Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIII, Number 19, 10 May 1884 — Page 1

Page PDF (1.72 MB)

This text was transcribed by:  Richard Buggeln
This work is dedicated to:  To Bill Keanaʻaina, my friend and colleague at the University of Tennessee

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Buke XXIII, Helu  19. Honolulu, Poaono, Mei 10, 1884.  Na Helu a Pau, 1171.

 

Na Hoolaha kumau.

 

MAIKAI  KA

 HOI KA PAPA

 

A ME

 

KA LAAU O KOU HALE

 

NOHEA LA!

 

KA I NO HOI NO KAHI O

 

WAILA MA!

 

@ana aki no hoi ia la, ohi ka io o ka laao o Makawao I ka ua mea o ka nani.

 

NA PAPA!  NA PAPA!

 

A ME

 

NA PONO KULU HALE.

O na Ane no a Pau.

 

 AIA MA KE KIHI O NA ALANUI

 

Papu me Moiwahine,

 

Honolulu.

 

Malaila e loaa ai e like me ka makemake no ke

 

KUMUKUAI MAKEPONO LOA.

 

--

 

PAPA! PAPA ! PAPA!

 

Na papa huluhulu,

Na papa manoanoa,

Na papa i kahiia,

 Na papa kepa,

Papa hole keokeo,

Papa hole ulaula.

 

--

 

Na lau , Na Laau,

 

Na kua,.

Na kaola ,

Na Aaho,

Na Molina,

Na Peapea.

Pine huluhulu,

Pine i Kahiia.

 

PAPA A ME NA LAAU ULAULA,

 

Pili ulaula,

Pili keokeo,

Pani puka,

Puka aniani,

Pani puka anlani,

Puka olepelepe.

__

 

PENA

 

 

O na ano a pau,

 H@iu Pena mai ka liilii a ke nui,

Aila Pena,

Aila Hoomaloe,

Waniti, Pate,

 

NA LAKO O KELA A ME KEIA ANO.

 

--

NA AMI PUKA HALE,

NA AMI PUKA PA,

ANIANI

 

PEPA HALE A ME NA LIHLIHI,

 

E loaa no malaila.

 

---

 

PAAKAI  HELU 1, 

 

-0-

 

KAKAAKO ME PEULOA.

 ---

 

            No he Dala Kulke e loaa no na mea a pau i hana ae la no ke Kumukuai Emi Loa.  O na Kauoha mai Hawaii a Niihau, e loaa aku no @a a hooko pololeia.  E kipa  nui ilaila i ike  i ka oiaio.      905 @@.

 

Na Hoolaha Kumau.

 

Dillinghan & Co

 

Mau Mea Kuai Lako Hao

 

Alanui Papu, Honolulu,

 

Frank Pahia.

 

ANA AINA! ANA AINA!!

 

 

Keena Hana: Aia ma alanui Moe, koko ke loa i ka Uwapo o Hooliliamanu. @@

 

-

 

E wehe ana o A.

 

M. Meleki,

 

No ka Hookahakaha nui,

 

-NA LOLE NANI-

 

O NA LOLE KAU MAKALII, &C.

 

-OIA NA-

 

PAPALE KANE,

PAPLE WAHIN.

HULU, PUA LAU.

 

-E HOOMAKA ANA,-

 

POAKAHI, LA 21,

POALUA, LA 22,

POAKODU, LA 23.

 

Ma ka halekuai helu 104 alanui Papu.

 

-

 

1884! KAU AHAOLELO 1884!!

 

KUOI MAI NA MEA A PAC:

 

-

 

