Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIII, Number 20, 17 May 1884 — He haiolelo. [ARTICLE]

He haiolelo.

KA HAIAO KMIA A G. W. PIUPO MA KA I.UAKINI O KAW.MAHAO I KA I'l'LK KAKAHIAKA, SAHATI, MKI 11, 1884. llaleUi, Ss;, 9, ma k;i laiani hope. u I noho ka hanohano ma ko kakou aina." He HaieUi kria a kekahi liaku inele kaulana o ka lahui Iseraela. Ua pili kona aiolia i kona aina a tr,e kona lahui. Ua makemake nui oia 1 ka pono a me ka maluhia o ka noho ana maluI na o kona aina a e hoaiii hoi i ka noho hanohano ana maluna o iaila. Aole au e hoakaka nui aku ia oukou ma na mea e pili ana i ka aina o ka noe Iseraela elike me ka mea i oleloia ina keia Halelu. Aka, e lawe mai ana au i keia manao 0 ua haku mele la, a hoopili mu ia Hawaii ama, a me Hawaii iahui, a e hookaliua i ko\i kukulu manao ana maluna o keia nmau hookahi. 1 lleaha la ka mea e noho ai ka hanohano ia Hawaii ? Haina. O ka I'ono. A mai keia haina aku, e hoakaka aku ana au ui oukou ma kekahi mau ma'nele. 1 I pono ka nohoalii ana o na 'lii ndho ai aupuni o Hawaii. Ke hooma-i nao nei au, i ke au o na Kamehameha 111., IV ~a me V., no Hawaii, ua mahaloia ko lakou hooponopono aupuni ana, ua uui na pono me na pomaikai a iakou i h;fawi mai ai no ka lahui. Aole nae e hiki ia'u ke oleio aku. no ko iakou pono a maemae loa ma ke kino. aka, o ka pono a lakou i hana mai ai no ka lahui. Ua hoomanao au i ke au o na Ka mehameha IV. me V. i noho Moi ai, ua kau ko laua weliia e ko laua mau aha kuhina, aia-)aua ke kiei nei ke halo la ma na keena aupuni, aole hiki i na manao kolohe, a lawelawe kolohe ana o ko laua mau kuhina, no ka mea, ua makaalaia na wahi a pau o na keena e ko laua ike hooponopono aupuni [>010 lei hoi, Ma ka wae pono ana o ko iawa ike i ko laua mau aha kuhina, i hookahi no| koho ana, a na ka make i hoopau i ko; < lakou noho ana, no ka mea, ua wae ■ noia a ka poe maikai i hiki ole ke ka- j naluaia. Ua hanohano ko lakou | noho aupuni ana, hanohano o Hawaii ? a me kona lahui. 5 j Ina au e hoomanao ae ana i ke au o j 'keia mau alia kuhina. aole [x»ha e emi| 1 iho malalo o umi mau aha kuhina ua | ! hoopau wale ia me ka hewa o!e, a ua; | hoopau hewaia kekahi. a ua Hio na ho j I oponopono ana o keia ano » mea luaie j le wale ia. v No ka mea» ua wae jx>no, ole ia a kohoia paha me ke kanahi?. j I ke au o Davida ka Moi o ka Iseme;a f e noho hooponopono ana me ka peno; a me ka pololei* nui ka hanohano o ko- j na aupuni, nui kena aupuni, a ia, mai ke.Kai Nui ma ke kōmohana i ka Muliwai Nui ma ka Jnkina, nui ka I waiuhia a me k& waiwai o kona aupuni. 1

i: Ir,a e hiki īa T>Avf.-.b KahVs\n < • -a hone'hano ii ;i-a «;/ k.- i-ene s o ka ino r.jnji e k.6c?ko. • He r;:ta hiki b"u kv r..-*īke n'-u * ou.\i."".ī, i «e au o na ! r>'.'•!••> Ūl--p*uni 2na a na Kuhina nn;--* o HawaiL oia no o ale. Kaufea» Ri*o-;\e. ; kaika. Nur na p>no a me . nr« per»:::;kai i hiv,»kumub no Hawaii. nui ; lakou i na anpu»",? ana ;ma ke k;-!v-jta o ka p-./no. Ia Uk'?u 1 ■a:ern;iai keia hihui ī ka mau ; hookele ana. Aoie !oa 1 ikeia i ko L\ kou v;a e n* M'io a;a&.ai ana 1 j uni ,a ine ka Moi kekahi mau ;nca e ka.w-' ; lea ia ai ka hikou mau hana. Xoho ' iho lakou ma'ko lakou mau oihana me : ka hooni*fcli ok' i,t. a ra ka :r .k<; ; hi.-o p;\u ia lakoi: ;n..: n.i h'.--.; au :,onoi..'.'no ara ka nn-a n::::.: s . •. h.uahua ae i ke ki-.'