Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIII, Number 13, 29 March 1884 — Page 1

Page PDF (1.53 MB)

This text was transcribed by:  Aloheac
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

BUKE XXIII HELU 13. HONOLULU, POAONO, MARAKI 29, 1884. NA HELU A PAU, 1165.

 

NA HOOLAHA KUMAU.

MAIKAI KA HOI KA PAPA

A ME

KA LAAU O KOU HALE!

NOHEA LA?

KA I NO HOI NO KAHI O

WAILA MA!

 

N@ AK@ N@ H@ @ KA KA @ O MAK@ KA @ MEA KA @

 

NA PAPA! NA PAPA!

A ME

NA PONO KUKULU HALE

O na Ano no a Pau.

MA MA KE KIHI O NA ALANU@

 

Papa me Moriuuhi@e.

 

HONOLULU.

 

E like me ke

 

KUMUKUAI MAKEPONO LOA.

 

PAPA! PAPA! PAPA!

 

NA PAPA HULUHULU,

NA PAPA MANOANOA,

NA PAPA I KAUHA,

NA PAPA KEPA,

PAPA HOLE KEOKEO,

PAPA HOLE ULAULA,

 

Na Laau, Na Laau.

 

NA KUA,

NA KAOLA,

NA AAHO,

NA MOLINA,

NA PEAPEA.

PINE HULUHULU,

PINE I KAHHA.

 

NA PAPA A ME NA LAAU ULAULA.

 

P@I ULAU@.

PHI K@KI@.

PANI PUKA,

PUKA ANIANI,

PANI PU@A AN@NI,

PUKA OL@,

 

PENA

O NA ANO A PAU.

 

Hulu Pena mai ka lullu a ke nui,

Aila Pena,

Aila Hoomaloo,

Wanui, Pate,

 

NA LAKO O KEI A ME KEIA ANO.

 

NA AMI PUKA HALE,

NA AMI PUKA PA.

ANIANI

 

PEPA HALE A ME NA LIHILIHI,

F loaa no malaila.

 

PAAKAI HELU I,

O

KAKAAKO ME PUULOA.

 

            No ke @ala Kaike e loaa no na mea a pau i m@a @e la m@ke K@makuai E@ L@ O na Keu@ha m@ Hawaii Niilau e loaa aku no k@ku hooko puloleila. E kipa nui ilaila i ike h@ auiaio. 905 @.

 

NA HOOLAHA KUMAU.

PAPA! PAPA!

NO

ALLEN & ROBINSON

 

Ua s@e ie ne @na

PA KU AI PAPA,

MA

Ka @n o Pukaka,

Na Papa U@ala na ano a pau,

Na Papa Paina o na ano a pau,

Na Pili Hale Ulaula,

Na Pili Hale Keokeo,

Na Pepa Mohina,

Na Pepa Hoonani Hale.

 

Na Pena a mo na Aila Pona!

Na @ pau.

 

Na Pani Puka a me

Na Pani Puka Aniani,

Na Pani Puka a me

Na Olepelepe.

 

NA LAKO KUKULU HALE

O NA ANO A PAU!

E kaana ma

KE KUMUKUAI HAAHAA LOA

O keia Makeke.

 

PAPA! PAPA!

AIA MA KAHI O

LEWERS & COOKE,

(O LUI MA)

m@ Papu a me Moi.

E l@a @i na

PAPA NOUAIKI.

o kela a me keia ano.

 

Na Pani Puka, Na Puka Aniani, Na Olepelepe,

Na P@, Na o@, Na Papa Hele, Na Papu

Ku, A me na Papa Moe nui loa

Na Pili o na Hale o na Ano a Pau.

Na Pepa Hoomani, Na Pena o na Mai e pau,

Na Kui mai ke Nui a ka Makalii, Na Aui

Puka, Na Ami Puka Aniani, Na Ami

o na ano a pau, Na Aila Pena, o

kela me keia ano Na Ailo Hoomaloo,

ha @ wale

Na Aila e ae o na

ano a pau.

