Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIII, Number 34, 23 August 1884 — Page 2

Page PDF (2.04 MB)

This text was transcribed by:  Jillson Fleener
This work is dedicated to:  Pearl Pualani Ling

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Ka Nupepa Kuokoa

No ka Makahiki,   $2.00

No Eono Mahiua,  1.00

KUIKE KA KULA.

 

POAONO,      AUGATE 23, 1884

 

KULA HANAI O HILO.

      Ua noi ia mai makou e Rev. W. B. Olesona, e hoakaka aku ua hooloili ia ka hoomaha o ke Kula Hanai o Hilo, i hookahi malama hou aku.

      E hui hou ana ke Kula i ka la 4 0 Sepatemaba 1884. O ke kumu o keia hoepanee ana, oia no i mea o loaa ai kauahi manawa hoomaha no na haumana o na kula ia e manao ana e komo mai i keia makhiki ae; oiai e hoomaha ana na kula ia iloko e lulai, a e loaa oie auanei ia lakou kahi hoomaha kupono ke komo koke ke Kula Hanari ka ia mua o Augate e like me ka mea mau. Nolaila ua hoopaneeia ka hui ana o ke Kula Hanai a i ka la 4 0 Sepatemaba. A ua makemakeia na haumana mua a me na haumana hou e hiki pono mai lakou a pau ma ka halekula i kela la.

 

Ka Ninau o keia Wa.

      O kekahi o na ninau i hoalaia iwaena o na aupuni nui o ka honua i keia wa, oia no ka ninau e pili ana i ka hoomaemae hou ana o na oihana aupuni, i pololei me ka paewaewa ole na hana a ke aupuni. Ma ka haiolelo ana a kekahi haole kaulana o Amerika ma Nu Ioka i ka malama o Julai i hala ae nei, @ Geo. William Curtis kona inoa, ua hoike ae oia o ka hooponopono ana i ke aupuni i pololei ka hana ana o na oihana aupu ni, oia ka ninau nui o keia wa. Ponoi no hoi kekahi mau mamala olelo iloko o ua haiolelo nei, i unuhiia: "Iloko o ha wa malahia kuloko a kuwaho no hoi, o ka enemi maalea loa e hooweli weli ana i ke ola o ke aupuni, oia no na lawelawe lapuwaleia o na oihana aupuni ma ke ano puni waiwai, a me ke ao hilahila ole ana e kipi i kanaka me na oihana aupuni i mea e loaa ai ka mana e hoowaiwai ai ma ke ano alunu, a me ka hoopai aku i ka poe i inainaia. No ka ikaika loa o ka ulu ana o keia manao, ua lawe pu ia na manao lili a me ka puniwaiwai iloko o ma oihana aupuni. " A he nui wale eku na manao waiwai iloko o ka haiolelo akamai a ia haole kaulana, aole nae he wahi kaawale e laweia mai ae iloko o keia pepa.

      Ina no hoi e hoomanao iho ka poe noonoo o ko makou poe heluhelu no na mea i hanaia iloko o Hawaii nei i keia au e nee nei, e ike auanei lakou ua pili pono na olelo maluna ae i ke aupuni Hawaii. Alaila, ina ke hapai nei ka poe kaulana a naauao o ko na aina e ma na hana e hoomaemae ai ia lakou iho, aole anei he mea pono i ko Hawaii nei poe noonoo ke hapai iho no hoi i ka noonoo ana no ko lakou aupuni iho, ma ka ninau ana pehea e maemae ai. ? Ile mea hauna ka lepo, he mea e ola maikai ai ka maemae. Ina hoi o ka hoolapuwaleia o na oihana aupuni ka mea e hoopilikia ai ke ole o na aupuni nui a  ikaika, pehea hoi ke aupuni uuku a mawaliwali elike me Hawaii? Aole anei e oi aku kona poino ke hoolapuwaleia na oihana aupuni? Oka maikai o kona inoa a me ka pono o kana hana, oia wale no kona ikaika.

 

He Ninau.

      Ua loaa mai nei ia makou he leta na kekahi makamaka o Kauai, e ninau pono mai ana ina he mea pono i na wahine o ka Ekalesia ke hele i kauhale e paipai ai no na lulu dala kokua i ke Aupuni o ka Haku. Ae, he mea pono no ina he mea kupono ka i hoou naia, a he ponoo ole no hei ina he pee pono ole ka i hele e hana ia hana. Mai ka wa kahiko mai o na wahine maikai kekahi poe i hapai ikaika i na hana o ka Ekalesia. Aole lakou i papaia, aka na hooikaika lakou ma ia mau hana, a ua ikeia no hoi ka hua maikai o ka lakou haha ana. Ua pono no i na wahi ne ka hele i na kauhale e paipai ai i na hana pono, me ka hoolana i ka manao o ka poe i nawaliwaii.

