Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIII, Number 10, 8 March 1884 — KA MOOLELO O Ninauapoe. [ARTICLE]

KA MOOLELO O Ninauapoe.

OKO'U makemake e ike i ko'u makuakane ia wa no ike aku ia kona makuhine aole e |»a uisa kana mea aloha kana keiki; hoomaka ka ha-1 lia hookuu pono e imi i kona uiakua- > kane e like me na kauoha a kana kane • i hoi ai iluna, ia wa pane aku la kona mama me Lona mau waimaka helelei e kihea ana ma kona mau papalina, e ka lani opuu ouli, nana hewa, nana pono, nani ia ua lohe mai la no oe ia kolea o kahik], o ka muli no ia o ko mau ku|Mkane, aoie hoi au e aua aku ia oe. E hookuu aku ana au ia oe e like me na kauoha o ko makuakane i hoi ai i luna a ke ae nei au me ka hoohiki paa ma ka inoa ou mau kupunakane oia hoi o Kane a me Kanaloa, o hoi i luna. Eia no na kauoha a ko makua kane, ia'u e waiho nei, ia manawa pua mai la ka nani a me ka ui ula weo a nani hoi, aohe puu aohe kee o ke ku a ke keiki maikai mahina ke alo laumania ke kua, hoolale na manu o Laa i ka lakou apana hana o ke mele mai i na leo kani hone i ka pili o ke ao no ka mea ua makaukau loa ko lakou alii opio no ka pii i ka lewa nuu a haalele ia lakou. Ia wa no i hoopuka aku ai o Hina i ka ululehua, eia ko mau mea a ko makuakane i waiho iho ai ia'u, eia ko pua kea o kona inoa o Puane eia ka lua o ko malo ula pipio i ka lewa ku ka punohu mahope, a o kekahi mau mea elua oia hoi ka ahuula a me ka moena makalii a me ka pahu, ua lawe pu no o Ku ia mau mea au aia no ra mau mea me Ku, o na mea wale no keia i koe ia'u, o ka pua, a me ka maio. la wa no hoi o - Ninauapoe i hooholo ai no kona haaleie i ka honua nei. j Ia wa no hoi i makaukau ai laua me kona mama aloha keiki a kahea aku la o Hina i ka ululehua i na manu. E akoakoa mai, la wa, akoakoa mai la na manu i ke alo o laua nei a me ke kahuna. Hai aku la o Hina i ka ululehua e na makaainana manu o na kupuna o makou, ke haalele nei ka kakou milimili lani honua ia kakou e pii ana ia i luna i ka lewa lani e imi i kona makuakane ua hooholo mai la ka manao ae, no ka lehulehu. 0 ka wa no ia i hoene la mai ai ka ieo o na manu i kuu pau mai ai i na pana o na kileo ai pua lehua o ka waokeie, ke mele a na manu. Aloha no ia pua I lohia i ke onaona Ua hoohihi makou, E iai pono iho E heo ana i ka iu, Me mahina lailai Ninauapoe noke aloha Ua la. O ka haawi no ia o na kukai olelo ana. Ia wa o ko iaua nei pii aku la no ia, a komo ana i ka ululaau, a puka laua nei i waho, o ko laua nei hele aku ia no la a hiki i kahi e ku nei o Wahakii oiai ua ike e mai la no na kupuna akua o luna ia iaua nei o ke kumu no ia i ku koke ai o Wahakii ma ko iaua nei alo, a ike o Hina i ka ulu lehua. la wa no i kahea aku ai i kana lei aioha he keiki. E kuu iei o ka wa opiopio, eia ko aianui iake ku e pii oe a kau iluna o ka muo o ka laau aiaiia noho oe i luna o laila Eia na kauoha a'u ia oe, eia ko pua o Puane. Eia ko maio ula o pipio i ka lewa. Eia keia i pii oe me Wahakii a ioaa oiua i ka makani kona paa no oe a paa peia no oe e paa ai a pau na makani eha. Ia wa no haawi aloha no ia o laua nei, o ka hoomaka no ia o Hina e kahea; e Wahakii e pii ce a pa i ka lam a noho aku o Ninauapoe, o ka wa no īa o Wahakii i pii ai a hapahia o ka iewa o ka wa no ia i wili ai a lapuu ua