            O ka Poakahi. Poalua, a me ka Poakolu, o keia pule ae, e hoomakaukau ana au e hoikeike aku imua o ko'u mau makamaka a hoa'loha Hawaii, he heluna piha o no papale kinohinohi o na wahine mai ka $2.00 o ka papale a pii aku i ke $6.000.  He hiki no ia makou ke ki nohinohi i na papale ma na kumukuai a pau.  Aole o makou malama i no opala puehu wale i ka makani iloko o ko makou mau halekuai. He hiki no ia makou ke hooiaio he mau waiwai o ke ano maikai wale no ka makou e kuai aku.  Aole o makou kuai i na waiwai ma na halekuai kudala ma Kapalakiko, aka, na makou iho no e kinohi a hana ko makou mau papale iho.  A ma na lole aahu, aole e hiki i kekahi mau halekuai e ae ke hoopapa mai ia makou, a ke olelo mei maanei, he oi aku ka emi o na kumukuai o ka'u mau lole.  He elima o makou halekuai, a ma o ko makou kuai emi ana i na waiwai, ke holopono nei ka makou mau hana.  Ua oluolu pu makou i no puka nuku e loaa ana.  O na papale piva, $3.00 wale no.          CHAS. J. FISHEL.

 

            Halekuai kihi o alanui Hotele me Papu, a me kihi o alanui Nuuanu me Kalepa.

 

-

 

LOLE MAKEPONO

 

Ke Kuike e loaa no ia ma kahi o

 

Kakela me Kuke.

 

-E laa na-

 

AHINAHINA, KALAKOA, KEOKEO, LEPONALO, PENA, AILA, AILA HONUA, AINIANI, 

 

NA MEA PIULA,

 

Kopa, Aila, Hoomaloo, Kui Kakia, Pa keke, Tabu Kaula, Noho Lio, Hulu Palahi, na Palumi ahe agena no no mokupuni o Hawaii neino na Laina-kini-nao

 

Lainakini Maoli, Ki-lika, Palule Kalakoa, Alapia, Kelepa, Na Lole kupono i  ka Wawae, Palule Huluhulu, Na Lole Huluhulu, Na ka hoohelo ana, Li Lole no pini, Lihilihi, etc.

 

A ME MA

 

Miloini Humuhumu

 

MAKEPONO LOA

 

A he mau

 

MEA AI KAHI:

 

KA PALAOA, KOPAA RAIKI, PIA HOOHU PAAKAI, HUAALA, PIA KULINA, KOPE,

 

- A NE-

 

Laau Lapaau Kaulana Loa

 

A DR. JAYNE.

 

LAAU HOOMAEMAE KOKO

LAAU HOOPAU NAIO,

PENIKILA, HUAALE,

LAAU KUNU

 

Me na maau Hamo, a Pela 'ku.  @@@

 

********

KA MOOLELO O

 

Kihapiilani,

 

KA MEA NANA KIPAPA KANAHELE

 

O OOPULOA, A ME KE ALA PUPU

 

I MOLOKAI.

 

-

 

[Kakauia No Ke Kuokoa.]

 

HELU 12.

 

            Ma ka hoomaka ana o ko kaakou moolelo e ike ana kakou i ka hoi ana o Koleamoku i Hana  i hahai pu aku me kekahi heluna nui o na keikamahine, a maanei e hoomaka ai kakou ike ana i na wahi pana o Hana.

 

            Ma keia hele ana o lakou nei ua nuia lehulehu wale ka poe i hahai ma keia huakai a Koleamoku o ka hoi ana, a he poe kane kahi i hele pu me ka lakou mau wahine.  I ka hiki pono ana aku o keia huakai nui ma kela pii'na o ka pali o Wailua, ua hoomaka mai la ka ua ana a hiki i Koali a me Muolea, ke mahuahua loa iho la ka ua, a hala o Kawaloa me Pukuilua nui loa ka ua, a hiki ua hukai nei i luna pono o Puuiki, i nana aku ka hana o lakou, e piha mai ana na kanaka i ke kahawai o Waiohonu no ka mea, e kahe ana ka wai nui, a e hai ana ka Puewai me he nalu la a e pae ana na kane me na wahine, o keia wahi aina Puuiki a lakou nei e ku aku nei, he wahi aina alii keia o na makaainana a pau e noho ana maluna o ua wahi aina la i ka wa kahiko.  I na e piha ana kekahi hale nui i na kanaka a hiki i ka puka o ka hale, alaila, ina makemake ko Puuiki kanaka a wahine a keiki paha e komo iloko o ua hale nei e piha pono ana i na kanaka, alaila, e hoopuka no auanei ko laila leiki i keia huaoloelo penei; "no Hana au no Puuiki," eia ke ano o keia huaolelo, he a@ ku aole he mea nana e keakea no ka mea, ua noho maluna o ka aina 'lii, a ke mau nei no ia olelo a hiki i keia wa.