      Aka, eia ka hewa, o ka hele ana, aole o ha wahine wale no, aka o na kane pu kekahi e hele ma na kauhale o ka lehulehu e paipai ana no na hana pono, a e noi ana i ke daia no kekahi hana manawalea, he okoa nae ka manao. He nui no ka poe i hoopunipuniia pela. Ua laweia ka inoa o ka Ekalesia, a o ka inoa paha o kekahi hana manawalea i mea imi loaa ma ke ano hoopunipuni. He hewa l@a ia hana; nokila i pane ae nei keia pepa maluna, he pono ole ia hana ke pono ole i hoounaia.

      Ma la leta hookahi no, ua ninau hou ia mai makou, "he mea pono anei i na haumana o ke Kula Kahunapule e lawe hana nei ma na apana no ka wa hoomaha, ke kukulu i ka Ahaaina a ka Haku? Aole ia i kulike me ka rula o na Ekaisia e noho nei. O ka poe i hookahunaia ka i malama i ka Ahaaina a ka Haku a me ka bapetizo ana, oia ka mea i maa mau i na Ekalesia o kakou.

 

Ma ka la 21 o keia mahina, ua mareta e ka Rev. H. H. Paleka o H. N. Kapukini me Kaahaai@a, no Honolulu nei laua.

 

Julia Morning Star.

      Ma ka la Sabati mua o ka mahina o Julai i hala ae nei ua b@p@droia a ke Kahu o ka Ekalesia o Kawaiahao he wahi kaikamahine u@ku, he mau mahina wale no kona ola ana  He moopuna na Pilipo Naone, kekahi a na luna kahiko iloko o ka ekalesia o Kawai ahao, a he keiki na Kaululehua Naone me kana wahine e noho pu nei. A ua laweia nae ua wahi keiki mei e Lima Naone me kana wahine o Ane i hanai na iaua. He wahi kaikamahine maikai loa keia i ka nana ana, a ua kau nui ka manaolana o na makua no kona ola ana a loaa ke kulana makuahine maikai, elike me ka maikai o kona o kona oiwi kamalii, ua haawiia mai keia wahi keiki i ka wa e hoala ana ma haumana Lula Sabati o Kawaiahao i na lulu ana no ka moku Hoku Ao hou, a ua kapaia ka moa o ua wahi keiki nei o Julia Morning Star.

      Elua wale no pule mahope mai o ia la Sabati mua o Iulai, ua kii mai la ko anela maikai mai kela aoao mai, a ua lawe aku oia i ka uhane opiopio e noho ma ke kulanakauhale lani, a me kona kupunakane hoi i hala mua. Ma ka la 14 o ia mahine, mahope o ke kaa ana i ka mai no na la pokole loa, lele aku la ka uhane o keia wahi keiki uuku iluna i ke ao mau loa, me he manu keiki i ke ao mau loa, me he manu keiki la e hoi ana i ka punana o kona ma kua kahi e maha ai a e ola ai.

      Ia oukou, e na makua, a me na makua mea keiki a pau e noho nei i ka aina, i hoehaia non ke paweia aku o na milimili aloha, ke pahola aku nei keia pepa i kona aloha, a me kona leo kokua ma ko oukou aoao. E nana iluna, aia na keiki uuku iluna i ke ao nani. Aia iloko o ka hale o ka makua kahi i noho ai. Mai @we no lakou, aka e imi i ke alanui e hiki ai ia wahi maha ke pau ka hana o ke ao nei.

      "Ma ka ulu wehiwehi,

      'Ma ka ilina pua mau,

      Kahi e haalou ai na wilou,

      Ma ka lua kupapau,

      Kahi e mele ai na manu,

      A pa mai na ahe po,

      Kahi e kani ai na bele,

      Moe ia kama o kakou

      Kahi mae o na anela

      I memele halelu,

      A hauole na haipule

      I ka nani o Iesu,

      Kahi o ke oli lani.

      Kahi pua oia mau,

      Eloaa'i ia kama aloha

      Ma ke ao pauole no."

 

Lulu @@akini hou o Ewa.

