Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIII, Number 32, 9 August 1884 — Page 4

Page PDF (1.81 MB)

This text was transcribed by:  Kamakananuiakealoha V.faith
This work is dedicated to:  To my Children--Elijah Makanaokeakualokomaikai & Vineza Kekupinaineiuluwehiwehinahenahe

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

No ka Makahiki .        $2.00

No Eono Mahina .      1.00

 

—KUIKE KA RULA.—

 

Poaono, .         Augate 9, 1884

 

HAI KUAWILI MAI.

(The Half was never told.)

G. H. No. 154

 

Hai kuawili mai la no

Ka moolelo e,

No ke aloha o Iesu,

Kuu mea e ola`i.

 

Ref.   Kuu mea e ola`i, e ola`i

Kuu mea e ola`i, e ola`i.

No ke aloha o Iesu,

Kuu mea e ola`i, e ola`i.

 

2

 

Kupikio ko loko o`u,

A maha ole no.

Pa mai ka ino o Iesu,

A maha a malu au.

 

Ref.   ||: A maha a malu au :||

Pa mai & c.

 

3

 

He oli ko`u ke ao ia mai,

Ma ko Iesu wawae,

A lilo i paahana e

Ma kona kihapai.

 

Ref.   ||: Ma kona kihapai. :||

A lilo & c.

 

4

 

E oli e ke hai au

Me lakou malana`e,

A mele mau la ia Iesu

Me kona aloha e.

 

Ref.   ||: Me kona aloha e. ;||

A mele & c.

 

HAWAII.

 

Haawina Kuia Sabati.

 

Helu 8, Aug 24.  Kumuhana.  Ke oki ana o ke mai ahupau.  Pauku Baibala.  2 Sam 24:15—25.

 

            A HOOUNA mai la o Iehova i ke ahulau iluna o ka Israela, mai ke kakahiaka a hiki i ka manawa i oleloia`i, a make iho la na kanaka mai Dana a hiki i Beereseba, he kanahiku iausani kanaka.

 

            16  I ka wa i o aku ai ka anela i kona lima maluna o Ierusalema, mihi iho ia o Iehova no ka poino, i mai la ia i ka anela nana i luku mai i na kanaka, Ua oki; e alia kou lima ano.  E ku ana ka anela ma kahi hehi palaoa no Arauna ka Iebusi.

 

            17  Olelo aku la o Davida ia Iehova i kona ike ana aku i ka anela nana i luku mai i na kanaka, i aku la, eia hoi, ua hewa, ua hana ino no hoi : aka, o keia poe hipa, heaha la ka lakou i hana aku ai?  ke noi aku nei au ia oe, e kauia mai kou lima maluna o`u, a maluna hoi o ka ohana a ke`u makuakane.

 

            18  Hele aku la o Gada io Davida la ia la, i mai la ia ia, E pii aku oe,. E kukulu i kuahu no Iehova ma kahi hehi palaoa no Arauna ke Iebusi.

 

            19  Pii aku la o Davida ma ka olelo ana a Gada, e like me ka Iehova i kauoha mai ai.

 

            20  Nana aku ia o Arauna, a ike aku la i ke alii a me kana poe kauwa e hele mai ana io na la.  Hele aku la o Arauna iwaho, a kulou iho la imua o ke alii ilalo kona alo i ka honua.

 

            21  I aku la o Arauna i ke alii, No ke aha la i hele mai nei kuu haku ke alii i kana kauwa?  I mai la o Davida, E kuai me oe i kahi hehi palaoa, i wahi e hana ai i kuahu no Iehova, i hookiia`i ke ahulau mai na kanaka aku.

 

            22  I aku la o Arauna ia Davida, E lawe kuu haku ke alii, a e mohai aku e like me kona manao he pono : eia hoi na bipikane i mohai kuni, a me na mea laau a na bipi i wahie.

 

            23  Haawi aku la o Arauna me he alii la ia mau mea a pau i ke alii.  I aku la hoi o Arauna i ke alii, E maliu mai hoi o Iehova ia oe.

 

            24  I mai la ke alii ia Arauna, Aole pela oiaio no e kauai aku au me oe, ma ke kumukuai : aole au e kaumaha aku i na mohaikuni ia Iehova i ko`u akua i ka mea i loaa ia`u ma ke kumukuai ole.  A kuai aku la o Davida i kahi hehi palaoa a me na bipikane, i kanalima sekela kala.

 

            25  Hana iho la o Davida i kuahu malaila no Iehova, a kaumaha aku la ia i na mohaikuni, a me na mohai hoomalu.  A maliu mai la o Iehova i ka aina, a hookiia iho la ke ahulau mai ka Iseraela aku.

 

            Pauku gula.  P. 25.

            Manao nui.  Ka mihi Akua ka mihi e ola`i.

 

            Na heluhelu la.  1.  2 Sam. 19; 1—23.  2.  2 Sam. 19; 24—43.  3.  2 Sam. 20; 1—22.  4.  2 Sam. 21; 1—17.  5.  2 Sam. 23; 1—17.  6.  2 Sam. 24; 1—14.  7.  2 Sam. 24; 15—25.

