Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIII, Number 18, 3 May 1884 — KA MOOLELO O Kihapiilani, KA MEA NANA KIPAPA KANAHELE O OOPULOA. A ME KE ALA PUPU I MOLOKAI. [ARTICLE]

KA MOOLELO O Kihapiilani, KA MEA NANA KIPAPA KANAHELE O OOPULOA. A ME KE ALA PUPU I MOLOKAI.

[Kakauia NO K.K Kuokoa.] HKLU 12. HAI.AWAI pu iho la me ke kahunn, ninau koke aku la ke kahuna, pehea ua pepe ko wahine ? Ae koke mai la ke 'lii. O keia ka wa a ke kahuna i hoomaemae ai i ke alii me kekahi kapa palupalu loa he ae kona inoa, a holokiki aku la oia i ka hale me ke 'lii wahine a nana pono iho la laua ia mea, a hai iho la ke kahuna; auhea oe e ke 'lii wahine ? Ke ike pu iho la no kaua i ke ano o keia mea he mea ua maa ia'u ma ka oihana kahuna, a nolaila, ke hai aku nei au ia oe, e hapai ana keia wahine.f keia koleo awa i ke 'lii a kaua ae mai ho -hoi kē 'lii Whine, a )>aU kS ke 'kahuna-olelo ana me ke J lii wāhine, b k'a haule akn l'a no ia'iloleo o ka hiamoe a hiki i ke ao ana. " C I ke 'lii wahine e r kaia r na,i ka hiamoe nui ala tnai la ke 'lii Kihapiilani i ka'wa kal<ahiaka nui 16a7 ā haālele aku la oiaia Koleamoku, me k.ona olelo āku iāia, e noho m'alie no oe ianei, a na ke kamaaina o kakou'e malama mai ia oe i ka ai a me ka īa, ma ka po wale no au e moe ai me oe, a ma ke ao ea hoi no au me ka'u alii wahine, oiai ea, he mau malihini mai no hot maua, elike no hoi me kou malihini pela no hoi maua, aole maua he kamaaina no keia wahi, o ka ekolu no keia o ko maua la ia Kipahulu nei, ma keia mau olelo maikai a ke 'hi ua ae mai la 0 Koleamoku i keia mau olelo a ke 'hi. Ia Kihapiilani i leomo aku ai hele aku la no keia a ma kahi no a kana alii wahine e moe nei, haha aku la ko ianei lima maluna pono o ka lae. Ike 'lii

kane e haha nei puoho ino ae la ke' hi wahine me ke ano puiwa no ka huihui 0 ka lima, a pane ae la ke 'lii wahine o oe no ia e Kihipiilani i ka maka o ke inuenue, ae, owau ne, komo aku la ke 'lii a kau iho la kona poo iluna o ka poohiwi o kana alii wahine. la manawa i ninau iho ai kana wahine, hoi e mai la no ka hoi oe, ae, wahi a ke 'lii kane, aole he loaa iki ia'u o ka manao oluolu nou a hoi wale mai la no au, a o ko ke Tii hiamoe aku la no ia. Ika puoho ana ae o ka hiamoe o ke kahuna, ike akii !a oia i ke 'lii e moe j>« mai [ana me kana wahine, a olelo iho la oia 1 kana wahine ua hoi mai nei no ka ke lii. anhea» **ahi a kana wahine» a'ia no hoi la ke moe mai !a, auhea la i ike ia ka hoi ana mai nei i ka ka hiamoe. | Ma keia noho ana o ke lii nona keia | moolelo ma Kipahulu nei me le kaikamahine a Hooiaemakua me Kolea nioku; ua oleloia ma keia moolelo ua piha na malama eha a oi, a elike me ka loihi o ia mau mahina eha, h# mea oiaio, ua ike ia ua hapai o Kokamoku i ke koke awa, oia no hoi ke koko i ki--1 nohi a e like pu me na mea 1 hoakaka |ia"e nei mamua e ke kahuna. \ (E ka mea heluhelu, ma feeia wahi e j ike ai kakou » na oieio ao a ke kahuna lia Kihapiilanino Koleamoku, a he mea lno hoi keia e ike iho ai ko kakou mau 1 manao me ka paulehia he akamai ke j ano o ia huaolelo a e hoomaka kakou e [kamail'ia)