NA WAI VANIKI

A ME NA

WAI HOOHLNUHINU NANU!

O NA ANO A PAU LOA.

NA BALAKI ANO NUI WALE.

A ke ia aku nei ka lono i na Makamaka a

pau, ua makaukau keia mau Makamaka

o oukou e hoolawa aku ma

na mea a pau e pili ana

ma ka laua oihana

NO KA

UKU HAAHAA LOA.

E like me ka mea e holo ana mawaena o

Laua a me ka Mea Kuai.

E Hele mai! E na Makamaka!!

A e lawa no hoi ko oukou makemake

me ka oluolu a me ka maikai.

 

LOLE MAKEPONO

Ke Kuike e loaa no ia ma kahi o

Kakela me Kuke.

E laa na

AHINAHINA, KALAKOA, KEOKEO, LEPONALO PENA. AILA, AILA HONUA, ANIANI.

NA MEA PIULA,

 

Kopa, Aila Hoomaloo, Kui Kakia, Pakeke, Tabu Kaula, Noho Lio, Hulu Palahi, na Palumi, ahe agena no na mokupuni o Hawaii neino na Lainakini-nao

Lainakini Maoli, Ki-lika, Palule Kalakoa, Alapia, Kelepa, Na Lole kupono i ka Wawae, Palule Huluhulu, Na Lole Huluhulu, Na ka hoohelo ana, Li Lole no pini, Lihilihi, etc. A ME NA.

 

Mikini Humuhumu

MAKEIONO IOA.

A hu mau

MEA AI KAHI:

KA PALAOA, KOPAA

KAIKI, PIA, HOOHU

PAAKAI, HUAALA,

PIA KULINA, KOPE,

-A HE-

 

Laau Lapaau Kaulana Loa

A DR. JAYNE.

 

LAAU HOOMAEMAE KOKO LAAU HOOPAU NAIO, PENIKILA, HAUAALE, LAAU KUNU

 

Me na Laau Hamo, a Pela’Ku.

@

OWAU A ME IA;

A I OLE,

OIA NO ANEI?

HE MOOLELO KAMAHO!

 

            IAU i haalele iho ai ia Adelaide, hoi pololei aku la au ma ko’u wahi rumi me ka naau i hooehaeha loa ia, a no kekahi manawa loihi wale mahope iho akahi no a hiki ia’u ke hoakakuu pono iho i ko’u mau noonoo no ka hoomaopopo ana i ka Adelaide pono no keia mua aku. Aohe o’u, ua akaka ae la he kaikunane wale no wau; aka, ua hoolilo ia ko’u mau noonoo ana a pau ma ke kau nui ana e ike iaia e hauoli ana. Heaha ka hewa ina wau e make no ka loaa ana iaia o ka hauoli? Ua aa loa au e komo iloko o kekahi pilikia no ke pale ana iaia, me ka manao ole ae no ka uku ia mai. Aka, no keia mua aku, aohe a’u mea e hiki ai ke hana aku o ke kali wale no i ka hopena e hiki mai ana.

 

            Ia’u e noonoo wale ana no pela, komo mai la ka manao iloko o’u e olelo aku ia Adelaide e hele kaahele, noai ma ia hana ana pela e hoopakele ia mai ai oia mai ia Salatela mai, a pela pu hoi e hoopakele ia ai oia mailoke mai o ka hopena weliweli e kau mai ana maluna ona no ke aloha ana ia Salatela. Aka, aole! ua kamaaina loa au iaia no ka hoopuka ana aku i keia manao: he manao paa kona; a ina hookahi ona aloha ana i kekahi mea aole e pau iki ana ia aloha ana ona.

