Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIII, Number 25, 21 June 1884 — He Aha Mele Nai ma Kawaiahao. [ARTICLE]

He Aha Mele Nai ma Kawaiahao.

Ma ke ahiahi oka Poaono o keia pule ae oia ka la 28, e weheia ana he Aha Mele Nui ma Ka luakini o Kawaiahao, malalo o ka hooponopono ana„ a kekahi Hui i kapaia " AHAHUI HIMENI MALIHINI, '' i kokuaia e ke 'lii ka Hooilina Moi a me kekahi keoniinana nona ka inoa, Mr. H. Berger, a i pakui puia mai me na kokua ana a ka puali hookani pila kuolo Vaiolina o k* puali puhi ohe Hawaii. Kekahi keia o na Aha Mele nani a holomua e hoomaikeikeia ana imua o ka lehulehu, a i kumu e hooiaioia ai keia mau olelo maluna ae, e hookukuia mai ana imua o ka lehuleliu he elua mau wahine opio me ka laua mau pila kuolo Vaiolina, a e hoouhe-uhene mai ana laua imua o ka lehulehu, oiai na lawe'na a ko laua mau manamana me ka palanehe i na aha 0 ka laua mau pila me ka maiau nui a i pakui pu ia me ko laua mau leo, ke sweet a me ke soft fle nuhou keia e ko makou poe heluhelu, a he nuhou no hoi keia aole i ikeia iloko ona makahiki he lehulehu i hala ae nei. Ua noho kekahi ia Hawaii nei a ua elemakule a kani moopuna a kuakahi a kualua, aole lakou i ike i keia nuhou, o ke ku mai o kekahi inau wahine opio iluna o ka awai me ka laua mau pila Vaiolina, a e hooholo palanehe, pakika ana i ka laua mau bo (bow) maluna o na kaula aha.

Ea, he nuhou io keia, he nuhou me ka ike maka e pono ai,' a he nuhou e lilo ar he moolelo hOomanao. Nolaīla, ke kono aku nei makou i ko makou poe heluhelu a pau ma ke kulanakauhale nei, e naue ae a e hoopiha i na noho oka luakini. E hului pau ka hele ana, e hoomanao pu no hoi i keia mau olelo kaulana o Hawaii nei, l'hele lea wai, hele pu me ka ala," a pela e hoomanao iho ai kakou, e hele na makua, oa kane a me na wahine, na keiki, a me na moopuna j)u. Hala ae la na kamailio ana no keia nuhou maluna, a eia hou keia nuhou : E ku mai ana imua o ke anaina ka puali himeni a ke 'lii ka Hooihna alii, xe ku du mai ana imua o ke anaina kekahi poe loea hanohano ike himeni. He nani, hanohano, a kilakila na mele e himeniia mai ana, he ku i ka iini a pela aku, pela ka hoikeia mai ia makou. Nolaila, e na makamaka a me na ho a'loha, na makua a me na keiki, e hele ae kakou e hoopiha pono i na noho, a fnalnna oka makou mau kamailio, ana a pau, ke i nei makou, c kekahi keia o na Aha Mele maikai e haawiia ana. * ka la Sabati ka la 15 o keia mahina, ua make ma Koloa i Kauai, o G. B. Rowell, ka inakua luaui qka Hon. W. E. RowelL -

