Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIII, Number 31, 2 August 1884 — Page 1

Page PDF (1.72 MB)

This text was transcribed by:  Connie Watanabe
This work is dedicated to:  Aunty Aloha Dalire

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

BUKE XXIII, HELU 31.  HONOLULU, POAONO, AUGATE 2, 1884.  Correct.  NA HELU A PAU, 1183.

 

NA HOOLAHA KUMAU.

 

MAIKAI KA HOI KA PAPA

 

----A ME----

 

KA LAAU O KOU HALE!

 

----NOHEA LA!----

 

KA I NO HOI NO KAHI O

 

WAILA MA!

 

N@ AKU NO MOI IA LA, OHI KA IO O KA LAAU O MAKAWAO I KA UA MEA O KA NANI.

 

NA PAPA!  NA PAPA!

 

----A ME----

 

NA PONO KUKULU HALE.

 

O na Ano no a Pau.

 

AIA MA KE KIHI O NA ALANUI

 

Papu me Moiwahine,

 

HONOLULU.

 

Mala@la e loaa ai e like me ka makemake e no ke

 

KUMUKUAI MAKEPONO LOA.

 

PAPA!  PAPA!  PAPA!

 

NA PAPA HULUHULU,

 

            NA PAPA MANOANOA,

 

                        NA PAPA I KAHIIA,

 

                                    NA PAPA KEPA,

 

                                                PAPA HOLE KEOKEO,

 

                                                            PAPA HOLE ULAUALA.

 

Na Luau,  Na Luau,

 

NA KUA,

 

            NA KAOLA,

 

                        NA AAHO,

 

                                    NA MOLINA,

 

                                                NA PEAPEA.

 

                 PINE HULUHULU,

 

                 PINE I KAHIIA.

 

A PAPA A ME NA LAAU ULAULA.

 

                                    PILI ULAULA,

 

                                    PILI KEOKEO,

 

                                    PANI PUKA,

 

                                    PUKA ANIANI,

 

                                    PANI PUKA ANIANI,

 

                                    PUKA OLEPELEPE.

 

PENA

 

O NA ANO A PAU,

 

@ulu Pena mai ka liilii a ke nui,

 

            Aila Pena,

 

                        Aila Hoomalooo,

 

                                    Waniti, Pate,

 

NA LAKO O KELA A ME KEIA

ANO.

 

@A AMI PUKA HALE,

 

                        NA AMI PUKA PA,

 

                                                ANIANI.

 

PEPA HALE A ME KA LIHILIHI,

 

E loaa no malaila.

 

PAAKAI HELU I,

 

--O--

 

KAKAAKO ME PUULOA.

 

No ke Dala Kuike e loaa no na mea a pau i @a @ la no ke Kumukuai Emi Loa.  O na @aoha mai Hawaii a Niihau, e loaa aku no @aka hooko pololeila.  E @ipa nui laila i ike @aio.                905 tf.

 

NA HOOLAHA KUMAU.

 

DILLINGHAM & CO

 

Mau Mea Kuai Lako Hao

 

Alanui Papu, Honolulu.

 

FRANK PAHIA.

 

ANA AINA!  ANA AINA!!

 

            KEENA HANA:  Aia ma alanui Moi, kokoke loa i ka Uwapo o Hooliliamanu.                                                                      tf.

 

E weha ana o A.

 

M. Melaki,

 

No ka Hookahakaha nui,

 

----NA LOLE NANI----

 

O NA LOLE KAU MAKALII, &C.

 

----OIA NA----

 

            PAPALE KANE,

                        PAPALE WAHINE,

                                    HULU, PUA LAU.

 

----E HOOMAKA ANA,----

 

            POAKAHI, LA 21,

                        POALUA, LA 22,

                                    POAKODU, LA 23.

 

            Ma ka halekuai helo 104 alanni Papu..

 

1884! KAU AHAOLELO 1884!!

 

KUOI MAI NA MEA A PAU!