.ana a*.:)'unt kiekie ae ;.t a ua ki-rao ;-.u i!-.<ko o na i'apa Au|.uni o ka Hon".:a. o:.i ke au a i! e hoiKe aku nei. ua nooponu-••..•r.*., , i.' ; ke aiipuni me ka ponu a tne ka ma;kai. i 3 I j;=?no ka poe Knu Kan.Mwai. a i;. puno pu na knnawai. I ke au a.no [-o- ■ , uhiili iki o Hawaii ao kena p;:e kau ; kanawai. aole no i mahuahua loa k<) ia- •' •: kou naauao, a oia na kana'.v;n o I .uae- • : hu. aole nae i loaa he mau mea a lakou j ; i hana ai he mea e iio(»poino ai i ke aup.uni a e hoonioioke ai hoi 1 k'a iahui. ; i Kaulana ke au kau kanav.ai 0 I.ve rr;:u ; I.imaikaika ma, a me na 'lii ponoi o kav •aina e noho ana he mau iioa kau kana- i | wai iloko o ia ir,au kau. Aoie ioa i hoo-; ikuia ko ka ieiiuleliu manao i kekahi o i na kanawai a iakou i kau ai. Ua uuim 1 Moa ia a hoopania ke kanawai e pili ann i I i ka wuion.u Aole hoi i koKahi mnu ; | mea ino e aeu o ke kumu o keia, oin m> | Ika noho hoopono 0 ka {)oe kau kana-i | wai o ia mau kau. . | I He mea hiki ia'u ke hoomanao ae • j no kekaiii mau kau ahaoleio a'u i noho j pu ai, a pela no hoi me ko keia kau e ; noho nei; eia imua o ka Hnie Ahaoieiokekahi mau i>ila kanawai nana e hoona-j ueue i ka manao inaikai o ka poe hoo-; }>ono a*p:ui 0 ka aina, oia hoi he hi'a, kanawai e hoomau ia aku ke kanawai j ; no ka waiona me ka paiena ole, iie ka- j nawai e hookomo mai ana i ka opiumaj ma ka iaikini, he kanawai e i'.oopono-] pono lieu ai i ke Sabari. Ke !iroma- \ nao nei au i kekahi niau oiele a keknh'.; mau iioa ma kekahi ia aku nei; oiai ia j Haie e noonoo ana i ke k~nnv.n: waiena : l, He mea e hano'iano ni ke kana-i ka Hawaii ke ku imua o ke pnkuuknu i inu rama a inu ae ia; a he mea hoi e! keonimana ai ke kanaka Hawaii ke| heie'oia me kona mau hoa imua o nn; pakaukau inu rama ma ka hooi'ii-.a aun j i na kiaha a inu ae ia iakou pakahi no i ko lakou mau oia iiio." lle hanolianoi io anei ia no ke kanaka Hawaii ? A e; keonimana io ana anei ke kannka Ha- i waii iaia e ku ai imua 0 ke pakaukau. i ( kona wa e inu ni i ko ke kinha. n nuui; kiaha p-iha, a iūki i kona wa e lukakaī ai, a hiki hou aku i kona wa e moe ni; ilaio o ka iepo? He kuhihewa nui; keia. ; Ua manaoau. o ke keoni:n;ina oiaio.'« a me ka hanohano o ke kanaka Hawaii o kona hooiuhe i na ole'.oao a ke kaun- ■ ka naauao i ao mai ai, "M:ii naun i> v * i: kft waina i kona ukuua ann. i konn nle-: ale ana ma ke kiaha, i kona hu nna a ; maikai, mahope iho e nahu mai me ke : nahesa la, a e pa mai me he moomko-; awa la;a t>eia 110 me ka manao e pi'i; ana i ka opiuma, he mau mea waie no [ keia e poino ai ka iehulehu. a o ka oi; aku, e komo ae ana keia ma o na Pake 1 waie la no, aoie no i mamao aku ia' mai ka poe Hawaii ponoi aku; o kn | ;>oe ma ka aoao 0 ka pono. ke kue nei j lakou i keia mau mea mawaho. la'u i i lohe ae nei iloko o na o!eio hoolaha a | ke Kahir; e heie aku ana nnua o ka le- \ hulehu no ke kakau inoa ana mai a ho- [ ouna aku no ka Hale Ahaoie'a ) No ke kanawai no ke Snbati f he mea I kaumaha keia i ko kakou manao. o ka ■ hoao ana o ke kanaka e lawehiwe 1 na ? kanawai o ke Akua, a e hoopnno; eno iho. He mau kaiuwaī keia t haawīia mai mahma o kn mauna, me na uwini t; anapu ana, na hekiii e nakolokolo ana, ; a he 'ku i ka wehweh najn>ike uua mai; a ke Akua i kona maiiaojno kona mau ; kanawal He mea hiki o'e 1 na aha kau kanawai ke heao no keīa n:au heo loHloii kanaka aiu i kona man kanaw iu O keia wa!e wo ka im:ho 1 u; u h ai e : loaa ia Hawaii t keia kau na ina kau • kanawai e makee ana t ki p>one, no ka pono o ka ama a nte xa m.iiuiiui o ka lahni. 