NUHOU KULOKO. He moku kaua Suedena ka i ku mai i o ko kakou nei i ka Poalima nel Ua hoopanee makou i ka makou hoike a ke Komite a keia pule ae. He Aha hulahula ka i' malamaia e ke Alii ka Moi i ke ahiahi Poalua nei maloko oka Hale Alii hou, 1 na aliimoku o na manuwa Beritania e ku nei ma ke awa, a me lunamakaainana pu. He elua hora piha ka loihi o ka manawa a ka Hon. J. Nawahi i heluhelu aiikalakou hoike (Komite Waiwai) imua o ka Hale Ahaolelo i ka Poakahi nei, ma ka olelo Hawaii. Mai Kauai mai, ua loheia he lono, ua pa iho kekahi makani puahiohio malaila, a na ia mea i ulupa iho i na mala raiki a lilol mea ole, aua oleloia he poho nui ke loaa ana ma ka aoao o ka poe nana ua mala raiki nei. Ua hookuu akeaia ka moku kaua Beritania Swiftsure i ka auina la o ka la Sabati nei, i ka poe a pau e ake ana e makaikai. Ua lohe mai makou ua nui a lehulehu ka poe i holo aku no ka makaikai ana. Eia me makou na kope o ka moolelo o Ahahui Kula Sabati a me ka moolelo o ka Ahahui Opiopio Imi Pono Kristiano oka Pae Aina Hawaii. Ina e loaa he kowa kupono o ka kakou pepa i keia pule ae, alaila e pai ia aku ana. Ke makemake kekahi poe ē loaa ona mau manu palahu, no kekahi wahi paina i manao ia, e hele ae io Kikaha la, a e loaa no ka manu palahu no $3. 50. He pii loa paha keia ika manao ana o k,ekahi poe, aka, o ke kumukuai keia maluna no kekahi mau manu pelehu i kuaiia aku e Kikaha no ka papaaina 0 ka la Poni Moi,no ka manu pelehu hookahi. Pii maoli ke kumukuai o ka Kikaha mau manu palahu !

Ua hoopanee hou makou i ka hoopuka ana i ka manao e pili sna no ke kahi hoomana lapaau raa ke kulanakauhale nei, a keia pule ae. Ua makaukau ke kope me makou, a no kekahi mau mea a makou i ake nui ai e ike mua mamua 0 ka hoolaha ana, nolaila inakou i hookaulua ai a keia pule ae. E kala ia makou mamuli o keia panee[nee mau. oka Poalima nei, ka la ia i piha ai na makahiki he 47 0 ko ka Moiwahine Victoria noho ana ma ke kalaimu o Beritania Nui, a o ka nui no hoi ia o na makahiki o kona noho hoomalu 'na ia lahui kanaka nui. Ua kahiko iho na moku kaua Beritania e ku nei ma ke uwa i ko lakou mau aahu o na waihooluu like ole, a pela pu me na moku eaee ku nei ma ke awa, a ua haawi pu ia no hoi me na pu aloha. 1 keia Poakiftii ae e ku mai ai io kakou nei ka mokuahi Alameāa mai Kapalakjko mai. Maluna mai ona, pela ka hoikeia, e hiki mai ana io kakou nei kela haole Maori oia 0 Slade a me kekahi mau haole e iho. O keia mau haole, he mau haole kaulana lakou* ma na aina e ma ka palepale, hakakaka kuikui, a me ka hakoakoa kulakulai. Ua hoike hou īa mai no hoi, e wehe ana lakou maanei he Aha hoikeike o ka lakou hana i hele wale a kuluma.

Ua lohe mai makou, aole i piha ka mahina o ka noho'na mare ana mawaena o kekahi paa mare o ke kulanakauhale nei, ma ke ano kane a wahine, hakaka iho nei laua i kekahi Ia o ke!a pule aku nei a puka na olelo kupono ole mawaena o laua; ano kuee ko laua noho ana iloko oia mau la, a i keia mau la iho nei ua lohe mai makou ua ano maikai loa ko laua noho'na kane a wahine. I ka la Sabati 0 keia pule ae oia ka la 29, e malama ia ana ka huina hoikē hapaha o na Kula Sabati o Kawaiahao ma ka hiakini o Kawaiahao, elike me ka mau. He hoike Kula Sabati keia e hele mai ai na Kula Sabati apana a pau me ka makaukau o ko lakou haawina, a j ke nanaia aku nei me na mannolana j ana oka holomua ona hana hoike. Ia j wai auanei la e lilo ai ka makana a me j ka hanohano oka la? Eao na Kulai Sabati e ae o lilO auanei ka makana i j ke Kula Sabati o Kakaako. i