 

            O ka Poakahi, Poalua, a me ka Poakolu, o keia pule ae, e hoomakaukau ana au e hoikeike aku imua o ko'u mau makamaka a hoa'loha Hawaii, he heluna piha o na papale kinohinohi o na wahine mai ka $2.00 o ka papale a pii aku i ke $6.000.  He hiki no ia makou ke kinohinohi i na papale ma na kumukuai a pau.  Aole o makou malama i na opala pueha wale i ka makani iloko o ko makou mau halekuai.  He hiki no ia makou ke hooiaio he mau waiwai o ke ano maikai wale no ka makou e kuai aku.  Aole o makou kuai i na waiwai ma na halekuai k@dala ma Kapalakiko, aka, na makou iho no e kinohi a hana ko makou mau papale iho.  A ma na lole aahu, aole e hiki i kekahi mau halekuai e ae ke hoopapa mai ia makou, a ke olelo nei maanei, he oi aku ka emi o na kumukuai o ka'u mau lole.  He elima o makou halekuai, a ma o ko makou kuai emi ana i na waiwai, ke holopono nei ka makou mau hana.  Ua oluolu pu makou i na puka auku e hoaa ana.  O na papale piva.  $3.00 wale no.                                                   CHAS. J. FISHEL.

            Halekuai kihi o alanui Hotele me Papu, a me kihi o alanui Nuuanu me Kalepa.

 

LOLE MAKEPONO

 

Ke Kuike e loaa no ia ana kahi o

 

Kakela me Kuke.

 

---E laa na---

 

AHINAHINA, KALAKOA, KEOKEO,

LEPONALO, PENA, AILA,

AILA HONUA, ANIANI.

 

NA MEA PIULA,

 

Kopa, Aila Hoomaloo, Kui Kakia, Pa

keke, Tabu Kaula, Noho Lio, Hulu

Palahi, na Palumi, ahe agena

no na mokupuni o Hawaii

neino na Lainakini-nao

 

Lainakini Maoli, Ki-lika, Palule Kalakoa,

Alapia, Kelepa, Na Lole kupono i

ka Wawae, Palule Huluhulu,

Na Loke Huluhulu, Na

ka hoolelo ana, Li

Lole no pini, Lihilihi,

etc.

A ME NA

 

Mikini Humuhumu

 

MAKEPONO LOA.

                        he mau

 

MEA AI KAHI:

 

KA PALAOA, KOPAA

RAIKI, PIA, HOOHU

PAAKAI, HUAALA,

PIA KULINA, KOPE,

----A @E----

 

Laau Lapaau Kaulana Loa

 

A DR. JAYNE.

 

LAAU HOOMAEMAE KOKO

 

            LAAU HOOPAU NAIO,

 

                        PENIKILA, HUAALE,

 

                                    LAAU KUNU

 

            @ na Laau H@m@, a Pela 'k@.

                                                                                                                                                                                    @

 

KA MOOLELO KAAO O

 

Kahanuopaineki.

 

Ke keiki alii o @e aupuni o Italia..

 

Ka Olali o na Waoakua o Arabia.

 

Ka Naita nana i kuekaa na @ ua

 

huna o na P@wa.

 

E NA makamaka hoinainau o keia moolelo, e huli iki ae kakou a nana aku i ke alakai o keia puali powa i hoohokaia ku e na eueu o Arabia.

            I ka hiki ana aku o ua alakai la imua o kona mau haku alii, oia hoi na mahoe, pane mai la laua:  Heaha ke kumu o ko oukou hoi koke ana mai nei, a auhea ka hoi kou mau koa?  Ia manawa, pane aku la keia:  Ua pau makou i ka lukuia e kekahi mau naita opio elua.

            Ninau hou mai la ua mau mahoe nei:  Ua pau oukou a pau loa i ka make?  Ae aku la no keia me ka hoike pu aku, owau wale no ka i koe mai nei, a i hookuuia mai nei au e hoi mai a hai aku ia olua e hele mai ana laua e hui pu me olua.  Ina he manao oluolu ko olua, alaila, he oluolu wale no ka laua e hana mai ai; a ina he manao ino aku ka olua ia laua, alaiia, he mo mai no ka laua e hana mai ai ia olua.  A wahi a laua, aole loa laua e wiwo a kuemi hope aku a no ka haawi pio mai paha, ina he mau tausani koa ko olua e paio aku me laua.  A ua hoike pu mai no hoi kekahi naita opio, oia no kekahi powa kaulana o na mauna hui o Arabia.

