Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIII, Number 30, 26 July 1884 — Page 2

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Ka Nupepa Kuokoa

No Ka Makahiki,        $2.00

Eono Mahina,  1.00.

--KUIKE KA RULA.—

 

Poaono            Iulai 26, 1884.

 

He wahi haohao.

 

            Ma kahi kaawale o keia pepa e ikeia ai kekahi manao pepa e pili ana no ka hukkai kukui o ka po Poalima o kela pule, a me na halololo a ka Hon. S. B. Dole a me Hon. J. W. Kalua imua o ka Moi.  O ke kumo o ia hana hauoli ma ka anao o na makaainana o keia kulanakauhale, oia no ka hiki ana aku o kekahi elele mai ke 'Lii aku a imua o ka Hale Ahaolelo, me ka olelo na ka Moi aku, e hoemi iho ka Hale i na lilo i manaoia iloko o ka Bila Haawina no na makahiki elua e hiki mua ana.  Ua laweia mai keia manao o ke 'Lii aole ma ke alanui i maa mau, oia hoi ma o na kuhina la, aole pela; aka ma o kekahi elele kuikawa o ka Moi.  Ma keia mea ua hookaeia na kuhina e ke 'Lii, a ua manao ka lehulehu he ouli ia o na mea e hiki mai ana, a ua hoowahawaha la ke 'Lii i kona mau kuhina a ua kokoke ko lakou manawa e pau ai.  A no ia mea ua nui ka hauoli o ka lehulehu.

            E nana kakou i ke kuleana o ko ka Moi hana ana i keia mea:  I ka la i weheia ai keia kau Ahaolelo, ua kono aku ke 'Lii i na hoa o ka Hale, maloko o kona haiolelo, e nana akahele i na hoolilo ana i na loaa o ke aupuni i kulike ai me na loaa i manaoia; aole i poina i ko makou poe heluhelu ia manao iloko o ka haiolelo alii i hoopukaia iloko o keia pepa i ka pule mua o ko ka Ahaolelo noho ana.  A pehea, ua hooko anei ka Ahaolelo i keia manao?  Aole loa, aka ua hana lakou me ka uhauha wale; ua hoopii ino ia na haawina me ka noonoo ole no kahi e loaa mai ai ke dala; a o na kuhina o ka Moi ka poe nana e alakai mua ma keia hana naaupo.  Ia lakou a me na lunamakaainana hoopilimeaai mahope o lakou i pehu ae ai ka Bila Haawina, a loaa ka oloolo kupono ole i ka aina nei ke halihali.  Ua hookuli na kuhina i ke kauoha a ka Moi, a oia ke kumu o kona hoouna ana i ka elele kuikawa e hai aku i kona manao i ka Hale, oia ka manao o kekahi poe.  Aka, ke kanalua nei kekahi poe me ka i ana, ina pela heaha la ke kumu i hoopau ole ia ai keia poe?

 

Pau ole ke kolohe.

            Ua hoike pinepine ia iloko o na nupepa o keia kulanakauhale na hana kolohe a ka aha kuhina o Kipikona ma ka hoolilo ana i na dala o ke aupuni me ka ae ole o ke kanawai, a ma na ano kue no hoi kekahi i ke kanawai.  I ke Poakahi nei ua puka hou ae kekahi mea o keia ano.  He puu dala he kanalima tausani ka i hooholoia e ka hale no ka lawe ana mai i ka poe lapana i keia aina, no ia hana wale no ia mau dala.  Aka, ua lawe ae ka aha kuhina he ekolu tausani dala a hoolilo aku la no kahi mau aie e pili ana i ka moku nana i lawe hope mai nei na Pukiki Ua hoikeia keia hana iloko o ka ahaolelo i ka Poakahi nei, a ua nui na kamailio ana.  Ua heluheluia mai no hoi he olelo hooholo e hoahewa ana i na kuhina ma keia mea a ua hooholoia.

            Ua kaupaonaia lakou nei a ua ikeia ka nele.  Ma na aoao a pau a lakou i imi ai e pale a e pee, ua hiki ole, a ke ku olohelohe nei imua o ka lehulehu, ma ke ano he poe kauwa hana pono ole.  He hookahi wale no hopena o na kauwa hana pono ole.  Ke hiki i ka manawa, aohe hakalia ana.

 

            O KA lono hope mai nei ma ka mokuahi Aiam@ta i ka Poalua nei, oia no ka pii ana ae o ke kumukuai o na kopaa i hoomaemae oleia, ma na makeke o Nu Ioka.  A me he la e loaa ana he 48 dala o ke tona hookahi i na Ona Mahiko mai keia ano kopaa.

 

            ILOKO o na la o keia pule, he nui na lono i loheia e i ana no ka pau ana o ka Aha Kuhina, a he lono no hoi kekahi e i ana ua hoihoi aku na Kuhina i ko lakou mau palapala hookohu, aka, aole i ae ka Moi ia hoihoi ana aku a lakou.  Mamuli o kekahi lono i hoike ia mai ia makou, ua oleloia aole e pau ana keia Aha Kuhina a hiki i ka hookuuia ana o ka Ahaolelo, a mahope aku o ia wa e pau ai ka Aha Kuhina.  He lono wale no keia a makou e hoike aku nei e like me ka mea i hoikeia mai ia makou, a nolaila e laweia keia ma ke ano he lono i loheia ma na pipa alanui, a aole mai ka noho alii mai.

 

Heleo Alii.

