Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIII, Number 15, 12 April 1884 — Page 1

Page PDF (1.54 MB)

This text was transcribed by:  Waimea Williams
This work is dedicated to:  Ka Lahui

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

BUKE XXIII, HELU 15 HONOLULU, POAONO, APERILA 12, 1884 NA HELU A PAU 1167

 

NA HOOLAHA KUMAU

MAIKAI KA HOI KA PAPA

A ME

KA LAAU O KOU HALE!

NOHEA LA?

KA I NO HOI NO KAHI O

WAILA MA!

 

NANA AKU NO HOI IA IA, OHI KA IO O

KA LAAU O MAKAWAO I KA UA MEA O

KA NANI.

 

NA PAPA!  NA PAPA!

A ME

NA PONO KUKULU HALE.

O na Ano no a Pau.

 

MA MA HE KIHI O NA ALANUI

Papa me Moiwahine,

Honolulu.

 

Malaila e loaa ae e like me ka makemake no ke

KUMUKUAI MAKEPONO LOA.

 

PAPA! PAPA! PAPA!

NA PAPA HULUHULU,

NA PAPA MANOANOA,

NA PAPA I KAHIIA,

NA PAPA KEPA,

PAPA HOLE KEOKEO,

PAPA HOLE ULAULA.

 

Na Laau, Na Laau,

NA KUA,

NA KAOLA,

NA AAHO,

NA MOLINA,

NAPEAPEA.

PINE HULUHULU,

PINE I KAHIIA.

NA PAPA A ME NA PAAU ULAULA.

PILI ULAULA,

PILI KEOKEO,

PANI PUKA,

PUKA ANIANI,

PANI PUKA ANIANI,

PUKA OLEPELEPE.

 

PENA

O NA ANO APAU.

Hulu Pena mai ka liilii a ke nui,

Aila Pena,

Aila Hoomaloo,

Waniti, Pate,

NA I AKO O KELA A ME KEIA

ANO.

NA AMI PUKA HALE,

NA AMI PUKA PA,

ANIANI

PEPA HALE A ME NA LIHILIHI.

E loaa no malaila.

 

PAAKAI HELU I,

O

KAKAAKO ME PUULOA.

 

No ke Dala Kuike e loaa no na mea a pau i @la no ke Kumukuai Emi Loa. O na K@ mai Hawaii a Niihau e loaa aku no K@ hooko pololeila. E kipa nui ilaila i @@ h@ @@lalo.                                                           905 @@.

 

NA HOOLAHA KUMAU.

PAPA!  PAPA!

NO

ALLEN & ROBINSON

Ua wehe ae no maua

PA KUAI PAPA.

MA

Ka Uwapo o Pakaka.

 

No Papa Ulaula o na ano a pau,

Na Papa Paina o na ano a pau,

Na Pili Hale Ulaula,

Na Pili Hale Keokeo,

Na Pepa Molina,

Na Pepa Hoonani Hale.

 

Na Pena a me na Aila Pena!

Na kui o na ano a pau.

Na Pani Puka a me

Na Pani puka Aniani,

Na Pani Puka a me

Na Olepelepe.

 

NA LAKO KUKULU HALE

O NA ANO A PAU!

 

E kuaiia ma

KE KUMUKUAI HAAHAA LOA

O keia Makeke.

 

PAPA!  PAPA!

AIA MA KAHI O

LEWERS & COOKE,

(O LUI MA)

ma ke kahua kahiko ma alanui Papu a me Moi

E loaa ai na

PAPA NOU AIKI.

o kela a me keia ano.

 

Na Pani Puka, Na Puka Aniani, Na Olepelepe,

Na Pou, Na O-a, Na Papa Hele, Na Papa

Ku, A me na Papa Moe nui loa

Na Pili o na Hale o na Ano a Pau.

