Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIII, Number 19, 10 May 1884 — Ka Opiuma ma Hawaii. [Illegible] o ka luakini o Kaukeane Mai 7, 1884. [ARTICLE]

Ka Opiuma ma Hawaii. [Illegible] o ka luakini o Kaukeane Mai 7, 1884.

f o na hoomaneo mua loa :3 la iopio, oia no na kamailio r ia ()-,?uma ma keia Paeaina, i i ; ,;r.c} -ineia. ia'u i ninau ai hea-k-j:uu o keia kuka ana a j*au, ua ,j mai au c uu niakuakane no i:3j mimiki oka Opiuma e poai ana a Ki-3, a on<»uia aku ka Opiuma mat 0 ia laHui kanaka me ka ae ole o a-; a ine ka hoomaopopo pu ia ... n0 hoi o na hua inoino a ia mea i u».i ma ka noonoo me ka helehelena e Ua hoalaia ko'u noonoo, a ,4e heluhelu ai no na mea -pili ika . - Mnauapau ika moniia ea'u. I wa kamalii ulu ae ia ka noonooi .. * f o'u no ke ano nui oka opiunia ~.s Hnwaii. L'a mao{x>po he nui ka !,< 0 keia mea ia wa, no ka mea \m i oao na ahaolelo e hooponopono a e L'.olii ia mea. Aole nae i papa ia lnweia ana mai, a 0 ka dute i hookauia ~ ka auhaii wale no o na laau lapaau. I'.i ;i':>a na kauka e malama ia mea. Hc inea maopopo aole wale o ka poe ku.-.i luau ka i hookomo i ka opiuma lanei ia wa. No ka hemnhema ona j*pa helu o na makahiki i kaa hope, a r.ic keia wa no' hoi, aole piha loa na heikeike ana no ka opiuma ma keia n,!, aka mamuli o ka ike i loaa mai n,, kela a me keia kumu, a me na hoikr unua o l a Ahaolelo o ke Aujmni i kela a ine keia manawa, ua loaa no ka nw.il»i hoomalamalama ar«a no keia ni i.au Oka hoojx>noj>ono mua loa ana u kt:a inea i»a ke kanawai, ua ikeia ilo ko o Mei 1856. Penei na olel9 hoaka ka ola kanawai: Oiai ke mahuahu.i 1;v 1 na lawe ola a me na haunaele noloko o ka opiuina a me na laau make t he t a c»iai e hoomaamaa ana na makaai luma kanaka maoh o ka Moi i keia ha iui ) 110 manmli oke alakai ana ona Kake, a pela aku. Alaila, ua hoakaka i.i nu ke kanawai no ka hookomo ana in.u o ka opiuma, ke kuai ana a me k.h.i.iwi ana oka oj>iuma, koe wule 110 na kauka i laikiniia, e hoopaiia ma ka hoonkuia. oka uku oka laikini ia wa uh hoopaaia ma ka $40 o ka makahiki no na kauka. l'a hanaia keia kanawai mahoj)e ko ke iho o ke komo nui ana mai o na Pake iloko o keia auj>uni, a he kuniu ka n.ihia ole ia lakou ke oleloua aie o Ha Nv.ni 1 ka puhi ana o na kanaka i ka opiuuu. Ona i»uulu l'ake mua i hiki ianei ua ili aku ke kaj>aia ana o lakou ht j»oe maikai ole, a he mea maoj)ojjo ua hele In.lt lakou ianei mamuli o ui mea

lnvkahi. 0 ka pakui o keia kanawai ua lioike inaoj)opoia malaila i ka lilo ana hc mea ino ma keia.? mea he puhi opnima. O ka lahui kanaka Hawaii, uu' ko lakou mau ano oluolu a hikiwawi' ma ka aj>o ana i kela a me keia mea lu»u hoowalewale e onou ia mai ana iimia o kolakou mau niaka, ua komo hia koke lakou malalo o keia mea he puhi opiuma, a na keia mau hiona i kokua i ka hooholo anao keia kanawai. Aka, iioko no nae o ka hookapuia o ka puhi ana o ka opiuma, ua jnau no iuo ka puhiia ana. Aole no he mea paakiki loa, wahi a ka hoikeia, o k*a loaa una o ka opiuma i ka wa e makemakeia ai, a o ka ninau kahiko me kakou i keia wa e oili ana no ka waiwai io o ka hookapu a uie ka hookiekie ana o ka uku laikini, aolei hoohanaia. O ka ho}>ena nae o ia } i lilo ai ke Kanawai Kivila » kanawai no ka aina ma ka la 170 Maraki 1859, ua hoopauia hekanawai maluna ae, a ua hoomania ke Kuhina Kalaiaina e kau aku i ka laikini kuai opiuma i na Kauka i ikeia ke kupono a i ae ia hoi ma ke 40 da!a o ka makahiki, a ma 0 ka laikini ia i ae ia ai ka hookomo ana mai o ka opiuma i ka aina a me ke kuai ana, a ma o lakou no hoi i ae ia ai ka hookomo jhi ana inai o kekahi mau laau make; a ua ho akaka pu ia no ma ia mau [«lapala laikini ka mana ole 0 ka mea