            Ma ka Poalima o kela pule aku nei, ua hoounaia ae imua o ka Hale Ahaolelo he leo mai ka Moi mai e kono mai ana i na Hoa hanohano o ia Aha, e noonoo lakou a e hoemi hoi i na haawina dala o ka Bila Haawina o na makahiki elua e hele nei, a e kauoha pu ana e hoomakaia ka hoemi ana mai Kona uku ponoi mai a hala loa aku ilalo.  O ke kumu o keia, oia no ke ano emi ana o ke kumukuai o ko kakou mau waiwai ma na makeke o Amerika Hui.  He lono kamahao keia i hoea ae imua o ka Hale Ahaolelo, a nolaila, ua hoolalaia kekahi hana e hoohiwahiwa ana i ka Moi.  A ma ke ahiahai ana iho, ua kai huakai kukui ae kekahi hapa nui o na makaaina o ke kalanakauhale nei, a ua hookahakaha ae lakou ma na huina alanui a imua no hoi o ka Moi ma ka Pa Alii.  He mau haiolelo ka i haawiia imua o ka Moi e ka Hon. S. B. Dole, a me Hon. J. W. Kalua ma ka aoao o na makaainana, a ua pane mai no hoi ka Moi ia mau haiolelo; penei ia mau haiolelo a me na palapala a ka Moi i ka Peresidena o ka Hale Ahaolelo:

            I ka Peresidena Hanohano o ka Hale Ahaolelo,

            Iloko o ka Ahaolelo Kau Kanawai o ke Aupuni e akoakoa ana,

E na 'Lii a me ka Poeikohoia:

            Ma ka hoomaopopo ana i ke kulana kahua o na hana o ka aina mamuli o ke emi nui o ka waiwai io o ko kakou kumu waiwai nui, e mau aku ana no kekahi manawa e hiki mai ana, ke waiho aku nei au no ko oukou noonoo ana no na hoemi lilo malalo iho o na lilo i kohoia a waiho aku imua o ka Ahaolelo o Ko'u Kuhina Waiwai.

            I ka noonoo ana no ka hoemi, e hoomakaia mai ke poo aku o na Lilo Kivila, a i ole ia, o na Lilo Moi mai ka haawina mua loa mai ma ka papa ma ka hoemi ana a me na hoemi e ae a Ko'u Kuhina Waiwai e hoike aku ai.

            Ke pule nei au i ke Akua Mana Loa e hiipoi ia oukou iloko o Kona Malama Hemolele ana, a e alakai ia oukou ma ko oukou noonoo ana i ka pono o Ko'u Aupuni.

            Hanaia ma ko makou Hale Alii ma Iolani, Honolulu, i keia la 18 o Iulai, 1884.

(Kalauia)         KALAKAUA REX.

 

            Ma ka hora 8 o ka po, ua akoakoa ae he heluna nui o na Hawaii e komo ana iloko o ka huakai hoomaikai aku i ka Moi mamua iho o ke kuea o ke kaa wai helu a.  A malaila i hoonohonohoia ai ka huakai malalo o ke alakai ana a ka Hon. W. O. Kamika,  Ua hiki ae na 'Lii me na lunamakaainana kuokoa a kai aku la iloko o ka huakai e alakaiia ana e ka Puali Puhi Ohe o ka Moi.  Iho ka huakai ma alanui Papu, hiki ma alanui Moi, huli i ka hema, a ma ka puka nui o ka pa alii makai, komo ka huakai iloko.  Mamua pono iho o ka puka o ka Hale Alii, ku ka huakai, a e ku mai ana ka Moi ma ka paepae o ka lanai, alaila nee mai la o Mr. Dole mai ka laina mai a kamailio aku la imua o ka Moi penei:

E oluolu oe ke Alii ka Moi:

Me he mea la he mea nui na'u ka hoike ana aku i na pomaikai o na Moi a me na makaainana, hookahi no ia.  Aka, aia no nae he manawa iloko o na moolelo o na lahui, no ka Moi e like ole ai me na makaainana, a oia ka wa o ka hoike ana o ka nawaliwali, ka poino a me ka pilikia; a he manawa no hoi no na Moi e apono ai i na kumuhana o na keune o ka lahui, na Kahumalama o keaupuni, a oia ka wa ikaika o ka lahui a me ka palekana.

            O ka haiolelo o ka lahui a me ka palekana.

            O ka haiolelo mai ka Noho Alii mai ma ka hoomaka ana o keia Kau Ahaolelo, ua ao mai ia i ka Ahaolelo e pakiko ma na haawina dala no keia mau makahiki aupuni aku e hele nei.  O kela hapa o ka Ahaolelo i ikeia he poe kuokoa, ua lokahi lakou e hooko i keia kumuhana o ka hoolilo pakiko me ke apuepue i kela poe he nui, a ma ia hope mai o ka aie kaa ole.  Aka, o na Kuhina Ou e ka Moi, mamuli o ka lakou koho hoomahuahua wale aku, ua ike ia ua nana ole ia ua kumuhana la o hoopakeleia ai ka aina mai na hana a ka Moi, a ua kokua pu ia no hoi na Kuhina e ko lakou poe mahuahua e hahai ana, oia ke kumu i hiki ai ka lakou mau hana, a nele iho la ka hooko ia ana o ka makemake Ou.  O Kou poe kuokoa lokahi, ua hoao mau lakou me na leo a me ko lakou mau o lima ana i kela a me keia la e hooko, aka, e kalaia mai lakou, no ka mea, ua hookui mai lakou e na o lima lehulehu o kela aoao, a ua komohia lakou i kekahi manawa e ke kaniuhu no na manaola; na ole e hiki ke hoopakele i ka aina.  Aka, i keia la, i ka wa Au i oluolu ai e ka Moi, a hoouna ae ai i ka elele Alii a hiki i ka Ahaolelo, e noi hou mai ana e hoolilo pakiko i na hoolilo dala, ua like ia me ka lima aloha o ka hoailona i upiki iho a lulu i ka wa popilikia.  A oia iho la ke kumu o ko makou hele ana mai nei i keia po e hoomaikai aku ia Oe e ka Moi no keia hana kalaiaina naauao Au.  Aole makou i hele mai nei i keia po me na huaolelo hoolealea no kekahi mea, aka ma ka inoa o ka poe Kuokoa a me na makaainana o keia Pae Aina a lakou e hoike mai nei i keia hookahakaha nui o keia po ma keia huakai kukui, a nolaila ke hooia aku nei au no na kokua lokahi ma kau hana alakai i hoike maka mai nei ano, na komo iloko o ka poe Kuokoa he hoiho no ka hana, a ua kuilima pu lakou me Oe e ka Moi, a ua makaukau makou e hooko no ka hooholo ana aku i na hana o ke aupuni imua, a e haawi mai i ko kakou wahi aupuni uuku i kulana hanohano mawaena o na lahui o ka honua nei.  O ko kakou hua kumu, "Ua mau ke ea o ka aina i ka pono," ua kahakahaia iloko o ka Hale Aupuni, e hoike ana he kahua o ka ikaika no ko kakoo hoopakeleia mai a me ka hoomauia ana aku o ka noho ahi i oi aku mamua o kekahi puali kaua a aumoku paha.  Me ka manaoio i keia mau kumu, ua makaukau makou e hana me ka lokahi nou e ka Moi a me ka lahui, a makou e noho elele nei.