 

            Ka manawa, B.C. 1017, 1023 paha aole maopopo.

            Kahi i hana ia ai.  Ierusalema, kahi hehi palaoa o Arauza.

            Mele.  “Hamau ea, he kahea,” Hoku ao Nani, p.213.

            Pule i lohe ia ia leo kahea.

 

KA WEHEWEHE ME KA NINAU ANA.

 

            Haalele kakou ia Davida e aha ana?  2 Sam. 18; 33.  Ma ka mokuna 19. Heaha na mee nui?  I Ka hana a Ioaba i pau ke kanikau o Davida.  2 Ke kii ana ia Davida e hoihoi.  3 Ka mihi o Simei.  4 Ka hele ana o Mehiposeta e ike ia Davida.  5 Ke aumeume ana o na ohana no ka hoihoi ana i ke alii.

 

            Mokuna 20, heaha na mea nui o loko?  1 Kipi ana o Ieba ma.  2 Ka make ana o amara ka alihikaua o Abasaloma ia Ioaba.  3 Ke kaua ana o Ioaba i na kipi.  4 Ka uwao ana o kekahi wahine me kana hana a oki ke kaua.

 

            Mokuna 21, heaha na mea nui oloko?  1 Ka wi me ke kumu.  2 Ka mea i oki ai ka wi.  3 Ka poe ikaika o Davida.

 

            Mokuna 22, heaha ma ia mokuna?

 

            Mokuna 23, heaha ma keia mokuna?  1 Na olelo hope a Davida.  2 Na inoa o ka poe ikaika.

 

            Mokuna 24; 1—14, heaha ma ia mau pauku?  1 Ka hewa o Davida i ka helu ana i na kanaka.  2 Kona mihi me ke koho ana i na mea hoopai.

 

            Ma na pauku 15—25 ka haawina o keia la.

 

NA MAHELE.

 

            I Ka mai ahulau weliweli.  P. 15.

 

            15  heaha ka hoopai a ke Akua i hoouna mai ai?  Ua waiho o Davida i ke ano o ka hoopaii i ka manao i ke Akua.  Heaha la ka eewa o Davida i hoopaii ai oia me kona poe kanaka?  Ke kena ana e heiuia na kanaka, oiai aole oia ka wa pono, aole hoi e hana ia ana elike me ke kanawai.  1 Puk. 30; 11—16.  He manao kaena paha kona i ike oia i ka nui o kona poe kanaka a hoouna ia ma kona inoa.

 

            Ma 1 Oih. `lii, 21; 1.  Na wai i hooponopono iaia e helu i na kanaka?  Satana, he enemi, he kanaka ano Satana paha.  Ua huhu Ioaba a hoole, aole make e e hele e helu, paakiki nae Davida a hele no Ioaba e helu, aole nae i hoopau pono, no kona ukiuki no.  Heaha ka ke Akua i hoouna mai ai maluna o ka Iseraela?  Mai ka wa hea mai?  Mai ke kakahiaka o ka la mua a hiki i ke ahiahi o ka la ekolu.  P. 13.  Mai hee a i hea?  Ehia tausani i make?  Heaha keia mai?  He kolera eleele paha, he mai e make koke ai.  Hookahi no mea i hewa ai o Davida.  No ke aha i hoopaiia ai kanaka?  Hookahi no mea i hewa o Adamu, ka maluna o na kana a pau.  Hewa ka makua, hewa pu na keiki; mali paha ua olio i na kanaka i ka helu ia me ka uku ole i ka hapalua pakahi.  Ina ua mai ke poo, ua mai ke kino a pau.  Hewa ke alii, hewa na kanaka.

 

            II ke oki ana o ka mai ahulau.  P. 16, 17.

 

            16  I ka luku ana o ka anela a nui ka make, pehea ke Akua?  Mihi, a olelo i ka anela, e aha?  E ku ana mahea?  Kahi hehi palaoa, he wahi papu ia ma kani kiekie, kahi makani.  Ua waihoia na pua palaoa, na na Pipi e hehi, a na ka makani e puhi aku i ka opala.

 

            O Mesia keia wahi ma ka manao o kekahi poe, kahi i ku ai ka luakini o Solomona mahope.  Aranna ka ona o keia wahi hehi palaoa, he Iebusi ia, he kanaka Kanaana, he luna paha na Iabusa, (Ierusalema) mamua o ka lilo ana ia Davida, a mahope iho huli oia mamuli o na Isesada.

 

            Mihi ke akua, minamina, menemene, aloha, a nolaila, hooki oia i ka hoopai, aole paha i pau pono na la ekolu, ka anela, oia ka ilimaku nana i hooko ke kauoha hoopai a ke Akua ka Moi.

 

            17  A ike Davida i ka nui o ka poe make, pehea oia?  Mihi nui.  Ua hewa au, ua hana ino.  Heaha ka ninau no na hipa oia hoi na kanaka?  A heaha kana noi?  He mihi io keia, ua lawe i ke kumu o ka poino maluna iho ona.