 

            Ku ae la au iluna me ka malie a me ke kaumaha, me he la ua hana i kekahi hana luhi. Aole i holo pono ko’u mau manao no ka’u mea e hana hou aku ai; aka, me ko’u hoomaopopo ole, ua hopu aku la au i ka buke moolelo o Sir Malatusa, a huli iho la a loaa kahi a’u i heluhelu mua ai, e pili ana no ke aloha o ke kaikamahine ui ia Malatusa. Heluhelu hou iho la au, a ma ia hana ana pela, haalele mai la na manaolana ia’u. Aohe i aloha ia kela kaikamahine ui a ka Moi Ata i noi aku ai ia Malatusa e aloha.

 

            Paa iho la au i ka buke iloko o kuu lima, a hele pololei aku la ma ka hotele o Salatela e noho ana. Iloko o ka rumi mamua loaa aku la ia’u kana kauwa e hauhoa ana i kekahi pahuili nui, a e kau ana hoi maluna o ua pahuili nei ka inoa o Salatela. Na kuu olelo ana anei e hoomaikeike i kela po ma ka hale keaka e hoauwana hou ne aia?

            “E hoomakaukau ana anei o Mr. Salatela e haalele ia Nu Ioka nei?” wahi a’u i ninau aku ai i ke kauwa.

            “Ae,” wahi ana, “e holo ana oia i ke kakahiaka o ka la apopo, maluna o ka moku Kulanakauhale o Parisa.”

            “A!” wahi a’u i kaniuhu iho ai ia’u e lawe ia ana iloko o ka rumi hookipa, “i hookahi la i koe, a ina ua lohi loa wau!” a aole wau i hauoli a aole no hoi i minamina e holo ana oia.

 

            I ko’u komo ana aku e kulou ana o Salatela mamua o ke pakaukau, me he la e hakukoi ana o loko ona no kekahi mea. Mamua pono ona e waiho hamama ana ka buke Kauoha Hou, a e kau ana hoi kekahi kiruuku maluna o kahi kau.

 

            Ku ae la oia iluna i ko’u hookokoke ana aku, me ka hoano e ole ia o kona ano oluolu a mahamaha mau; aka, ua hoomaopopo lea aku la au i ke ano e o kona mau helehelena, a na ke akahai o kana kamailio ana i hoakakuu iho i ko’u manao kahaha no ke ano e o kona helehelena.

 

            Ua alualu a alua mai la kona ili, e kau ana na alu maluna o kona lae, ua hoohaikea ia kona lauoho eleele e ka hina, a o keia mau hoailona a pau aole i ike ia maluna ona mamua aku; o kona kino hiehie a ku pololei ua ano wiwi iho, ua ano aui iki imua na poohiwi, a ua hoomaopopo hou aku la no hoi au i ka lohi a ano nawaliwali o kana oni ana.

 

            Ma ko’u hoomaopopo hou ana iho me he la ua iwakalua makahiki i kaalo ae maluna o kona hokua ola maikai iloko o keia mau la pokole loa, a no ko’u kahaha maoli i keia ano e ana ua pahola aku la au i ko’u ike a pau maluna ona, me ka luki pono ole ia’u ke pane aku i kana mau kamailio mai no keia ano ok@ Aka ua k@ i@ mai ia o loko o’u e huli ae ma kahi @ a ia u e hal@ ana mao a m@anei o ka @mi ua kau aku la ku@ ike maluna o ke kii maluna o ke pakaukau mamua pono o Salaiela.

 

            I ko’u ike ana aku i keia kii, aole e hiki ia’u ke uumi iho i ka hoopuoho ana ae me ke k@haha, a ia manawa ku ae la au a neer@e loa aku la a kokoke i ike pono. Ua makaikai au i na halepai kii kaul@ pau o Europoa. o ua ike hoi i na @ii @ena nani loa a ka poe kaha kii kaula@a, aka, aole au i ike i kekahi mea e ike me keia mamua ma ka nani. Aole e hiki ia’u ke pale ae i ka noonoo ana o ka helehelena ponoi maoli keia o Iesu Kristo. a na Salatela no la i kaha. no ka mea, oia hookahi wale no iwaena o keia ao holookoa i keia wa kai ikemaka i na helehelena o ko kakou Ha@.