E ola ka Moi i ke Akua!

            Ua haawiia he mau huro mahope o ka pau ana o ka halolelo a Dole ma ka olelo Enelani.

            A ku mai o Mr. Kalua a haiolelo pokole mai ma ka aoao o na kanaka penei

E ke Alii ka Moi:

            Me ka naau i piha i ka hauoli, a me na manao walohia, ua koiia mai au ma ke ano he makaamana, a he kauwa na ka lehulehu, e hele mai imua Ou e ke Alii ka Moi i keia po.  Ua noho au iloko o Kou Ahaolelo i keia Kau ma ka aoao o ka poe Kuokoa, ua paio pu me Kou mau Kuhina ma na mea e pili ana i na hoolilo dala, ua hooikaika makou ma ka aoao o ka lehulehu, no ka pono a me ka holomua o Kou aupuni, aole i loaa iki ia makou kakaikahi ka manaolana no na hopena o keia ano hooponopono aupuni ana a Kou mau Kuhina.  Aka, ano i keia la, mamuli o Kau kauoha Alii, ua loaa ia makou na manao e hauoli ai, no ka mea, ua koi mai nei Oe i Kou Ahaolelo e hoemi iho i na hoolilo ana malalo o na loaa, elike me ka hoike ana mai a Kou Kuhina, Waiwai.  Nolaila, ua koi ia mai makou ka aoao Kuokoa iloko o keia Kau Ahaolelo, e hele mai imua Ou, a e haawi i ke aloha ia Oe, a me ko makou hilinai paulele maluna Ou e kuu Alii aloha.

            O Kau poloai i keia la, e koi mai ana ia i Kou mau makaainana o na lahui like ole iloko o Kou aupuni, e nana aku i hope ia Kauikeouli lokomaikai, e moe mai la i ka Hale puanuanu, a e kau aku maluna Ou na hoomanao ana Kau hana i keia la, i kia e hoomanaoia ai e ka lehulehu.  O Kou ake nui, e hoemi ia na haawina dala, e hoomaka ana mai Kou ponoi a hiki loa aku i ka pale halii.  E lilo auanei ia hana Au e kuu Moi, i mea e hoomanao mau ia ai e Kou lahui aloha Alii.

            O keia mau kukui Au e ike nei imua o Kou alo, he hoailona ia no ka malamalama a me ke kuio iloko o keia lehulehu.  O ka Bana hoi a me kona mau leo kani o kela a me keia, he hoailona ia o ka manao hauoli me ka lokahi.  Ia makou e hoi aku ai i ko ra kou mau home i keia po, e noi ana makou i ka Mea Mana Loa, e hookupaa i Kou noho alii, a e hoomau i Kou manao akea, no ka pono a me ka pomaikai o ka lehulehu, a e hoomahuahua aku i Kou pono maluna o ka noho Alii Au e noho nei.  A o kela mau huaolelo i kau mau ia ma ke poo o Kou Kalaunu, "E mau ke ea o ka aina i ka pono," me keia mau huaolelo pokole, e kala mai ia'u e ka Moi, e haliu ae ana ko'u alo i keia lehulehu.  E na makaainana o ke Alii ka Moio, ua akoakoa mai nei kakou i keia po me na manao aloha, i hiliia a paa me na manao o ka lokahi, e noi aku ana au e haawi mai i ekolu leo huro, me ke aloha nui ia oe e ka Moi, a na ke Akua e kiai mau ia Oe a mau loa.  Me ke aloha.

            Pau ka Kalua, a he mau leo mele a he mau huro ana o ka lehulehu.

            Pane mai ka Moi penei:

            I na mea hanohano Dole a me Kalua, i hele mai nei i keia po ma ka inoa o ka lehulehu e akoakoa mai nei:  Ke hoomaikai aku nei Au ia oukou ma ko oukou hoike ana mai e na keonimana maikai, i ka mahalo no kekahi hana A'u i lawe ae nei a ao aku e pakiko i na hoolilo o ke aupuni, elike me Ka'u palapala i ka Hale i keia la.  O keia hookahakaha nui ma o na ula-ahi la, o keia huakai kukui la, he mea like ole.  Ke ao mai nei keia ia kakou, ke halawai nei kakou i keia po ma ke kahua like, me kela hapa o ka poe i hookaawaleia ko lakou noonoo no na mea pili aupuni.  Hookahi pu@ ookahi uhane, a hookahi noonoo ana; a oiai, ua ike kakou i na pomaikai o na wa i hala aku, aka ke hoomau aku nei kakou i ka leha ana imua, a he pono ia kakou ke ku makaukau, a ke lawe mai nei Au i kela olelo kahiko.

"Iluna no ka ua,

Wehe e ke pulu."

            O ka Elele A'u i hoouna aku ai i ka Ahaolelo i keia la, he hana ia Na'u i hana—i hoopakeleia ae ai mai na ino mai e hooweliweli mai nei ia kakou a me ko kakou mau oihana, a kojua mai hoi i ke ku mau ana o ko kakou aupuni.

            Ma keia mau wahi olelo uuku e na keonimana, ua lokahi Ko'u manao me na noonoo a oukou i hoike mai nei i ko oukou mahalo i Ka'u hana o keia la, a i pahola mai nei hoi i keia hookahakaha naau aloha.