 

            III  ke kuai ana i kahi hehi palaoa.  P. 18—24.

 

            E imi ana Davida i wahi aha?  I wahi e kukulu ai i kuahu kahi e mohai ai a hoomana, a pule ia Iehova i hookeia ka make.  Heaha kana hana i loaa`i ia wahi iaia?  A ike Arauna i ke alii ia Davida ma, pehea oia?  A ninau pehea?  A pane Davida pehea?  A pehea Arauna i pane ai?  E lawe wele oe i keia wahi e ku ai ke kuahu, a eia na pipi no ka mohai, me na auamo pipi no ka wahie.  E lawe wale oe me ke kuai ole no.

 

            A pehea Davida i pane aku ai?  Aole: e kaui no au, aole make e mohai aku i ka mea lilo ole ai ke dala.

 

            Heaha ka uku i haawi ia aku?  He 50 Sekela dala.  Ua olelo paha Arauna, oia paha ka uku kupono, a ua haawi aku Davida ia uku, a makana wale aku no i kela 600 sekela gula, ma Oih`Lii 21; 25.  Ma ia uku ana ua lilo mau loa peha ia pnu (Moria) ia Davida.

 

            IV  Ke kukulu ana i ke kuahu.

 

            25  Aha Davida?  A pehea mai o Iehova?  A aha ke ahulau?  Nana Oih`Lii, 21; 26-30.

 

NA HOOPILI ANA.

 

            1  E hooki ae i kau kanikau ana no kau keiki a e hapai i ka hana e pono ai kou ohana, kou aupuni.

 

            2  E mihi oe e ka mea kipi a olelo ino aku i kou alii, i kou makua, i kou makamaka.

 

            3  E aumeume na ohana, na Kula Sabati, na Ekalesia, no ka hoihoikoke Alii ia Iesu.  Ua kipaku ia oia e kekahi poe mai ko lakou mau hale aku.  E ku e hoihoi.

 

            4  Kupanaha : Poino a make kekahi poe kipi.  Makau ole oe e Seba : Kipi. alakai i ke kini ana : ua make Abesaloma, ua make.  Amasa kana luna koa.  E make ana oe, e oki ia ana kou poo ma ka uwao ana o na wahine haipule.  U`oki loa ke kipi.

 

            5  Pilikia anei ke aupuni?  Wi anei?  Neoneo anei ka aina?  Nowai ka hana?  No ke alii anei?  No na kanaka paha?  E imi i ka mea e pau ai ka pilikia.

 

            6  E hoopauia na pilikia a maluhia, mai po’na ka hoomaikai ana ia Iehova.

 

            7  Hai paanaau mai 2 Sam. 23; 3 E pili ana ia i na mea ano alii, na haku, na makua, na kumu.

 

            8  E ao oe o ae ia Satana i ka mea e hookonokono ana ia oe e hele i kau mau hana, kou mea hanohano.  kou mau hale, mau aina, mau oihana, e hoonani ana ia oe iho.

 

            9  A lohe oe ua hewa, e mihi no, aka, aole oe e pakele ana i na poino ma keia ao.

 

            10  Mai hooili mai oe i ka poino me ka make maluna iho o kou ohana, a o kou poe kanaka ma kau hana hewa a hookiekie ana.

 

            11  E hoopai mai ana anei ke Akua?  E wiki e mihi, e noi ia Iehova e hooki, e minamina, e menemene.

 

            12  Iesu ka mamo a Davida, aole ona hewa iki; aka, ua lawe oia i ka hewa o na kanaka a make i kalehala no lakou.

 

            Mele.  Hoku ao Nani, p. 214.

            Pule i holo iloko o Iesu.

            Haawina no Aug 31 Hal. 19; 1—14.

 

KA MOOLELO O

 

Kihapiilani,

 

KA MEA NANA KIPAPA KANAHELE

 

O OOPULOA, A ME KE ALA PUPU

 

I MOLOKAI.

 

            Ma keia ike ana o Umi i ka nui o na kanaka ua olelo iho oia aole he hale e pau ai keia nui kanaka, no ka mea, i na’lii no a me na poe kaukau alii a me na konohiki o na noku eono o Hawaii, ua piha-u ko ke’lii mau hale ponoi.  A ma keia mau mea, ua hoala ke’lii Umi me na makaainana i mau mano hale piopio i uhiia iho i ke kaunoa a me ka la-I, a no ka pau ole no o na kanaka, ua noho kahi poe malalo ae o na waa, a-pela iho la ii pau ai na kanaka ma Kailua.  A hala kekahi mau la, ua hoomakaukau ia ka ai a me ka ia a nui a me na lako ai a pau o kela a me keia ano, mai na mea nui a na mea liilii.  A makaukau keia mau mea a pau, alaila o ka huliu no ia e holo e kaua i Hoolaemakua a me na alii e holo ana mamuli o Lonoapiilani, a me na makaainana e holo ana ma ka aoao o Maui.

