Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIII, Number 17, 26 April 1884 — KA MOOLELO O Kihapiilani, KA MEA NANA KIPAPA KANAHELE O OOPULOA, A ME KE ALA PUPU I MOLOKAI. [ARTICLE]

KA MOOLELO O Kihapiilani,

KA MEA NANA KIPAPA KANAHELE O OOPULOA, A ME KE ALA PUPU I MOLOKAI.

I Kakaua no ke Kuokoa.] HEI.L" iJ. MA kela mau ok-lo maikai a Koleamoku» ua ae mai Li ka hiahine i kona nianao. a o ke ku koke ae ia no ia o ua luahine nei a hele aku ia aj hiki i ka hale a Kihapii!ani nia e moe! nei. wehe aku la i ke pani o ka puka aj komo aku la iloko a hoala aku h i ke j kahima ka mea nona ka haie, a puoho | ae la ke kahuna mai kona hiamoe ana.! a nir.au ae la, owpi keia mea e hoala; nei o ka }>o ? hai iho la ka luahine, owau | no o Kalei ko mama, heaha kau e hoala nei i ko'u hiamoe ? pane iho la o Kalei, i kii mai la au ia oe e hele kaua i ko a wahi hale he inalihini wahine aia ke noho la, mai Hana mai nei, o ke kaikamahine a Hoolaemakua, a he makemake oia e kamailio olua, noiaila e hele kaua i ike maka oe, ae ae la ua kahuna nei, a o ke ala ae la no ia a heie ]>u aku la me kona mama a komo ana iloko o ua wahi halenei, i nana t io aku ka hana, o ke kaikamahine 10 no a Hoolaemakua, a haawi aku la ke aloha elike nie ka mea mau i keia lahui. A ma ia hope iho, ua ninau pono aku ke kahuna ia Koleamoku i kona kumu o ka hele ana mai o ka loa o ka poeleele, a peliea la hoi i hele pu ole mai ai kahi mea pili iaia, oiai, he kaikamahine oia na ka Pukaua na Hoolaemakua ka mea <'aia ka Puukaua o Kauiki, a he mea ano haohao keia i ko ke kahuna manao, a ma keia ninau ana a ke kahuna, aia hpi, ua hai pau mai la o Koleamoku i kona mau manao i hele mai ai a me kona makemake nui i ka mea ana

i hee pu ai me ia maluna o ka papa olo'ma ka nalu 0 Puhele, a pau pono na kukai olelo ana, pane aku ke kahuna, auhea oe e ke aliiwahine, he mea kupanaha, aia hoi ka makemake a me ka aloha 011 e ke 'lii a ua launa mua la hoi kou kino ma ia hana, aole ka uanei, i ka welelau wale no ka oe 0 ka papa a o kou aloha iho la no ka īa. Ae mai la 0 Koleamoku me ka olelo mai. He olelo oiaio kau e hai niai nei, ka mea paha keia e olelo ia nei, he hihia i ka umiumi, a no keia wa 'ala.ua e olelo nei, ua pane hou aku ke kahuna, e nolio iho no oe ia nei me ia nei, e hele ae au e hooala aku i ua kanaka la, ua pauhia loa ia paha Ia e ka hiamoe me ka wahine a i ae mai hoi ea aole hoi ana o ka hooko ia ana o kou makemake, alaila kii hou mai au ia oe,ae aku la 0 Koleainoku. Ika pau ana o keia mau olelo ua ku ae la ua kahuna nei a hoi aku Ia no ka hale, a iaia i komo aku ai iloko, puhi ae la oia i ke kuikui, a hele aku la oia a ma kahi o ke alii e moe nei me kana aliiwahine, lalau akn la oia i ke poo o ke alii a hooluliluli ae la me ka 1 olelo iho. K ala ae oe eke alii, i keia no oka puoho koke ae la no ia o ko Kihapiilani hiamoe a ninau ae la, owai keia mea e hoala nei ? owau no o ke kahuna a kamaaina hoi o olua o keia hale. Heaha ka manao no'u e hoala nei o ka po? wahi a ke alii, pane iho la ke kahuna i kii mai nei au ia oe e kuu alii he malihini wahine no Hamoa mai nei, ua hiki mai nei, aia !a ke noho la me kuu wahi luaui iloko o ka hale kahuimu, he makemake oia e ike ia oe. Pane ae Ia ke alii, haupu mua ae la no 1 na malihini au e hai mai nei, me he mea la o Koleamoku, ae aku la ke kahuna, ae oia no, olelo hou ae la ke alii. Heaha kana manao nui no'u