      E lulu dal luakini hou ana ka ekalesia o Ewa ke hiki aku i ke Sabati hope o keia mahina. Nolaila, ke konoia aku nei na mea a pau i loaa na palapala hookohu o na @@o oihana a pau (komite) e hoi mai oukou a e@uakaha pu ma ke kahua kakele o ko kakou Kakela nani. A i ko oukou hoi ana mai, o lawe pu mai oukou me na puolo wai maka gula, na pua oliva daimana, na lihil hi roselani momo, na a la paa mai o Kaueleau, a lulu lima pu kakou me ka wailana a ke aloha.

      E pau ka olelo mau nou e Ewa, ka nanea mai ou mau kupuna mai, "E ku ae o Ewa a noho iho," aka, e ku ae oe e Ewa a e hele mai i ke kahua kakele me na hipuu a ke aloha lokahi, mai na kanikoo, a palalauhala, na ui a me na ukulii. Na na-nako mai kakou a pau loa. E na haipula o ka ekalesia o Ewa nei, na pouhana, a o na pohaku kihi hoi e paa ai ke kuokoa ou e Hawaii oiaio, Kulia imua! oiai, o ka la no keia e lele ai i Kuahu a Olopana.

      Ke kau aku nei na maka ia olua e na Lede ohi ala o ka mmokupuni o Kakuhihewa, ne Lede puuwai liona nana i ohi hapauku na opihi koele o Kauwaala a hiki i ka lae o Kaena, a i kuekaa ia ke Ehukai mai ka hookui a ka halawai. Eu hoi! A "hoohanini Mana i ka Waiopua.

      E wiki! E au!! E holo, e ko Ewa nei!!! I lohea ka leo hanehane o ka Anela o ka "Ehukai o Puaena."

      Me ka oiaio.

      Sam'l P. K. Nawaa.

      Luna @ai Euanelio o ka Ekalesia o Ewa.

 

Ka Maiwahine Kanemake Ema.

      Ma ka hora io kakahiaka o ka la Sabati i ku mai ai ka wahine aukai Likelike mai Mahukona. Ua haalele aku oia ia wahi ma ka hora 8 ahiahi o ka Poaono. He heluna nui o na kanaka ka i akoakoa ae ma ka uwapo e kali ana no kona ku mai. I ke kaalo pono ana ae o ka moku mawaho o ka nuku o ka awa, ua ike ia aku la ka hoailona e hoike mai ana he ukana nei hana e hali mai ana, oia ka Moiwahine Ema, a pahola ae la he mau nanaina o ka hauoli iwaena o na makaainana e kali ana n@na. Aia ka Moiwahine ke waiho la ma kona oneki me ke onawaliwali, aole nae o ka ikaika loa. Ma kona aoao kona kaikunane Alii A. Kunuiakea, koha kauka A. J. Cartwright, ka hijopa Willis a he heluna nui o kona mau ukali. I ka pia ana o ka moku ma ka uwapo ua hapai malie ia mai la ka Moiwahine maluna o kekahi manele a lawe loa ia aku la no kona home i ukali ia e na makaainana aloha alii. Ma na lono hope mai nei, ua hoike ae kona kauka ua loaa ka oluolu maikai iaia a ua hala iaia kekahi mau hora hiamoe me ka maikai  O ka makou kalokalo i na lani, e kiai mai ia oe, a e haawi mai i ke ola maikai.

 

Ka mokakana Constance.

      Ua ku mai ka mokukana Beritania Constance, Kapena F. P. Doughty. ma ko haiou awa Hoko o na la holo he 16 mai Kap@lakiko mai  He malie a mai kai ma k@ha a lahele. a ua hooholuia mai ka moku me na pea wale no koe wale no na la mua ekolu o kona helo ama mai. E kaulua iki iho ana oia i o kakou nei iloko o na la he ioi, a e lawe aku ana oia i ke Kanikeia Beritania ma ko kakou nei kulanakauhaie ma na mokupuni o kakou no ka makaikaiana. E haalele ana oia i keia mau Paeaina a holo loa aku no na mokupuni liilii o @a Pakipika ma ka hema aku pei o kakou a hoohiki loa aku i Coquimbo. He mokukaua nona ka loa he 225 kapuai, 45 kapuai ka iaula, a he 2.380 tona kona kaumaha; a o ka ikaika o kona enegini mahu he 2.590 @0. He 276 ona mau kanaka, a ua hoolakola me na pu a Limaikaika a me 6 pu e ae. He moku keia i kapiliia me ka @ao kila a me ka laau.

 

Ka Ilikini me ke Aliikoa.