 

            Mahope iho o ka makaukau ana o nawaa a pau ma Kailua a me na Kanaka he nui, ua ike ke lii Umi, aole hemahema i koe, nolaila, ua kuka oia me nalii apau malalo aku ona, aua wae ponoia na kana ikaika ma ke kaua ana na lakou hoi e omilo i ka maka o kaihe alilo i wai auau no lakou, a he mea lealea hoi ia hana ia lakou, i ka manawa e hooili ai ke kaua o na aoao elua, a pela ho hoi me ka poi oniu laau.  ua hiki no hoi ia iakou ke haka pono i kahi e hoole ai i ka hauna laau a make ka hoa paio a o ke kahi poe hoi, ua makaukau i ka maa ana i ka pohaku i kau ia maluna o ke kaula, aua hiki no hoi ia poe ke hopu i na pohaku me ka makau ole, a pela i wae pono ai o Umi i na kanaka e hele ai mamua o ka poe kaua, a pela i hana iai na mea apau.

 

            I ka ike ana o ke lii, ua holo pono na mea apau me ka makaukau o na makaainana no ka holo ana i ke kaua i Maui.  nolaila, ua kuka hou ia me kona poe Kahuna, aua hai ae lakou i ka olelo oiaio elike me ko lakou ike.  a no ia mea, na hai aku o Umi i kona kaikoeke ia Kihapiilani e noho no oia i Kailua me na wahine a laua aia lilo ka puu kaua o Kauiki-a make ka pukaua Hoolaemakua alaila kii hou mai iaia e hoi e noho i ka moku o Maui a oia hoi ka pa ana o ka aina, a no keia olelo maikai a Umi, ua ae o Kihapiilani.

 

            He mau la maia hope iho, ua makaukau na mea apau kaai a me ia, aua hoopiha pono ia na waa, a ua lawe ia na makaukau apau no ke kaua, nolaila ua panee ia nawaa apau a lana i ke kai, i ka pau pono ana o nawaa i ke kai, ua nee papa ka holo ana mai o nawaa a hiki i ke kai hawanawana o Kawaihae oia hoi, ua hoomaha iki malaila, hiki i ka po ana, a maia po no, ua holo maila nawaa me na kanaka a ke lii Umi hiki ma Upolu ma Kohala.

 

Ma keia wahi e ike ai oe e ka mea heluhelu i ka Umi hana nui, oia hoi keia.

 

            I nawaa e hoolana nei ma ke kai o Upolu, aia hoi ua hoonoho papa ia ma ila nawaa nui a me nawaa liilii, a hiki i ka lae o Nanualele ma Hana i Maui a ua pani paa ia naale aikanaka o ka moana o alenuihaha aua hiki hoi i na kanaka kehele mai me na lako kaua mai Hawaii mai a hiki i Maui a he mea kahaha paha keia no ko kakou manao no ka hanauna hou o ke au naauao ke hoomanao ae i kanai hewahewa launa ole o nakanaka oia au kahiko.  i ke ao anane, ua ike akula ka poe o luna o ka puu kaua o Kauiki i ka nui o nawaa oiai, he ula pu wale no kamoana, aole iike ia kahi ale, e puka ae ana mawaena o nawaa. i keia wa i makaukau ai ko luna poe o ka puu o Kauiki.  aua maopoopo ia lakou he mau waa kaua kei, aia nohoi iloko o keia wa ua pae maila ka maka mua o nawaa ma Kawaipapa.

 

            A me Waikaakihi, aia hoi ma kahi kapaia o kanalu o Keanini a hiki me keone o ka Puokahi, ua panipaa loa ia e nawa o ke poe hawaii pela no waho iho o Mokuhano ame Naniuakane a me Kaihalulu, ma Aleamai Haneoo a me Hamoa, ua paapono keia mau wahi ina waa, a ma Honokalani a me Honomaele Ulaino ka palena o Hana me Koolau ua paa wale no i nawaa, ano ka pau o nawaa, ua pae aku la ma Opikoula Nahiku Waiohue Wailuaiki a me Wailuanui ma Koolau.

 

            I ka ike ana o Hoolaemakua i keia nui o na waa ame na kanaka, ua makaukau no oia a me kona poe kanaka e kaua mai i ka poe o Hawaii, i ka wa e hoonoho ana ka poe koa o Hawaii ma ke kula o Kuakaha, aia hoi, ua ike ia aku ie na koa o luna o ka puu o Kauwiki e holo mai ana iluna o ka hulili me Hoolaemakua.

 

            Iloko o keia wa i kuka pono ai o Umi me na Pukaua ma kona aoao, a ua lilo ke alakai ana o na koa a pau malalo o Piimaiwaa, a nana hoi i hoopii aku i ka Haawii iluna o ka puu o Kauwiki a hiki i ke kumu o ka hulili, a i ko lakou nana pono ana, aole he wahi e hiki pono ai ia lakou ke komo oiai, ua paa loa i ka hoonohonoho papa ia i ka ohia o Kealakona, a i hauhoaia me ke ie, i ke wa i ike mai ai o Hoolaemakua i na koa e pii mai ana, aia hoi, ua kena ae la oia ia Mahihelelima kekahi o kona mau koa, e pehi i ka a-la.  i ka lohe ana o Mahihelelima i keia olelo, ua lalau koke oia i ke kaula me na pohaku elima a hoomaka ae la oia e wiliwili me kona kahea leo nui ana ae, “e ka Hawaii e— aole oukou e ola, ke uwe nei ka ohia o Kealakona.”  Pau kona kahea ana pela, o kona hoomaka koke mai la no ia e kuu i na ala elima i ka wa hookahi me ka ikaika nui, a ua kuemi hope mai ka poe Hawaii.