 

Na Pepa Hoonai, Na Pena o na Wai e pau,

Na Kui mai ke Nui a ka Makalii, Na Ami

Puka, Na Ani Puka Aniani, Na Ami

o na ano a pau, Na Aila Pena, o

kela me keia ano Na Aila Hoo

maloo, he lehulehu wale,

Na Aila e ae o na

ano a pau.

NA WAI VANIKI

A ME HA

WAI HOOHINUHINU NANI!

O NA ANO A PAU LOA.

NA BALAKI ANO NUI WALE.

A ke hai ia aku nei ka lono i na Makamaka a

pau, ua makaukau keia mau Makamaka

o oukou e hoolawa aku ma

Na mea a pau e pili ana

na ka laua oihana

NO KA

UKU HAAHAA LOA.

E like me ka mea e holo ana mawaena o

LAUA a me ka MEA KUAI.

E Hele mai!  E NA makamaka!!

A e lawa no hoi ko oukou makemake

me ka olaola a me ka maikai.

 

LOLE MAKEPONO

Ke Kuike e loaa no ia ma kahi a

Kakela me Kuke.

E laa na

AHINAHINA, KALAKOA, KEO-

KEO, LEPONALO. PENA, AILA,

AILA HONUA, ANIANI.

NA MEA PIULA,

Kopa, Aila Hoomaloo, Kui Kakia, Pa

Keke, Tabu Kaula, Noho Lio, Hulu

Palahi, na Palumi, ahe agena

no na mokupuni o Ha-

waii neino na Laina-

kini-nao

Lainakini Maoli, Ki-lika, Palule Kalakoa,

Alapia, Kelepa, Na Lole kupono i

ka Wawae, Palule Huluhulu,

Na Lole Huluhulu, Na

ka hoohelo ana, Li

Lole no pini, Li-

hilihi, etc.

A ME NA

 

Mikini Humehume

MAKEPONO LOA.

A he mau

MEA AI KAHI:

KA PALAOA, KOPAA

RAIKI, PIA, HOOU

PAAKAI, HUAALA,

PIA KULINA, KOPE.

A he

Laau Lapaau Kaulana Loa

A DR. JAYNE,

LAAU HOOMAEMAE KOKO

LAAU HOOPAY NAIO,

PENIKILA, HUAALE,

LAAU KUNU

Me na Laau Hamo, a Pela ‘ku.

                           @@@

OWAU A ME IA;

A I OLE,

OIA NO ANEI?

 

HE MOOLELO KAMAHAO!

I kekahi kakahiaka ae haalele mai la ka moku kulanakauhale o Parisa ia Nu Ioka no ke awa o Havare, a mawaena o na ohua o Salatela pu kekahi.  A Havare pau ae la no ka’u wahi i ike ai no ko Salatela wahi e hele hou aku ai.  Mamua ae o ka holo ana o ka moku, ua hele aku la au e nana ia Salatela, me ko’u hoike ole aku ia’u iho imea ona, no ma mea, ua manao wau o kana hoomaikai ana ia’u i ka la manua iho oia no ka maua aloha hope ana. A ia’u hoi e nana wale ana no, ike aku la au ia Salatela e holoholo ana imuea a ihope o ka oneki o ka moku, a me ka ehaeha hui o ko’u naau wau i hoohalikelike ana i kona ano i keia wa a me kona ano i kona manawa i hoea mai ai he mau mahina kakaikahi i hala ae nei.

            I kona hala ana aku; o na luuluu a pau e kau mai ana maluna o na poe hoaloha oiaio a pau i haalele ia iho mahope kai kau mai maluna o’u. Maluna o keia kanaka ua hipuu ia ko’u ola ana, a me kona haalele ana mai ia’u he mea hoehaeha loa ia i ko’u naau.