laau nei, a poioiei oia mau no ka paa o Ninauapoe. A hoomaka hou no ua iaau nei i ka pii a hapalua hou no pa hou no ka makani he hele nihi, ia wa iapuu hou no ua laau nui nei a poiolei, ia mao ana ae, e paa ana no o N mauapoe, pii no ua iaau nei a hiki i ka pa hou ana o ke kolu o ka inakani, he hoolua ia wa no kpuu hou no ua laau nei a poiolei, pii hou no ua bau nei o ka ha ia o ka makani he Moae ku. O ke ku no īa o ka laau i ka paepae kapu o Kane, o ka wa no ia i haalele ai o Ninauapoe i kona hoa paio me na makani ino o ka lewa, a komo keia iio ko o ke aiaula a Kanaioa o ka wa no ia o ianei i hooouka ai kona mau kapuai

e hele e hehl i na kapu lani o.kona mau kupuna akua. la wa a ianei|e hele ana ike aku la keia i na hana?t k<£ luna poe. He laau pili oia hoi ka haiia o na au i hala, ia wa ike ia mai Ja keiki! kanaka maikai a nani e ka punohu a me ka ua koks <r, oia nei, ia'wr» pa kahea o kt o Koo- j lao, e mai e m eia ka j nani, eta ka ai, ke kapa ke ka e komo ai a ma<m| llaila manao ka huakai makaikai a k. . malihini. Hoole aku Ja keia i ka lakou Kahea mai 0 ko ianei hele aku la no ia a ke kahua maika. Ikeia mai la kei£ keiki kanaka ui aohe puu aohe kee ku a ke kanaka maikai, ku i lima i kahi lahilahi. r v * Hoomau aku la no keia ika hele ana aka, pa ana kahea, e k* kōiki, mai, eia ae ka halau, eia ae ka a j ka ia ke kapa, e komo e ai a hele aln ka huakai makaikai a ke keiki; aotfj»ane mai ua keiki nei. Ia wa oleb|£j»ai la ko luna [>oe eia ko luna nei «līna la he maika, a o ko ianei hele ak ' :1» no ia a ke kahua maika, aole ianei makahehi aku. la no keia e hele a ike aku la * &e kahua pah ee . f ■ J( Haalele keia t ke kahua j hoomau aku la no keia i ka hel aku la keia i kamalii e holo ana »*,va ianei. Hele awiwi aku la no ia o-Ni a hiki i ke kahua ke-a pua a malii, ku keia a nana i ka .l&kou Ia 1.. na. Ua ike mai la ka haie alii o Ku i ) eia wa i ke ku oka punohu ula i ke rf|iua ke-a pua a kamalii. Ke* uwa ttei kamalii i ka nani o Ninauapoe, ia-wa pau loa aku nei ka nui o kamalii i ii iilo ma kekahi aoao, a koe hookahi k %l A no ka ike ana o kar }Ji ī keia malihini. lioopau ae ia lako^ r > H nao ke-a hou ana i ka iakou mau pua, a lilo loa lakou i ka makaikai no keia keiki e ku nei iwaena o ka ua koko a 1 me ka punohu. I keia wa olelo aku la o Ninauapoe i kamalii, e hana oukou i ka oukou hana, aka aole hiki 1 keia poe kamalii ke kamailio aku, no ko lakou ike ana i keia mea kamahao o ke ku o keia keiki iloko o ka ua koko a me ka punohu. I keia wa kamailio hou aku la o Ninauapoe, e kamalii akamai ole i ke ke-a pua oluna nei, e ke-a pua kakou me a'u, ae aku la kamalii. I keia wa ike mai la o Kane a me Kanaloa a ia wa olelo aku la o Kane ia Kanaloa, e ka haku, ea mai la o Kanaloa, ninau aku la o Kanaloa pehea e hele pahakekahi o kaua e olelo aku ia Ku ? i keia wa olelo mai la o Kane, aole e kuu no kaua na ka haku alii no e huli mai oia he huakai iiuli makua kana, ae aku la o Kanaloa, ua pono ia i ko kaua manao Ia Ninauapoe e noho nei me kamali ia wa no nakolo ana na papa ku o k;. lewa ia Kanehekih, olapa ana ka uwila. Eia ka ninau a Ku, imua o kona al< alii noho mai la |Mtha keia mau elema kuie a o ka hana oie, hoonakulu wak ae ia no i na paia o ka lewa. A m; keia wahi e nana kakou