e paa ana i ua laikini la, ke kuai aku a i ole hoolako aku taha 1 ka opiuma a laau make e ae paha, \ kekahi Pake a mau Pake paha, koe wai e no ke ano laau i pai(Kanawai Kivila 83 &c.) Ua ku keia Kanawai he makahiki a onki. a maoiuli paha ai ole ua keaeaia paha, ua hoike moakakaia, iloko oka uiakahiki ,859, ua komo nui mai ka opiuma iloko o ka aina me ka ukuia 0 8 ule nona ka huina dala he >43Hoko 0 Augate o ka makahiki i.S6o, ° * ana mai a me ke kua/ , ° kl ua laikiniia mamuli o lnawa i i hooholoia e ka Ahaolela ! U fT la^la ma Honolulu a he Uiaina, a iloko no hoi o u** e . taona 0 kahi i lawe- * nuuā 0 kl oihaaa kalepi. A o ua

| mau palapala ae la, ua waihoia ma k< 1 kuai kudala a • lilo oo i ka mea koho kiekie. fne ke kau pu ia ka uku koho niai ka 2000 dala aku o ka ualauala ae ho>kahi, aua haakakaia aaela i na Pake wale no e kuaiia ai ka opiuma. A o ka j*3c ia lakou keia mau palar&ia ae a laikmi kuai opiuma, c loaa. no ia lakou ka opimna ma o ko kkou hooP 32 ana aku i kekahi bona ma ka dala nona ka huina he hookahi tausani daia, a e kuai lakou i ka opiuma i ka Pake wale no a aoie i kekahi mea e ae. Ua ae pu ia no hoi na kauka e hoohuihui i ka opiuma me kekahi inau }aau e ae, a o ka lehulehu iho ua |xapaia lakou ma talo o na hoopai hoopaahaoia a hoopai daia., ke laweiawe lakou i keia mea make. La ku keia kanawai he kanawai nc ka aina a hiki i ka makahiki iS/4Aka, ua haulehia na manaolana a ma naoio o kekahi poe e loaa ana he loaa makahiki o 6000 dala malaio o ka hoopukaia a kuai ana oka opiuma Oka poe Pake me ko iakou ano mau ma ka lokahi ojia manao a kuikahi hke ma na lawelawe kalepa ana, ua lilo ia lakou ma ke koho ana i ka laikini mua i kuai kudal£ia no 2000 dala, a aole he huina dala i ioa&hou aku elike me ka mea i manaoia; o keia 2000 dala ua loaa i ke aupuni a no ehiku makahiki, a iloko 0 ka ewalu o na makahiki a i ole ika makahiki 1868. ua uiu ae he kuee mawaena o na hui Pake oia ka Poonū me Hak~ka, aua koho j>aonioni keia mau hui i na iaikini kuai opiuma o ia maka hiki aua lilo no $2,952.75. Mahoj>c iho o keia, ua j)ii mahuahua ka huina dala o na laikini ma Honolulu, mamuli oka hoike o na huahelu o na makahiki e j)au ana iloko o ka n»ai)ina o Maraki 31 1870, Maraki 31 1872, ame Maraki 31 1874, a e hoike ana ia māu huahelu i ka huina dala loaa he 18,534 i ka makahiki 1870, 22,248 i ka makahiki 46,714 i ka makahiki 1874, a i ka makahiki 1875 he 19,226; iloko o ka makahiki 1876 aole he iaikini kuai oj)iuma i kudalaia ma ia makahiki, a o ka emi ana o na ioaa o ka makahiki 1875, ua manaoia ma na hoike ana, malalo no ia o ka hoomana kokeia ana o ke kanawai hookapu a papa i ke kuai ana o ka opiuma o ka makahiki 1874. Malalo o ke kanawai iaikini oj)iuma oka makahiki 1860, ua loaa i ke au puni ka huina dala he 123, 716 ma ke ano uku hoopaa, no ka hookomoia ana mai iioko o ke aupunl ka opiuma īkaika a i ka Pake wale no e kuai«a ai a ia lakou waU no e pono ai, a i huiia me keia huina dala he-huina dala nui hou ka iona o ke aupuni no na dute o ka hookomo ana mai. O ka huina dala nui i hooliloia no ka laikini, ke ala hou mai nei ma ke akea na kamailio hoopaapaa ana,ailokoo ka makahiki 1874 i ka w.> 1 laweia mai ai lie hila kanawai e hoololi ana i ke kanawai laikmi opiuma, ma ka hoololi a ae ana i hookahi wale no laikini kuai opiuma a oia laikini ke kuaiia ma ke kudala no 16,000 dala ka uku koho, ua lilo ia he mea noonoo nuiia e ke kau Ahaolelo o ia makahiki, a o ke kumu o keia oiu no ke kakau inoa ana o kekahi hHuna nui 0 na makaainana a me na kuj)a j>onoi o ka aina maluna o