            Ia’u e auwana hele ana mao a maanei o na alanui me ka ike ole i ka’u wahi e hele aku ai, me ka ehaeha nui hoi e aki ana ia loko o ko’u naau no ka piha luuluu a kaumaha, komo mai la na hoomanao ana iloko o’u no kuu kaikuahine Adelaide. Heaha la kana mea e hana ai ina oia e lohe aku ana ua haalele mai a Salatela ia maua?  Ina ma keia kaawale ana aku o Salatela ua hookaumaha loa ia ko’u naau, pehea la auanei ia i kuu kaikuahine, oiai he aloha kuhohonu loa kona no Salatela ? Ua hoao iho wau e kapae ae i keia mau noono ana, aka, aole e hiki, e hoi hope mau mai ana no ia noonoo i o’u la e hooluluhua ai.  Heaha la ka maua mea i hana ai e hoomailo ia nei ko maua mau ola e na hoomanao ana no keia kanaka? He hookahi wale no a’u mea e hiki ke puana ae, o Salatela no ko maua Hopena.

            I ka auina la ana ae hoea mai la io’u la kehahi elele, a haawi mai la i’au i kekahi puolo a Salatela i kauoha iho ai e haawi mai ia’u, me na kuhikuhi. Maloko o ua puolo mei ua haawi ia mai na’u ke kii o Iesu a’u i ike ai maluna o ko Salatela pakaukau; a na Adelaide hoi ka Buke Kauoha Hou a’u i ike ai iaia e heluhelu ana iloko o kela la a’u i hele ai e ike hope iaia. Maloko o ua buke nei, ma kahi hoi o ka pauku Baibala e olelo ana, “E hele mai io’u nei, e ka poe luuluu a kaumaha,” a pela aku, e kau ana kekahi lipine nani, a e lewalewa ana mai ua lipine nei kekahi kea gula i kinohinohi ia me na pupu daimana, a maluna pu hoi o ua kea nei e kau ana kekahi inoa, “Isomara.”

            I ko’u manawa i ike iho ai i keia mau makana, hele koke aku la au e ike ia Adelaide, a i ko’u hoea ana aku hookipa ia aku la au iloko o kona rumi ponoi. Ike e mai la no oia ma ko’u nanaina he mea ano e ka’u mea i hele aku ai, a mamua ae o ka hiki ana ia’u ke kamailio kau loa mai la kona mau maka maluna o’u me he la e ninau maoli mai ana no.  Noonoo mua iho la au mamau o ko’ hahai ana aku iaia i ka nuhou no Salatela, a ku mai la hoi oia me kona mau lima e pahola mai ana imua o’u. Haawi aku la au i ka buke me ke kea hulali e lewalewa ana mawaho, a no ko’u makemake ole e ike i kona helehelena i ko’u uanawa e hahai aki ai iaia no ko Salatela haalele ana mai, nolaila, huli aku la ko’u alo ma kahi e me ka pane ana aku:

            “Ua haalele mai o Salatela ia Nu Ioka nei i keia kakahiaka,” wahi a’u “ a ua waiho mai oia i keia makana hope loa nau.”

Hoomau aku la no au i ka nana ana ma kahi e no kekahi mau minute mahope iho o kuu pane ana aku, a ia’u i huli ae ai a nana aku iaia, ike aku la au ua haikea kona helehelena a puni, a ia manawa pane mai la oia:

            “Ua ike oe iaia mamua o kona holo ana aku,” wahi ana, “e oluolu oe e hanai mai ia’u i kekahi mea e pili ana nona.”

            Me ko maua hoomau no i ke ku ana iluna, hahui aku la au iaia i na mea a pau e pili ana no ke ano e ana o ko Salatela mau hiohiona oiai au i hele aku ai e ike iaia me ka la mamua iho, me ko’u hanai pu @ a aku iaia i ka Salatela mau olelo hope i kauoha mai ai ia’u e hahai aku iaia. Hoolohe malie mai la oia, me ke kukule ana o na waimaka mai kona mau maka mai a iloko o ia manawa, ulumahiehie mai la kona nanaina, a pane mai la:

            “O ka pono wale no ia nona! Ua lawa no’u iho oiai ua ike oia i hoouna ia mai au imua ona no ka hoola ana iaia ! Ua manao mua no au pela mai kinohi mai !”