 

            Ulu mai la ka manao iloko o’u o keia kii o Iesu, ka mea i hana i na hana mana he nui, ka mea i ano aku i na keiki liilii iloko o kona lima, a o ka mea hoi i uwe ma ke kea me ka eha eha no ko kakou pon@, oia maoli no keia e like me ia i ike ia ai ma Galilaia. O kona kii maoli io no, me hela e kamailio mai ana, a me he la na ka hoomanao mau ana i ke ano o keia kii i hoauwana ia Salatela mao a maanei o ka honua, me kona hoopiha ia i ke aloha palena ole no ko kakou Haku.

 

            Ia’u e ho@mau ana i ka nana pono ana i keia ki@me ka hoopihaia o ko’u naau i ke we@w@li a me ke kahaha nui no Salatela, ia manawa i pane mai ai oia ia’u me ka leo laaluu:

            “Heaha la ke ano o ka helehelena maluna o kela kii? He nanaina hoomaau anei a i ole, he nanaina anei i piha i ke al@a? O ke poo anei kela o kekahi mea ola e like me oe a me a’u, o ke poo paha o ke akua? E hai mai oe ia’u i ke@io o kela nanaina?”

 

            Iloko o ka manawa ana i kamailio mai ai ua poina loa iho la au i kau’u mea i manao mua ai e kamailio iaia. Ua poina pu no hoi au ia Adelaide a me na mea e ae a pau e pili ana no ko’u manao i hele mai ai e ike iaia, a o ka’u mea wale no e ike nei o ke kanaka kulana hiehie a hanohano i ulupaia iloko o na la pokole wale no. Ina he ano hoomaau ko’u iaia, ina la paha ua hooloihiia e a’u ka hoehaeha ana i kona naau ma ka hoino ana aku iaia, aka, ua mahalo wau i ke Akua no ka hookomo ana mai i na manao kupono iloko o’u no ka hooluolu ana iaia. Mahope iho, pane aku la au, me he la he uhane hemolele kai iloko o’u:

            “Ke ike nei au ma keia kii, “wahia’u,” i ka helehelena nani o ka mea nana i olelo aku, “e haawi aku i ka Kaisara ia Kaisara, “ a o keia pu no hoi ka helehelena o ka Mea nana i clelo ae, “E hele mai io’u nei, e ka poe luuluu a kaumaha, a na’u oukou e hooluolu aku, Ke ike pu nei au i ka manalani e hoaiai ana maluna keia helehelena-he hoike ana mai a i ke Akua, a e kahea mai ana ia kakou e haliu aku i ke Akuna. O na mea e hoike ia mai nei maluna o keia helehelena oia no ke kauoha a Iehova ia waiho mai ai imua o kakou no ka pono o kanaka-a oia hoi keia, ka Pono a me ka Aloha!”

 

            I ka pau ana ae o kuu kamailio ana, noho mumule iho la maua no kekahi mau minute. Noho mai la o Salatela, me ka haliu ana o kona mau maka ilalo Mahope pane mai la oia, me he la aole oia i hoomaopopo iki mai ia’u:

            “Ka Pon@a me ke Aloha.” wahi ana, “ka hoopaiia a me ke kala ana-oia mea hookahi no. Aole wau e maha ana a hoea aku i@nua Ona. Ua olelo mai ka Buke Hemolele peia, ua olelo mai ke@a helehelena peia, a ke olelo mau mai nei no-a! he loihi loa, aole e hiki ia’u ke hoomaopopo ai! “Panee aku la oia i ke kii iniua ona, a iaia e nana pono ana maluna o nua kii nei, me he la e hapauea loa iho ana oia, a e elemakule loa iho ana hoi imua o ko’u mau maka, ia manawa oia i hooho ae ai me ka leo h@alulu, a ike aku la ae e haalulu ana oia: “E Kristo,” wahi ana, “Iesu o Nakaleka: o ka hoop@a oia no ka l’ono, a na ke A’oha wale no e kala mai; o ke kala ana oia no ka maha ana-a ahea la auaneia ane hiki aku ai imua ou i loaa ai ka maha ana?”