 

            I ka huakai e ku nei a liuliu iki, ua ano mao ae la ka ua ana , ua hoomaka lakou nei e hele a hiki i Waiohonu, ia wa i ike ia mai ai o Koleamoku e na kanaka a pau e piha ana, nolaila, ua hookipa ia lakou nei a pau loa e ko laila konohiki e noho maluna o na Wiaohonu elua mai a Hoolaemakua mai, ka mea iaia na aina a pau o keia puali o Maui nei mai ia Lonoapiilani mai ke 'lii aimoku o Maui nei a mua pono hoi o ka mea nona keia moolelo, aole no paha e hiki i keai konohiki ke nana pono ole mai i ke kaikamahine ponoi a ka mea nana i hoonoho mai iaia, o na hale o ua konohiki nei, ua kokoke loa ia i kahi e nana iho ai i ke kahawai, a nolaila, ua olelo ke konohiki e hoi i ka hale me kona mau hoahele a pau nolaila, ua ae koke o Koleamoku i keia manao, a ia lakou nei i hoi ai a komo iloko o ka hale, ua wehe na kapa wai a ua haawi mai ke konohiki i na kuina kapa Paiula a me na Pau a me na Malo a lawa like na mea apau.  Aia no iloko o kela manawa, ua loke ia aku la ka alala o k'a puaa a me ka ilio, a ke a mai la na imu o ka waiwai, aole no i liuliuiho, ua mo-a na mea a pau i kaluaia, a o ka makaukau no ia o ka ai ana, a o ia ai no hoi a moana a ma ia hope iho, ua hoonanea ia o Koleamoku a me kona poe hoahele a pau i ka nana i ka poe hee Puewai a hiki wale i ke ahiahi ana, aia no ia pohaku nui ke ku pono la i waena o ke kahawai o Waiohonu makai o ke alanui a hiki i keia la a'u e kakau nei, a no ka nui loa o ka wai a me ka ua o ia la, ua moe ka huakai hookoa a pau malaila ia po a hiki ike ao ana.

 

            Ia Koleamoku a me kona poe hoahele e moe ana malaila ia po, aia hoi, ua hiki aku la ka lohe imua o Hoolaemakua ma ia ahiahi, he mea e kona aloha a me kana wahine i ka laua kaukamakine, nolila aole i loaa iki ia laua ka hiamoe a hiki i ke ao ana, i loa no i ke ao ana ae ua makaukau na mea a pau no ka hiki aku o ka laua kaikamahine a oia no hoi ka manawa a Hoolaemakua i hana'i no kana hoohiki, a ua hoouna pu mai no hoi o Hoolaemakua i kekahi kanaka ponoi ona e hele mai e ike pono i kana kaikamahine, a ina oia wale no paha a he mau hoahele, a i ka hiki ana mai o ua kanaka nei a ike pono ia Koleamoku a me kona may hoahele, ua hoi hoke oia  a hai aku ia. Hoolaemakua, a hai aku la i na mea a pau no kana kaikamahine.

 

            I ke kakahiakanui, iaia hoi ua ala mua ae la no ka mea nana ka huakai a hoala aku la i na kaikamahine ekolu, a no ko lakou kamailio me ka akaaka ua ala iike ae ia na mea a pau, a o ka hoeu no ia o ka hele @me mai ke kamaaina, o ka liuliu no ia a hele oukou? ae. wahi a Koleamoku, kahaha wahi a ke kamaaina kainoa a ai mamua a maona, alaila hele ke a anui.  Paina'ku makou i ka hale ua kokoke hoi, wahi hou a Koleamoku, ao ka pau no ia o ma olelo ana, a o ka makaukau no ia o ko lakou nei hele, oiai ua malie ka ua a ua kualiilii loa hoi ia wai.  Ia lakou nei hele aku a hiki i Makaalaea, ua makaheki loa na kaiamahine o Kipahulu i ka nana i uka i Koopuakea mai a o ka wai i uka o ka Amau me he kapa Kauai la na ka wahine.