            Iloko o keia manawa wehe ae la oia i ka buke, a ma kahi @ma@ ia @ ka lipine, hoomau aku i ka heluhelu ana, a mahope iho o kekahi manawa lohe aku la au iaia i ka pane ana ae: “Ua luuluu oia, a ua hookaumaha nui loa ia mamua ae o na kanaka a pau, a e lawe aku no auanei ke Akua iaia ma kani maha mau ! Ia manawa hope iho la oiai i ke mea me he la akahi no oia a ike, a pii ae la ka ula a puni kena mau papalina, me kona haalulu ana. Aole wau i ike i ke kumukuai o keia makana nani loa, aka, ua manao wau ua kahaha loa o Adelaide no ka manao ana aohe mea e ae mawaho aku o kona ohana ponoi iho e hiki ke haawi i kekahi makana makamae a kumukuai nui loa e like me keia, a i ko’u ninau ana aku iaia no ia mea, hahai mai la oia aoleiI ike i ke kumukuai o @ua k@ nei.           

He kanaka waiwai loa o Salatela. O keia makana he kupono wale no na na alii ke haawi. Aka, i makamae wale no keia makana imua o Salatela a me Adelaide no ke ano, a aole no ke kumukuai. Iaia e hulihuli ana i ua makana nei, ike koke iho la oia i ka inoa o Isomara e kau ana. Iloko oia manawa, me he la ua poina oia ia’u e noho aku ana, pane ae la oia:

            “Isomara,” wahi ana, “Isomara—he inoa keia no kekahi wahine. Aole no ka hoi oia i noho iloko o ka pouli a me ke kaumaha lilo loa, aka, no hookahi manawa wale no ua loaa iaia ka maha a me ka hauoli. He wahi mea iki no ka hoi wau imua ona, a pela no paha hoi keia wahine, a owau a me keia wahine ua hoohui ia i hookahi ma keia kea ! E Isomara, mahea a i nahea nei la kou ola ana. ke aloha aku nei au ia oe, no ka mea, mamuli o ko kaua hopena like, ua hoolilo ia kaua i kaikuaana a i kaikaina !”

            Mahope iho o keia mau olelo ana, honi iho la oia i ke kea ma kahi o ka noa e kau ana, a hele aku la oia a wehe ae la i kana pahu waiho mea hoonani ma kekahi kuono o ka rumi, a mai laila oia i hue mai ai i ke kau wahi kaula gula uuku a koina makuahine i waiho mai ai nana, hookomo ae la i ke kaula ma ka puka hoopaa o ua kea nei, a lei ae la ma kona ai.

            “ Ina wau e make,” wahi ana, iaia i hele mai ai imua o’u, a i kona ike ana mai ua haalulu wau, a ua hopohopo no hoi no kana huaolelo make, pane hou mai la oia me ke kanalua ole : “ Ina wau e make, e Roiala, he makemake ko’u e kanu pu ia keia kea me a’u !”

            Ae aku l;a au me ka kaumaha, a hoomake mai la au e poniuniu. Iloko o keia manawa, hina mai la oia iluna o’u. Paa aku la au iaia, a me ka ehaeha nui iloko o ko’u naau, kaikai ae la au iaia a hookau aku la iluna o ke ko-ki. Ia manawa, papa mai la oia ia’u aole make kahea aku i kekahi mea :  “Alia,” wahi ana, “ he makemake au e hahai aku ia oe i kekahi mea.”