 

            Me ke kaniuhu waiho iho la oia i ke kii ilalo, a i ka alawa ana ae hoomanao koke iho la aole ia e noho mehameha ana. Ua ike oia ua lohe a ua hoomao@ w@ i k@n@ mea i oi@ @ n@ aka, ua @mi koke iho @ i k@ hikilele a pane mai la:

            “Ekuu aikane.” wahi ana. “e hahai aku oe ia A@elaide. oiai. e like me ka hoa@eale ana o ka anela i ka wai o Be@esaida, pela no i hoalleale @ @e @i oloko o’u e kekahi huaolelo ana i pane mai ai, a ina e loaa ia’u ka maha ma ia olelo ana, e kau mai no auanei ka loomaikai o ke Akua o Aberahama maluna ona.”

            “A heaha hoi ke kumu o kou hele kino ole ana aku imua o Adelaide e hahai ai i keia manao ou?” wahi a’u.

 

            Iloko o ia manawa nana mai la oia ia’u me na maka ano e, a ua like iho la au me kekahi mea e houhou ia ana o loko o’u, a pane mai la oia:

            “Ke hoea mai ia manawa e kaawale loa aku ana au mai ia Adelaide aku. Aole paha au e hiki hou mai ana ma keia aina mamua o kona mau la o ke ola ana: aka, “me ka pane nahenahe loa ana mai, “iloko o ke ao pau ole e hiki mai ana, e hoomanao mau ana wau ua haawi mai oia ia’u i ka Manaolana”

 

            Ia manawa haawi aku la au iaia i ka buke moolelo o Sir Mala@usa, me ka olelo ana aku iaia e heluhelu. Heluhelu malie mai la oia i ua buke nei, a i ka pau ana hailena ae la kona nanaina, me he la @a halawai mai la oia me kekahi pilikia ana i ma@o ole ai e hiki mai ana, a i kona pani ana iho i ka buke a haawi mai la @a’u, ia manawa oia i pane mai ai:

            “E kuu aikane,” wahi ana, “he moolelo kaumaha loa heia; aka, no Sir Malatusa iho aole iki oia i hana i kekahi mea e aloha mai ai keia wahine iaia.”

            “Aka,” wahi a’u, “ina paha oia i noho ilaila, ina la paha ua komo ka manao aloha iloko ona no keia wahine? Noai paha no kona hopena weliweli ke kumu i aloha loa ai keia wahine iaia. O ke ola ana o keia wahine he wahi mea uuku loa ia iloko o kona, a ina la paha ua hooluolu ia mai oia ma ka hoohauoli ana aku iaia.”

            Haeleele mai la na maka o Salatela i ka pau ana ae o ka’u kamailio ana, a kakana ae la kona leo iaia i pane mai ai:

            “O keia malatusa,” wahi ana, “mamuli o kona ola loihi ana, ua hiki iaia ke ike i na mea e hiki mai ana maluna ona ma keia mua aku; he hiki iaia ke ike, mahope aku o ka hauoli o keia wa e hoea mai ana maluna ona ka ehaeha luuluu a kaumaha iloko o ka hopen. No keia Sir Malatusa aole ana wahine-he luahi wale no na ka make. E noonoo iho oe, ina oia i ae e lilo keia kaikimahine i wahine nana, e palua ia aku ana kona luuluu a kaumaha ke make aku ua wahine nei, oiai aole o Malatusa e make iki ana!”

            “Ua aloha keia kaikamahine ia Malatusa a hiki i kona make ana,” wahi a’u, “e Salatela, kela poo nani me he pua lilia la i waiho ia aku iloko o ka luakupapau nona! He mea hiki loaiaia ka haawi ana aku i ke ola no keia kaikamahine!”