 

            I ka huakai i hiki pono aku ai i Puuoninau, aia hoi na kanaka e piha mai ana i ke alanui, e haawi mai ana i ke aloha ia lakou nei, a e kahea inoa mai ana kahi poe me ka i we mai ia Koleamoku a momoku na kanaka i ka hele i kai o Hamoa me ka waiwai e auamo ana, aole o kana mai ka nui o ka poe e hele nei, oiai, o ke alanui mai uka aku o Puuoninhu e iho la i kai o Hamoa a hiki aku i ke kahua o ka hale o Hoolaemakua e ku ana maluna aku o ka wai o Kumaka, ua piha pono loa ia o Hoolaemakua a me kana wahine i ke aloha no ka laua kamalei, a i ka hiki pono ana aku o Koleamoku me kona poe hoa hele a ike pono mau makua iaia, ua naauauwa o Hoolaema, kua me ka leo kumakena, e pea ana kona mau lima i ke kua.  I ka hiki pono ana'ku o kanakaikamahine imua o kona alo, ua apo ae la oia a noho iho la iluna o kona mau uha, aole o kana mai na leo uwe me he leo la no ka hekili e wawalo ana iloko  o ka lewa, a e like me ke ano mau o ka uwe a keia lahui maila wa kahiko loa mai a hiki i keia wa, e uwe helu ana kekahi poe, a o kekahi poe hoi, e uwe ana me ka heluhelu pu mai i ke mele inoa, a oia paha ka uwe i alohaia e ka poe noho wale aku no, a na ka waimaka e hele i lalo, (a na maa ka mea e kakau nei i keia moolelo.) (Aole i pau.)

 

--

 

KA MOOLELO KAAO O

 

Kahanuopaineki.

 

--

Ke keiki alii o ke aupuni o Italia.

 

Ka Olali o na Waoakua o Arabia.

Na Naita nana i kuekaa na lua

Luna o na Powa.

 

--

 

MOKUNA I.

 

            Ia manawa i pane aku ai na makua me ka hauoli nui; e ke 'lii e, o ka mea i holo ia oe oia kau e hana aku ai me ke kanalua ole.  Aole i pau pono ae na huaolelo a kona luaui makuakane, kani koke mai la ka bele a ke kuene no ka aina kakahiaka, a ku ae la lakou nei a hele aku la  no ka paina ana.  A pau ka paina ana, hoi aku la lakou ma ka lumi hookipa o ka hale alii.  A pau ka  nanea ana, ua ku ae la ke kaikamahine alii a hele aku la ma kona lumi kakau, a kakau iho la i kekahi palapala e kauoha ana i ke alii kamana e hele mai imua ona, a haawi aku la i kekahi ukali ona.  I ka hiki ana aku o ka ukali imua o ke alii kamana, he mea e kona pihoihoi i ka ike ana mai i ka ukali o ke kaikamahine alii  e ku aku ana me ka palapala, a haawi aku la ka ukali i ka palapala.  Ua hoomaka iho la ke alii kamana e heluhelu i ka palapala, a pau ka heluhelu ana, ua ae mai la oia e hele e halawai me ke kaikamahine alii.

 

 

            He manawa ole ua hiki aku la ke 'lii kamana imua o ke kaikamahine alii, a me ke kukuli ana o na kuli ilalo.  Ia manawa ua haawi mai la ke keikamahine alli i ke aloha a pela no hoi ke 'lii kamana i kukuli aku i ke aloha, a liuliu iki ua pane aku la ke kaikamahine alii.  I hoouna aku nei au i ko'u ukali e kii aku ia oe no kekahi mea a'u i makemake ai ia oe nau e hana oia keia:

 

            Ua makemake au ia oe e hele oe e kukulu i kekahi hale nani ma kahi aoao o ko'u aupuni, e hana oe ia na mea a pau a me ka hoonani ana i no mea hoonani o na ano a pau.  O ka nui o na lilo oia kau e hai mai ia'u, o ka hoomakaukau iho la no ia o ke kamana e hoolala i ke kii o ka hale; alaila, ua maopopo i ke 'lii kamana ka nui o na lilo he 40,000 dala.  I ka manawa no ia i uku hapa aku ai ke kaikamhine alii, a paa ka hale hookaa aku au i ke koena, a pau ka olelo ana ua hoi aku la ke 'lii kamana me ka pokeokeo.