            Iloko o keia manawa i pane mai ai ua mau mahoe powa la me ke oolea, a me ka leo nui launa ole o na manao awahua o ka inaina i hoohiki ino ae ia i ka inoa laahia o na opio puuwai ahi, no laua na @ ahi o ka wiwo ole, a holo ae la ka enaena ma na aa-koko a me na io-huki o ko laua mau kino, e hoomoliolio pono ana i na io paahana no ka hoohana ia.

            Aole maua e ae aku i kana noi a hiki i ko makou ana pahikaua pu an@, wahi hou a laua; aka, o ke kauoha wale no ia oe i keia wa, e kii aku oe i hookahi tausani mau naita o na iwikani wale no i hoolako pono ia me na mea kaua, a e hele aku e kaua me ua mau wahi keiki la; ina he ikaika io ko laua, hoohoa mai, a ina aole, e hopu pio aku oukou ia laua a lawe mai imua o maua e koli ola ia ai.

            I ka pau ana o ka laua mau kauoha, ua eleu koke aku la ua wahi alakai la, a he emoole loa ia, ku ana na tausani naita i lako pono me na mea kaua, a kai aku la ma ke ala e hiki aku ai i kahi e pii mai ana na opio me ka alii powa Kono Giliko.

            Aole no i liuliu ka lakou nei hele na aku, halawai koke mai la me lakou ka kakou mau ahikanana e hele aku nei.  Aole no hoi i hoohakalia iho ke alakai o ka poe powa i kana apana hana, aka, poha mai la kona leo nui : Eia hou no wau me ke tausani koa i hoounaia mai nei e hopu pio ia olua ma o ke kauoha a kou mau haku ma o ko laua alihikaua la, e haawi pio mai i ko olua mau kino, ka olua mau pono kaua, a me na hoa hele o olua, a i ole ia, e lele like aku no keia tausani koa maluna o olua a me ko olua mau ukali, a e haehae ae me he apana pepa la.

            I keia wa a ke alakai o na powa e kamailio nei, komo e wale ae la no ka halialia o ke kanalua no ko lakou lanakila maluna o na naita opio, o@ai, ua hoomaopopo maoli no ia i ke akamai lua ole o keia mau opio ma ka lawelawe ana i na mea kaua ia lakou i paio ai no ka manawa mua; nolaila, neenee aku la oia a pili me ka kakou koa e kau hoolai ana maluna o kona lio kaua, a hawanawana aku la i keia mau huaole@o.  Owau pu kekahi me olua a hiki i ko kakou wa e lanakila ai a pio paha  A ina e huli mai ana kekahi poe o makou ma keia aoao, alaila, aohe olelo ana, e lanakila ana no oe.

            I ka lohe ana o ka naita opio Kahanuopaineki i keia mau mea, pane aku la oia:  Aole au e kanalua, ina he mau tausani mai nei ka nui o na koa me oe i keia manawa, alaila, ua hiki no i ko'u mau lima ke haawi aku i ka make weliweli me ke kanalua ole, a nolaila e ka hoa'loha, mai kanalua no ko maua ko koolua ana.

            No keia mau olelo a ka naita opio i pane aku ai, hule ae ke alakai o na powa a hoolale aku la i kona mau naita e ulele aku i na ai a pau a Hinakahua, a ia wa i halawai koke ai na mea ka@a a pau o na aoao elua e h@una ana i ka elele a ka make @ kela a me keia naita p@kahi o ka aoao o na powa maluna o na naita opio, a o keia hoouka kaua ana a lakou nei, ua ku maoli no i ka weliweli ke nana aku@.  Komo poo aku la ka kakou koa a me k@a wahi uka@, a hoomaka aku la e l@ i na powa, @ai hoi kana aikane @ alakai hoi o na powa e kokua ana @ ko laua nei aoao; a e like hoi me ka pua i @ili aku mai ke kakaka, pela no ke alii powa Kono Giliko a me kona mau uka@i i oili like mai ai mailoko mai o ka ululaau mahope iho o ko lakou uhai loloa ana mai mahope o laua nei, a lele mai la maluna o na enemi @ ko laua nei aoao.  Aole no @ liu wale keia hoouka kaua ana, ua ikeia aku @a na powa e waiho mokaki ana maluna o ka honua puanuanu i ka moe kau a kau, a mailoko ae o keia heluna nui o na powa, he elua haneri wale no i koe a me na alakai i huli mai mahope o laua nei, a haawi pio mai la na powa iho i koe i ko lakou mau pono kaua.  Iloko o ia wa, ku koke mai la ka naita opio, a puana mai la i kekahi mau huaolelo aloha imua o na powa i ka pane mai.