kekahi palapala poloai —hoopii. Ua waihoia keia palapala imua o ka Hale Ahaolelo a i kulike ai me ka manao o ka lelnilehu, ua hooholoia he kanawai ikaika e hookapu ana i ka hookoma ana mai a me ke kuai ana o ka opiuma a o keia kanawai ua k£kau inoaia e ka Moi. He mea ano e 110 hoi o kekahi kanawai i hanaia ma ia kau ua kakau inoaia no, a eia no i}oko o na buke Kanawai o ka makahiki 1874, a ua hoakaka moakakaia ka hoopauia ana ma ka hapa hope o ka pauku o ke kanawai hookapu opiuma i kakau inoaia he hookahi pule mahoi>e inai. Ke hoike nei na hiohiona o keia kanawai i kona hooholo pupuahuluia ana, a he kuiia ma ka hookoia ana o ka pauku 1 e papa loa ana 1 ka hookomo ana mai o ka opīuma a me ka hoohana ana, a me kona kuai ana, a nie ka hoolako ana, a pela aku, malalo o ka hoopai hoopahao aole e oi aku mamua o elua makakiki a ma ka pauku o kahi e hoakaka ana koe wale no ina e haawi ano ka Paj>a Ola he 111 ana e hoohui ma ka hoohaua ana i ka opiuma, a |>ela aku, ma ke ano laau lapaau. Ma Ka puku 3 ua hoakakaw ka ho opai o ka mea malama a hooniakaukau ana i ka opiuma, ina ka hoopaahaoia ma ka hana oolea aole e oi aku mamua o hookahi makahiki: Ma ka pauku 4 ua hoakakaia ka hoopai o na Kauka e kuai ana, hoohui, a hooiako i ka opiuma i ka poe i kuluma i ke puhi opiuma a me ka poe e hoohana mau ana ia mea, ma ka hoopaa»a ana o ka opiuma a iJau e waiho ana me ia, a me ka hoo l>ai dala aoie e emi iho malalo o 25 a aole hoi e oi aku mamua o 100. O ke kanawai ua hoololiia mauiuli o kekahi kanawai o iSSo, a ma »a kanawai ua hoakakaia ka uku hoopai, mai, a aole e emi iho inalalo o 50 dala a hiki i ka 500, me keia uku hoopai no ka n»ea nana i hoike He hapalua o ka huina dala i hoopaiia. O ka manao nui o keia hoolou ana ma ka nana ana, oia no ka hoao ana e hooikaika na hoike ana o na Kihia nw ka manao mainuU o na makana, a pela

|ekti nei ke kanawai a hiki ī keia Ll ! Pehea h ka loihi e ku ai keia kana*ai, > na kakou ia c nana aku. He heluna nui o na makaainana kup<o«K> f naauao, a inanao kuokoa o ko kakou poai nei i | manao, o ke puhi mau u o ka opiuina i i keia wa me ka hoopaa. kupono o!<fia, ; be hiki no ke kaohiia a jma kanawai laikini epiuma ika | ika loa. j Oka laweiawe kakja ana ma ka opi- \ uma he hana hoopomaikai no. a aole ! he mau hooikaika ana e nele ka hoopa* laleha ana ma keia iana iho e loea he kanawai e hoo|?au !oa ana i ke kanawai e ku nei, a e hana hou i kanawai laikinl Ua hooikaika keia manao a ua ikeia no hoi ma na Kau Ahaolelo mai ke KaO' Ahaolelo o t3j4- Na Simona Kaai i ahkai a hooikaika ia manao, nana ī waiho ka t>ila Kanawai iroua o ke Kau Ahaolelo, a no elua manawa ka lanakiIa ma ka hooholo ana i kanawaL Xfa na ano a pau o kana mau kalai kamailio ana ua ku i ka maikai ole, no ka mea i ka Pake wale no e kuaiia ai o ka opiuma ma ke kanawai a aole i ae ia i ke kanaka Hawaii a e pau ana lakou i ka make. Ua hala o Mr, Simon Kaai, a maiia he mea hiki ke oieloia he hiki ke hoopuniia oia me na manao aloha. He kanaka kulana noonoo maikai a naauao, a malia i keia la ke ku nei oia he r.lakai no kona lahui kanaka. Aka ua kuiana kona mana hoomalu a hoojx>noponc ua ano iuaiele kona noonoo maikai, a iloko o ia luaiele o kona noonoo koho a-eu la oia raa ka aoao o ka hewa a me ka pono ole Oia ke kanaka i # hoomaopojx>ia nana a oia ka moho o ka hikini opiuma. O na Pake i keia la elike ine ka ike a ka mea kakau, ke haawi a ke dala nei lakou i na lunamakaainana e hooholoia ke kanawai laikini opiuma. O ke kau Ahaolela e noho nei i keia wa ke ike nei iakou he bila kanawai e ae ana i na laikini kuai opiuma. a e hoopau i ke kanawai hookapu, i waihoio e Mr. Lihkalani o na "pukuniahi Gatalina" me na "Torpedo hoopahu." O kona ike nui, a*me kona ike kaiai elike ine ia i hoomaikeikeia maloko o kana