            Ia manawa pane mai la oia, me ke ano luuluu. “Aole anei he mea pono ka make ana o keia kaikamahine iloko o kona haumia ole, maniua o ke ola ana e hoomahaehae i kona naau imua o ke alo o keia kanaka i kumakaia ia? E aho ka make ana mamua o ka hoao ana aku e hoohui iaia iho me keia kanaka! E ku@aikane, aole i hahai pou mai keia buke i na mea a pau e pili ana no Sir Malatusa. (Aole i pau.)

           

He lalu dala Luakini ko makok ko ka ekalesi o Wai kane ma ka la @o, o Aberila mahope iho o ka pau ana o ka boike hui o na kula Sabati o na Koola@ elua: ke kono ia aku nei na auna manu hulu like a ka aloha waianuhe o na kapa oia lai. e nehe ae ina kipona lau Oliwa ako ahonui a luia mai na ukaku a ke aloha. J.N. Paikull

Waikane, Mar. 19 1884

 

            E hoike ana ke kula Sabati o ka Laula o Kapaa, ke hiki aku i ka la 6 o Aperila ae nei Ke kono ia aku nei na kula Sabati a pau mai linue a hiki i Hana@i e naue mai e ike i na hana maikai a ko kakou Haku.

J.M. Kealoha

 

 

KA MOOLELO O

Kihapiilani,

KA MEA NANA KIPAPA KANAHELE

O@P@LOA A ME KE ALA  PUPU

I MOLOKAI.

 

[KAKA@A NO KE KUOKOA.]

 

HELU @.

 

            I KA lana ana aku o na papa olo nei iloko o ke kai, mainua pono o ka ihu o na waa. aia hoi, holoholo aku la ke alii maluna o na laau olokea, a o keia hoi na laau nana i hoohui i na waa a lilo i mau kaulua, a oia no ka wa o ka papa a nono iho la me ka hoe ana a kona mau lima, aole o kana mai o ka holo o na papa nei, aia hoi na kanaka a pau o luna o na waa ke nana pono la i ke alii. (E ka mea heluhelu, e waiho iki ke kamailio ana no ke alii, a e olelo kakou ma keia wahi no ke kahuna i mea a maopopo ai ko ke alii kulana.)

 

            I ka wa a ka wahine i hoohume aku ai i ka malo o kana kane alii, a kau aku la iluna o ka papa aia iloko o keia manawa i loaa ai ke ike i ke kahuna o Kipahulu i ke alii. a nalu iho la oia iaia iho me ka olelo ana, he mea kupanaha, lawe ia mai nei ka ike i ke alii a ke kai nei, he mea kupanaha i ke akua a’u e malama nei, nolaila, ninau aku la oia i ke alii wahine. E ka wahine, aole aneii he alii nui ko kane? pane mai ka wahine. Pehea i maopopo ai ia oe he alii nui kuu kane: olelo aku la ke kahuna aia ma ka malo au i hoohume aku nei i ko kane no ka mea o na malo i hanaia pela, no na ‘lii mai wale no. Nolaila, me he mea ala o Kihapiilani ko kane ke kaikaina o Lonoapiilani, ka mea iaia ka moku o Maui nei, no keia olelo ninau a @a kahuna nei, ua ae aku ka wahine me ka oiaio, ia laua e kamailio liilii nei, ua hoohuoi ka poe o luna o na waa, me ka lohe pono ole ia e lakou na mea e kamailio ia nei, ma keia maukukai olelo ana a laua, ua waiho no hoi ke kahuna i kana ninau ana a me kana oihana kahuna, a hiki i ka hoi hou ana o ke alii i Kipahulu. Ma keia wahi, e kamailio hou kakou no Kihapiilani a me ka lilo ana o Koleamoku iaia ma kona pae ana i ka nalu o Puhele.