 

            A ua pa pono maiola kekahi i ka pohaku amake loa, a lilo aku la ka make mua i ke koa o luna o ka puu kaua o Kauwiki, aole no hoi i hopu ia kahi pohaku a keia koa o luna o ka puu e kekahi poe koa o Hawaii mai.

 

            Ma keia mea, ua hoomoana mau na koa o Hawaii ma na wahi a pau o Wananalua i na la ekoike a ua pani paa ia ka wai o Punahoa a me na wai e ae ma Wananalua e ka poe o Hawaii.  A he mea mau hoi ia Mahihelelima ke kahea mau mai iluna o Kauwiki, mahope iho o ka napoo ana aku o ka la, i kela huaolelo i hai mau ia`e nei.  “Ke uwe nei ka ohia o Kealakona,” a he mea uluhau keia na ko Hawaii poe.

 

            Mahope iho o ka hala ana o na la ekolu, ua hoopii hou aku la o Piimaiwaa i ke poe kaua, aia nae, ua hoolei hou mai la o Mahihelelima i kana mau pohaku a-la elima iloko o kana maa.  Aia hoi o Piimaiwaa e hoonoho pono ana i na koa maluna mai o Waikaakihi, a ua ike ia mai la no hoi ka lele ana mai o na pohaku a-la maa mai luna mai o ka piko o ka puu o Kauwiki, a o keia ka manawa a ke koa Piimaiwaa i hopu lima wale mai ai no ina a-la a hoomaka e nou iluna o ka puu o Kauwiki, a he mea kahaha keia ia Hoolaemakua a me Mahihelelima.

 

            I ka hiki pono ana o na koa a pau o Hawaii ma ke kahua o Honuaula mauka o ka puu o Kauwiki, aia hoi, ua hoomakaia ke kaua hahana me ka ikaika mawaena o na aoao elua a hiki i ka po ana.  Aole nae he lanakila i loaa i kekahi aoao, nolaila, ua poho wale na luhi o na aoao a elua, ma ka po ana iho, ua hoomaha na koa, a o Piimaiwaa hoi, ua hele aku ia oia e hoomakakiu i na koa o luna o ka puu o Kauwiki, a ia ia i hiki aku ai ma kahi e kokoke aku ana i ka hulili a e huli pono iho ana i ke one o ka Pueokahi, aia hoi, ike aku la oia i kekahi kanaka nui e ku ana malalo pono o ka hulili e paa ana na lima i ka laau palau.

 

            A i kona ike ana i keia kanaka, emi hope mai la oia me ka nana pono, a liuliu iki, ua hoi aku la oia a hiki imua o ke alii Umi a me na koa.  Hai aku la oia no kana mea i ike ai me kona manao mua ole he kii keia i hanaia e ke akamai o Hoolaemakua.  A i ka lua o ka po, hele hou no oia a hiki no i kahi ana i ke mua ai, a hoi hou no oia.  A ma ke kolu o ka po, i hele aku ai oia me kana laau palau, a ua aa hoi kona manao e hakoko me ka mea ana i ike mua ai i na po elua mamua ae ma na hauna laau, nolaila, hele aku lo oia a hiki ma kahi e ku nei o ua kii nei, hoomaha iki oia a oluolu, noonoo iki oia i kana hauna laau e hana aku ai.  A hoomaka aku la ua Piimaiwaa nei e hookaa i kana laau ma ka hema mailuna aku o kona poo a hiki i ke kapuai wawae hema.

 

            Ma keia mea iike akuai o Piimaiwaa aole he oniu o ka laau, nolaila, hoomaka hou ia e hookaa i kana laau ma ko na aoao akau me ka noonoo i kana hauna laau, oia hoi o Kahualepo, he ai keia e nahae pu ai ke kanaka a kaawale a i kona oniu ana i kana laau ma kona mau lima hoomaka ae la oia e kikoni i ka welelau o kana laau i ke poo oua kii nei, a lohe oia i ke koele ana, manao ae la oia he kii laau, a hoomaka ae la oia euhau i kana laau me kaikaika me ka puana`e i kana hua olelo kaulana a make na Piimaiwaa.  haule akula ua kii nei ilalo o keone o Kapueokahi, a ia i keia po i pau ai ko Piimaiwaa kuhi hewa he kanaka io maoli, eia ka he kii laau.  a ua kapa ia ke la wahi mauka o ka puu o Kauiki o Kawalakii a hiki i keia la.  i ka hoi ana aku o ua koa nei a hiki i ke alii Umi, hai aku la oia no keia mea-a huaela kaaka.