            E na hoa'loha, aole au e lawe ana ia oukou ma ka ano he pio no ke kahua kaua, e malui mai oukou i ka'u noi.  E lawe ana au ia oukou i mau hoahele a hoamake noi e paio aku i ko oukou mau alii hana ino, a o na pomaikai a pau e loaa ana ma ka'u huakai, no oukou ia.

            I ka pau ana o kana mau kamailio ua haawi koke ae la lakou i na leo hoomaikai ma ka huro like ana no ekolu manawa, a i panai pu ia me na leo hoohiwahiwa:  "E ola mau loa ko makou alii, a e mau ka lanakila ma kona aoao i na kau a pau.  I ka pau ana o keia mau mea, hele like mai @ hui @ha pu me laua nei me ka panai pu ana mai i keia mau olelo:  Eia makou a pau malalo ou a hiki i ka manawa e haule pio ai na @lii hana ino o makou.  A pau keia mau olelo hope, hoomaka aku la lakou e pu ma ke @ hiki aku ai i kahi o ua mau al@ powa nei.

            I ke kupono ana o ka la i ka lolo hiki aku la lakou nei ma kekahi kahua nui a palahalaha no hoi iwaena o ka ululaau, a o keia wahi i hoikeia ae la ola no ke kahua paikau a hoomaamaa o na powa, a ia lakou i hoea pono aku ai, ike aku la lakou @ kekahi heluna nui o na powa e paikau ana, malalo o ke alakai ana a na ukali o ua mau alii mahoe nei.  I ka ike ana mai o ua poe ukali nei i ko lakou poe, kau mai la lakou i kekahi hae hoailora, a o ke ano o ia hoailona, e kahea mai ana i ka poe powa ma ko Kahanuopaineki aoao e hoi aku iloko o ka puali, a ua hoike pu ia aku la ke ano o keia hoailona i ka naita opio.

            I ka maopopo ana iaia o ke ano o ia hae i kau ia mai ai, pane aku la imua o na koa:  Ina he makemake ko oukou e hoi, alaila e hooko aku i ka hoailona i kauia mai no oukou a---

            Aole i pau pono loa ae kana kamailio ana, ua olowalu like mai la ka leo o ua poe naita nei, Aole makou e hoi ma kela aoao a hiki i ka hookahe ia ana o ko makou mau koko, mamuli makou o kau mau kauoha a hiki i ka make ana no ka pono ou ko makou alakai wiwo ole a me makou pu, a i kahe ko makou maukoko maluna o keia waonahele anoano, e lilo auanei ia ia kia hoomanao no ka lahui holookoa o keia aupuni, maanei i hooukaia ai kekahi kaua weliweli e ka eueu o Arabia me kona mau wahi kauna koa no ke kuokoa o ke aupuni.  He poe makou no na aina e mai, a ua hopu pioia makou e ua lima kakauha o keia poe, a aoia ma ka oihana powa: o ko makou mau ohana a pau, ke noho la me ke kaniuhu.  Nolaila, e ke koa wiwo ole, a i lanakila oe i keia la, e ae mai ia makou e hoi no ko makou wahi iho, a e kalaia ka makou mau ulono imua ou ina i pono ole ia i kou manao.

            No keia mau mea i hoikeia mai imua o ka naita opio, ua hooni kokeia ae la kona puuwai palupalu a waipahe wale i ke aloha no keia poe i lawe pioia mai a pane aku la oia i keia mau wahi huaolelo : Ina e lanakila au, alaila, o na wai wai apou a oukou i ike ai ma keia mau wahi, e kaana like au no oukou.