 

            I ka hiki ana aku o ke 'lii kamana i kona hale hana; ua makaukau na mea a pau a ua hoouna aku la i na lako o ua hale kakela nei. A paa ua hale nei ua kapa ia kona inoa Kahaleokahooluolu. I ka pau ana o ke kamaiho ana o ke kaikamahine alii me ke 'lii kamana a hoi aku la ke 'lii kamana, ua ku ae la oia a hele aku la i ka halekuai a ohi iho la i na pono aahu a hoouna aku la ma na kaa a pela na mea ai a pau, he mau kaa okoa no hoi ko lakou.  I ka nana aku ua nui ka waiwai i hounaia aku na Kahauopaineki, i ka hiki ana aku o keia mau mea imua ona, he mea i ke kahaha o kona naau no keia mau mea a pau.

 

            Ninau mai la oia, nowai mai nei keia mau mea?  Ua hai@a aku la, na ke kaikamahine alii i hoouna mai nei nau; a o ka pau ae la no ia o kana ninau ana.

 

            I ka hiki ana mai o na kamana, ua hiki mai la me na mea a pau a ua hoomaka ka hana ana i ka hale, a he mau mahina wale no ua paa ae la ka hale.  I ka pau pono ana o na hemahema o ka hale, ua kauoha 'ku la ke kaikamahine alii e hele mai e nana i ka hale.  I ka hiki ana mai o ke kaikamahine alii ua mahalo oia no na mea a pau i hanaia.

 

            Huli hoi aku la ke kaikamahine alii a hiki i kona hale, a kuka pu iho la me kona mau makua no ka wa e komo ai ka hale; a ua hooholo ia iho la he hookahi mahina mai ka paa na a hiki i ke komo ana o ka hale.

 

            Nolaila, kuahauaia aku la na kuhina, na  lunakanawai, ka poe hanohano, na naita, na luna nui o ke aupuni, a lede o ke alo alii, ka poe himeni, na bana puhi ohe, na puali koa hele wawae a me kaua lio, a me ka poe a pau e makemake ana e hele i ke komo hale.  I ka makaukau ana o na mea a pau, ua hele mua aku la ke kaikamahine alii, a mahope aku ka Moi i ukali'a e ka lehulehu.

 

            I ka hiki ana 'ku o ka moi a komo i ka hale, a aole no hoi i kuu iho ka nae, ua ninau koki aku la oia i ke kaikamahine alii:  Auhea ka hoi ko keiki hanai ka me i hoomakaukauia ai nona keia hale?  Aia no me kona makuakane.  Ia wa kauoha mai la ka Moi e kii i ke keiki a lawe mai imua ona i ike aku ia; ku mai la ke kaikamahine a olelo mai la: "E kuu makua aloha, e hoomanawanui kou oluolu a me kou lokomaikai e ke 'lii.  E kii ae au  iaia a lawe mai imua o kou alo, e kali oe no ka hapalua hora a hoea mai oia imua o kou ihiihi kapu e ke alii."

 

            Ia manawa i nalo koke aku ai ke kaikamahine a ku ana imu o Kahanuopaineki a pane aku la: "E kuu lei, ke aloha a kuu puuwai e noho nei, i kii mai nei au ia oe mamuli o ke kauoha a kuu makuakane."  Ia wa pane aku la o Kahanuopaineki: "E kuu alii, o kau mau kauoha a pau e hooko wale no au e pono ai." O ka wa no ia a ke kaikamahine alii i olelo aku ai.  E hele kaua e hoomaemae ia oe; ua ae aku la o Kahanuopaineki ku ae la laua nei a kuikui lima aku la no ka rumi auau. I ka pau ana o keia, haule aku la laua no ka rumi komo kapa, a hookomo aku la ke kaikamahine alii i ke kapa o Kahanuopaineki.  I ka paa ana o ke kapa, nana aku la ke Kaikamahine alii iaia a hoohalike iho la ia Kahanuopaineki me ka nani o no waihooluu like ole o ke anuenue, a me he rose la i pua ai a mohala mai i ke kekahiaka, pela o Kahanuopaineki e ku aku nei imua o ke kaikamahine.