      "Eia hoi," wahi a ka Ilikini, " o ko'u lahui ane@@ oia hoi na enemi e kali mai nei, e kaua mai ia makou. E hoomannao, ua hoopakele au i kou ola; ua ao aku au ia oe i ka humu ana i ka waa; ka hoolako ana aku ia oe i ka pana a me ka pua; ka hoohikilele ana aku i na biva ma ka ululaau; ke kuwalu ana me ka koi; a me ke oki ana i ka ili poo o ka enemi. Pehea la oe i kou manawa mua a'u i lawe mai ai i ko'u pupupu? Ua like kou mau lima me ko ke keiki opio, a i kupono ole no ka lawelawe ana a me ka hoopakele ana. Ua hupo loa oe ma na mea a pau, a ua aie oe ia mau mea a pau ia'u nei, e hoi hou anei oe ma kela aoao me kou lahui, a lawe hou ae i ke koi ma kou lima e kaua hou mai ia makou?

      Pane aku la ke Aliikoa, "E aho e lilo mua ko'u ola, mamua o ka lawe ana i ke ola o ko'u hoopakele." Ku lou iho la ke poo o ka Ilikiki ilalo a papani ae la i kona mau maka me kona mau lima, a ku iki iho la me ka hamau; aliia, ea hou ae la kona mau maka iluna a nana pololei aku la i kana pio me ka helehelena oluolu a pane aku la me ka leo haahaa i punia e ke aloha a me ka minamina. "He makuakane ko'u," wahi a ke Aliikoa opio, "eola ana i ko'u wa i haalele aku ai i ka aina hanau." -"Auwe!" wahi a ka Ilikini, "he mea e kona poino!" Kali iki iho ia ia no kekahi manawa, a pane hou aku la, Ua hoomaopopo anei oe ua lilo au i makuakane nou? Hemakua au noi maanei. Ua ike au i ka haule ana iho o ka'u keiki ponoi o@ai oia e kaua ana ma ko'u aoao; ua ike au @ kona hanu hope; aka, ua make oia elike me ke kanaka makua ma ke kaua! Ua puni oia i na eha iaia i ha@le iho ai ma ko'u mau wawae, aka, ua hoonueia ko'u puuwai i ke aloha nona!"

      Ua puana ae oia i keia mau huaolelo me ka ilihia, a naka ne la kona kino holookoa; hanu ae la ia me ke ano paupauaho a ane hiki ole iaia ke hoomanawanui iho i kona kaumaha. Aia he mau nanaina o ke kaniuhu ma kona maka; aka aole he mau waimaka i kahe mai no kona kaniuhu. Aka aole i emo, loli ae la kona mau nanaina mua, a hoi ae la a ke ano mau; huli ae la oia ma ka a ma ka hikina ka la e oili ae ana, "Ua ike anei oe." wahi ana e lilelile mai la i na kukuna o ka la? Ua oluolu anei oe @ kela mau hiohiona?" "A@," wahi a ke aliikoa opio, "ua oluolu au i keia mau hiona nani o kela ao kau kehakeha"-"Aole hoi au i oluolu iki," wahi a ka Ilikini, a puka mai la kona mau waimaka @ imi ana i kona ala e kahe ai.

      A liuliu iki, kuhi aku la oia i kekahi kumulaau i uluwehiwehi i na lala me na lau i ke Aliikoa. "He ike nei anei oe i kela laau nani e ku mai la? wahi ana; a he nanaina oluolu anei kou no ia laau?" "Ae," wahi hou a ke Aliikoa, "ua oluolu loa au i ka nana i ka laau nani a ulu maikai i like me ia." "Aole hoi au i like me kou ano," wahi a ka Ilikini me ka leo awiwi; a emoole pane aku la oia, E ku ae a hoi aku me kou lahuikanaka a me kou mau makua. E like me ka oluolu o kou makuakane iaia e ike aku ai i ka la e puka ae ana i ke kakahiaka, a me ka laau uluwehiwehi i na lau i ke kau, pela oia e ike hou mai ai ia oe e hoea aku ana me na helehelena maikai. Wehe ae la oia i na kaula i hoopaaia ma na lima o kana pio, pahola aku la i kona lima no ke aloha ana, a hookuu aku la iaia.

 

He umii no ka poe Aihue.