buke kuahauaakea ika makahiki 1882, he mau kokua paha ia nona i keia kau no ka hooholo loa ana ia biia kanawai. bila kanawai ua hoikeia no ka ioaa ana o ka laikini kuai kudala ma ka uku koho he 30,000 dala, a ua hoomana pu ia i na Pake wale no e kuaiia ai o ka opiuma, a ua hoakaka pu ia he heluna nui o na hoopai no ke kuai a hoolako ana i ka opiuma i na kanaka Hawaii, a he mau hoakaka ana no na hoopai ke kue ia kekahi mau pauku o ke kanawai, a ma ka nana ana i na hiona holookoa he hookuanui, a he manao no ka hoala hou ana i ke kuaiia ana o ka opiuma. Ua noi o Mr. Pilipo o Kona Akau e kapae loa ia ua bila la, aka, mamuii o ke noi a Mr. W. O. Smith ua hoihoi hou o I'ilipo i kana noi; o ka Mrs. Smith manao ma keia noi ana, oia no kona manao he mea pono e akahele a noonoo mua ia ka manao o ka bila mamua 0 ka laweia ana mai o ke noi e kapae loa i ka bila elike me ia i hoikeia ae la maluna (Aole o Mr. Smith he hoa'loha no ka hoolaha akea ana i ka opiuma, a mamuli o kana noi ua manao ka mea kakau he manao kona e noonōo akaheieia me ka pupuahulu ole.) I keia wa eia ua biia ia ma ka lima o kekahi komite, a e hoike koke 9na ia komite 1 ka lakou hoike no ua biia la iioko o keia mau la koke iho, a hiki no hoi i keia wa a ka mea kakau e hoopuka aku nei i kona manao i ke akea maluna o keia kumuhana, aole no i waiho ae ua

komke Ia i ka lakou hoike iiuua o ka Hale; a ma ko'u noonoo hou ana no hoi he mea pono e paiia keia bila a e hoohalaia iwaena o kela a me keia makaainana i ike pono lakou i ke ano a me ka manao maoli o ua bila kanawa la. Ua hoole ka Moi i ke kakau inoa ana ma na bila kanawai i hooholoia e kekahi mau kau ahaolelo no na manawa elua, mamuli no ia o kona hooko ana i na manao noi ileaika ma na j>alapala hoopii i waihoia aku imua ona mai kekahi hapa o na makaainana. A ua oleloia, o ka manawa elua o kona kakau inoa ole ma ka lua o ka bila kanawai, mamuli no ia o na noi ana a na Pake opio. no ka mea wahi a lakou, ina e hooheloia ana ua bila kanawai la uia ke ano laikini, alaih he mea no ia nana lakou e alako ma ke puhi ana i ka opiuma a aole he mea nana lakou e kokua a hoopakele mai ia mea ino ae, a oiai hoi ke kanawai hookapu loa e ku ana, ua ike lakou na ia mea lak.ou i j>al>a ma kekahi ano, a na ia kanawai i ko kua lakou ma kekahi ano mai ka puhi ana i k* opiuma. Ma keia, he pono loa e haawiia mahalo maikai i ke 'lii ka Moi mamim o keia hana i hanaia eia, a he kokua nui ma ka aoao noonoo kanaka makua o ka ninau. I keia wa ke ku nei ka lahui Pake ma Hawaii nei he heluna nui o ka heluna kanaka o ka aina, a ke komo nei ka hoomalamalama Karisetiano he inea pono e kiaiia ko lakou mau po no a pomaikai eiike me ke kiaiia ana o na pono a pomaikai o kekahi hapa e ae o ka lahuL Heaha la ka heluna o na Pake iloko o ka makahiki iS6o, he mea hiki ole la ke koho polole» ia, oiai ua heiuia lakou me na kanaka Hawaii ma kekahi mau apana i ka helu kanaka o ia makahikl Uokoo ka makahiki 1866, ua aneane e 12000 PaVe„ a mailoko ae o keia helu«na he 370 ma H.moMu a he 500 ma

—Iloko o ka makaliiki 1872, t?a pa ae ko iakmi heluna * li&i i !ca 11940 he hookahi hapakolu 0 ma HonoluliL 2he haplua nu Oahu. Ileko oka makahiki 1874 h<XHt«ka ana e kahe nui m&i o aa Pake a «3 hoamauh a hiki ī keia tra, īioko oka puuia nui, 2 puialu uaku, a m* ka papa hela kanaka o iS7§ ua tkea he s,?foc IV*e a mailoko mai o keīa huina he 1300 nia Honolulu 3he 2*200 ma Oahu. Ama ka papa hela kanaka e heluia ana iloko oka mahira o I>ekemaba, me he inea la e ho«ke 2na aole no i haule noi ka 20,000, niaī ia <k>oo a hiki ika Sooo ma Hont4uiu. ! A ina pela ehke me ka makahīki »S6S he puka nui kekuai auaoh opiuma ī ka heiuna