 

            I ka pau ana o keia mau hana a ke kaikamahine, ua lalau aku la ioa i ka lima o ka kakou hiwahiwa a kuikui lima pu aku la laua no ka rumi hookipa kahi a ka Moi e noho ana, a i ka hiki ana aku o ke kaikamahine me kana ukana makamae imua o ka Moi ua hoopuiwa hokeia ae la ka manao o ka Moi i ka ike ana mai ia Kahauopaineki, a liuliu iki pane mai la oia imua o kana kaikamahine.  "E kuu kaikamahine,  ua kapa au ia oe he ui a ke nohea, he nani a he maikai, a i keia wa ke ike nei kou makua ua haule iho kou nani i ka nani a me ke anoano hiehie o ko keiki hanai, nolaila ua makepono no kou kukulu ana i keia hale nani no kau keiki; aka@ ke kau wale mai nei no ia'u ma kuu ano kilokilo, ma keia mua aku e lilo ana no kau keiki hanai nei i kane mare nau, no ka mea, o no hoailona no ka nohoalii aia me ko keiki hanai; o ke uwati pakeke a me komo gula na mea a kou makua nei i hoohiki ai aole e lilo ai hai, o kau kane mare wale no; a ke ike nei au aia i ko keiki hanai, nolaila kaumaha ko'u naau no ia mea, no ka mea, aia ia hai kahi i paa ai; a nolaila ma kuu ike kilokilo, e ili mai ana he poino maluna ou a me ko keiki hanai ma keia mua aku."  Aole no hoi i pane akuy ke kaikamahine, aka, o na lede a me na kaikamahine a ka poe hanohano ke lou aku nei a lou mai no ke kanaka maikai o ua keiki nei a me ko lakou hoopuka mau i na huaolelo mahalo nona.

 

 

 

            A  pau keia mau mea, ua kani koke mai la ka hele no ka ai ana, ua makaukua mai la na mea ai he nui a hoomaka iho la ka ahaaina.  I ka nana aku i ka papaaina ua piha a hu na mea ai.  A [au ka ahaaina ana, ma ia po iho ua malamia he anaina ana, ma ia po iho ua malamua he anaina hula lealea a hiki i ke ao ana, a pela ka lealea mau ana a piha na mahina elua o ko ka Moi noho ana ma ua home kuaaina nei.

 

 

            Ia manawa i huli hoi aku ai ka Moi me kona mau hoa hanohano a pau, a koe iho la ke kaikamahine alii me kona mau hoahele no ka hooponopono ana i na hemahema a pau o ka hale kakela hou; a pau ka hooponopono ana ua noho iho la ke kaikamhine alii no ekolu pule hou aku la no kona hale alii'me ke koi pu ana  ia Kahanuopanieki e hele pu me ia, aka, ua hoole aku la ia.

 

 

            A makaukau ke kaikamahine haawi aku la oia i kona aloha hope a hoi aku la, aka, e hiki mau mai ana no nae ke kaikamahine i na pule a pau: pela oia i hele mau ai a i kekahi manawa, aole oia i hiki aku.                Aole i pau.

 

 

 

--

 

Paa la waha o ka Barahemana.

 

            E haiolelo ana kekahi misoniari ma Hinedu no ka hoowalewale ana o ka diabolo i no kanaka e hana hewa.

 

 

 

            Hooho kekahi Barahemana: Alia, ina pela aole pono i ke Akua e hoopai i ke kanka, e hoopai i ke diabolo wale no ka pono.