      Ua hoike ae kekahi mea malama halekuai o ka mokuaina o Coneticuta i ka holopono o keia umii i hoomakaukau ia, ma kona hoao ana ma kekahi po, a penei ke ano: Aia ma kahi kokoke ma kona pahu ume waiho dala un weheia kekahi mau papa a ua hanaia i puka. Palalo o keia puka he lua i ehia a hohonu he hookahi kapuai ke kiekie maluna ae o ke poo o ke kanaka, a ua palaiaaia a mania na paia o keia lua, i hiki ole ka mea aihue ke hemo hou mawaho. Ua hanaia keia puka me kekahi pirina nana e pani hou ae i ka puka i ka wa e haule ai ke kanaka, a ua makaukau hou hei no ka l@a hou o ke kanaka @@ a komo hou aku ama. A i ka wa e hehi aku ai na kapuai malama o keia papa, e emi koke iho no ia ma ka hikiwawe l@a a leaia ole i ka mea aihue he wa e ha@apa ae ai i wahi nona e mea ai, a i ka wa e hauie loa ai ke kino o ke kanaka @al@, e panau hou ae no keia puka @@na me ka hikiwawe loa a pili hou elike me kinohi.

      Ma ka po, e hoehamama ia ka puka o ka halekuai a hoohemahema paha. i kumu e hiki ai i ka mea kolohe ke komo me ka maalahi. Ua hoao keia mea malama dala i keia ano umii no ke manawa mua loa, a ua ikeia ka paa o ka mea aihue iaia e hoao ana e aihue i kona pahu ume waiho @ala.

 

KAU AHAOLELO O 1884

LA HANA 55, Poakahu, Iulai 14, 1884

NA PALAPALA HOOPIL

      Na Kamakele mai Makawao mai, e hoohanaia na paahao ma na apana kahi i hoahewaia ai. Waihoia i ke Komite o na Hookolokolo.

HOIKE A NA KOMITE.

Na Kalua mai ke Komite o na Palapala Hoopii Ha@kau mai, no ka hoopii o Hilo, i $1,000 no ka hana hou ana i ka Hale Hookolokolo o Hilo me Hale Paahao o Hilo Akau; e hooii i ka uku o ka Luna Makai i $70 no ka mahina, a me ka Lunakanawai Apana i $60 no ka mahina, e waiheia ma ka papa. Aponoia

      Waiho mai ke Kuhina o ko na aina e i ka papa hana a ka Aha Kuhina i hoolala ai, e kauohaia e pai.

      Hoike kue mai ka hapa mui o ke Komite 13 no ka bila a Kaunamano i waiho mai ai e hooponopono hou i ka oihana Makai o ke Aupuni, e hoopau loa. Waihoia ma ka papa a noonoo pu ia me ka hoike a ka hapu uuku o ke Komite.

      Heluhelu mua mai o Kamika i kana bila e  pili ana i ka aie lahui. Waihoia malalo o na rula.

      Waiho mai o Kaulukou he olelo hooholo e lilo ka bila lulu i hana no ka Poaha. Hooholoia.

      Heluhelu mua mai o Kaunamauo i kana bila e pili a@a i ka hoopae malu ia o ka opiuuia.

      Rula mai ka Peresidena aole e hiki ke laweia mai kekahi bila o keia ano, oiai ua hoole ka Hale i kekahi bila elike loa me keia ke ano. Hoihoi hou ia ka bila.

      Heluhelu mua mai ke Kuhina Waiwai he bila no ka uku ana i na uku mahina o na Luna Aupuni, oiai e noonoo ia ana ka Bila Ha wina.

      No@ mai o Kaulukou e hooholo loa i ka bila.

      Rula mai ka Peresidena aole e hiki ke hooholo, aia wale no a noonooia i ke Komite o ka Hale.

      Lilo ka Hale i ka hoopaapaa a hiki wale ka hoomaha ana i ka hora 12.

      I ka akoakoa ana mai o na hoa iloko o ka Hale, ua kapaeia na rula, a hoike mai ke Komite Pai. ua pau i ke paiia na bila malalo iho nei:

      @ Bila e pili ana i na aie kaa ole.

      Bila e haawi ana i na aiina liilii i na kanaka Hawaii.

      Hoike mai ke Kuhina Kalaiaina no na dala aubau i hooliloia no na Alanui. Ma ka ninauia ana no ka pono o ka rula a ka Peresidena, ua aponola oia, Hookahi wale no o Kaulukou ma ka aoao hoahewa.

      Noi o Kaulukou e noonooia ka bila i ke Komite o ka Hale i ka Poalua. Aponoia.

 

NA HANA O KA LA.

Noonoo ana i ka bila imua o ke Komite o ka Hale. Mahope o ka hooloana o Kaulakou a me Keau e noho lunahoomalu, ua lilo ka noho ia Pilipo.

      Hoakea a me ka hana hou ana aku i ka oihana wai o Honolulu, $200,000. Waiho i ke Komite Wae Dole, Kuhina Kalaiaina, J. M. Smith, Rowela, a me Kauhane.

      Na alanui a me alahaka $100,000. Waihoia i ke Komite o na Aina aupuni me Hana hou.