            Kali aku la ua no kekahi mau minute loihi wale no kana mea e pane hou mai ai, a i kona makaukau ana no ka pane ana mai, hoopuka mai la oia i keia mau huaolelo i ku i ka walohia: “E Roiala, kuu kaikunane aloha, a hiki mai i keia manawa, ua pau ae la no ka waiwai o ko’u ola ana i keia ao.” Ua hala aku hookahi mai o’u aku me na manaolana ole no ka hoi hou ana mai, a aohe mea hou a kuu makuakane e kaukai mai maluna o’u. A nolaila, ke hoea mai nei ka hopena io’u la a me ka mahalo piha. Aohe mea e ae imua o’u o oe wale no, a no ia mea, aole anei oe e noho pu me a’u a hiki i ko’u hopena? Aole e liuliu ana a hoea mai ia manawa, a e ile no auanei oe ma keia hope aka i ka maikai e hoanoho ana mai e hele pu me a’u ma ke kae o ka luakupapau.”

                                                                                                (Aole i pau.)

 

Wiliama Kale.  (William Carey.)

            He misionari kaulala loa keia, no Enelani ia, hanauia ma ka mak 1761.

            He wahi naauao iki ko kena makuakane. Haawi oia ia naauao iki i kana keiki, a haawi ia la i kekahi kanaka kumeka i ao oia ia oihana, ma ka hale o ke kumeka, loaa iaia he buke wehewehe i kea ano o ke Kauoha Hou. He mau liua Helena maloko, huli oia i ke ano o ia mau hua, a loaa hoi ka Olelo Helene.

            Lilo oia i haumana na Iesu, mahope iho, lilo oia i haiolelo. Hoomau nae i ka oihana kumeka.

            I ka lohe ana i kea no o na pegana makemake oia e lilo i misionari. Ma kekahi halawai kahunapule, ninau ka lunahoomalu. Heaha ke kumumanao i kukakuka pu ai kakou? Pane Wiliama Kale. “Ka pono o ka hoouna ana i ka olelo a ke Akua i na Aina Pegana.”

            Haohao loa na kahunapule, kena ka lunahoomalu, e ke kanaka ui, e noho oe nalo. Aia a hiki ka wa e huli ai na pegana, na ke Akua lakou e hoohuli ma ko kakou kokua ole aku.”

            Aole nae i emi kona manao e hele i ko na aina e. Makemake oia e hele i Banegala ma Hinedu, malaila kekahi kauka haole misionari e ao ana i na pegana.

He wahine no ka Wiliama me na keiki. Aole nae i ae ka wahine e hele pu me ke kane, noonoo ke kane, pehea la au?  Ina hoolohe i ka ka wahine aole hiki ia’u ke lilo i misionari aloha au i ka wahine, aloha i na pegana e make ana me ka ike ole i ke Akua. Pono ia’u ke hele, a waiho i ka wahine.” Ua loaa ka moku e holo ai. Palapala oia i kana wahine, ina ia’u keia ao a pau, haawi au ia me ka minamina ole ke ae oe me ka’u mau keiki e hele pu. Aka, ikaika loa ko’u aloha i na pegana aloe hiki ia’u ke noho, ke hele aku nei au. Ua loaa koke kekahi mea keakea. Aole hiki ke holo ma ia moku. Hoi oia i kona home, kali a loaa ka moku hou, iaia e kali ana ana ua pau ke panalua ana o ka wahine. Loaa no ka moku a holo pa lakou.

Hiki pilikia ole lakou i Kalekuta ma Hinedu. Nui na pilikia iloko o na malama mua no na mea e pili ana i ke ola kino. Hoomanawanui no nae lakou me kela kauka misionari mua.

Hoomaka koke Wiliama e unihi i ke Kauoha Hou iloko o ka olelo Benegala. He olelo Hinedu ia, ehiku makahiki i lilo ia hana nui.

Haiolelo no hoi oia. Aka, iloko o ia mau makahiki ehiku, aole mea hookahi i huli mai.

Mahope iho huli mai he wahi kamana Hinedu ua bapetizoia oia a hookomoia iloko o ka ekalesia ke piha loa no ia o kona naau i ka hauoli.