 

            I ke ao ana hoi, miki maila na koa o luna o ka puu o Kauihi e hoihoi i ua kii nei, aia nae ke waiho mai la ilalo o keone, maia hope iho, ua pani paa loa ia na wahi o ka puu o Kauiki e ka Hawaii i ka po a me ke ao.  i ka ike ana o hoolaemakua ua pau kaai a me ka ia a me ka wai, nolaila ua iho maila kekahi poe me na olo wai a he mau puuliuli ka kekahi poe makai o kahi e huli pono ala i ke kumu o Kauiki a au aka la ma Kaihalulu a o kekahi poe hoi ke au ae la ma ka aoao e huli la i Kapueokahi.

 

            O keia poe e au nei, ua hamo-a maila e ka Hawai` a pau loa i ka make aole o lakou ahailono, aole no hoi kahi oia poe i hoi hou aku iluna o ka puu, a ma ia me i manao ai o Hoolaemakua ua pau ka poe ana i hoouna ai i ka make.

 

            A no keia mea, nolaila, ua manao o Hoolaemakua e aho ke kaua ana.

 

            A no ka loihi loa o na la o ka noho pilihua ana o na kanaka malalo aku o Hoolaemakua.  ua haalele lakou a euhee mai luna mai o ka puu o Kauiki no kawai ole a koe o Hoolaemakua me Mahihelelima a me na koa kakaikahi i koi a o keia ke kaua i puka ai kela olelo kaulana ua hee Kauiki i kawai ole, ahiki i keia a-u hou.

 

            I ke ahiahi iho o kekahi ia, ua lohe ia akula ka leo o Mahihelelima e kala mai ana iluna o ka puu, elike me kana hana mau, a noi mea, ua hoomaopoopo ko Hawaii poe, he nui loa no ka poe i koi o luna o ka pun, nolaila, ua hoomaka hou ia ke kaua, o na ihi laumaki a na koa o Hawaii.  ua hopuhopu lima wale ia mai noia e Hoolaemakua a ke lele maila na pohaku ala mehe pakauaala.

 

            I ke-ehu kakahiaka a awakea, ua ike ia kalanakila o na koa o ka puu o Kauiki.

 

            I ka-ehu awakea hoi, ua hiki pono akula o Piimaiwaa ma ka puka e komo aku ai iloko o ka hulili, ma keia wahi i moni ai o Piimaiwaa i ke koko o ka maka o kaihe ana koa mai o luna o ka puu, oiai eiho makawalu mai ana na maka-ihi he nui, a i ka ike anaku o ka poe Hawaii aia ko lakou pukaua kekokokela ekomo iloko o ka hulili, nolaila.  ua ukali aku lakou a halawai pu me Piimaiwaa, i ka hiki anaku o keia poe, ua hooikaika lakou i ka alo ana i na maka ihe a me na pohaku ala.  ma keia wahi ka oi loa aku o na hakoko ana mawaena o na aoao elua a hiki i ke komo anaku o ke koa Piimaiwaa me kona poe iloko o kahulili o ka puu kaua kaulana o Kauiki, ia manawa i nee aku ai o Hoolaemakua me kona mau wahi koa i koe a noho pono iluna o ka piko o ka puu ma kahi i pau ai o Peapea i ka pauba, aia i ke la wa i lilo ai kahulili i me ole.

 

            Ma na lima o na koa o ka poe Hawaii, i ka nee pono ana aku o ua poe Hawaii nei-e hiki pono aku iluna o kahi a Hoolaemakua a me kona poe koa e ku nei, aole i hoopau ko lakou hoouka kaua ana mai a hiki wale i ke auhee ana o na koa o luna o ka puu.  A ke pau la kekahi poe i ka lele ma na aoao o ka puu o Kauwiki mai luna aku a make loa.  A ua manao nui o Piimaiwaa e make o Hoolaemakua, akia, iloko nae o kela wa, ua nui no ka poe i make mai i ke koa kaulana o Hana.

 

            I ka ike ana o Hoolaemakua ua pau loa ka poe ma kona aoao i ka make, ua hoomaka oia e holo mai luna mai o ka puu o Kauwiki me ka mama loa.  A ua hiki ole i ka poe Hawaii ke alualu aku iaia, a koe aku la o Mahihelelima iluna o ka puu kaua o Kauwiki.

 

            I keia holo ana o Hoolaemakua, ua hahai mai na koa a me Piimaiwaa a hiki i ke komo ana iloko o ka uluhala o Wakiu a me Honokalani, Kaeleku Honomaele, a pau na aina o Hana, ae aku la iluna o na aina o Koolau.