      Hoihoi hoopoae Limahana $400,000.

      Noi o Rikikina i $100,000; uoi o Dole i $250,000.

      Mahope o ka hoopaapaa loihi ana. ua waihoia i ke Komite Wae Hikikoki Wilder, Rikikina, W. O. Smith, a me ke Kuhina Kalaiaina.

      Hoohohonu i ke awa o Honolulu, kuai i mokuahi kolo moku a me ona waapa mokuahi $150,000.

      Mahope o ka hoopaapaa loihi ana a me ka wehewehe ana a ke'lii Wilder ua hooholoia pen@i:

      Hoohohonu i ke awa, $30,000.

      Waapa Mokuahi, $5,000.

      Mokuahi kolo moku a me na lako kinai ahi, $50,000.

      Hoopauia ke Komite a hoopanee ka Hale.

 

      LA HANA 56, Poaiua Ialai15, 1884

      Haiawai ka Hale elike me ka mau

      No ka lawa ole ana o na hoa ua hoopanee ka Ahaolelo a hora i auina la.

      Halawai hou ka Hale hora i auina la.

 

HOIKE A NA KOMITE.

      Hoike mai ke Komite Pai, na paiia ka bila e hooponopono ana i ke kukuklu ana i kekahi Baneko Lahui.

      Hoike mai ke Komite Wae, no ka noonoo ana i ka olelo hoohoolo e hook@@@@le ana i uku makahiki na ke Kanikela Hawaii ma Kapa@@@@@; Ua manao ke K@nik@ e hooleloia ma ka Bila Ha@mi@a i Sp@@o ka uku malahiki o ke Kamik@la. Waihoia ma ka papa.

      Hoike mai ka Peresidena o ka Papa Ola. no ka @@n@ @ ka Papa Ola, no ka olelo hooholo e ninau i ka papa: ina ua kauohaia na Kauka lapaau malolo e kekahi mau rula mai ka Papa aku @ paiia. a ua haaw@a i na h@a.

      Helahelu mai no oia he Palapaia mai ka Luna Nui mai o na mai lepera o Kalawao, oia o R. W. Myer, e pili ana i ke kulana o na mai lepera ma Kalawae. Waih@ia no ke pai ana.

      Hoike mai no ola i ka pane a ke Papa Ola, no ka olelo @@ohole, e kaeohaan i ka Peresidena o ka Papa Ola, e hoike mai ina na kauohaia na kauka Aupuni a pau e kuai i ka laau i hookahi wale no halekuai. Hoike mai ka Peresidena o ka Papa Ola, ua kauehaia na kauk@, e kuai ma ka halekuai o Hollister & Co., na laau lapaau o ke Aupuni. Waihoia e pai, a e hoolaha ma na nupepa.

      NA OLELO HOOHOLO ME NA BILA.

      Ma ke nei, ua ae ia aku ke alii Bi shop, heluhelu mua mai oia he bila e papa ana i ke kapili wale ana i na pepa maluna o ko hai hale, pa laau, a wahi e ae paha, me ka ae oleia e ka mea nona ia mea. Ma ke kapaeia ana o na rula, ua heluhelu alua ia ka bila ma ke poo, a waihoia i ke Kemite Hookolokolo.

      Hoolaha mai ka Loia Kukina he bila e hoololi ai i ka pauku 4 o ka mokuna 34 o na kanawai hoopai karaima, e pili ana i na mea ino wale.

      Hoolaha mai o Dole i na Bila malalo iho nei :

      1 Bila e hoololi i i ke kaoawai no ka lawe ana a me ka uku ana i dala Aupuni, a e pili ana no hei i ka Luna Hooia i aponoia i 1882.

      2 Bila e hooponopono ana i na wai eli ma Honoiaiu.

      3 Bila e pili ana no ka malama ana i ka maluhia o ka la Sabati.

      Hoolaba mai o Kaulukou he bila e hooponopono hou ai no ka Laipila.

      Hoolaba mai o Beka he bila e hoopau ai i ka mokuna 13 o na kanawai 0 1878, e pili ana no ke ahi a.

Ma ke noi ua heluhelu mai o Dole he bila e papa loa ana i ka hoolele ana i ke ahi kaolele a me na ahi hoopahu lealea e ae ma ke ulanakauhale o Honolulu nei. Ma ke kapaeia ana o na rula, ua heluhelu alua ia ka bila ma ke poo, a waiheia i ke Komite Kalepa.