Pake malaio reai o 1, 500 n>e ka uku o 2000 dala o ka niakahiki, a mahoj* mai o ka makahiki iS6S a hiki i ka enakahiki 1875 ī ka heiuna Pake aole i oi aku mamua o 5500 ma ka uku mai ka 15,000 a hiki i kā 22,c00 dala oka ruakahiki, alaila o ka hoike mai anei e hiki ke manaob aku e loaa mahuahui ana na-ioaa makahiki ma ka hoolawa ana ī ka oj;iuraa 1 na Pake o ka heluna mai ka 12.000 3 i ka 15,000 e ku nei ma Hawaii nei i keia la ? Ao ka hoike ana o kahi poe e kokua ana ma keia ninau no ka mahuahua o ka loaa o ke aupuni, m. hoike moakakaia ko lakeu mau hoapono ana. Oka mahuahua ola loaa maka hiki ka mea a ia poe i nwkemake ai! Oka puhi ana o ka opiuina aole i kaohi ia mawaena o ua Pake wale no iloko o na la e kau ia ai ka laikini, aka, e iaha aku ana no ka ino a pelapela o ka puhi opinma iwaena o na kanaka Hawaii a me kekahi poe kanaka e ae. Ua kohoia ika wa i mana ai ke kana wai hookapu loa i ke puhi opiuma, aole i emi malalo o 500 a hiki i ka 1000 kanaka Hawaii i lawelawe a puhi i ka opiuma. Oka hoopil» paa ana ona manao ma keia mea he puhi opiuma, ua oi loa aku ka pipili paa mawaena o na kanaka Hawaii mamua o na Pake, a | o ka hopena e hookokoke auanei ka po-1 ino a me ka make īwaena o ia poe, a o j ka hoj)ena ke nele ka opiuma aole i ike maopopo ia. Ua manaoia no hoi aia mawaena o 50 me 100 kanaka Ilawaii e puhi -.nau nei i ka opiuma, a me he la ma kei»i emi ana o ka heiuna o ka poe puhi na kanaka Hawaii, mamuli no ia o ke kanawai e hookapu loa ana, a he kamau wale mai no na hoohulihuli anā i na manao.

Ua papa ke kanawai kahiko i ke kuai an'a o ka opiunia i na kanaka Hawaii a aole no nae ia he mea e keakea ia ai ko lakou hele ana aku 1 na hale lua puhi opii'ma a hookāhi no ka puhi like ana me na Pake, a e uku dala aku no lakou aole i ka mea e paa ana i ka laikini aka, i ka ona aku la o ka hale, a i kela nie keia nianawa a ke kamika Hawaii e makemake ai. e loaa ka opiuma, e loaa ana no, o kahi "hapaha" wale no ke panai aku. O keia mau hale pu hi opiuma nae aole he ike nui ia iloko o keia niau makahiki elike aku me kela makahiki aku nei. lla ike no ka Pake ina e hoike ia ana imua o na makai kona kuai opiu ma, he hoopai koikoi ke kau ia ana maīuna ona, aka iloko no nae o ia ike kuai no i ka opiuma . i na kanaka Ha waii, aka, pehea iho la ka mea 7 puhi opiuma iTca uku makana ma ke kanawai, a hele la hoi a hoike ? Heaha la ke kumu o kona hele ole ana e hoike ? Eia, ua hoolapuwaleia kona noonoo kanaka maikai, aole he wahi uiuiki o ka pono a pohlei iloko ona, a nolaila huna pu wale iho la no i ka hewa i.kumu a i wahi e loaa mau ai o ka opiuma iaia ke makemake ae oia. Aole no paha he mea kupono loa ka hoomaikeike hou aku imua o ka poe heluhelu o keia pepa no na hiohiona o na hale puhi opiuma a me na helehelena haikea o ka mea puhi, ua ike no lakou oiai ma ka Alia Hoomalu o ke kulanakauhale nei e ike mau ia ai o ia ano.poe, a ma ka aoao o ka mea kakau ua ike maka oia i ke ano a pau o ka mea puhi opiuma oiai ka mea kakau ka lunahelu o ka apana o Honolulu iloko o na makahiki 1867 a hiki i ka makahiki 1869, a he mea pono ole paha ke hoike aku, aka, 0 na hoomanao ana aole ia e nalohia oiai na noonoo maikai e mau ana. O ka hoopai hoopaahao no kekahi mau makahiki he hoopai ku no i ke aloha. aka, o na manao aloha he mea ole ia i ! ka poe e hele mau ana a e hana mau ana malalo o keia liana. O ka hoike a ka Aha Kiekie īmua o ka Ahaolelo ua lawa la no na hoikeike ana no na ofeni hewa i hanaia e ka uoe puhi opiuma. O ka nui o ka poe kuai i opiuma me ka laikini ole 4, hoopaahao ia i ka makahiki 1864 5, 1866-7 2 ? iS6B-9 8, 1870-1 33, 1872-3 jB, 1874 ~5 53' a 0 huma he 138 hihia. Aole 1 huiia me