i e ike ia'u i keia po ? ua hai mai nei no ia'u i kona manao, 0 oe wale no a me ia, e hoala ae au iaia nei ka'u wahine, aia a ae keia, alaila ua pono, a i hoole ae no keia o ka nele no ia. 1 ka pau ana o ka ke Alii mau oleio me ke kahuna, ua hoala kokeia iho la ua wahine nei e kana kane 'hi, a iaia i ala ae ai, a pau kona kunewanewa hiamoe ua huli iho la kona alo ilalo, a liuliu iki, ninau ae la oia 1 ka makemakeo kana kane alii, pane iho la ke Alii: He manao, eia ae iaia nei, nana no e kamaiiio iho ia oe, a no keia ua hai pono iho sa ke kahuna. Va ka-ia likeia no kakou i ka hiamoe a i puoho ae nei no hoi au i kuu wahi luaui makuahine i ka hoala, ke kuhi nei he mea e la, a i ninau ae ka hana, hai niai ana kela, he malihini ka kona hale, i he!e io aku nei ko'u hana, he malihini io no, aia ke noho la, o ke kaikamahine a Hoolaemakua o Koleamo» ka mea nona ka la nui a kakou i iiolo akt! nei, a ua ninau aku nei au i kana mea i aMe mai ai, ua hai mai nei i i ka makemake i ko alii nei a kaua oia I hoi au i hele raai nei e «ai aka ia olua, j a ua lohe mua iho nei ke alii, a o oe i wale no koe, aia a ae oe, oia iho b; o j ua kaikamahine !a e-a, ua hoohikiia a noa i ke alii nei a kaua» a no keia niau olelo a ke kahuna e hai nei, kakali iki ka mnnao o ka wahine me ka noonoo a mn* ae la, auhea oe e kekahuna 0 maua, o oe r a roe a'u, a nie ke 'lii kuu liaku alii, lie pono* no kakou ke

kuka niua ; ina he kc«a o ku ai ; t ka nwku kui: alii ner, aljtta uj *-i ina no ka makeaiike waie no, no ke ' o ke '\i\ nei i ka heenalu. ua ae ! īsO 3*l ma ka wale no. a o ke ae 'no e a me a"u no. no ka mea, he hua- ' kai okoa nc> ka maua i hele ir,ai ai, ua lohe no oe e ka inakaniaka o menia. I ka :ohe j>ono ana oke kahuna i keia mau olelo a ke a?ii wahine, ua hun ae h oia a nlrau |x>no aku hi i ke a'n Kihaphlani, ua heielei.iho kona mau waimaka no kana wahine, nie ka hai !Hjno aku o ke kahinu, auhea oe e kuu aiii. e aho ka j:ono e hooko aku t ka manao oke kaikamahiae a Hoolaemakua i liele mai ai ka in?a a kona makua {i oielo ai a nau eke aii. aia a laa e kona kino ia oe e-a a uau e hai aku i kuu manaO ia oe» a o«t o!elo kau e hai aku imua oua kaikamahine la, a ina i ae mai oia a me kona makuakane, ke ike ole īa mai nae ua manao la o'u f alaila, oke ku no ia oue ke alii ika moku o Maui nei. O keia mau olelo

nae a'u e olelo nei ia oe eke alii, aole ia no keia mau h, a pau keia mau olelo ua holo like ko ke aiii manao me kana wahine a me ke kahuna, ano ia niea ua hele koke aku ai oia e kamailio me Kuleamoku, a i kona lohe pono ana ina olelo e hooko pono ia ana kona makenuke, he mea e kona piha i ka hauoli nui, a olelo hou aku la ke kahuna, e kali ik;oe maanei nei, a kii hou mai au ia oe, e hele ae au e hoomakaukau i wahi no olua me ke 'lii, ae mai la o Koltai>oku: o ke kuae la \ no ia o ua kahuna / nei a hele aku la oia ma ke kauwahi hale uuku e pili pu ana me ka hale o mua, he wahi hale keia no na oihanq kahuna, a maloko o keia wahi hale i īhoomakaukauia ai na pono kino a pau j kupono i ke alii Kihapiilani a me Koleamoku, a makaukau na mea a pau, iia kiiia o Koleamoku e ua kahuna ne| a ma ia hope iho, ua kiiia ke alii. I| ke kahuna i hiki aku ai imua o ke ajii, oiai oia e ala mai ana no me kana wdiine. I Olelo aku la ui kahuna nei, i kii . mai la au ia oe e alii, ua makaukau 1 ka hale nou a n?ej Koleamoku, ae mai la ke alii ala ae |apia i luna a honi iho ■ la i ka ihu o aliiwahine, a haawi . iho la o Kihapipni i kana huaolelo ; hope loa mamua p kona kaawale ana . aku. E kuu wajine doha, eia au ke hele nei i ka ma i olelo pu ole ia me , a'u 1 ko hai maljbmake, aka e hoolohe