ia Ninauapoe. I keia wa ke ike mai nei o Kawelok;. a me kona kahu i keia keiki ui a nan hoi. A me keia mau kanaenae i pua na ae ai oia. He nani ia me ka maikai Aohe wahi hoowaha a ka maka. Ke olelo aku nei o Kaweloka i kom* kahu e holo oe e nana i kela keik» kanaka maikai e poai ia mai la e kamalii, he ekolu mile ka mamao mai k«» Kaweloka hale aku a hiki i ke kahua ke-a pua o kamalil Ia wa no i naue aku ai ke kahu o Kaweloka aole nae 1 puka aku ua kahu nei iwaho, e holo mai ana ka pua a Ninaua)x>e, ke uwa n ai nei ka p£he a moe, uwa ka pihe a kamalii a moe. I keia wa ke kahea aku nei o Kaweloka i ke kahu e wehe ae oe i ke pani o ka puka maiie o komo mai ka pua a kela keiki ui lilo ia kaua. Ua wehe ae U ko&a kahu a hemo ke pani puka, o ka holo aku la no ia o Kaweloka a ku ma ka puka o ka pa. Ia wa no» ke komo mai ia no ia o Puane, eia kekahi poe kamalii ke holo mai nei ia wa no ua nalowale ua pua nei iloko o ka uoli o Kaweloka a ku ana nakeiki mawaho o ka pa. A kahea mai la, au hea la ka pua a ke keiki holo mai nei ? Olelo aku la khai kahu, aole maua i ike ia. mea! Hoi aku la keia mau keiki me ka neie, a hik£ imua o Ninau apoe alelo aku la ua poe keiki !a; ua lilo ko pua i ke kaikamahine ali ; e makou. Pane mai la o Ninauapoe; na'u oo <

ī kii aku. o ka hele aku ia no ia o Ninau-1 | apoe a ku ana manraho o ka pa o Kawe-1 (loka a ninau aku la o Ninauapoe. j ; Aia paha ia oiua kuu pua ? Hoole | ! koke mai la no o Kaweioka» aole ia \ \ maua; n aole no hoi maua i ike i kau pua. i Oielo aku la o Ninauapoe i na e kahea aku au i kona inoa, o ka wa no ia e kahea koke mai al Ia wa elelo aku ia o Kaweloka; aoie ia hoi e kahea mai i kau pua. I ike ia hoi ka olelo ana mai o kau pua, nui no kou hoopunipuni e na keiki wahahee, ma keia wa no hoi i hoomaka ai o Ninauapoe e kahea aku ika moa oka pua ana e Puane oke 0 mai la no ia o Puane. Ia wa no o ka oleio mai la no ia o Kaweioka e kii tnai oe iko pua iioko nei oka pa. Ae koke aku la o Ninauapoe. Hoomaka no ia o keia o ke kii aku 1 koi nei hoa pii iani, iaii nei i komo aku ai a kokoke i ke aio o Kawoioka i niai la ke kaikamahine neenee mai a kokoke i ioa no oke kokoke ana aku 0 Ninauapoe, oka wa no ia i huki ia aku ai o Ninauapoe komo ana iioko o ka haie o Kaweloka o ke pani ia mai ia no ia o ka puka oka hale, o ka paa aku la no ia o Ninauapoe i na lumi o loko. Ia laua nei e noho ana iloko o iea haie, eia hoi kahi kahu ke noke nei ka waha mawaho i ka nuku, a me ke kahea aku ia Kaweioka kipaku mai oe 1 na keiki lapuwale e kipaku mai oe e kealii i na pupuka au i hookomo aku la iioko, he oie nae ko laua ia mea a l>ane mai. I keia wa hoi oka pii aku la no ia o kahi kahu e olelo ia Ku ma ? o ka hoio aku la no ia oua wahi kahu nei a ku ana i mua o ke alo o ke alii, ea heaha kau i haalele aku nei i ke alii opio, ia wa pane aku la ua wahi kahu nei. Eke aiii i hele mai nei au ia oe aia keia keiki pupuka loa ia me ke aiii, ia wa o ka makaukau no ia ona kanaka e kii ia Ninauapoe. Ia wa no hoi o ka iho aku ia no ia o ke kanaka nui o ke kanaka iki halulu ana mawaho o ka haie. I na kanaka e makaukau ana ona no ka iho mai ua ike- mua mai ia no o Ninauapoe, olelo aku la ia Kaweloka, ei ae ke kii ia ma nei au e make ua puni o waho o ka hale i ka poe a ko makuakane