keia hoike ka huina o ka poe i hoopaaia no ka pupule, a me kekahi mau hihia e ae i pili i keia mea he opiuma. Maloke o ka hoike a ia Aha no imua o ka Ahaolelo o 1878, ua olelo ka Lunakanawai Kiekie he 107 na hihia i hookomoia ma ia aha malalo o ke kanawai opiuma, a he 87 poe i hoopaahaoia, a me 116 poe hihia hoopae opiuma. Mailoko mai o keia mau hihia he 107 he 75 o iakou i hoopiiia no ka malama i ka opiuma malalo o ke kanawai hookaoii loa Iloko o ka makaluki iSSo ua hoike mai ka Lunakanawai Kiekie he 121 hi hia no ka malama opiuma, he 19 no ke kuai opiuma a he 38 no ka *hoopae malu 1 ka opiunia, he huina nui ia o ka 178 hihia. I ka makahiki iSB2 ua hoike mai n\a ka Hoike a ka Aha Kiekie he 6i3*hihh malalo o ke kanawai opiuma, a ua haiia mai no hoi, oiai ua hookomo mslu ia ka opiunm, aka nae ua waiwai no ke kanawai e pa|>a ana, no ka mea ma ia mea ua loaa na hoao ana e kaohi i na kanaka maeii mai na hwelawe ana o ka opiuma. Maloko o ka hoike t waihoia imua o ka Ahaolelo o keia kau ua haiia mai he 427 hihia no ka nialama 1 ka opuima, a he 21 hi hia no ke kuai opiuma, a he 22 hihia ik) ka hoopae ana. Mai ka makahiki 1876 inai, ma ka hooko ana o ke kanawai opiuma. aole i emi malalo o ka 1400 ka nui o na hihia i hoopaiia." Aka, aole hiki ke olaloia he mea pono ke hoopauia ke kanawai no ka nui o na

lilo ma ka hooko ana, obi ua pwiU no § iā maa Hio a pass nu na uku hoo|ov j aole i emi rruia'o o ke ro ki hihia l -• f h<x>kahi Ui hopyb kekahi mau *»kv ku m> ka hoō|3ae mala ar?a i ka qs>tynw, a wa li!o kja kekahi i ke aupuni, no ke komo |Hi ana o na alu nioku iloko o u hihb. Ua niaeooīa i keia «u, oka hava nui o ru hoopae malu mi o ka oj>iunw, ua haiuo e na msku halihali ua oi iku ko bkou makaukau no b hana. Maloko oka hoike aka Lok, j Kuhina imuao ka Ahaolelo o i&§2 ? oaj hoakakaia »121 he mea oiuola loa ka | hoopae malu ana i ka opiunia, a me ka! hiki ole ke paleia aku mamiili o ka j hookaumaha.loa ia o ka oihana kalepa ke hookou ka huii akahele ana i na ano| waiwai a .au i iaweia mai iloko nei o s * * ? ke aupuni. Ma na paj>a helu o ka Hafe !)ute kahi i hoikeia mai ka ma kahiki 1859 a hiki i ka 1875 he $170. 7&) ka waiwai o ka aupuni i hoo|»ae ia maL Mai ka makahiki is7s mai, makdo o ke kanawai hookapu i ka opiuma, he 3632 paona opiuma i hoopaaia i hoopae maiu ijj Hoko oke aupunl Ua hoopae malu ia kn opiuma i na wa a pau. No ka mahuahua oka laweia ana mai* ua emi ke kumu kuai a i ka $13 wale no oke Uni. Aka oke kumu kuai no paha keia o na ano opiuma kumu kuai haahaa, i lawe ia mai mai Kapalakiko ame Yictoria. Ua oleloia o ka opiuma maikai o Honokaona ka 1 pii ai ka $20 oke tini. Ke manao nei na luna aupuni ua hoopae malu ia mai ka opiuma e kekahi poe e ae i ikaika iloko o ko iakou heluna he lehulehu wale 0 ka |x»e i nianao ole ia e ka lehulehu ua komo ia hana. Malalo o ka laikini kahiko ua hoopae malu ia no ka opiuma, a he mea hiki ole no i ka poe e paa ana i na laikini ke hoomalu. Ma ka ninau no ka hoopae i ka opiuma, aoie manao kokua aole no hoi he kue i ka laikini. O ka ninau no keia kanawai ua kono mai ke k lailo ana e noonoo kakou elike ir.e k:ia: E pono anei ika Aupu ni e loaa na loaa makahiki ma o ka hookomo ana mai ka opiuma a me ke kuai ana ma ko kakou Aupuni, me ka ike iho no o 'ka laikim ana i ka opiuma he kumu ia e laulaha nui ai ka puhii.t ana, a e puhiia a komo i!oko o ka upiki he heluna nui o na kanaka a he kana Hawaii wale no? E nana kakou i na hoike i hoomaike ike ma keia mau kumu maluna. Oka papa kuhikuhi o na ola o na kanaka no I Honolulu (ua ike au aole ma kekah» mau apana-e ae) no na inakahiki eha i hala ae nei, ua heluia he umikumama ! kahi jxie i make ma o ka