            I ka p@u ana ae o keia mau olelo, ku ana imua o lakou kekahi ukali o na mahoe powa, a pane mai la me ka leo kakana: E ka aeahaukae, ka ae hewa, i keia manawa, he pio oukou a pau loa malalo o na Moi o keia wahi.

            Ia manawa, pane koke aku la o Kahanaopaineki: E hoi oe a hai aku i ou mau alii, ke aa nei au e paio aku me laua, aole me ko laua mau pualikoa. no ka mea, he minamina au i ke ola o ko laua mau k@a.  A o ka manao i lia ia e ka mea e kamailio pu nei me oe, e paio mai laua imua o'u a me ko'u wahi ukal@ a ina maua e hauie pio ana, alaila, e lilo ko maua aupuni a me na pomaikai a pau malalo o laua: a ina no hoi o laua ke ha@ie pio la maua, alaila, e lilo ko laua aupuni a me na pomaikai a pau no maua.  I ka lohe ana o kahi ukali, huli ae la ia a holo aku la i kahi o kona mau haku, a hoike aku la i na mea a pau i haiia mai

             I ka hole ana o na mahoe i keia mau mea i hoikeia aku, ninau koke mai la laua: He mau kanaka nunui nae paha?  Hoole aku la ka elele me ka olelo aku, o ka mea i kamailio mai nei me a'u, he wahi keiki wale no ia, a pela pu no me kona wahi ukali, a me he la, aohe o laua wahi heluna imua o olua.  Eia kekalu, o kekahi o ko olua mau ukali a me kekahi hapa uuku o na koa o kou puali, aia me ua mau wahi keiki nei kahi i ku pu ai.  I ka lohe ana o ua mau mahoe nei i keia mau mea, ukiuki loa iho la laua, a kauoha mai la i ka elele e hele a hoike aku i ke kauoha i ua poe koa la, e hoi ae iloko o ka puali, a i ole lakou e hooko i keia kauoha, alaila, e koli ola ia no lakou; a e hoike pu aku no hoi oe i na wahi a me ka manawa e halawai pu ai makou

            He manawa ole ia no ua wahi elele nei, ku ana imua o na naita opio a hoike aku la i na mea i haiia mai e kona mau haku, huli ae la imua o na koa a hai aku la i ke kauoha; aka, ua olowalu like mai la na leo hoole o na koa.  A no ka nokenoke loa mai o ua wahi elele la i ke kamailio, ua piena ae la ke alakai o na powa ma ko l@ a nei aoao, a unuhi ae la i kaua pahi kaaa me ka manao e lawe i ke ola o kahi elele.

            Ua makaukau anei olua no ka paio ana me maua?

            Ia manawa i pane aku ai o Kahanuopoineki.  Aole au e kala i makaukau ai i hakalia ia olua.

            Ia manawa i pane mai ai ua mau mahoe nei, Ua makaukau maua, eia nae, me na laau ihe kakou e hakaka ai.  Ua ae aku la ka kakou koa, a o ka hoomaka koke iho la no ia.  O na 'lii powa, hele laua ma ka aoao hema, a o laua nei hoi ma ka aoao akau: a i ka hala ana ae o na anana he ekolu haneri, ua huli like mai la lakou a kuku like mai la, me ka makaukau mau iloko o na wa a pau loa.  Ia wa, haawi mai la na powa he nui i ko lakou mau leo huro, a pela no hoi ko laua nei aoao.

            I ke kani ana o ka ole mua, ia wa no i ikeia aku ai na moho @akaka e hookuene pono ana i ko lakou mau noho ana iluna o ka lio, a i ke kani elua ana, ia manawa i kuupau mai ai na mahoe i ka holo o ko laua mau lio: a e like hoi me ka anapu ana a ka uila, pela ka kakou mau koa i hoolele aku ai i ko laua mau lio, he manawa ole, aia hoi, halawai aku la ua mau moho la.