 

Hoike o na Kulu.

            Ma ka Poakahi nei ka hoomaka ana o ka hoike o na Kula Aupuni o ka Apana o Kona Oahu nei.  Ua malama ia ka hoike o na Kula maloko o ka luakini o Kawaiahao i ka Poakahi, a maloko o ka luakini o Kaumakapili i ka Poalua nei.  Aohe makou i hiki aku ma keia mau la hoike i oleloia ae la maluna, aka, me ko makou noonoo ana aole no i nele aku la na haawina holomua i hoikeia e kekahi o na papa kule, a aole no hoi i nele ka haawi ana o ke kumu i kona mau hooikaika i mea e holomua a makaukau ai o kana kula.  He mau Komite hoike kula ka i kohoia e ka Papa Hoonaauao, a he manaolana ko makou ma o ka lakou mau hoike e maopopo pono ai ke Kula holomua.

 

Na Nukou o Kona Akau.

            I Kona iho nei ko makou makuahine Kiaaina no elua pule.  Nui ka hauoli nona, oluolu, a ike i ke kanaka nui me ke kanaka iki.

            Ma ka ia 11 o Iulai nei, ua kai ae he kaoo nui o na keiki me na wahi makana ma ka lima na ke 'lii; ua mahalo oia me ke aloha i na keiki a me na kumu kula nana ia mau haumana.  O Petero me Simeona.  Ina me laua nei kahi puulu kumu e ae, maikai.  O ko kakou rula no ia mai na kupuna mai:  he mea nui na 'Lii.  Hoomauia.

            Hoike Kula:  Ua hoike iho nei ke kula a Mule.  Aohe nae he mau mea hou i ikeia; o kahiko wale no.  O ka hooio nae ka mea nui, me ka namu palale leo Geremania no ana: i ahona no ia Sarah Josia, ka hope kumu.  O ka oi loa o Ka@hooio, ke olelo laula nei keia e kukulu ana ke aupuni i kana kula, ma ke ano, "College," a oia no ka ka oi o ka naauao; a ua olelo no, ua hewa ka ke paiia ana o ka Baibala.  Kiekie no hoi keia keiki la, o ka pohaku ulu oleia paha, keia la e ka limu i oleloia.

            No ka Hui Helani: Ua hoala iho nei oia i Halekuai nona ponoi, ua paa a ke hoike mai nei oia i kona ano he kanaka makua.  Ua hoka na enemi lehelehe eueu a ka lokoino.

            Hoohuiia ma ka mare:  Ua nipuuia e Rev. Makaike, o George Robinson o Honolulu, me Miss Mary Hoomainoino o Kainaliu.  He paina i piha i na ono ka i paholaia mai, ua ai a na ka lua o ka inaina.  E mahaloia ka mare, no na mea a pau.

            He mau paina la hanau:  Ma nehinei, Iulai 18 ma Keauhou, ua wehe ae o S. W. Kawewehi he paina no Ahe Kaulukou.  Ma Kahaluu hoi, na J. Palapala no kana mau moopuna elua.

            Hanau:  Iulai 13, ma Kainaliu, ua hanau mai he keiki kane nui a mohaha maikai na Jas. Stephen Wahamana me Mrs. Stephen Wahamana.  O ka eono ia o ka laua mau keiki; ulu no ka lahui o ka Moi ia Wahamana.

            Holo ka Planter: He ewalu no hora a oi iki, ka holo o Planter mai Maalaea a Keauhou.  Holo kela.  Ua lawa wau, e aho ia wahi materia mea hou o ke kua nei.  Kou oiaio,

JOS. K. NAHALE.

Waipuka-iki o Helani, Iulai 18, 1884.

 

Hoike o ke Kula Sabati o Haena, Kohala Komohana.

            Ma ka la 13 o Iulai nei, ua hoike ke Kula Sabati o Haena nei, Kohala Komohana, ma ko lakou hale Halawai.

            I ka hiki ana ae i ka hora 11 o ke awakea, ua piha u mai la ka hale halawai i na kamaaina a me na malihini, mailoko a waho.

            Ua hoomakaia na hana me ka himeni a me ka pule; a mahope olaila, ua ku mai na Papa makua (k) malalo o ke alakai ana a Mr. Kamaka, no Iosepa ka haawina; ua piha hauoli ke anaina i ka lohe ana aku e huepauia mai ana ko Iosepa moolelo, ka hanau ana, ka pakela ana aku o ko ka Iseraela aloha ia ia, a me kona hanainoia ana e kona mau kaimiaana, i pakuiia mai e na puukani leo lea o ua aekai nei, malalo o ke alakai ana a ko lakou Kenela Mr. Kailimai, uhene kela, kohu Oo hulu melemele o ka uka iuiu, e kani ana i ka ululehua o Panaewa.  He mau mele i lawe noeauia mailoko mai o ka "Himeni Euanelio" mai.

            Pau keia, ua ku mai na makua (w,) malalo o ke alakai ana a ko lakou Alihikaua nui Mrs. Paleiki, no Esetera ka haawina; ua like no me na Makua (k,) i pakui pu ia mai me na ninau, aka hemea e hauoli ai ka manao i ka ike ana aku me he la he moolelo kaao ka walewaha, i pakuiia mai me na mele e@ hauoli ana i ke anaina.

            He mau haiolelo ekolu ko ka la, oia keia malalo nei:  Mr. Palea ka mua no ke Kumuhana, "Heaha ke Kula Sabati?" o Mr. Timoteo ka lua, "Heaha ka hana e hana ai a loaa ke Kula Sabati?" o Sam K. Kainoamakua ke kolu "Heaha ka waiwai o ke Kula Sabati?"  He ku i ka eleu ia mau taata ma ia apana hana

            Mahope iho o keia, ua ku mai hemau keiki liilii o o S. K. Kainoama kua ke alakai, na lakou i mele mai kekahi himeni, "Lama ke Alii o ka po," e hoolei ana i na mea ona a pau i ke mele ana me na lima e lewa ana i o a ianei.  No Iesu @risto ka haawina' ua aa mai no lakou e wawahi i ka punia o ko lakou alakai, i kona wa e hoopanee aku i kana mau ninau imua o lakou me hoihoi, me ka pakui pu ana mai me na mele a ua mau opio la.  A o ka hope loa keia o na hana.