I k»:kah- h. ke 1u e noho ani me j • kara *:ihine o Uua «uk no. aii hoi. } : *ta ka;pa ae k.i n;axuo i:oioo ke kahuna | !<e iveW aku innr.t «» sc alii e hoike t ■ aku i kana i msna*> 3», a uia i hiki) ; at n:.ibi'-a n>a iahi o ke alii c i ! noho h-'XH'"-ka aku U oii i konaj ? mar.;u\ 1 hele nui nei au ia oe e kuu| 5- aiii e hai aku i kahi oti e kn ai i ka I : mok» ke ?ke o!e h n?ai nae e j • maV?.ia, «a uiakehewa la ho'o? 5 ana ->-u e ?:ejim i Hawaii» aka hoi, i ike j inai no o i u*olaemakua i keia inanaoj U»"u e h*i uku ai ia oe, ab ka ihu lao! j na waa o Hawaii, a nokila, e hoolohe | j mai oe, ae nui !a ke aiii: Pane aku j | ke kahunx e hoi aku oe a komo aku I iloko o kahi ha?e o oiua me Koleamo iku, isia oia e noho ana, alaila» e hoo|>u»ka oe i keh V n.iolek>, a ina ua hele oia | nui kamnino ? kah no a hoi nui, alaila, ou kon wa e hoopuka ai i keta lolelo. |>enti nae ka mua au e hana ai: \ E moe i'..v> *>e il.ilo ma ka aoao o Roteamoku. :il.i. h«U ae ko alo iluna, a ou ni3» !i;na ':e k;n? ae i ka lae, a ou mau %va\tae K.uj aku ilnna o ka pou, akiiui. nana jx>no ae oe iluna i kanpaku o kahi h.ile o olaa. a mai no auanei oe a kamail;<s, eia wa'e no kau e hana pinepine ni o v au malie o hoohuoi o Koleamoku i ko au pinepine a ninau ia oe, heahn keui au e-'u nei ? Alaiia. e pane ae ee ;>enei: He hihhila, ninau hou ilio ananei kela, hilahila i ke aha ? o'elo hou ae no oe, e hilahila ae ana au ia kaua, like pu an ifte oe me ka wahine, hai e malama mai nei ia kaua i ka ai a me ka ia, he kanaka ikaika au la i ka mahiai. o ka aina ole, a inalia o pnne ihokela ia oe. he nui ka aina i ka makuakane ona, alaila, olelo aku oe e hoi e n»u aku ia Hoolaemakua i ekohi mau aina, i ehia aina maloo a i hookahi ainawai, a i olelo mai auanei ia oe no k.i huhu o ka makuakane a me ka hoohiki ana mai iaia, aole e ike, aia a hapni i ke keiki, alaila, olelo aku oe : A noa ka olelo hoohiki a ko makuakane nou. ua hapai oe i ke keiki, ua noho aku la i ka la o ka inaina a pau ae la, oi auanei he makole ka inaina o kau !<»a. ke noho la'ou makua me ke alo nui ia oe i ke £eiki ( nolaila, ina oe e hoi ea, he ku mai koe o ka makena, a like no oe me kou ano mua ka punahele i kou mau makua nolaila, e hoi a noi aku i elaa aina maioo-a i lioekahi aina wai, a i olelo mai auanei ko makuakane i mau ain? okoa e ae, aole o'u makemake, alaila hai aku no oe i ka inoa o na aina a'u i makemake ai, oin hoi keia, o Wananalua akahi aina maloo, o Honomaele alua aina maloo, o Wailua oia ka aina wai. Eia ke ano ' o keia mau aina i hai aVu wau ia oe e ke 'lii, aole ksa he mau' aina mahi io maoli, he mau aina kaua keia ekolu ina e lilo mai o Wananalua lilo ka Pukaua 0 Kauiki a lilo mai o Honomaele lilo o ka Ohia