iloko o ka ua kilihune ukiukiu aia hoi ka ua koko me ke anuenue ke uhi paa iho la iluna o P@up@ne a me ke alii e hele nei, a he mau hoailona keia i pili i na lii  nui o ka wa kahiko mai ka po mai—a hiki i keia wa, nolaila, E ka mea heluhelu, ae ae mai ia’u e hahai aku i kahi mea i ike pono ia e na @ kanaka ma Honolulu nei, no keia mau ano hoailona e pili ana i nalii nui, a i mea e  maopopo ai, apau ke kuhi@wa, ka mea a na ili keokeo i olelo ai he hoopunipuni na moolelo o Hawaii nei a mahope i ho o ko’u wehewehe ana, e nee hou aku no kakou imua i ka mea nona ka moolelo.

            Penei e maopopo ai, i ka la i makaukau ai ke kino make o ka Moi Lunalilo e hoihoiia mai, mai uka mai o @Manaala, ka ilina’ili.

            Aia i ua la nei, ua hele nui mai ko na wahi a pau e ike i ka hoihoiia ana mai o ke kino make o ka Moi Lunalilo, he la i manao oleia e na ana, aia i ka wa i mehana iki ae ai, ua ahuwale na kuahiwi aole he k@ a@ aka ikeia aku la kekahi ae eleele i ka moana lilo e k@k@ ae ana i ka ikikai o ke kai @ li@ a @ ke @ koke mai la no ia o ka uila, aole i e@, ua kau koke keia ae nui maluna pono o na kuahiwi o Oahu nei ia la a haule mai la na pakaua, aole @ kana kana mai, a me ka manao kanalua o na mea apau, aole e hoihoi ana ke alii malokoo kona hale e ku nei, a eia ka olelo a Kanaina i hai aku ai i ke keiki alii i make iho nei Leleiohoku, o keia ua , he mea malie wale no ina e puka mai kuu alii mai loko mai o ka hale l@na, alaila, o ka malie no ia o ka ua, he mea oiaio keia olelo a Kanaina, aia iloko o kela manawa i hoihoiia mai ai ka Moi Lunalilo, ua malie ka ua, ua lohe ia ka leo o ka hekili, e poina ana iloko o ka lewa ua noho pono ka ua koko maluna o na pua, a me na anuenue e pipio ana a ua i keia na manu no na kuahiwi e lele mai ana, e kani ana na leo me he kahuli la, i ka aneane ana @ku o ke kaa o ke alii e komo i ka puka pa o Kawaiahao, ua ike ia ka iho pololei ana iho o ke kiahi @ila mai ka lewa mai a ku pono maluna o ka opuu Kalaunu o ke kaa o ke alii, alaila ho@ maka e holo imua, a o ka hekili hope loa keia o ke kani ana me ka ikaika, a o ka pau noia, a oia ka mea i olelo ia ai, he alii nui o Lunalilo ua ikeia e ka po, no ka mea, aole i haawiia mai ka leo o na pu o Puowaina, aka, aia kona pu ma ka lani, he @ kani ana o ka hekili i helu maopopoia, a he mea oiaio keia mau hoike a ka mea kakau moolelo, a he mea ua ikeia e ka lehulehu i ua la ala.

            @alanui ma kahi e kokoke aku aa i ka hale o ke kahuna, ua hoouna mai la ke kahuna i kekahi kaikamahine imua o ke alii e hele aku nei : nolaila, ua hele awiwi mai la ke kaikamahine a hiki ana keia im,ua o ke alii me ka haawi aku i ke aloha a pane aku la oia i ke alii : E ka malihini alii, he wahi elele au e hoounaia 0iai nei e ke kahuna e hele pu aku me olua a hiki i kela hale e ku mai la, kahi hoi o na kanaka e paapu mai la mawaho, oia ka hale o ke kahuna, ina nolaila ka huakai a ke alii : pane aku la ke alii ae, nolaila no ka maua huakai i hele mai nei, wahi a ke alii @ a o ko lakou nei hele pu aku la no ia a hoea i ka hale. Ia lakou nei no e k@ ana mawaho, ua maluhia ko ka hale poe mamuli o ka olelo papa a ke kahuna ; puka mua mai la ke kahuna i waho a kukuli iho la oia me ka hoomaikai ana mai imua o ke alii, a pau kana hoomaikai ana, lawe aku la oia ia Kihapiuilani i ka hale o mua, elike me ka mea mau i na kahuna oia au ; a e ka wahine hoi, ua komo aku la oia me ke kaikamahine iloko o ka hale ; a liuliu iki, hoi mai la ke alii me ke kahuna a komo ilo0ko o ka hale, a haawi ae la i ke aloha ; ia manawa no i hoolaie ae ai ke kahuna i kona poe kanaka e hoomakaukau ka ai a me ka ia, a laweia mai la na mea ai a pau imua o ke alo o ke alii a me kana wahine, a pane mai la ke kahuna, e ai mamua e ke alii a maona, a kuu iho ka nae alaila, hai mai ka huaolelo o ka hele ana mai o ka loa o ke kula la e kuu haku.

            Ua maikai keia mau olelo a ke kahuna i ka manao o ke alii ; a pau ka kealii ai ana me kana wahine, holoi ka lima a pau, @ ae ia ke alii a hoi aku la maluna o ka @ moena, a huli pono mai la ke alo o ke alii imua o ke kahuna.

            Olelo aku la ke kahuna ; ua hewa palia ka noho ana @ e kuu haku alii me ko kaikuaana ke hiki nei oe imua o’u? ae aku la o Kihapiilani. Pehea ke ano o ko olua noho ana ? @hai aku la o Kihapiilani i na hana kumakaia a pau a kona mua, mai ka mua a hiki wale i ka hoike ana o ke kahuna i ke akua o laua, elike me na mea i hoike muaia ae nei.