Mau no ka haiolelo ana me ka ao ana ma ke Kauoha Hou ana i unuhi ai. Huli liilii no mamua, mahope, huli nui mai na pegana. Makena wale na hua noloko mai o ka hana a keia misionari hookahi. E hele mau na misionari a hoonaauao, a hoohaumana i ko na aina e. 

UNUHIIA E HAWAII

 

No mea hou o Kawaihae-kai

Ka nupepa KUOKOA. Aloha oe : --

No ka luakini. Ua pahonohono hou ia iho nein a wahi popopo o ko makou luakini, e kekahi kamana o Mr. Frank Seer kona inoa. Malalo o na hookele ana a ko makou kahukula Sabati eleu Mr. Jno. Stupplebeen Esq.  Ua pau na wahi e ae a pau o ka luakini i ka hanaia, me ka mikioi. A e ham@ ia ana ka puna ma mona mau paia. A e hoike mai auanei oia i kona kulana he mea hou. Ka inoa o keia betera o ka Haku i kuluma i na kanaka o Keolahou elike pu io auanei kona kulana me kona inoa.

He hahana nae ka noho ana o ka aina nei. He hapa nae na mea hele no ka luakini. Aka, ua like no paha me ke kai, he wa kai piha a kai emi.

HALE INU TI &c.

            Ua ku hou ae nei he hale inu ti hou no na kanaka Hawaii maanei nei, maemae no ke kulana o kela hale hou elua kamana nana i hana, o Kaeha a me Kauwe, kokua mai hoi kahi poe. Malalo no keia o na hookele ana a J. P. Opunui & Co.

            He hui pu no mamua ka ai ana me ka halekuai lole, aka, i keia wa, ua ku hou ae nei hoi @ hale hou. E hoomaka ia ana paha ka poina me keia hale hou ma ka malama paha o Maraki.

            Imua e na kanaka Hawaii maka hana i pomaikai ai oe me ka uhana mahope ou.

            He mau noonoo ana keia e hooholo aku ana Ii ka noonoo imua ma ke hana nui waiwai.

NA KE AKULE.

            Nui ka ia i puni i na Pake ma ka Poakolu nei, i na Pake no a pae ae, ua hamu ae la no ka poe pakaukau he dala hapalua no ko ke kaau. ($1.50)

            Ma keia ka @ na Pake, me he la @ @ @ piha elima lau. Olu no i na l@a gula na keiki o Kina, he mau hoike ana mai keia o keia ano lahui e nui loa ma nei iwaena o kakou, i ko lakou hoomau ma ka hana.

NA MAKE

            Ma ka malama o Januari 23, ua make o Mrs. M. Kalama. Feb. 6 Kailikapu (w) he 85 makahiki Mar. 6 Kahiko, (w) 90 a oi makahiki. Ke ola paha ia la a ke Akua ua hele a kolo a hiki ole kahi i ka hele aku.

Ke keiki alakai maikai

            O ka inoa o nei wahi keiki o Samuela Keliinoi, a penei kona wahi moolelo pokole:

            I ka piha ana o na makahiki eono i kekahi kakahiaka nui Sabati mahope iho o ka pau ana o ka paina kakahiaka, koi alu la oia i kona mau kupuna e hele i ke kula Sabati a me ka pule no hoi; pane aku na kupuna, aole maua e hele i ka pula he molowa, ua nanea ka noho ana aohe manao mai e he pule.