            I ka ike ana mai o na alii powa ua kokoke loa lakou e hui, ia manawa laua i kuupau iho ai i ka ikaika a pau o ko laua mau lio, ke hele la a ku ka ea o ka lepo i ka lewa, a pela no hoi ka kakou mau wahi koa; i ka halawai ana o ka lakou mau laau ihe, me ka emoole ua ikeia aku la na 'lii powa e waiho ana i ka honua, ua lele loa ke aho, a na iho aku la na uhane o laua i ka muliwai eleele o ka make, no ka mea, ua loaa pono aku la i ka pahuna ihe a na kaeaea o na mauna hui o Arabia ma ko laua mau umauma, a hakihaki liilii ke kila a puka pu aku la na laau ihe ma na kua o ua mau powa nei.  He manawa ole, ua ikeia aku la ua mau wahi naita opio nei e holo hookikahakaha ae ana, a o ko laua nei aoao hoi, ua haawai mai la lakou i na leo horo he nui, me ke kiola ana i ka lakou mau mea kaua i ka lewa, me ka hoopuka ana i keia mau huaolelo : E hoomaikaiia olua no ka loaa ana o ka lanakila nui ia olua i keia la.  I@ko laua nei hui ana aku me k@ laua mau naita; ua kukuli like mai la lakou a pau imua o laua nei a hoomaikai mai la.  A pau ka lakou hoomaikai ana, ua kena aku la o Kahanuopaineki i kona mau koa e kii i na mea i make a manele aku i ko laua home kuahiwi.  Ua makaukau mai la ko ia nei mau koa no ka manele ana, a laweia aku la na kino make i ko laua home kuahiwi, a o ko laua mau hoa hoi, ua hele mai la a imua o ua mau naita opio nei, a kamailio mai la ke alakai.  Eia makou a pau he mau pio na ol@a, ke waiho aku nei makou a pau i ka makou mau mea kaua i ka @a o ka honua, a aia i ke olua makemake, aia i ka olua hoopai e kau mai ai maluna o makou.

            I ka pau ana o ka olelo a ke alakai o na koa powa, ua pane aku la ka kakou koa.  E na hoa'loha, aole i like ko'u manao me ko oukou mau alii hanaino, aole au e kau aku i ka hoopai maluna o oukou, aka, e lawe no au ia oukou @ mau naita no'u, a i mau keiki no ko'u mau ia e hiki mai ai o ka pilikia, no ka mea, he hana nui ka ko'u na@u e noho nei, oia hoi keia.  O ke aupuni o ko'u makuakane ponoi, ua pakaha ia e ka powa lima koko, oia hoi o Silahuka, ka mea e noho Moi ana no Italia, oiai o ka la i lilo ai o ke aupuni iaia, o ko'u la no ia i hemo mai ai mai ka opu mai o ko'u makuahine, a hele auwana mai la maua me ko'u makuakane Moi a noho ilihune ma ke aupuni o Arabia a a hiki wale i kona wa i make ai, a hele auwana aku hoi au me ka'u aikane nei a hiki i ka loaa ana o ko'u makuakane hou, ka mea nana au i haawi mai i ka hanohano o ka oihana naita a hooilina hoi no kona aupuni, a nolaila, oia ko'u manao ia oukou, aole au e hoopoino i ko oukou ola a hiki i ka la e eha ai o kuu ili i kuu aina hanau, a o ka pahu hopu ia o kuu manao, i lohe oukou.

            I ka lohe ana o na puali powa i keia mau huaolelo mai ka waha aku o ke koa opio, o ko lakou manawa no ia i haawi mai ai i na leo huro.  I ka pau ana o keia, ua ninau koke aku la keia, Aole anei oukou i ike i kekahi kaikamahine i lawe aihueia mai e na 'lii ino o oukou?  Ua ike makou a ua kamaaina hoi, a eia ke noho pio nei ua kaikamahine la me kona puali koa he 200,000 @ lohe ana o ke l@i powa a me Kahanuopaineki eia no ke ola nei kana kaikamahine, o kona manawa no ia i kena aku ai i ke alakai o na powa, e kii a e lawe mai i ke kaikamahine alii i o'u nei.  Ua ae mai la ka ukali a huli aku la oia e kii.