            Ua akoakoa ke anaina mahope o ka pau ana o na hana o ka la, ma kahi o Mr. Kauaua, no ka hoopiha ana i ka lua o ka inaina.

            Mahope iho o ka hookuuia ana o ke anaina, me ka manao paipai a Rev. S. C. Luhiau a me ka pakui pu ana me ka himeni a me ka pule.

            He mea hou keia ma Haena nei, no ka mea he malihini kahi poe ma keia hana, aka ma ke ahonui o ka Makua Lani, ma o ko lakou Kahu la i kekuaia e kekahi mau opio kane, a ua lanakila no.

            "He poe hipa e ae no kekahi a'u, aole nae no keia pa."

JOEL KEALA.

            Kohala, Hawaii.

 

            He mea haohao ia makou ka lohe ana aku i na leo ku i ka mihi mai ka waha mai o Aholo, Kaulukou, a me Keoni Beka, e pili ana no ko lakou hoihoi hou ana i ko lakou manao kokua maluna o ka bita kanawai piliwaiwai.  Heaha la ke kumu o ko lakou mihi ana aole i maopopo pono, aka, ke manao nei makou ua hookokonoia lakou e kekahi mau mea e aku e hana pela.

 

MA KE KAUOHA.

UA HOOKOHUIA o Kapena A.N. Tripp i keia la i Luna Paahao Nui no ka Halepaahao Kawa.

W. C. PARKE.

Hamuku o ke Aupuni.

            Keena Hamuku,

            Honolulu, Iulai 19, 1884.

            @ponoia;

            @ CHAS. T. GULICK,

            Kuhina Kalaiaina.       1182-3t

 

I KULIKE ai me ka pauku 384 o ke Kanawai Kivila, ma keia ke hoolahaia aku nei o ke kai lawaia o ke Aupuni o Hilo Bay a me ke awa kumoku, a i ikeia ma ka inoa o Waiakea Bay, ma ka mokupuni o Hawaii, e kapuia ma keia mua aku iloko o na mahina o Novemaba, Dekemaba, Ianuari, Feberuari, Maraki, Aperila, a me Mei, no ka hoomalu ana i na ia.

CHAS. T. GULICK.

Kuhina Kalaina.

            Keena Kalaiaina, Iulai 22, 1884.         1182-3

 

HOOLAHA HOOKO MORAKI:--O ka mea nona ka inoa malalo, luna hooko o kekahi palapala moraki i kakauia ma ka la 24 o Iulai, 1879, a i hoopaaia maloko o ka buke 60 aoao 413 a hiki i ka aoao 417, ma ke Keena Aina, i haawiia e F. Akanaliilii o Makawao, a me Wong Song o Huelo mokupuni o Maui, F. G. Achong a me F. Asee o Honolulu mokupuni o Oahu ko Hawaii Pae Aina o ka aoao mua o ka moraki, ia Henry A. P. Carter, Peter C. Jones Sr., a me J. Brewer, o Honolulu i oleloia, na lala hui o "C. Brewer & Co." o ka aoao elua o ka moraki, no ka hoopaa ana i ka uku ana i ka huina dala o Kanaha tausani i kulike ai me na nota aelike eha i kakauia ma ka la maluna i oleloia no Umi tausani dala o ka nota hookahi, a e ukuia i na mea o ka moraki o ka aoao elua iloko o na makahiki elua mai ka la i oleloia maluna, me ka uku pu ana i ka uku kuala i kela me keia hapaha makahiki, ma ka uku kuala o umi pa-keneta o ka makahiki, ma keia ke hoolahaia aku nei, ua manao ka aoao elua o ka moraki e hooko ia ka mana kuai o ua moraki nei no na kumu ua uhakiia ka olelo aelike, a me ka uku oleia ana o ia mau nota aelike nei mahope iho o ka hala ana o ka manawa i oleloia, a mahope iho o ka hala ana o na pule ekolu mahope iho o ka puka ana o keia hoolaha, e kuaiia aku ana na aina a me na pono a pau maluna o ua mau aina nei a me kekahi mau waiwai e ae i hoikeia maloko o ua palapala moraki nei, oia ka "Huelo Sugar Plantation," ma ke kudala akea, ma ke keena kudala o Messrs Lyons & Levey ma Honolulu i oleloia.

            O ka palapala moraki i oleloia, ua hooliloia aku i ka mea nona ka inoa malalo, ma kekahi palapala hooko i kakauia ma ka la 19 o Augate 1882.  WM. HENRY WATSON, ma o kona loio i hooiaioia.

GEORGE W. MACFARLANE.

            Honolulu, Iulai 24, 1884.        1882-3ts.

 

KA HALEKUAI EMI O KE KULANAKAUHALE NEI.

Chas. J. Fishel,

He lono hAuoli i ke

            Ua loaa mai nei iloko o keia mau la koke i o nei he 3000 paa lole o na kane, oia ke kuka, lole wawae, puliki, a e kuaiia aku ana no

5.00 Dala

Wale no o ka Paa hookahi.  Heaha la ia!

KUAI HOEMI HOPE LOA!

            UA KUAIIA MAU WAIWAI MA NA HALEKUAI NUNUI O KA HIKINA NO KE KUMUKUAI HE $1000.

Ka Halekuai emi hookahi o ke Kulanakauhale nei.

16 1-a Kalakou no 1.00 wale no!

HE AMU APA KALAKOA MAIKAI A PAA KEIA, AOLE HE HEHEE A MAE, HE OIA MAU.

2400 papale lede.

E KUAHA AKU ANA NO KE KUMUKUI HAAHAA LOA.  I KUMU E LOAA AI, HE KOWA KUPONO NO NA WAIWAI HOU E PUIAA AKU NEI A HOEA MAI MA NA MOKU A KU MAI I KEIA MAU LA KOKE IHO.