i hoouna mai nei; aole nae i wawahi na kanaka i puka o ka hale, ia lakou nei e hoopuni ana mawaho o ka haie, aoie nae a ieo pane. Eia maanei kakou e ike ai ia, Kanehekili a me Kanewawahilani i hoo ,na mai ai i ko iaua mana e heie na kanaka a ku no i ko iakou wahi e ku ma:ie ai me ka oni ole, a me ka puka oie o ka ieo hawanawana, o keia a me keia, ua paa i ka mana o na kupuna o ua mau alii op'o nei, a o ke kali mai ia n •u o uka o ka iawe ia aku o ka j ioie nae he pii aku o kekahi kanakai īookahi, o ka hoouna hou mai ia no iu ) Ku i ka iehu o kanaka, oia iho no a ai iike no me kela poe mua peia no ,eia poe hou mai, heie no iakou nei a nki aku like no me keia poe mua ke ku malie i>ela no a pau loa kanaka o Ku i ke alo o Ninauapoe ma. la wa haohao ioa o Ku, no ke hoi oie aku o na kanaka o ka iho mai la no ia o Ku aku ana mawaho o ka j» ika pa, aoie nae he )eo pane o nn lehuiehu a pa»j, o Ku hai o kona wahi no hoi i ku ai, o ka puka pa malaila oia i ku ai aike ao ame ka po a haia ke anahulu, o ka manawa, no ia o Ninauai>oe i puka ai hele keia a haia ioa keia a komo i loko o ka hale i waiho ia ai ka pahu a me na moena makaiii ame ka ahuula komo aku la keia e noho ana no na kiai oia wahi e maiama ana no i na mea a Ku i hoohiki ai o ka po no hoi keia o Kane, oka hooeoaka nd ia 0 Ninauajx>e e hookani ika pahu. Ia wa no na kanakaa me Ku, a me, Welo ka i iohe mai ai i ke kani o ka pahu, e mele ana i ka inoa o Ku, a me Hina, o Ku no kuu makuakane o Hina nu kuu makuahine o Ninaupoe no ka iaua keikl Oka iohe ae la no ia o na mea a pau loa, a me Ku. O ka wa no hoi ia i noho ai na kanaka i lalo, oko Ku wa no hoi ia i uwe ai no ka lohe ana i ka !eo o ka pahu. 1 kani ai ia po a ao, oka hele no ia o Ku a hiki i ka hale i lohe ia ai ke kani oka pahu a hui ana keia me kana keiki i hanau uia ka honua nei me Hinaikaululehua, ilaīia iaua i ike ai me oa kupuna akua a pau o iuna kau Thomas. C P. Pwaa

j E kt*jKia. ! He malihini e kaaio ana, ike oia i | kekahi keiki e paiixii ma ; ie ana ika lio I o kona makuakane, a ninau oia : Manu ! anei kou lio ika hoio ana ? A pane oia, aole i mama loa, e hiki nae ke ku paa. He pono nui kela ke pili ia i kekahi lia Nui na lio i mama ika hoio, aole nae 1 maa i ke ku malie, a i ke ku a paa ma kahi i hoopaaia ai. Aole huki a moku ke kauia, a hemo ka pahu c oaa ai. Hiki ke hilinai ma ka lio i maa ike kupa3i ana. Aole nae no ke kupaa o na lio keia wahi pane o ua keiki nei. Ho manawa hoonaueue keia, he nunawa huki i o a ianei. he manawa hoo |kulanalana, e huki ana ka poe mea la:<ini kuai rama i ka poe ui i na hale ku ii rama, ka poe piliwaiw-ai i na hale pi iwaiwai, ka j>oe hulahula i na hale hula, ka poe hoopahupahu i na hale hoopahupahu. Ka poe inu rama, e koi ana i ka poe inu rama ole, e inu pu, i wahi kiaha hookahi, he mea liilii no, aole hewa ia. Ama na hoomana, ke poai nei na kahuna Moremona ma na aina Ha>vaii, e hoowalew. le ana i na kane a me na wahine e huli ma ko lakon aoao, ka aoao oiaio wale no ia, malaila ka mana e olai ka mea mai, a haalele ka mai uia. E na ui, e na hoahanau, e ao o hoo punipuniia oukou, e hoike i ka pono o kela lio maluna, e kupaa, mai oni, mai kulanalana, mai ae i ka hoowalewaleia, e kupaa elike me ka paipai ana ma Ep. 6; ii—l3. Hawaii.