Ua konoia mai makou e hoike aku i keia manao malalo iho penei: Ma ka po Poaono o ka pule i hala, ua ulu ae he haunaele ma kahi o Mahiai ma Kaakopua. Ua ulu ae keia haunaele mamult o ka ona ana o kekahi mau wahine elua. Ua hakaka kuikui laua, ua nui na leo hauwalaau, a no ka hope, ua puka ae he leo holina. / He ekolu manawa 0 ka puka ana o keia leo holina, a aole he makai i hiki aku i ke kahua o ka haunaele. Hoouna pu i« mai kekahi mea e kii i makai i ka huina mai o Kaukeano, aole no i loaa ka makai. A no ka hope o keia mau hana, ua lanakila ka hana hoohaunaele a inu rama a keia mau wahme a mau kane pu. I hea ka makai o keiahuina i olelōia maluna ? Malia paha ua hele he wahi okoa aku, a ina pela* I hea ka makai o ka huina malalo aku o Kaopuoua ? Ua hele no nae paha he wahi okoa aku elike me ka māu i na makai he holoho 10. Alaila, ihea auanei ka maluhia 0 kekahi mau ohana e noho maluhia ana, mai na kalai leo nui hauwawa a ka poe onā ? He ui a he ninau Reia, nawai e! kuailo mai ? ]

Ma ke ku ana mai o ka mokuahi Lc \ hua mai Maui a mc Molokai i kela pule aku nei, ua loheia mai he lono weliweli ma ona la, ma o ke pahuia ana o kekahi kanaka o Kipahulu e ke giana pauda aua make loa. Ua hele keia kanaka me kana wahine i ka lawaia, a ua hoopahu ia no laua a ua nui no na ia i loaa ia laua, a ma kekahi ano ulia paha, ua pahu ae la he mau owili giana pauda iloko o ke eke o ua kanaka nei, a na ia mea i hoopuehu hilii ae i na ia ame na lala o keia kanaka. Ua lele liilii na Uma a he wahi okoa loa kahi i loaa aku ai i ka poe huli i kekahi la ae. He lono weliweli keia i liaiia mai, a he lono no hoi keia e hoike ana i ka paakiki o na kanaka Hawaii i ka lawelawe ana i keia īmea make. Ahea la lohe a ike na kanaka Hawaii i ka poino o keia mea, a hoopau i ko lakou hoomau ma ka lawelawe ana i

Ma ka Poakolu o kela pule aku nei, ka la ii o keia mahina, *ua hanaia kekahi hana pepehi kanaka menemene ma kahi kokoke i Hakalau ma Hilo,

Hawaii. He Pake ma ka inoa oLe ong Chen, he lala oia no kekahi hui powa malu ona Pake ma Hawaii, ua hou oia i ka pahi i kekahi Pake ma lea inoa o Konaki, a make loa. Ika wa a keia hana kraima, ua hopu kokeia oia e na kanaka a nakinakiia i ke kaula a paa, a i-ka hiki ana aku o ka Makai Nui me kekahi makai, ua paa ua Pake hou pahi nei. He Aha koronero ka i noho e nana i ke kumu o ka make ana o ka Pake Konaki, a ua hooholo lakou ua make oia mainuli o ka hou ia ana i ka pahi e Leong Chen. Oke kumu o ka ulu ana o na manao huhu ia Leong Chen, pela ka hoikeia mai, oia no ke noi mau ana aku ona ika auhau mau oko lakou hui malu ia Konaki, ano ka pinapinai o na noi ana aku a keia Pake, ia wa i olelo mai ai o Konaki e hoike ana oia i na hana a pau a ka lakou hui malu ina pela iho la oia eha naia ai, a no ia mau olelo ua huki koke ae o Leong Chen i kana pahi a hou aku la ia Konaki, a ku aku la ma ka puuwai a haule a make aku la oia. He iono menemene keia i leheia mai Hawaii mai.