O nei mau kupuna a i elua—he mau hoahanau mua no laua mamua a ua hoopauia ma ka noho maemae ana iloko o ka Ekalesia no ka pono ole o na hana ma Waihee i ka makahiki 1866, mahope o keia hoopau ia ana komo ku hohonu loa aku laua iloko o ka Waonahele hihipea o ka Waiona a me na lealea he nui wale a hiki i nei wa a kahi iki e koi nei e hele i ke kula Sabati i ae ole ia aku, aole o laua wale o na mea no a pau ma ia wahi o Waihee, mai kona hapalua like me ke hoohalike ana oia o Holoika @ai a me Kapoino a i kahakai, aole oe e ike i kalu mea e hele ana i ka pule he ole loa he ole loa no – a ma ka huli mauka oia mau pale na he ike ia aku he hele kahi poe i ka pule. Aka ea, ua hoomake keia wahi keiki e hele wawae i ke kula Sabati me ka hele mua ole malaila ma Waihee ka halepule, ma ia hope mai, hauoli loa oia no ke kula Sabati i na Sabati apau, i ka makahiki 1880, a hala wale ia makahiki, maanei i hoomanao ai ka mea e kakau nei i keia moolelo me he la, akahi no a ike ia he wahi mea e hoomanao ana i ke kula Sabati a me ka pule mai ka makahiki 1866 mai a hiki 1880, oiai, ua palaka, nanea a ke launa ole mai keia wahi, a o na hale pule o Satana ea, piha kui i na kanaka. Ua hoomau no oia i ka hele, aneane e pau ka makahiki 1881, akahi no a ano hou ka manao o ke kupuna wahine i ka ike ana i ka hana mau o kahi moopuna, hoomaka laua e hele i ka pule, a no laua hoi ka hele, pili mai ana ke kolu ke kaikamahine opio oia e Rose Keala ka inoa a make koke no oia, hoomau no kahi moopuna i ke alakai ana i kona kupuna wahine i ka pula me ia hope mai mahu mai ke kupuna kane a hookahi ka hele pu ana i ka pule i ka pono @ o ke Akua, a laua i hehi ku iho a mamua o ka 1866, mai laila mai a hiki i 1881, weliweli ua mea he auwana ana. A ua komo hoa iloko o ka poli pumehana o ka Ekalesia o ke Akua ma Welehu a hiki i keia manawa.  Eia kela mea kupanaha i nei mau kupuna i keia wa, aole e olaolu ko laua manao ke haule kekahi Sabati i keia manawa @ @@o nei pela ko laua olelo mai ia’u i ka mea e kakau nei i keia moolelo oiai mai ua noho pa au me laua hookahi makahiki. Ka mua keia o na hoomaka ana e hele hou kela wahi i ka pule, ma ia hope mai ike hou ia aku ana he poo ohana e hele ana i ka pule, oia o Keala Hawele me kona ohana, loaa hou no he poo ohana o John Lani kona inoa. Kupalalu me kona ohana, oili hou ae ana he poo ohana oia o S@n. Kaalaa me he wehena o kai no la i ka wa kakahiaka nui poniponi malie ka ike ia aku o na pae opua e hookuku mai ana i ko lakou nani imua o na maka ka nana aku i ko lakou mau hiohiona like ole, pela no keia poe poo ohana i hoike ia ae ka nupepa ma ia wahi hookahi no.  O keia poo ohana hope, eia oia ma ke kula kahuna pule i keia manawa e @ ke ano he haumana @ i kuu wahi liilii o ka ike @no o Waihee.

A o kahi mea i hele hope i ke kula Sabati maanei @ ana a nei wahi keiki o ka mea kakau moolelo nei.  Ka hele ana no i ka @ hele hou i na pule hope i ka 1881 a hiki i nei wa.  Ea, e na makamaka heluhelu o keia nupepa, mai ka mua a ka hope o nei moolelo o nei wahi keiki ponoi o Hawaii, me he la e koi mai ana, koi ae ana, koi aku ana ia kupuna, makua, makamaka hoa aloha e hoomahui i na hana pono oiai oe e @ e na manao hoomaloka.  Nanea palaka, aia maopopo i ke ola i ka nani o ke Akua oiaio oia o Iehova.  Owai la auanei ke aikane a nei wahi opio ou e Hawaii?

Me ka oiaio,

                        W. KAMAU.

 

Aia mahea ka noao pono?

Elua no aoao no kela, a o keia mea. He aoao mawaho, a he aoao maloko. He aoao pono, a he aoao hewa.