o Kealakona lilo o Wailua, lilo ka Pukaua o Kue a me ka ohi alaila, o ka hana nai au e ke lii oia no kau.mahi i ka ai a nui-a me ka hanai ana i na holoholona a haawi aku oe na na kanaka, a; lalia mat na kanaka ia oe alaila x olelo aku oe i na kanaka e he|e iuka o Honomaele e oki i ka Ohia o kona a nui kauō'a hiki i Wananalua. eli aku ī māu lua nui mauka aku nei, a pau ia. ho-o aku i ke kumu o ka ohia iloko o ua mau lua īa hana a paa i ka kulHi alaila, kii aku na kanaka i ka pohaku ala o lalo o Wailua, lawe iluna o ua hulili la iluna o Kauiki, aole he wahi e hiki aku ai ka enemi, he pali ma o Kaihalulu e nana iho ai ia ka A o kekahi mau kanaka ea, i hookahi Lau, (hke me 400,)0ia poe ke hoonoho aku i Wailua aia iuka oia wahi aina ka Pyukaua o Kue, aole e pau ke aho ia wahi puu he maka-ha ia no ka enemi e make ai, ua hoopuniia e ka pali ia wahi puu, aia a ike aku oe e lihau mai ana ka ua iiiiii iluna o Makaliihanau-a kokolo mai ka ohu ma ke kumu o ka wai o Waiahiumalo a pipio pono mai ke anuenue mauka mai o ua wahi puu la o Kue o ka hee no ia o ka anemi, a oia ke ano $ keia mau aina ekolu a'u e oielo aku nei ia oe e ke 'lii ma ka aina no oe e olelo aku ai ia Koleamoku a mai hoopuai ikiakuoe i keia mau olelo a'u iaie, oiai, aoie jxiha e nalo ana keia mau olelo ia Hoolaemakua. I ka pau ana o keia mau olelo a ke kahuna, ua lilo ia he mea maikai i ka manao ke hi, oiai f oia no kona kuleana nui i hele mai ai. Ma ke kuhikuhi a na kahuna 1 kahi e lilo ai o Maui nei iaia, mahope iho o keia mau olelo ana, i>a ku koke ke 'lii a hoiaku i kona wahi hale e noho l>e nei me Koleamoku. % laia i hiki aku ai ma ka h*le T aole o iKoleamoku, ua hele i ke kahawai i ka auau a hoi mai, a iaia i hoi mai ai-a komo iloko o ka hab, aia hoi, ua piha loa ia oia i ka hoihoi me ka ninau m*i i ke 'iii, aole paha oe'.e kaia i hoi mai : nei ? Psme aku la ke lii, o ko'u komo t ana iho la no hoi ia a kiei mai la oe t a i j ia laua no e kamailio ana, ua huli koke jae la ke alo o ke 'iii iluna me ka hooko ■ i na olelo a ke kahuna, a'no keia mea, j ninau pono iho la o Koleamoku \ ka s mea a ke 'Vn e u pinepine nei, hai ae la i ke 'lii, elike me na oielo a ke kahuna, > a i ka lohe |>ono ana o Koleamoku, ua i ae no ob e hoi e neu i kona makuakane i-l i mau ?ina mahi ai no kana kane, i ka ;»holopono ana ia iau*, ua makaukau o Koleamoku e hoi no Hamoa i Hana*

| la la a po-a ao te ia po, pa» ka pai- ! na kakahikka, ua makaukau ke alii wa- [ hine no ka hoi: a ma kona ano liuiiu \ loa o kona noho ana ia Kipahuiu nei, j ua iauna no oia me na kaikamahine a ! tne na wahine o Kihepali. a ua Uke hoi j m okk> ana, a i ka lohe ana o kekahi \ inau kaikamahine ekolu e hele ana o I Kokamoku t Hana. ( * /l a * )