opiuma, a ehia la poe i koe i komohia malalo o ia kumu hookahi i helu oleia, aole i ike maopopo , aka, he mea maopopo ke koho aku ua oi au mamua o umikukumamakahi. Ua olelo o Mr. David Dayton, (Kewiki) ua noh'o oia malalo o ka oihana makai no na makahiki loihi he iwa kalua'kuinamalima a oi aku, mai ka \va 0 ke kanawai opiuma, a ua ike oia a ua kamaaina, a ua pane aku ka mea kakau ina e makemake oia e ike i ka waiho mokaki ana o na kino ma na alanui, alaila, e laikini hou ia ke kuai ana o ka opiuma; a ua olelo hou oi?. penei: Iloko o na makahiki pokole i hala ae nei i ka wa e laikini ana 0 ka opiuma, ua hikiwawe ka laha ana o ka opiuma mawaena o na kanaka Hawaii, a i ka wa i kau ia ai ke kanawai hookapu loa, ma ko'u manao ine he la aole i emi iho nialalo o hookahi tausani o lakou ka i paa malalo o na upiki ana a ka opiuma : a ua paukiki ko lakou komohia ana iloko o ka poino e mamua o ka Pake. Aka, ua maha au ma ka olelo ae mawaena o 25 poe kanaka Hawaii e puhi mau ana i ka opiuma, aole i oi aku mamua o hookahi mea puhi opiuma i keia ia. He mea maa mau iloko o na makahiki i iiaia ae nei ma ka heie ana ma na kakahiaka ma na apana o Kapu ukoio, Kikihaie, a 'me Kepohoni, ka ioaa ana aku o na kino make ma na papahele o na home mai keia mea : hookahi ae puhi opiuma, a i kekahi wa mawaena o ia poe make, he poe kanaka Hawaii. He heiuna nui o na opiuma . 1 ioaa i ka mea iaia ka jxia ana o ka laikini a i kuaiia aku i na kanaka Ha- : waii. mamuii oko iakou agena e hele .< ana ma na mokupuni mai Ha- ! waii a Kauai, ame ia hana mua a lakou . peia no aunei lakou e hana hou ai, a aoie auanei e nele ka piha hohono o ka Aha Hoomaiu ma o na hohono opiuma.

Ina e laikiniia ka opiuma alaila o ke alanui no ia e alako koke ana i ka lahui Hawaii i ka nalohia mau loa. O na paahao iloko o ia mau la he pinepine ko lakou lapaau mau ia ma ka haiej>aahao n"t> elua ā ekoiu [aha malūna inamuii o na onawaliwali o ke kino ma j o ka puhi i ka oniuma. A mawaena o | ka poe puhi opiuma mailoko o laila e puka mai ai ka poe malalo o na paj>a o ka poe komo hale aihue. jx>e aihue t a oia no ka uiakua o ktkahi mau hewa karaima e ae, O na hihia komo hale a pela aku i h'okoiokoloia imua o ka Aha i keia kau iho ne», ua ulu mai no'ia mai keia mea hookahi he opiuma, a o keia hoike maojj»po ua hoobi>ia e ka llamuku Nui mamuii o kona ike maka mailoko mai o ka ma kahiki 1850. He lehulehu a ka poe puhi opiuma mau ka i ninaninau a kamailioia e ka inea kakau iloko o kela mau p«le aku nei, a ua oielo bkou ina e laikini houia ke kuai ana o ka opiuma he mea ia e hoopilikia nui ana i na kanaka Hawaii O ka oleioia ana ma ka bib kanavai hou t waihoia imua o ka Haie Ahaoteto o keia kau e oieio ana aole e loaa

l i m kanaka Hawaii, he ouio ok ia, I l Aok e h makou ka opiuma i keia; :h, wahi a kekahi o lakou, ak«*» e k>aa |am ia nukou ia wa; h« hiki n>> kc {oaa ka <>|>tu.ua t kei» tra a me ka Qui no nae o ka pilikia ina e $keb, nolaila aok o niakou niakemake e hoaos, a h< ha(xi uuku o na kanaka Hawau e }>uhi nct i i ka opiun>a i keia wa, wuhi hoi a kekahi \ 0 ka opiama he nvea ia e hoouawaliwali ana i ke ola kino ikaika o ke kanaka. Penei hoi na kamailk> ana a keka hi kanaka Hawaii j>«hi o|huuu : He S karaka |C«ahana au ma kekahi mahiko | a owuu »ve kekahi iho o makou he puhi | opīanu ka nmkou hana; he keu makou a ka {.K>e t'uhune y aole e km ana u ma- | koa he wahi palule hou aku nona e hoiouhi i ko niakou mau kino ok&elohe,a I aole oia wale no aka, aole he hiki ke laweiawe i ka hana elike me kekahi e f iho o makou. Ke iilo ke kanaka ma | keia ?nta he puhi opiunia. oau na mea liiiii o ka walūne a me kekahi nuu mea e ae i ke kaa:u a i