      Hoolaha mai o Kaunamano he bila e lawe laikini ai i ka lawe ana mai a me ke kuai ana aku i ka opiuma iloko o keia aupuni. Bila e hoololi ai i ke kanawai e pili ana i ka waiona i aponoia iloko o 1882. Bila e haawi ana i ka mana i ke Kuhina Kalaiaina e lawe mai i ka wai o Waipio maluna o na aina aupuni, aina lei alii, a o na aina paha o kekahi poe e ae i noho onaia, a hiki i Hamakua, Kawaihae, a me Mahukona.

      Na ke alii Wilim@na he olelo hooholo e kauoha ana i ke Kuhina o ko na aina e, e hoike mai ina o na haawina o na alanui a me na alahaka i hoikeia mai e ke Kuhina Kalaiaina ma ka Bila Haawina elua ana i waiho mai ai, he mau haawina ano e anei ia? Hooholoia.

 

NA HANA O KA LA.

      Heluhelu akolu ana o ka bila e kokua ana i ka lawe ana o na leta mawaena o Hawaii nei a me Amerika, a e haawi ana hoi i $26,000 i ka ona miliona nona na mokuahi Mariposa a me Alameka i kela a me keia makahiki. Manope o ka hoopaapaa loihi ana, ua hooholo loa ia ka Bila.

      Hoopance ka Hale.

 

Me wahi mea ho@

      Ua hiki mai ma Honolulu mei o Hao (k,) mai Maliko mai maluna o kona halelana he elua anana a oi iki ka loa, (waa.)  Hauiele ia Maliko no Kaunakakai;  uwe mai kana wahine me ka olelo p@ mai, mai holo oe o make auanei oe: pane aku ke kane, e kali oe a hala ia hookahi pule, manao ae oe ua make au. Ekola la ka noho ana ma Kaunakakai, haalele ia wahi no Honolulu nei.

      I kona holo ana mai a hiki mawaena o ka lae o Kalaau a me Makapunuikuakeau, loaa iho ia ola i kekahi poino nui, aia hoi, poi pu ia iho ia kona wahi waa e ka aie. a poholo iho ia. Lele iho la no keia i@alo e ka ai i ka liu o ka waa. Kau hou ae la keia a hookele mai la me kia ana mai i ka ihu o kona haleaukai no Ulakoheo, pili ma ka uwapo o Ulakohea. No keia olulo aumeana ko makou wahi kanaenae.

"Ua maa i ka uli,

I ke @ia poplolei."

            P. W. Ewaliko.

 

      Elolu makou, -ha i ka mikini, - alo i ka ehuehu, - o ka Poalima.-

      Ua make o Kaehukumoku i ka la 8 o Augate nei. O ka nui o kona mau la ma keia ola ana, 1 makahiki, 5 malama, me 5 la.

 

NA HOOLAHA HOU.

      AHA KIEKIE O KO HAWAII @E AINA. Ma @a LL@ @@ @@@@ @a@. Ma ka Waiwai o SAMUEL @  W. @@N@@, o Punalui, Koolauloa, Oahu, M@k@ O@@@ Kauaha o kaha @@a i ka @ @ h@@hipai @a Palapa'a Kauaha am@ @a@@@@@@ @ai@@@ @ ka @@@@anawai Nui A. F. J@@@.

      No ka m@@. ma ka @a @ @ Augate. M. H. 1884, @ @a@@@@, mai ia@@@ ka Ah@ k@kaui S@m. Wain@ o make ak@ ia; a me ka K@@@pola Hoopii e @oi ana e hooia@@@ia ke'@a Palapala @a@@@@ a e hoopuka ia @@ ka Palapala Luna Hooponopono Waiwai me ka Palapala Ka@oho i pakai puia Ka@@@, @. @a waihoia mai e K@@@@ @@@@ oleloia.

      Nolaila ua hauohaia o ka POA@UA@oia ka la 16 o SEPATEMABA. 1884 @@a ka hora 10 kakahiaka ma ka @umi Hookolokoloo la Aha. ma Ahiolani Hale, H@@@'u u. mokupuai o Oahu. ola ka la me ka hora e hoeialo @ i ia Palapala Kauoha, a e hoolohe ia ai h@@ ia @@i ana mai. a me ka poe a pau @@@@. ekue ana la Palapala Ka@ona. a me ka @ opuka ana i ka Palapala Luna Hoeke

      A ua kauo@a haui@ @ hoolahala la mea no no pule ekolu @@@@ o ke Kuokoa he nupepa: paiia a i hoolohoia ma Honolulu.

      Kakauia me Honolulu, ko Hawaii Pae Aina Aug. 11, 1884.

      B. H. AUSTIN.

      Lunakanawai o ka Aha Kiekie.