 

            A hiki mauka o Nahiku ma Hopenui, he wahi pali kumu wai-hi, ma laila kahi i pili wale ai o Hoolaemakua, a ma ia wahi no hoi kahi i loaa aku ai ia Piimaiwaa.  Ia manawa i oki ai o Piimaiwaa i ka lima o Hoolaemakua a lawe ae la oia ia mea a hiki imua o ke ‘lii Umi a hoike aku la i ua lima nei.  i ka nana ana mai o Umi, ike iho la oia i ka nao a me ka uhi e kau ana elua ala, ninau mai la o Umi ia Piimaiwaa.  o hoolaemakua keia, ua make paha?  hai aku la o Piimaiwaa, aole i make, o ka lima ka`u i oki a lawe mai nei, olelo hou aku o Umi, “aloha ino.”  E kii hou aku oe a lawe mai iaia i o`u nei, ae aku la o Piimaiwaa i keia olelo, iaia i holo ai me ka mama loa a hiki i kahi i loaa ai o Hoolaemakua iaia, i nana aku ka hana e waiho a make mai ana o Hoolaemakua, a ua lawe o Piimaiwaa i ke kino make a hiki imua o Umi.

 

            (Aole i pau.)

 

NA HOOLAHA KUMAU.

 

HALEPAI o THOS. G. THRUM

 

—O KA NUPEPA—

 

SATURDAY PRESS me KUOKOA

 

ALANUI KALEPA, HONOLULU

 

Malaila e paiia ai na ano a pau o na

 

BUKE,

 

            HOIKE o NA KULA,

 

                        HOIKE A NA KOMITE,

 

                                    NA HAAWINA KULA SARATI,

 

PAPA KUHIKUHI o NA ANO A PAU,

 

            HOOLAHA NUNUI A LIILII,

 

                        BALOTA, LIPINE PAPALE,

 

                                    TIKETA, WAHI LETA,

 

                                                BILA PAI HAKAHKA

 

                                                            HOOLAHA KUDALA,

 

Iloko o ka wa pokole a me ka auhau haahaa.

 

A ma ka halekuni o THOS. G. THRUM

 

            Ma ALANUI PAPU, e loaa ai na

 

Kalana kakau o na ano a pau,

 

Wahi Leta       “          “          “

 

Inika                “          “          “

 

Penikala           “          “          “

 

            Mea Hoopipili, buke hoomanao,

 

            Peni gula a me kumu gula,

 

            Kii, a me na laau,

 

            Buke kii o ka ohana,

 

            Buke kii a na keiki,

 

            Na mea paani a na keiki,

 

            Kaa a na keiki,

 

            Kaa huila lua o na opio.

 

A he Agena no ke ana lole pepa o na

 

            Keiki a me na wahine

 

            No ka hoailona ana i na lole me na inoa ponoi e hookoia na kauoha a pau no na papa inoa ke waihoia ma keia halekuai me ka uku pu o ka papa inoa i makemakeia.  Uku no ka inoa hookahi me ka inika a me ka hulu, $1,50 ina ma ka papa inoa keleawe, a ina ma ka papa inoa dala, $2.

 

            O na kauoha apau mai na mokupuni e hookoia ina e hoouna pu ia mai me ke dala a me ka moakaka pono o na hoakaka ana,

 

            THOS. G. THRUM

 

NU HOU!  NU HOU!

 

Na Waiwai Hou Loa!

 

NA PAIKINI o KEIA AU.

 

E Loaa no ma ka ha Halekuai o:]

 

            DILLINGHAMA MA,

 

Ma Alanui Papa.

 

Oia na waiwai malalo iho nei:]

Na Palau, Kaa Huilapalala, Kopala,

 

Piki, Oo, Koi, Koilipi, Na Hama-

re Kamana o na ano a pau,

Na mea Hana a na Kamana,

Poe Hamo

Puna, na Ano

 

ara a me

 

na mea

 

hana o ka

 

Poe Akeakamai

 

A pau.  Pena Aila,

 

Vaniki a me na Palaki,

 

Pauda, Poka a me na Kukaepele,

 

Palaki Hame Puna, Pulumi,

 

            Pakeke, Kapu Holoi Loi`e a me na Papa

 

Holoi Lole, na ipua,

 

na Pa Palai, na Ma

 

kou Lawaia, Na

 

Aho Lawaia o na

 

ano a pau, na Kaula

 

o na ano a pau, na

 

Pahi, O, a me na

 

Puna, a he nui aku

 

no na mea i koe.

 

I KUPONO NO KA HOOKIWAHIWA ANA!

 

NA HALE

 

I hiki ole ia makou ke huai pau aku aka, na oukou no e hele mai a e hoonuuiho.  o keia maluna ae, e loaa no ma ka halekuai o

 

            Dilinahama Ma,

[0136-3@] Mai ka helu 37, Alanui Papa

 

NA HOOLAHA KUMAU.

 

W O. SMITH,

 

            LOIO, LOIO, LOIO

 

KEENA HANA H@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@

 

W A. KINI,

 

            LOIO, LOIO, LOIO

 

KEENA HANA:  Helu 15 @@@@ Kaahumanu, Honolulu.

 

W R. KAKELA.

 

LOIO A HE KOKUA MA KE K@@@@@@@@@@@@@@

 

            He Luna Hooiaio Palapala.

 

                        tf.

 

A ROSA.  (AKONI.)

 

LOIO A HE KOKUA MA KE K@@@@@@@@@@@@@

 

            He Luna Hooiaio @@@@@@@@@@@@@@@@

 

KEENA HANA:  Ma ke K@@@@@@@@@@@@@@@

 

                        tf.