            Ma keia walu e huli ae kakou a nana aku i ka ukali a me ke kaikamahine alii.  I ka hiki ana aku o ka ukali iloko o kahi e noho ana o ke kaikamahine alii a me kona mau tausani koa, i ka ukali o na mahoe, ua ku koke ae la oia iluna a hoomaikai mai la, a ninau mai la, Heaha ke kauoha a kou mau alii, e hai mai oe, a e hooko koke no makou i ko laua makemake ina no ka make, a i ole no ke ola paha.  I ka lohe ana o ka ukali i ka olelo a ke kaikamahine, o kona manawa no ia i pane aku ai, Aole au i ku mai nei ma ke kauoha a na mahoe, aka, i kii mai nei au ia oe ma ke kauoha a kekahi mau naita malihini he mau naita opiopio loa, a me kekahi mau naita e ae, a hookahi naita ano e, oia hoi, he ano nunui kona ano me he mea la he eiwa paha kapuai kona kiekie, a oia au i hoounaia mai nei e kii mai ia oe a me kou mau tausani koa e hele aku e ike iaia, a nolailo, i keia manawa e hele ai kakou e ike ia lakou, a o ko kakou Moi hou no hoi ia, no ka mea, ua make mai nei na mahoe ia laua, a i keia manawa, o ko kakou Moi hou ia, a i ko'u manao, e pono ana kakou i keia mau Mou hou.  O ka manawa no ia i hele mai ai me kona mau tausani koa a hiki i kahi e noho ana o na Moi.  Ku mai kona makuakane a lele mi la i kana kaikamahine, wehe ae la i kona kapa sila a me kona papale sila, a ka mailio aku la : E kuu luhi, kuu lei, kuu milimili, mai hoomaikai mai oe ia'u, no ka mea, aole oe na'u i hoopakele, aka, e huli aku kou alo a nana aku i kou hoola, ka mea e ku mai la ma ka aoao komohana o ka puali kaua; a imua ona oe e hele aku ai me na hoomaikai he nui.

            Ua hele koke aku la ua kaikamahine nei a ku ana imaa o Kahanuopaineki, a kamailio aku la : E ka anela o ke aloha, ka mea a ke Akua i hoouna mai ai i ka honua nei e hoopakele i ka na kauwa wahine nei imua ou i keia manawa, a me kona mau tausani koa, a nolaila i hele mai nei au e haawi aku i na hoomaikai ana he nui no kou mauna ana mai i kou ola no ke ola o kau kauwa nei a me kou mau kanaka.  Ia manawa i honi iho ai oia i na lima o Kahanuopaineki; wehe ae la hoi o Kahanuopaineki i kona papale kila a ikeia aku la kona mau nanaina e ke anaina,  a ike aku la no hoi na mea a pau i ka nani lua ole o Kahanuopaineki, nolaila, ua lele aku la ua kaikamahine nei maluna o Kahanuopaineki a honi aku la ma kona mau papalina.  Ia wa, pane aku o Kahanuopaineki : E ke kaikamahine i haiamuia e ka nani, ka mea hoi a ke Akua i hana mai ai he nani a he maikai, aole au he anela, no ka mea, he kanaka no au e like me oe, he kino no ko'a a he uhane, aka, o ka anela, he @i @ kona.  O ka lehulehu hoi ke ua mai nei, a a wale mai no, no ka nui o ko lakou mahalo i ka nani a me ka hiehie o Kahanuopaineki, a no kona opiopio l@a hoi  Aole i ituilu, ka ana im@a o la@a nei ke la powa a hoolauna mai la imua o laua nei, a kamai lio mai la me ka leo moakaka i ka i ana mai : E kuu kaikamahine aloha, ina aole i loaa ia nei ia'u, ina paha aole oe e loaa koke ana ia'u, aka, he laki maoli ko laua nei loaa ana ia'u: a nolai@a, e kuu kaikamahine, ua haawi au ia oe a @a lilo nana.  I ka lohe ana o ke kai kamahine alii i keia mau olelo a kona makuakane, ua hoopuka aku la oia:  O ku'u manao maoli no ia, ua kupono loa no au ke lilo i kauwa wahine na ia nei, a hiki i ko kaua aupuni, e hoohui koke ia maua e pono ai, me ka manao ole ae o ke kaikamahine aole la ia e hoohoka ia aku ana, no ka mea, he mea no ka ia nei i aloha ai e noho nei iloko o ka puuwai