            E kipa mai e na makamaka a e hooiaio no oukou iho, he emi ka makou mau mea kuai.  CHAS. J. FISHEL, Kihi o Alanui Papu me Hotele, me ke kihi o Alanui N@ me

[H@ ulaula]    Kale@a           [Hae ulaula]

 

NA HOOLAHA HOU.

OIHANA HOOKOLOKOLO.

Honolulu, Iulai 22, 1881.

KE KAUOHAIA aku nei na Lunakanawai Apana a me Hoomalu e malama i keia mau Rula @ penei:

            1.  O na noi ana i Kalana, Buke, na palapala i pai hakahakaia, e pela aku, e hanaia ma ka inoa o William Foster, Kakauolelo o ka Aha Kiekie aole hoi i na Lunakanawai.  Aole no e hoolako ia ua Lunakanawai me na palapala a me p@ no ka lakou @ ponoi.

            2  Ina ua hiki ole ke hana ia kekahi hihia me ka hoolimalima ole i ka Mah@leoelo, alaila e hoolimalima ia aku no iaia.  E hookaa ia aka kona uku mailoko ae o na Dala Koina e waiho ana ma ka lima o ka Lunakanawai.  Alaila hana ka Lunakanawai i Palapala Kikoo Dala no ia Dala e kauoha ana i ke Kakanolelo o ka Aha Kiekie e uku aku ia mau dala i ke Kuhina Waiwai, a e hooana aku ia palapala kikoo dala i ke Kuhina Waiwai ma ke ano he Dala m@oli iloko o ka huina o na i@la i ohiia e kona Aha ma kona hoike maluna i ka Waihona Aupuni, alaila e hoouna aku i ke Kakaaolelo o ka Aha Kiekie i ka palapala Hookaa i kakau inoa ia e ka Maheleolelo no ia mau dala me ka hookaka ana ma ka leta i ke ano o kana hana ana.

MA KE KAUOILA A KA AHA KIEKIE.

WILLIAM FOSTER,

Kakauolelo.     1182-3t.

 

OLELO HOOLAHA A KA LUNA HELU O KOHALA AKAU, HAWAII.

            Mahope aku o ka la 1 o Iulai, 1884, o ka poe i loaa na pepa helu waiwai i waihoia 'ku ma ko lakou mau lima, ke kauohaia aku nei lakou e hoopiha pono ia mau pepa hoike me ka maopopo, a e hoike mai penei:--

            Ke ano o na aina a me na hale i kukulaia maluna iho, ko lakou waiwai io, na aina hoolimalima, na moraki, i ka manawa hea, a ehia dala?

            Ke ano a me ka helu o na mea ulu, ina he ko, raiki, kalo, a mea ulu e ae, na dala maoli ma ka linia, ma ka Banako, a i kekahi mea e o loko o keia Aupuni; na kupaa, molakeke.

            Ka nui a me ke ano o na Lio, Hoki, Bipi, Hipa, Kao, a me na puaa, na manu laka o na ano a pau; ka nui a me ke ano o na waiwai kalepa a waiwai lewa e ae, na kaa o na ano a pau, na moku, waapa, waa, a me na ukana lawaia, ka nui a me ke ano o na paahana i kepa ia, hana mahina a hana la paha, a poe e ae e noho pu ana; e kakau ia ma ko lakou ano lahui.  Ka nui a me ke ano o na ilio nou ponoi a no hai paha, na ano waiwai o hai ia oe kahi i malama ai.

            E hoihoi ia mai na palapala hoike a pau loa i hoohikiia imua o kekahi Lunakanawai o ka apana o Kohala Akau mamua ae o ka la 31 o Iulai 1884, ia Z. Kalai, ko'u hope.  A ina aole e hookoia pela, ua lilo i mea ole na hoohalahala ana mahope o ia la.

D. H. NAHINU,

Luna Helu.

Honolulu, Iulai 18, 1884.        1181-2t

 

AHA KAAPUNI Apana Eha o ko Hawaii Pae Aina.  Ma ka Hooponopono Waiwai.  Mokupuni o Kauai @.  Ma ka Waiwai o KEONI k. o Waimea, Kauai, i make.  Olelo Kauoha e koho ana i la e hooiaio ai ka Palapala Kauoha a no ka hoolaha ana.

            No ka mea, ma ka la 16 o Mei A. D. 1884, ua waihoia ima o ka Aha kekahi Palapala i oleloia oia no ke Kauoha Hope Loa o Keoni k. i make aku la, a me ka Palapala Hoopii e noi ana e hooiaoia kela Palapala Kauoha a e hoopuka ka Palapala Luna Hooko no S. Aukai, ua waihoia mai e W. G. Kealawele.

            Nolaila ua Kauohaia, o ka POAKOLU oia ka la 13 o AUGATE M. H. 1884, ma ka hora 10 kakahiaka, ma ka Rumi Hookolokolo o ia Aha ma Koloa, Kauai, oia ka la a me ka hora e hooiaioia ai ia Palapala Kauoha, a e hoolohe hoi no ia noi ana mai, a me ka poe a pau i pili e kue ana ia Palapala Kauoha, a me ka hoopuka ana i ka Palapala Luna Hooko.

            A ua kauoha hou ia e hoolahaia no na pule ekolu iloko o ke KUOKOA he nupepa i pai a hoolahaia ma Honolulu.

            Kakauia ma Koloa Mei 21 1884.

J. HARDY,

Lunakanawai Kaapuni Apana Eha.

            1180-3t.

 

AHA KIEKIE O KO HAWAII PAE AINA.  Ma ka Hooponopono Waiwai.  Ma ka hana o ka hoo@io ana i ka Palapala Kauoha o WILLIAM MILLITIZ WENNER o Honolulu i make.  Olelo kanoha e koho ana i la e hooiaio ai i ka Palapala Kanoha, a no ka hoolaha ana.