 

            Pane aku ka misionari ma ka hai ana i kekahi moolelo. He kanaka kanu hua oi ka ona o ka mala hua, ae oia e noho iloko o ia mala elua kanaka, he kanaka oopa kekahi a he makapo kahi.  Nana laua i na hua, nui loa na hua a maikai; ke ala no ia o ke kuko e ai i ka hua, pehea nae e loaa ai? ua kiekie na lala hua.  Kukakuka pu laua no ka mea e hiki ai. Penei e hiki ai, kau ke kanaka oopa malun o na poohiwi o ke kanaka makapo, a pela i loaa ai ka hua.  I ka hoea nana mai o ka ona, olelo oia, ua aihue olua i ka hua ka mala ea. Panae laua, auwe!  ua oop au wahi ake kananka oopa, aole hike ia'u ke hele ia ka laau hua.  Owau hoi, wahi a ka makapo, ua makapo au, aole ike i ka hua.      

           

            Ae pela io no. pane ka ona, aka ua lui olua ma ka aihue ana i ka hua, nolaila e hoopai pu ai ana olua.

 

            No ka hui ana o ke kanaka me ka diabolo e hoopai ana keAkua ia laua a elua.  Paa ka waha o ka Barahemana.

 

Hawaii.

 

--

 

Na papa kupuna.

 

            No Kina na Papa Kupuna.  Heaha ke ano?  E haliu mai, a e hai aku au.

 

            He mau papa laau maikai ia a kahakaha a maikai ia me na hua Pake, hookahi kapuai ke keikie, ekolu iniha ka laula, ua kau ia keia mau papa ma na hale ia kapaia, "na hale o na uhane."  Ma ka manao o na Pake aia no iloko o keia mau hale na uhane o ka poe i make.

 

            Manao lakou eklou uhane o kela a ma keia kanaka. Aia a make ke kanaka hele kekahi uhane i kela ao mau, hele kekahi uhane i ka luakupapau me ke kino, a o ke kolu o ka uhane, komo oia iloko o ka Papa Kupuna i kukuluia nona.

 

            O na mea i kahakahaia ma ka papa, oia ka inoa o ka Moi e ola ana i ka wa i make ai ka mea nona ka papa; ka inoa me ka iohana o ka mea i make, me ka inoa o ke keikikane nana i hana ka papa no kona makua.

 

            Hoomana na Pake i keia mau hale uhane me na uhane iloko, me he mea la he mau kii akua lakou, kulou kalou imua o lakou, pule aku, a haawi aku i ka ai a me ka wai.  No ke aha? no ka mea ua kuhi lakou ua hemahema na uhane, ua pololi, ua makewai, a pono ke hanai ia.  Ina hanai maikai ia nui ka uku a na uhane e uku mai ai, ina hanai maikai ole ia, e hoopilikia ia ka poe i hana maikai ole aku.

 

 

            Naaupo ea, na Pake.  Ae, lehulehu na Pake i puni i ka naaupo.  Loihi no ko lakou ana he naaupo keia hana a o kekahi hapa ua loaa ka naauao, ua waiho i kela hana pouli.  Eia ma Hawaii nei kekahi poe Pake i lilo i poe karisetiano, nui nae ka poe i koe, e noho ana iloko o ka pouli, ua puni no lakou i ka malamalama,  aka ua makapo na maka, aole i ike i ka malamalama.

 

            E na haipule Hawaii, e aloha oukou i na Pake, e pule no lakou, e hana makai aku, e ao aku i ka pono ke hiki, e alakai ia lakou i kahi e lohe ai i ka Iesu olelo, e ao lilo kekahi poe haipule i pohaku e kuia ai a e make kekahi poe Pake.

 

 

---

 

He helu Baibala.

 

            Hui ka nui o na alopeka a Samesona i kuu aku ai iloko o na hua palaoa o ko Pilistia me na makahiki o Aberahama i ka wa i make ai, hoolawe i na makahiki o Iosua i kona wa i make ai, hoonui i ke koena me ka nui o na kaula i hoopaa ai na-kanaka o Iuda ia Samesona, hui ka nui o na kanaka koa o Gideona i palu ai i ka wai, puunaue i ka loaa me ka nui o na 'lii i hele e pepehi ia Gideona, hui ka nui o na makahiki o Davida i ahi ai, puunaue i ka loaa me na la a Samesona i haawi ai e koho i kona nane, hoonui me ka nui o no popo palaoa a Elisai i hanai ai i hookahi haneri kanaka ma Gilegala, hui me ka nui o na la i hoowalewaleia ai Iesu, puunaue me ka nui o na maka hiki o Iesu i ka wa i loaa'i oia me na kakaolelo ma ka luakini o Solomona, hoolawe i na makahiki i paa ai kona hale ponoi, hoolawe i ka nui o na popo berena i hanai ai Iesu i na kanaka elima tausani, heaha ka loaa.   Hawaii.