ole hoomoeia i k« tuu e loia ai ka opiunia. * He Kl.ulehu o na Pake kuonoono o ke kuianakauhale nei a he poe rtoho kahiko ma ka «ūiu, a he poe hoi ua nm mua ma keia mea o ka puhiia o ka opiuma, a he poe hoi ua kamaaina ma na ano a pau ka i ninamnauia e ka mea kakau, a ua oklo lakou penei: Ina he makemake ko ke aupuri e loaa' nui ke dah ma o ka opiuma, eloaa| ana no he puu dah a malia he puu dala; nui ma o ke kuai anao na hikini i kela ame keia ke ukuia he hookahi tausani dah no ka laikini hookahi a he loaa aupuni la ke loaa ana i ka waihona o ke aupuni mai ke 40,000 a hiki ike j 50,000 dah oka makahiki, ahe mea j maopo(K> e nui ana no ka loaa o ka mea j iaia ka |>aa ana oka hikinL Aka, aole he inea e kanalua h ai oke kuai akea I ia ana o ka opiuma he mea inoino ia ma na mahiko» a i keia wa ke ulu nei ka'nohona maikai oie mawaena o ka poe kanu raiki mamuli o ka puhi ana i ka opiuma na paahana Pake a aia ko lakou heluna nia\v;vena o eha me elima hnneri, a ina me keia iho h e kuaiia ai ka opiuma ahila e pii ae ana ka heluna. Ina he manao ko ke aupuni i ke olr, kipo maikai o na kanaka paaliana ma j keia aina alniia aole e hikiniia ka opiu j ma maloko nei oka aina. Oka puhi ana o ka opiuma he hookuia nui ia ma ka aoao o ka jx>e j>aahana. O ka ulu ana oka puhi opiuma ma ka aina i keia h aole ia i ulu ae ma o kona puhi nuiia ana e fca poepuhi opi uma a me ka poe aole i pu!)i mamua, aka, mamuii no o ka i.lu nui ana aeo ka heiuna nui o na Pake ma ka aina i keia wa. Ina e hoopuka hoaia ka hi kini opiuma, aiaih e iiio ana he waiwai kalq>.i nuiia mai kahi mokupuni a 1 kahi un>kupuni, elike me ke kaiepa nuiia ana o ka waiona a me kekahi mau waiw.ii e ae i keia ia. O ka manao nui o keia noe Pake maiuna o keia ninau nui oia ka liio ana o ka poe puhi opiuma he poe ilihune a makiio, a e iiio ana no hoi*keia he hi hia akea. He mea pono e hoomanaoia iioko o na noonoo ana maluna o keia ninau, 0 ka hhui Pake kekahi hap nui o ka lahui kanaka o ka aina nei 3 o ko h kou hehma e mahuahua ae ana, aiaih ma ka ae ia o lakou e iioohana i keia mea he opiuma he alanui ia e alako ana ia hkou iioko oka ]X>ino ame ka make; iie oiaio he iahui Pake lakou aka, he mea pono e noonooia kekahi mau hiuhiona e pili ana no lakou, a heaha ka manao o na makaainana ke huikau ma o a maanei mawaena o ka poe maemae ka poe puhi opiuma hanu hohono ? Oia ano hiohiona he mea ia e hoopoino ana i ka ieluilehu. O ka manao nui o keia kumuhana ua ulu ae la mamuii o na nanaina e ikeia hei ma Honoiulu nei, a he mea oiaio he iehuiehu aua emi mai paha ka poe e hwehwe nei i keia hana o ke puhi opiuma. Ua olelo ka poe kahiko, ina malaio o keia kanawaiMaikini hou, aiaiia o ka Poakahi a me ka hapa o ka Poaiua ua iioopaialehaia ia mau la hana mawaena ona paahana Pake, no ka mea ua liio ka h Sabati i h puhi opiu ma no iakou a noiaiia o ka hua oia no ko lakou kupono oie no ka hana ma na ia i hoikeia ae h maluna. A mahlo hoi o ke kanawai hookapu ioa e ku nei 1 keia wa, ua emi mai ko hkou puhi ana ke hooiialike aku me ke kino a ano maoli o keia kanawai hou. Aole he mau hoomaikeike ana imua oka iehuiehu mai ka poe kanaka mai, aka, ua ike no lakou ke ioaa nui nei no ka opiu ma i na kanaka HawaiL Ua inanao iakou eiike me ka lakou niea i hoomaikeike mai ai i i;a mea kakau, o ke kuai akeakeia ana o ka opiuma he ahko ana ia i ke koena uuku o keia hhui i ka make mau. * Me ka mahalo no na papa kuhikuhi i waihoia mai imua o ko'u mau nanaina, a me na hoomaikeike i waiho pu ia mai, .0 ko'u mahalo nui e ili no ia ma'uua o ka Luna Dute Nui, ke Kuhina Kahi aina, a me ka lAinakanawai Kiekie, a me kekahi jx>e e ae. Me ka mahaia W. R. Castle. Honoiuiu, Mei 1 1884.