oe Lkuu olelo, <! kuu kino ke lilo aku ana ia hai, a o k-u malo a me kuu wahi laau, au no e ni'alama nei, ko kaua mau hoa hele, fia no kau kane, a maluna oia maus?sir inea elua oe e hihnai ai a hiki i h n*a e hiolo ai ka hulili 0 ka puukaua e Kauiki, a oia ka wa e ku ai kaua i kd moku ia Maui nei, a e ike ia auanei kamoana o Alenuihaha ua pani paaia e nawaa. I ka pau ana o ka ke 'lii mau olek ua pane koke mai Ia ka wahine i kan; mau huaolelo; E kuu alii, e ae mai ie i ka'u noi ano, e hele pu aku oe me knei (ke kahuna), a hoonoho % mai oe iaia mawaho o ka hale ana i ai no olua, a i ho-ao olua me jo wahine ikeia wanaao, a o ke koko mua ke ario,) nau ia a me ia nei,nialia o ike mai oia nei !he wahine wdwai kena a pomaikai 1 kaua. ! I ka lohe $«o ana o Kihapiilani i keia mau oleleia pau a kana wahine ua lilo ae la ia i jiea maikai, a pau keia mau olelo ua {iikaaku la o Kihapiilani me ke kahump waho o ka hale, oiai e mai ana kt mahina, ninau ae Ia ke 'lii i ke kahuiji, owai la keia po ? hai mai la ke kainno, o ka po keia o Kaloapau, he pi. maikai no ka oihana lawaia he au a \ iluna. A ina he kanaka e manao ia an e hoolei ia i ka moana | 1 keia mau poj e pae ana i uka nei o! ka nina. I ame ke e! olelo ana no ;eia mea, ua hiki pono; loa aku la lua nei mawaho pono o j kahi hale a Kbleamoku e noho mai nei! kahea mua alu la ke kahuna i ke 'lii | wahine e nohi mai nei iloko me ka hai pu aku i ka irioa o ke alii.

I ka lohe ana mai o Koleamoku i ka leo, ua hoomaoi>o[)o pono oia me ke kanalua ole, aofe i liuliu iho, ua komo aku la ke 'lii ihko a halawai aku la me ka mea nom ka makemake, a o ke kahuna hoi eii no oia ke noho nei mawaho me ka /moko i ka olelo a ka wahine a Kihapjilam aia iloko o keia wa, ua meha ka leo o. ke 'lii a me kona hoa—a liuliu loa aia hoi, ua hoomao|>opo ke kahina, ua ho-ao na 'iii i kela wa, aole no i iiuliu iho puka mai la ke 'lii iwaho. (Aole ipmt.)

Ua hemo t»ai kekahi koe loihi no 9 iniha ma ki waha o Kamaka (k) o Alakahi, Hiio nei. He ku ika hoomaka uka'u na o keia iapuwale nui iloko o ke kino kanaka ! E noho ani ka Ahahui Lunakahiko o ka mōkupuni o Maui ma ka Luakini Kaahumanu ma Wailuku i ka Poakolu mua o Mei, 7 1884, hora 10. Nolaila e hele nui mai oukou e na hoa a nau o keia Aha. O. Xawahixe. Ma Kahaln Hiio, ua piha haaoii na keikī lawaia oia wahi no ka hanoliano i ioaa mua ia lakou o na 4 ' Aku T} mua kau o keia makahikl Pehea hoi oukou i e na keiki o ka lai o ke kaona o Hilo ? Pa kaena a na keiki pahele aama o na i ka vrai a kanauhi.