            I ka pau ana ae no o ka lakou nei mau kukai olelo ana, ua hoohuli aku la lakou nei no ka home kuahiwi o na powa i make, a hiki aku la lakou nei i i kau ha@, o ka manawa nu ia o ka puuku o na mahoe e haawi mai i na hookipa hanohano i ko lakou Moi hou.  I ka pau ana o ka paina ana, ua akoakoa aku la lakou nei ma kahi o na kino make e waiho ana, a kamailio aku la ke alii powa ia Kahanuopaineki, e kanu kokeia no na kino @ na mahoe ia la.  Ua hoole aku ka kakou koa me ka leo nui,  a pane aku la : Aole au i manao e kanu wale ia ko laua mau kino me kuu hoolewa ole aku ia laua, o ko'u manao, e hana au a paa i mau pahu me ka hoonaniia i ke gula a me na mea nani no a pau a laua i huli ai, a aole hoi o ke kanu aku ia laua me he mau enemi la no kaua, aka, e kanu aku kakou me ke ano he hoa'loha no kakou a pau loa, oiai he oiaio no paha ia, he mau enemi no kaua i na hora i hala aku la, aka, aole no ko laua hoopai ana mai i ka ino a oia ke kumu e haawi aku ai i ka ino mal@na o laua, aole pela.  N@laila, e waiho kakou a apopo kanu, i makaukau pono na mea a pau.  Ae mai la ke hi powa, a kauohaia aku la ka mea hana pahu a hele mai la imua o ia nei, a ninau aku la keia, He akamai no nae paha oe i ka hana ana ana i mau pahu?  Ae mai la ke kamana, a olelo mai la, aole e kala ka pahu i makaukau ai, a o ka hoomaemae wale ae no a pau ke inoino.  Ninau hou aku o Kahanuopaineki, A heaha kou uku?  Hoole mai la kela, aole o'u uku, aka, o ko'u haawina iho la no hoi ia o ke kamana, aia a pau ka mahina a o na loaa a pau e loaa mai ana mamuli o ko lakou nei hele ana e pakaha i ko hai waiwai a loaa mai, alaila, mahele; pela iho la ke ano o ko makou noho ana.  Ia wa, ua pane aku la ka kakou koa me ka ma@e a me ka hiehie, E hana oe, apopo i ke kakahiaka, e kauoha aku no au e lawe mai i na pahu.  Ae mai la ua mea hana pahu a huli hoi aku la i kona home.  Pane mai la ke alii powa, pehea la auanei ke ano o ka hoonohonoho ana o ka huakai hoolewa?  Olelo aku la o Kahanuopaineki, Penei ke ano o ko'u manao e hoonohonoho ai i ka huakai :

            Na kaua lio mamua, na naita aku e paa ana i na koi kaua me na laau ihe, ka mea nana i hana na pahu, o ke kaikamahine alii aku me kona mau ukali, ka pahu kupapau aku me na hapai pa hu, na naita e paa ana i na pahikaua, ka poe naita e paa ana i na kakaka me pna, a o na lede aku o keia mau lalani mauna, a o maua aku no hoi me ko maua mau ukali, a pela e pau koke ai na hana o ka la apopo.  I ka lohe ana o ke kaikamahine alii i ke ano o ka hooponopono ana, ua pane mai la oia : Aole au e ae mamua au, a mahope nei hoi oe; o ko'u makemake, o kaua pu no ma kahi hookahi, a o ko'u kuawa wahine hoi ma ko'u wahi, ua ae aku la ka kakou hiwahiwa, a he mea oluolu loa ia i ko ke alii wahine manao.

                                                                                                                                                                        Aole i pau.

 

            Aele he kope o ka moolelo o Kiha piilani i loaa mai ia makou i keia pule, nolaila ua nele kakou me ia moolelo i keia pule.