            No ka mea, ma ka la 5 o Iulai, M. H. 1884, ua waihoia mai imua o ka Aha kekahi Palapala i oleloia, oia no ke Kanoha Hope loa W. M. Wenner i make aku la; a me ka Palapala Hoopii e noi ana e hooiaioia kela Palapala Kauoha a e hoopuka ia hoi ka Palapala Luna Hooko no Hugh E. Mc. Intyre ua waihoia e ia.

            Nolaila, ua kauohaia o ka POALUA, oia ka la 29 o IULAI, M. H. 1884 ma ka hora 10 kakahiaka ma ka Rumi Hookolokolo o ia Aha, ma Ahiolani Hale, Honolulu, mokupuni o Oahu, oia ka la me ka hora e hoolalo ia'i ia Palapala Kauoha, a e hoolohe ia ai hoi ia noi ana mai, a me ka poe a pau i pili, e kue ana ia Palapala Kauoha, a me ka hoopuka ana i ka Palapala Luna Hooko

            A ua kauoha houia, e hoolahaia ia mea no na pule ekolu iloko o ke KUOKOA a me Hawaiian Gazette he mau nupepa i paiia a i hoolahaia ma Honolulu.

            Kakauia ma Honolulu, ko Hawaii Pae Aina Iulai 5, 1884.

A. F. JUDD,

Lunakanawai Nui o ka Aha Kiekie,

HENRY SMITH,

Hope Kakauolelo.

 

OLELO HOOLAHA:--E ike auanei na kanaka a pau ua papaia aole e hele wale na kanaka ma na kula a me na kuahiwi o Kapaa, Waipouli, a me Olohena, ke ae ole ia mai e ka mea nona ka inoa malalo iho, a o ko na hope paha.  A e hopuia auanei a e hoopii ma ke kanawai na mea a pau i loaa ma keia mau aina me ke kuleana ole.

GEO. H. DOLE,

Luna Nui o Kapaa.

            Kapaa, Maraki 19, 1884          1164-3m.

 

OLELO HOOLAHA:--E ike auanei na kanaka a pau, ua papa loa ia aole e hele wale na kanaka ma na kula o Kealia, Kamalamalo, a me Anahola, ke ae ole ia mai e ka mea nona ka inoa malalo iho, a o kona hope paha.  A e hopuia auanei a e hoopii ma ke kanawai na mea a pau i loaa ma keia mau aina me ke kuleana ole.

WM. BLAISDELL,

Luna Nui o Kealia.

            Kealia, Maraki 19, 1884.         1164-3m.

 

HOOLAHA AKEA:--Ke papaia aku nei ka poe mea PUAA, KAO, a me na holoholona e ae e hele wale nei i ka pa o ka Luakini o Kawaiahao, a me ka pa @ina e pili pu ana, mai keia la aku aole e a@ia na holoholona e hele wale ma ia mau pa.  E lawe ka poe no na keia mau holoholona i ka lakou wai wai i kahi e ma keia hope aku, e hoo ko ia ke kanawai maluna o na holoholona a pau e loaa ana iloko o na mau pa nei i oleloia.    1176-tf.

            Iune 12, 1884.

 

HOOLAHA LUNAHOOPONOPONO WAIWAI:--Ua hookohuia ka mea nona ka inou malal@ i Lunahooponopono Waiwai Kuilawa no ka Waiwai o ROBERT P. KOIKAHI o Kukuihaele, Hamakua, Hawaii, @ make, ma ke kauoha a Hon. Charles F. Ha@ Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Ekolu, Ma keia ke hoikeia aku nei ka lohe i ka poe a pau he kuleana ko lakou i ka waiwai i oleloia, e hoike mai lakou me na hooiaio kupono iloko o na mahina eono mai keia ia uku, a i ole pe@, e hoole mau ia lakou.  A o ka poe a pau he maa aie ko lakou i ka waiwai e ka mea i make e hookaa koke mai lakou i ka mea nona ka inoa malalo.         R. A. LYMAN,

Lunahooponopono Waiwai Kuikana no ka Waiwai o R. P. Kuikahi i make.

            Paauhau, Hamakua, Mei 22, 1884.

            1174-2m.

 

NA HOOLAHA HOU.

 

AHA KIEKIE O KO HAWAII@ AINA.  Ma ka Hooponopono @  Ma ka hana o ka @ Kauoha o NAOW@ LA @ Honolulu, i make.  Olelo K@ i la e hooiaio ia @ ka Kala@ ka hoolaha ana.

            No ka mea, ma ka la @ 1884 ua waihoia mai imua @ Palapala, i oleloia, oia @ Loa @ Na@ilipoula @ ka Palapala Hoopii @ Palapala Kauoha a e hoop@ pala Luna Hooko @ Chas. W. @ hoia mai e A. Rosa.

            Nolaila, ua Kau@ o ka @ ka la 22 o AUGATE @ hora 10 kakahiaka ma ka K@ o ia Aha, ma A@lani Hale @ la me ka @, e noo@ ha, a e hoolohe ia ai h@ ka poe a pau i pili, e @ uoha, a me ka hoopuka @ na Hooko.

            A ua Kauoha hou ia, e @ na pule ekolu iloko o k@ paiia a i hoolahaia ma H@

            Kakauia ma Hono@ Augate 15 1884.            A. @

Lanakanawai Nui @

Idea:  HENRY SMITH,

Hope Kak@

 

HOOLAHA HOOKO @ KE KUAI.—Mam@ kuai i hoikeia maloko e kekahi @ moraki ekolu elike penei

            1  D. Kahakalaa Kekie @ Cartwright kah@ waiwai o ka @ hanaia i ka la 21 o Novemaba, @ ma ka buke 78 aoao 17.

            2  D. Kahakalau Kekiao ia S. R. @ i ka la 23 o Iune, 1882, a k@ 76 aoao 70.

            3  D. Kahakalau Ke@ ia C. @ kahu waiwai i hanaia i ka la 15 o @ a kopeia @ buke 70 aoao 219.

            A man@ o ka uhaiia ana o na @ o kela mau moraki, nolaila @ nei e ka poe o ka aoao elua o @ nei, e hooko ana lakou ia @ a ma ia hooko ana, e @ ma ke Keena Kudala o F P. @ nolulu, ma ka hora 12 awakea @  ka la 18 o AUGATE 1884, @ paa ma ua mau moraki nei @ hoikeia malalo iho.