 

--

 

Uleu ka hana ia W. E. Rowell.

 

                        Ma ka Poaha la 24 o Apr. ua hoomaka o W. E. Rowell e ana i ka aina o Mana, mamuli o ke kauoha a Mr. Farama, mai Kaunalewa a hiki i Hauliuli e nana aku ai Polihale, ma na wahi kupono i ke kanu ko a po ia la, moe i ko'u hale, ma ke kakakiaka ae o ka Poalima, hoomaka hou oia ma kahi i koe a pau no ia la. Haalele oia ia Mana, ua kia pololei aku la kona kaa no Waimea.  Ua kamilio maua no ka wehe o ka  ahaolelo i ka Poaono, a me ka loaa ole o ka moku iaia; hai mai no oia ia'u i ka hora 5 e haalele ai ka moku ia Nawiliwili, ua kau aku oia ma ka mokuahi Iwalani   a holo aku no Honolulu ma ka hora 5 o ia la no.

 

 

            He wahi loihi kaia mai Mana a Nawiliwili, ekolu apana okoa i hele ia, a Waimea, Koloa, me Lihue.

 

            Ua loaa ka wai a na haole eli wai o ke kuya o Mana, a ke eli hou nei maluna o Kahelu, pela aku i Kolo.  O ka paa mai no ia o Mana i ke kanu ia i ke ko, pomaikai o V. Knudsen ka mea aina nui.

 

Kahoolealii. 

 Mana, Kauai.

 

--

 

He wahi hoa'loha i punihei.

 

            O Dana Jin, ka inoa o kekahi kanaka, ha ona oia no kekahi mau mahinaai nui, a ua hookauwa hoi oia he elua wale no holokauwa hoi aoi he elua wale no holoholona, he hoki a me ka pipi, a hoohanaia laua ma na hana like ole oiai ka pipi e hoohanaia ana ua ka palau, a o ka hoki hoi ma ke kauo ana i ke kaa o kona haku; a ua noho no hoi keia mau holoholona ma ke ano hoa'loha i na wa a pau.

 

 

                        I kekahi ahiahi, mahope iho o ka pau ana o ko laua paina ana, hui like ae la laua ma ko laua runi hookipa a kuka iho la no ka laua mau? pana hana pakahi.  Wahi a ka hoki i pane aku ai: Ua hauoli loa au no ko'u hoohana maikai ia, o ke kauo wale iho no i ke kaa o ka haku o kaua a hoi mai la no i ka hale nei pau ae la no ka'u hana; no ko'u aoao iho, aole loa au e hookuli a pale aku i kana mau hoounauna ana.  Huro! i haneri ona hoomaikai ia ma keia ao e ka nui hoki.  Wahi hoi a ka pipi: Pehea hoi kou noonoo ana no ka'u hana, manao au o ka'u ka hana oi loa aku o ka mama, no ka mea aole o'u hooholo ia elike me oe, a aole no hoi o'u hoopa ia me ka huipa, aka, he mau wahi huaolelo wale no ko'u huipa, Ji! Ha! Holina! i hookahi haneri pipi nana e o-e ka mea e hoao ana e hoopa i ko'u kua me ka welau o ka huipa, a noonoo ia nona iho. A i kumu hooiaio no keia, e oluolu anei oe e ka hoa'loha e kuapo wahi moe kaua no ka hoao ana i ka'u apana hana?  Ae, wahi a ka hoki, a hoi aku la laua no ko laua mau wahi like ole.

 

            Ma ka wanaao poeleele kii mai la ka haku i ka pipi e hoopaa ma ka palau aka, he hoki keia ma ke keena o ka pipi, a ua kuhihewa ka haku i ka loloa o na pepeiao he kiwi, laweia aku la ka hoki a hoohanaia me ka ehaeha.