4 i jx>no ka. Poe Hooko Kanawat o \ ika Mana Hookolokolo a me ka Mana j : Hoomaiu, aia waklo o lakou ka hwe-; lawe ana a me ka hooko atu i iu ka?u ■ wai o ka ahaoielo i kaa ai Ua make ; makeia «a Lima Hooko o ke kanawai j e loaa ia iakou ke ano pona 0 m \u- *

- :. r"=?„ na IT.A nn: ; ;; . ' ; - - ■ " .'■ ■•": a?O v r ■-!>'•■. * ? : ;... ;:: '■ k: c-.'/-,o b r-:: .i' ;'..' ". :. : .' i;:'.- " ". * ;'. .-•.: " , " .: :2. •.': xi 2.1 •< •- . :• Ō- .]. >, : ia H.: :v ..'• i a: '* ?.o :: ■'a:::. '. . ;<= -:'v. V -ko .* •'. -; •- •-• i..- ' ->•'••.: -:: .. ;•• ;; \v i. '•: •: v .'-.* ..'•.. .'._ .• ':. :.. .:;■■■" 'A;, oa r.: ;ut- «:• r..,\ k -.-.i >j >.a K- :k>ko r» : •:ō :•"a : :na. \ *«..i vV.iia- , .'2?c>; , ' ;; ..; :•■ 'f.,i hk.:,ieh'.: !iī.i na : k:: : .e : *..; -t •"■•e .*:it j • *•..i; o k.-, ■• k:-!•"> r.i aka ntrn,- Ku:.;a:i: 0 ru iU'-.i hv><?:n3tMvnur.a he nui • •' a ;.u -iii ohia aku la ke au-'vv:ni: •;-.ikv -:i ::a : • •': > he ni"L aks. ua ku ho-; '- :;k:ki keia n-sh't!e oko kakou; \ E ,••:..• \-. • -:n:. >>jia ki .Mana Mi»kuk>-: ; k,.13 n:,o<;h< o ka Kiekie. a na u j 1 .. i.i ho:kahi iho i ka hanohano \ 011 ■ •■.-.. ; -koo ke:a mau b. :'cb | rv."i k:.•-:••.'u >U:n Uoomaīu. he i:u:. ! ♦kami'M ;oa i.Oa ka haike- ana nku, o ; ;ka ho|>j- makai mi o Koolaupoko. oin { f. ka mea nana. i kwe ulaī ka !»ila e hoo- i ■ . ":•.: i k.a vr3:o?i2* a na ko bi:a ki- ■ ::.::kaiu:vv v ;i hoi i kukua pu iii;iL He ? mea k'::.x---.i,'. • y.c kela l ka y.-;-z i manao- j , : .i v .V: -a ka h6»>!r»nlu ak'*.: a m.i; keia i:oi. ke : jwo »;ai nei oia i ka mea : e ak\ :.ku ika ir.o. ka haunaele, aei k>.- : n- ;.k:■ a j ?.n. a imua oka ah.i hoo-- : kyo!:o;v r...- ka hoopai mai. lte hana ; ' :•:!! ar.e: ia i ka inakee ī ka m.iiuhia ? • i Ua n'akoni.-ke nuiia ka ]oe ia lakou ' ka h>'.v"kti ana i na kaivovai. e h«:-oko ; piuno la r.a kanawai me ka f>ono a :ne i :ka a oia hookahi no ka n:ea e r»:»iiO ai ka hanohano,»i ko kakou aina. ; 5 f i <'iio ka knuii. Ua :•:! :j,:;!aia ; in ia mau In.i.ioielo i inea hoonaniia ~ Ha\vaii : " l.ki i;.au •keea o ka aina i ; ka |;ono," a ua oleloia no hoi ma ka i ikake nul, '*C) ka pono ka mea nana e ' hookiekie ika lahui. kanaka." Oka hooh.uiia a:;a o k-:ia mau mahele a pau a'u i hoike ae nei. oia auanei ka mea e noho ai ka hanohano ia Hawaii. ; E na u'e o Kawniahao, ka poe a| l'-au e noho makee ana i ka pono no i keia lahni. ke nonoi ikaika nei au ia onkon. ] e:.i iko oukou mau kuli. a e no;o; »k;; ika Mana Lani. eao mai i ko kakou Mo», e hookaluia laia maluna o ka j<onp, oia hookahi no ke ki e ;.aa ai ke hoopaa a oia no ke ki e hemo ai ke mnkemakie oia e wehe: aia i'oko o ka lima o ko kakou .Moi ka mana hoele i ki'kahi, niea pono ole a ka ahael'. Io e hoeholo a;. E nonoi pu aku hoi laia i hiki ai i 'iona inaaa ke hookuikahi i na : I.ii a me ka i'oeikoh.oia, i hana ia e ka ahao- , k'!o na mea kupono a pau no keia kau, a i lior;ki ia hoi ka hookomo ana mai i na kan.iwai a kakou i kannuiio ai. L nonoi pu aku iaiae liikiai ke loaa i: kakou na I/ima Hooko kupono e paa ai i ka Ilanuhano o Hawaii.