A. J. Cartwright, S. R@ ma o W. R. Kakela ko lakoa @

            O na waiwai paa e kudalata @ apana aina ma Kalih@, mok@ akaka pihaia elike me ia malalo @

            Apana 1 He 24 eka aina ma@ kanu maia ma Kalihi, a oia ke @ na i hoakakaia @ ka Palapala @ 090 ma Koloalu.  Ua ma@ ma@ wa a aia maluna o keia aina he @ kumu maia e ulu maikai ana A @ hale maikai, a e pili pa ana me @

            Apana 2 He 343-100 eka aina k@ pehau, a he apana o ka apana @ ma ka Sila nui Helu 59@, he ana @ ke kukulu hale ana, no ke kanu @ hanai holoholona paha, ua pa @

            Apana 3 He @20 eka aina m@ no ke kanu ana i ka maia a mea @ apana maikai loa keia, a e @ ka mea e kuai ana.

            Apana 4 He 6 68-100 eka aina @ palua o ka Apana 11 Sila @ aina maikai loa, ua kupono no ke @ kela a i keia ano mea ka@ mau loi kalo maikai ma keia a@ apana 11 a pau he 1@-74 eka@ kekahi mea no ka hapaha i mahele @ apana aina la.)

            Eia na waiwai lewa e kudala ia ana.

            I kaa pipi huila lua, @ kaa pa@ pipi kauo me ke ano maikai.  O @ ulahao, Dala Kuike.

            Na ka poe kuai mai e uku no ai @

 

OLELO HOOLAHA.—E @ kanaka a pau loa, owa@ o k@ ma @ ka inoa malalo iho, ke papa loa a@ ka poe mea waiwai a pau, aole @ mai i ka'u wahine mare ia Mileka Ai@ kuu ae ole aku a ke ole no hoi e @ kahi kauoha mai o'u aku, oiai ma@ ua aie wala aku oia ma ko'u inoa @ ole mai ia'u, oiai hoi ke noho p@ a ke malama pono nei no iaia, he@ aie malu ma ko'u inoa.  Nolaila, @ aole maikai ka hana iaia, @ pau loa aole hoaie iaia, oukou @ kou i poho no.            S. AK@

            Nawiliwili, Iune 27, 1884.      @

 

OLELO HOOLAHA.—Ke h@ au i na makamaka Hawaii a @ wehe ae nei au i hale hana gula @ ke alanai Hotele ma ka aoao ma Wai@ o ka hale aina o Ha@, Helu 84 @ ihi au no kekahi mau makahiki ma @ na gula o W. Wenner ma ke alanui @ makaukau au e hana i na komo @ dala, kupee gula a dala, na @ na lei kukui, kula pepeiau, a @ mak@ e hooko i na kauoha a pau e hiki @ mai na wahi mai a pau o na moku@ ke kono ia aku nei na makamaka a @ mai ma ko'u hale hana e hui p@ oha ana e hana i ko oukou makemake @ hakalia ole.  Owau no ko oukou @

J. M. HERING.          @

 

HOOLAHA LUNAHOOPONO @ WAIWAI o Iosepa Ka@ kohuia mai ka mea nona ka inoa nui.  Mea Hanohano A. F. JUDD Lanak@ o ka Aha Kiekie o ko Hawaii P@ hooponopono ma ka waiwai o l@ make, a ke kauoha ia aku nei ka p@ aie i ka waiwai o ka mea i make, @ koke mai.  A o ka poe i kuleana @ o ka mea i make, a hele mai lakou a @ iaio kupono iloko o na mahina @ la aku o hoole mau ia lakou.

J. K. K@

Lunahooponopono Waiwai @ i make kauoha ole.     @

 

OLELO HOOLAHA:  @ kanaka a pau, o ka m@ malalo iho, ua hookohuia mai o ka @ hano Abr. Fornander Lunak@ Apana Elua, i Luna Hooponopono@ wai o J Kahinu (k) o Lahaina.  M@ A no ka aie ole o ka mea i @ o ka hala ana o na pule eha o ka @ ka puka ana o keia Hoolaha @ aka ana au i kekahi mea waiwai @ apana aina, ma ka la 9 o AUGATE @ halelaau, 1 moe paina, 1 @ aina, ma ke dala kuike.  I m@ e ninau i kuu loio ia D. Ka@

Lunahooponopono o ka waiwai @

Lahaina, Maui.            @

 

HOOLAHA I KA POE AIE @ kohu ponoi mea ka @ maialo i Lunahooponopono W@ no ka Waiwai o KAPENA@ i make o Hilo, mokupuni @ ke kauoha a ka Aha Hook@ Apana Ekolu o ka Pa@ ke hoikeia aku nei ka lohe @ mau koina ko lakou i ka waiwai @ hoike koke mai i ka mea @ me na hooiaio kupono iloko @ mai keia la e puka aka nei @ ole pel@ e hoole mau ia lakou.  A @ pau he aie ko lakou i ka wai@ make, e uku @oke ae lakou i ka @ inoa malalo, ma Hilo, Hawaii.

CHARLES S. K@

Lunahooponopono Waiwai K@ pena Thomas Spencer o Hilo, Hawaii @

            Hilo, Hawaii, Iulai 3, 1884.    @

 

MAKEMAKE IA.

            Ke hoike ia aku nei na mea a @ make ana e loaa ua PAI AI ma @ KE a me ka PAHU paha, e @ ia'u ma ka leta no ka hoolawa ana @ kauoha Ai a puni keia mau Pae@ kauoha no ke kulanakauhale, e lawe @ e like me ka makemake o ka mea k@ ka ipuka o ko oukou mau hale, no ke @ kuai haahaa loa.  E waiho ae i ka @ kauoha ma na leta ma ka Hale Leta.

ALBERT K. KUN@

            Honolulu, Mei 1@, 1882.       @