 

            I ke alil e hoe nei iluna o ka papa, oiai na okuku ale o ka ili o ke kai e hai mai ana, ua pae aku la no ua alii nei; a he mea hoi keia na ka poe a pau o luna o na waa e akena ai me ka hoolei pau ana i ko lakou mau nanaina imua o ke alii me ka olele ana, he kanaka akamai ka keia i ka hee ana i ka nalu, ua makepono ka papa o ka lawe ana mai nau e hee he akamai, a i ka hiki pono ana ke alii ma kulana heenalu, nana pono aku la oia ia uka, ua pani paaia kahi e pae aku ai e na kanaka, aole o kana mai ua like pu ke poo o na kanaka me ke puuliuli: i ke alii e hoolana nei me ke kali ana i ka nalu i kupono i kona makemake, a liuliu iki, ea mai la ekolu mau nalu nui, a hoomaka aku la ke alii e pae, a iaia i pae ai, ua kau ae la keia i ka nio o ka nalu oia hoi ka welelau o ka naiu.

 

            Ma keia pae ana o ke alii i ka nalu o Puhele ua hoike oia i kana mau hana akamai i ka hee ana i ka nalu, ua hiki iaia ke noho, a ku iluna o ka papa, a me kahi mau hana akamai e ae a ke ‘lii a mea hiki ole i poe ke hanai, a hoopapa aku i ko ke alii akamai ma ia mau hana lealea oia au kahiko i nalo aku nei, aole no hoi paha e poina ana kou hoomanao ana’e e ka mea heluhelu i kona mau la e hee ana i ka nalu o Uoma Lahaina, kahi ana i ao ai i kona ike ma ka heenalu ana, a lilo ai oia i mea kaulana. I ke lii i pae ai i ka nalu, ua hoohuliliuli oia i kona papa io a ianei, i ka ike ana mai o na kanaka a pau o uka, ua hoomaka koke na kanaka a pau o uka e uwa me na leo e wawalo ana iloko o ka lewa a o keia pilie uwa nei ua puiwa ka manao o ke kaikamahine Koleamoku me ka lele o ka hauli, oiai oia e auau ana i ka wai o Kumaka, aia nae i kona huli ana’e a ike i ke alii e pae aku nei, he mea e kona makemake nui i ke alii, a hoo mamao ae l@ oia mai ka wai ae o Kumaka, oiai ke alii e niau aku nei kona papa olo nui, ua pae pololei aku ke alii a @i i @a wai o Kumaka a @hu@ iho @ i @ona papa a @ iho la oia i ka wai a kau hou @e la ke @lu iluna o ka papa @ au hou aku la@ waho o kulana hee nalu no ka manawa @lua. Aia no h@ iloko o keia wa i paa @oa ai ka ma@ @ni o Koleamoku i ke @ kahea ma@la oia i ke alii e kau pu laua mal@na @ ka papa hookahi.

 

            I ka lohe pono ana o ke lii i keia leo, hookuu iho la oia i kona mau wa wae ilalo i mea e holo ole ai ka papa ke hoe, aole no hoi i hoopau o K@ea moku i kona kahea ana mai i ke @ hiki wale no i kona wa i hiki pono @ mamua pono o ke lii, a pane @ oia i ke lii Mai kuu wa m@ hiki wale no i keia la, aole @ i ike @ kahi kanaka akamai elike pu me @ Peia paha ke akamai o ke Alii K@ lani au i lohe ai, o ka oi ka ia o ke @ akamai i ka heenalu. Pane aku la @ lii, ua ike no oe iaia? Olelo ma@ Koleamoku, aole au i ike iaia. @wa@ nae, ua hoohiki ia’@ a noa i@ Kihap@ lani e ko’u makuakane, e Hoolaema kua.

 

            Ma keia olelo a Koleamoku. ua ma opopo iaia. o ke kaikamahine io ka keia nona ka nalu o Puuhele, ia laua e kau pu nei maluna o ka pa@ hookahi. ua hoomau no laua a hiki wale i kulana heenalu a na lilo ae la keia na na kana ka a pau e kamaiho @i no ka lilo ana o Koleamoku i keia kanaka akamai i ka heenalu i hookahi no ka nalu ka lilo no ia o Koleamoku, a ia laua i i@i pono aku ai mawaho o kuaau. aia @ ua ike pono ia mai la ke alii me kekahi wahine e kau pu ana maluna o ka papa hookahi e ka poe o luna o na waa. E hoomanao ae la lakou elike me ka olelo mua a ke alii i hai iho ai ia lakou ma mua, ina i uwa ka pilie a na kanaka o uka, alaila, ua lilo ke kaikamahine a Hoolaemak@a ia’u i keia la, a he olelo oiaio keia a ke alii i hai ai.