Manao kekahi poe, he mea pono ke inu liilii i ka waione. Manao kekahi poe, aole pono ke inu liilii i ka waiona. Pono ke waiho loa, aole make hoopa iki aku.

Ka aoao hea ka pono?  Ka aoao inu liilii anei? Ka aoao waiho loa paha?

Elua mea e holo pu ana ma ke kaa hookahi. HeKahunapule Beretania kekahi, a he Luna haiolelo kekahi ma ka aoao waiho loa i ka waiona. Mr. Do kona inoa.

Ke Kahunapule. E Mr. Do, ke manao nei anei oe he mea hewa ke inu makou i wahi kiaha waina?  Mr. Do  Aole au e olelo ana no ia mea. Ma kau ka poe hoolei ka waiona, oia ko makou manao. O ke kanaka naauao, ua ike no oia i ke ano o ka inu ana i na waiona ma Amerika, a me Beretania. He mea ino, he mea hilahila, he kumu nui o na karaima, he mea e piha ai na aina i na poino, oia ke ano o ka ona. A o ka ona, no hea mai ia?  Aole anei no inu liilii ana o ko oukou @ I ka waiona ? O ka hoomake ana e inu luki, oia ke kumu o ka hio loa i ka ona  Akaka loa ia poe aina. Ke ike nei kou aoao i ke kumu o ka ona, me kona mau ino a pau, oia ka @ @ia ana ma mua. A o ka poe e kokua ana i ka inu liilii ana, aole anei he hewa nui e pili ana ia lakou ? Ina aole la ia inu liilii ana i ka waina me ka aina, aole paha he poe ona. Ina pau ke poe ona, pau na hapaumi aiwa  na ka@na o keia ao.

O ka aoao waiho loa i ka inu ana i na waiona, oia no ka aoao pono. Aole he wahi hewa iki pili ana ia aoao. Ka paa keia o ka waha o ke Kahuna pule Beritania. Aole oia i ekema iki.

                                                                        UNIHIIA E HAWAII.

 

He uku panai

            I ka wa e paa pio ana kea la Ageripa maloko o kekahi halepaahao o ke Emepera Tiberio, ua kauoha ae la keia Emepera e hoopaa iaia me na kau@ ma ka puka pa o kona pa al@. He @ wela loa ia o ka la a ua @ wai loa no hoi ia. Ike aku ia oia ia / au@aui a ke kahi o na kauwa a ke alii Caligula e maalo ae ana mamua @ na me ka @ @ ka i piha i ka wai ma kona lima, a @ aku la oia e haawi mai i wahi wai @ mu. Haawi aku la ke kauwa i@ i ka wai me ka haahaa; inu ae la o Ageripa a kena kona makewai, a pane aku la iaia, - “E hoomanao nou iho e Tamatusa, ina au e lanakila mai keia paa pio ana, e hookaa no au ia oe me ka maikai no keia mau wahi olopu wai.”

I ka wa i make ai o Tiberio, ua @ka noho alii ana ia Caligula a hook@ ae la o Ageripa mai kona paa pio ana, aole o ia wale no, aka, ua @ aku la oia iaia maluna o ka aina e I@. Oiaia oia ma keia @lana kiekie @ l@ iaia, aole oia i hoopoina no kela @ oolopu wai i manawaleaia m@ @ @ e paa pio ana. Kauoha koke ae la @ no Tamatusa e lawe ia mai @ @ a i kona hiki ana mai, ua hoo@ @ k@ ia oia i laua nei maloko o kona @ a pau.

 

            Ua ku mai ka mokuahi Ma@ o kakoa nei i ka @ nei. Ma @ la i loheia mai a na lo@ makamake o o ko na aina e, a e ikeia no ma kekahi wahi e ai o ka pepa.

            Pakika ka hoi ka helena a na lio a Puluku ke hele a maiu poa@ k@ helena a na lio o na kaa hoi ua hele a @ @ Halemano i ka lau lehua ke nana aku oe hoohilu kahi manao.