 

S B. DOLE.

 

            LOIO, LOIO, LOIO.

 

            He Luna Hooiaio Palapala

 

 

KEENA HANA:  ma Alanui Kaahumanu.

 

            tf.

 

CECIL BROWN.

 

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWA

 

A ke Agena Hooiaio Palapala no ia ma

            Kupuni o Oahu

 

            Keena hana:  HELU 8 @@@@@@@@@@@@@@@@@@@

 

                        tf.

 

JAMES M. MONSARRAT.

            (MAUNAKEA.)

 

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWA

            He Luna Hooiaio Palapala.

 

KEENA HANA:  alanui K@@@@

 

RICHARD F. BICK@@ION.

            (PEKEKONA.)

 

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWA

 

KEENA HANA: helu 27 alapui @@ @@

            tf.

 

S N. EMERSON, (EM@KONA)

 

LUNA Hooiaio Palapala Kope P@@@@@

Ano ka apana o Waialua, @@@@@ @@@@

            no ka Hooiaio ana i na Palapala @@ @@

            mokupuni o Oahu.

Ua makaukau no hoi oia @ A@@ @@@@

            Ma na wahi a pau i makemakeia.

 

Waialua, Oahu, Nov. 10, @@.           @@@@@

 

WILLIAM AULD.

 

Luna Hooiaio Palapala Kepa Paa@@@

            No ka Apana o Kona.

 

KEENA HANA:  Ma ke Keena Wai o Honolulu.

 

S H. MEEKAPU.

 

            Tela humuhumu loie.

 

HALE HANA:  Helu Haianui N@@@@@

 

C BREWER & CO. (B@@@@@@.)

 

            Ua makemake ia ka poe mea H. i KA@MALOO a me na ILI BIBI, a @@@@ @@@@ na ILI MIKO o na ano a paa, o @@@@ @@@@ lakou mau ILI me makeke mai @@ @@ kou i ke KUMUKUAI KIEKIE LOA o ke kakou Makeke.

 

J NO. M. KEALOHA.

 

LUNA Hooiaio Palapala Kepa P@@lana no ka apana o Kauailau, K@@@@ k3 Agena no ka Hoolaio ana i @@ Palapala no ka apana o Kawaihau, Kea@@.  He Komisina Palena Aina no ka apana i Kawaihau, kauai, a he Iana Hoeke Mare no ka Pae aina holoo@@@.  1163-1yr.

 

C C. COLEMAN.

 

Amara a he mea liana Mekina

Kapili Kapuai hao lio.

 

A ME KA

 

Hana kaa Lio ana, etc.

Hale Hana ma Alanui Alii.

905-tf              E kokoke la i ke Alanui @@@

 

HE NUI ANEI KOU MAKEMAKE INO

MIKINI HUMUHUMU IOLE:

 

            Ina pela, e kipa mai no ma ka Halek@@

 

Kakela & Kuke!

 

            A malaila oukou e ike ai a maka@@a i na @@

 

Mokini a WHEELER  a ino WILSON

mai ke $40 a hiki i ke $50 ke kumu @@@.

ka mea hookahi

 

NA MIKINI A SINGER!

ma ke $50 pakahi me ke apo

 

MIKINI A WILCOX ME GIBBS

ma ke $30 a hiki i ke $50 ke kumu @@@

mea e pau ai ko oukou kanalua e na m@@@@@@@

kupono o keia mau Mekini, e nauo @@@@@

me ke kuihe ole, a e ike no oukou @@

@8 tf

 

PAPA!  PAPA!

AIA MA KAHI O

LEWERS & COOKE,

(O LUI MA)

ma ke kahua kahiko ma alanui Papa a me @@@

E loaa ai na

P A P A   N o U A i K I

o keia a me keia ano.

 

Na Pani Puka, Na Puka Aniani, Na @ @@@@@

            Na Pou, Na O-a, Na Papa Hele, Na @@@

                        Ku, A me na Papa Moe nui loa

Na Pili o Na Hale o na Ano a Pau.

 

Na Pepa Hoonani, Na Pena o na Wai @@@

            Na Kui mai ke Nui a ka Makaili, Na @@@

                        Puka, Na Ami Puka aniani, Na @@@

                                    o na ano a pau, Na Aila P@@@, @

                                                kela me keia ano Na Aila Hou

                                                            maloo, he lehulehu wale,

N A   W A i   V A N i K I

—A ME NA—

WAI HOOHINUHINU NANI

O NA ANO A PAU LOA.

NA BALAKI ANO NUI WALE.

A ke hai ia aku nei ka lono i na Malama@@@

pau, ua makaukau keia mau Mak@@@@

o oukou e hoolawa aku ma

na mea a pau e pili ana

ma ka laua oihana

 

—NO KA—

 

UKU HAAHAA LOA,

E like me ka mea e holo ana mawaena o

LAUA a me ka MEA KUAI.

E Hele mai!  E na Makamaka!!

A e lawa no hoi koo ukou makemake

me ka oluolu ame ka maikai.