 

            Ia Kihapiilani ma e hoolana nei, ea mai la kekahi nalu nui mahope mai o laua, olelo ae la o Koleamoku i ke alu, pae kaua a wahi hou hoi a ke alii, ina hoi ha pela aole i kupono ia oe ka nalu kakala, no ka mea he opuu oe he opuu no kou nalu, a o ka pau no ia o ka Koleamoku olelo ana, aole no hoi i liuliu iho, ku mai ana he wahi nalu opuu, a puana ae la ke alii, eia ko nalu e pae ai e ke ‘lii wahine nolaila, e hoo ponopono oe ia oe iho i kou noho ana, aia laua no e kamailio ana, o ka hoo maka aku la no ia o laua nei e pae, aia laua e pae nei, ua lele iho la ke ‘lii iloko o ke kai me ka paa ana aku o kona lima akau i ka papa, a o kona lima hema hoi, lalau iho la oia i ka pola o kona malo a huki aku la miua, a ua lilo ia i papa nona e hee ai i ka nalu, aole i liuliu iho, hoomaka hou aku la ke alii e kaha i ka nalu, a lilo aku la @a Kihapiilani nei i ka lala, nolaila, ke hoomanao ae nei makou i keia wahi lalani mele.

 

He eueu au no ka hikina.

Ko’u hana ike ia o ka heenalu,

Hoi ana i ka lala hoi i ka muku

He pakika he pahee i ke oku ale.

Pii ae la ke kai ma kona ai me he

 

niho puaa la, a o na kilihune ehu kai. aia ke hoike mai la i na wai hooluu like ole o na hiona ano anuenue e pipio pono ana maluna o ke alii, o keia ka nalu a Koleamoku i makemake loa ai i ke alii, aia no hoi i keia wa a laua e pae nei, he mea weliweli ka leo o na kanaka e uwa nei a haalele wale, ia laua i hiki aku ai i ka wai o Kumaka. (Aole i pau.)

 

Kuu lei o Rebeca ua hala

 

            E kuu Kuokola maikai. Aloha @

            Me ka puuawai i wahi’a, a me ka umauma i wehea, o “Kuu lei o Rebeca,” ua hala. Ua hanau ia oia ma Honuaula Maui, (aole i akaka ka manawa) Ua hoohuiia oia me a’u ma ka “Ker@a mare,” i ka la @ o Augate M.H. 1878, e Rev W. P. Kahale, ma Wailuku, Maui. A o ka manawa i auamo pu ia me ka hauoli a me ka ehaeha i hala @e la, he 5 makahiki, 7 malama, 13 la, a me 4 hura Ua loihi ka pili ana o ka ma@ i kona kino, a nui no oi ka hoomana nawanui ana: e imi ana i ka ike o na kauka, aole nae i hiki. No ka mea ua kii mai no Ka mea Nana i Hooku mu a ua lawe aku i ka hora e auwi@a la Poakolu Maraki 5, o keia M. H. 1884 ma kona home aloha, aina hana@ hoi ma Kanahena, Honuaula, Maui, He wahine hoopono, haipule io, hea hea, a lokomaikai oia: i piha i ke aloha kane oiaio, a hiki i kona hele ana aku la, me he hiamoe ana la. Na ke Akua no i haawi mai iaia na’u a nana no i lawe aku.

            “E hoomaikai mau loa ia o Iehova.”

            Z. S. K. Paaluhi.

            (Hoa pili o kuu lei.)

Haiku, Maui.