            I ke alii e olelo nei, ua hoolohe pono ke kahuna i na olelo a pau a ke alii, a ma kona noonoo ana he mau hana k@ ole keia a Lonoapiilani i ke aloha ; oiai, aole o laua wehena aku mai ka papa hookahi mai, nolail : Pehea la kou manao ana e ka mea heluhelu ? aole auanei elike me Kaina i pepehi ai i kona kaikaina ia Abela, ka mea hoi nona ke koko i hea aku ai imua o ke Akua ? )

            Mahope iho o ka pau ana o na olelo a ke alii, i mai la ke kahuna, ua hiki ae nei no olua ma kahi o ke kahuna ma Waiehu ? ae, wahi a ke alii, o kana mea no i olelo mai la ia oe, oia no ka u e hai aku ai ia oe a me kau wahine ; e hele no oe i Hawaii @ haku o olua, @ ka moku o Maui @ kaua ke @ ia Kuia nei@aku nae hoi k@ pono ; aka i lohe aku keia @ makaukau.

            A pau no hoi ka ke alii @ ana, @ ana wale ihola. Ma ia @p@ku ae la ke kahuna i kona poe @ iwaho ma kahi ma@ noho ai, i ole @ e @ mai @ ke alii mau olelo me ke kahuna, a @ iho la ka wahine ponoi a @ me ka mea p@ kahili, ma keia @ omaka aku ai ke kahuna e @ i ka manao o ke alii i hele mai @ aku la ke kahuna @ heaha ka @ kuu hau @ i hiki mai @ nei ? hai aku la no hoi o Kiha, @ na mea a pau a kona hanau mua i @ in@ ai iaia, mai ka mua a ka @ me kana olelo ana i ke kahuna @ ehu ; a oia no kana e hai nei @ huna o A@ Kula @ ana o ka ke al@ olelo mai la ke kahuna me ka h@ mai : E@ auhea oe e ke alii, @ ka’u mea hai aku ia oe @ e @ Hawaii i ko kaikuaana haku @ la. Eia ka lua o kuu manao, @ ikaika oe i ka ma@ alaila, @ ka ai a nui, hanau i ka puaa, @ moa, a me na @ e ae @ a o kahuna hoi aia nei kau wahine, e ku@  ke pau a me ka malu, @ penei ke @ e hana ai oe i ka ai, a me @ ae au a me kau wahine.

            Maia @ imu kahi iho oe mamua, a @ k@lena a nui ka waiwai, alaila, @ pu aku kaua e @ la i ka puaa @  me @ ke kanaka nui @ keiki e m@ ae @ aku oe i ka @ ke poi i ka uala, i kela @pela mau oe e hana @ kanaka ia oe ma ia hana @ e k@ lilo oe i mea @ ka @kanaka a pau i ka lokomaikai @ no oe e hoaloha @ i na @ a oia kuu manawa e olelo aku ai ia @ 3e hoala i mau halau, i hai @ naka e noho ai @ a@ mai ana kau olelo ke pane @ o lakou ; a pau na halau, @ mai ai i na kanaka a pau @ ka wahine a me na keiki, @ kou @luku ai i kau waiwai @ a o ke kapa hoi a ko @ ai, e haawi aku la mea @ naka ; a @ ka olelo ae i @lakou e hoole mai ana i make, no ka mea, ua @ lokomaikai nui e ke @ ike @ na kanaka.

            Ina e lawa elua man@ no’u ia no ke kahuna a m@ aku mano kanaka @ aku @ ia no ke alii, alaila @ kanaka. Alaila, @ mai @ ke alii i keia mau olelo @ kai no e pono ana au a kau @ hele mai nei ia oe e ke kahuna @ he mau hana @ aha iho la ka waiwai @ Eia ka waiwai, wahi @ a ike oe e ke alii a me a @ kanaka, alaila, @ ka ha@ maluna o lakou @ ka @ oe, e ke alii no kau @ wai i pau ia lakou a i @ ke kapa.

            Eia ka hana a na kanaka @ku alii, e p@ na kanaka @ eia ka @ o na laau a na @, he mamane a me @ nei mau laau e @ kanaka @ a, @ hikinui e @ i ka laau @ K@ i ka laau nui a me ka laau @ nui a me ka @iki a me @ lau oniu @ ike kaua @, eia ka hana ma ia @ ih@ na kanaka i ka @ laau, a makaukau na k@ ana i ka @ ihe @ no ia me na kanaka e @ kaikuaaana ia Honoapiilani e waiho mai @ Lahaina, @ ka make @ mai kaua ku aku @ noho mai la i Hana, ka mea @ malama o ka @ make keia ko@, o ka @ moku o Maui nei ia @ noa iho na mau kaaka la e @ la : o ko Honuaula o Kula nei. Haliimaile, Makawao, a i @ na Hamakua elua a me @ ka pau no ia o ka aina @ na Hamakua elua a me na @ ka pau no ia o ka aiana @  ka @ o ke ku no ia o ka mak@ aka, @iho kaua ai lohe e @ kaik@ eia kaua i Kula nei kahi i @ me ka makaukau ole @ kau @ a pau e olelo nei, aia ke kahuna @ Kaupu kahi i noho ai, aia i ku@ ma kahi e kokoke ana i ka @aloa, a oia ke kahuna nana e ku@ mai i ko wahi e ku ai i ka moku o Maui nei. (O ka pau keia o ka ke kahuna mau olelo ana i mua o ke alu)

            Aole i pau.)   

 

           

 

 

 

 

 

 

 

d