      Henry Smith.

      Hope Kakauolelo.       1186 3t.

 

      MA KE KEENA O KA LUNAKANAWAI KAAPUNI Apana Ekolu o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka Waiwai o KAMAHIAI (k.) Wailua, Hilo, Hawaii, i make.

      Ua heluhe@la a ua waihola ka palapala noi a Liilii (k.) e ooi ana e hooiaio ia ka Palapala kauoha bope a Kainahiai (k.) o Wailua, Hilo, Hawaii, i make, a ua waiho pu ia mai keia palapala me ka nei mai e hoonoho aku ia Wahakole (k.) i Lunahooponopono no ia waiwai maialo o ka Pa@@paia kauoha.

      Me aila ua i au@haia na kanaka a pau i pili, o ka POKOLU oia ka le 24 o SEPATEMABA 1884, i ka hora @mi kakahiaka, ma ka Hale Hoo@olo@olo ma Hilo. Hawaii. oia kahi a me ka manawa i kehoi@ no ka hoo;ehe @@a i ua noi la me na mea kue ke hoike ia.

            F. S. LYMAN,

      Lunakanawai Kaapuni.

      Hilo, Hawaii, Aug. 9, 1884.   @186-@

 

      MA KE KEENA O MA LUNAKANAWAI KAAPUNI Apana Ekolu o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka Waiwai o KOLOMA @@., no Puna, Hawaii, i make.

      Ua holu@@i@i@ a ua waih@ia ka palapala nei a Kahoomana, (w.) e noi ana e hooponopono ia ka waiwai o Holema ole, a e hoopoho ia o Manu Na@ole i Lunahooponopono no ia waiwai.

      Nolaila ua kauehaia na mea a pan i pili, o ka POAOLU, ola ka la 21 o SEPATEMABA 1884, i ka hora 10 kakahiaka, ma ka Hale Hookolokolo ma Hilo, Hawaii, oia kahi a me ka manawa i kohoia no ka hooloho a@ i ua nei la a me na mea @ue ka hoikeia.

            F. S. LYMAN,

      Lunakanawai Kaapuni.     Aug. 9, 1884.

      1186-3t.

 

      OLELO HOOLAHA:-E ike auanei na kanaka a pau ma keia a pau ma keia. owau o KAHELE MAKALALAU, ke papa a hookapu iea aku nei au i kau Kuleana Aina e waiho ia ma Ni@malu, Kauai, oia ke Kuleana ma ka inoa o Makalalau kuu makuakane ponoi i make, aole kuleana o kekahi mea e kuai, moraki, hoolimalima, I ua apana aina la, ina makemake kekahi e hoolimalima, owau wale no ka mea kuleana. No ka oiaio o keia, ke kau nei au i kk'u inoa.

KAHELE MAKALALAU.

      Auwaiolimu. Honolulu.    1886-4@

 

      OLELO HOOLAHA:-E ike auane na mea a pau ke nana mai, @iai ua hookohu aku au ia KEAMALU (w.) ma k@ a@o he Luna no na kai lawaia o Moku@@o, Keehi, Mokunoa, Ahua-maloo, me Ahua-wai.

      Noleai@a, ke papa loa ia aku mei na mea a  pau aole e lawaia ma na kai i hoikeia a@ ia mal@na me ka loaa ole o ka ae mai ia'u a@u. O ka mea kue i keia, e hoopii ia no ma ke manawai.

            S. M. DAMON,

      Lunahooponopono Waiwai o BERNICE PAUAHI BIHOP@. Honolulu Aig. 13, 1884.

      1185-4t.

 

      OLELO HOOLAHA:-Ke hoolaha aku nei au, o ka Ia kapu o ke Konohiki ma ke kai o Waiakea. Hilo, Hawaii, oia ka Mullet, Pua Amaama, a me ka Anae, a ke papa ia aku nei aole e lawa@a kek@ni o ia la me ka ae ole o ka mea a'u i hook@hu aku ai, e hopou ia auanei lakou a hoopii ia malalo o na kanawai.

            C. H. JUDD.

      Komisina o na Aina Leialii a Akena.

      Honolulu, Aug. 12, 1884.       188@-4

 

      OLELO HOOLAHA:-E ike auanei na kanaka a pau ma keia, owau o MANUAHI w. ka wahine mare a Kuaiwa o Waipio, Hamakua, Hawaii, ke ho@ke aku nei au ma ke akea o ka Palapala Kuai aina a kuu kane i hana ai a hoolilo i ka hapalua o ka aina o maua ia Polino w. o ia wahi hookahi no, aole au i kakau malalo o ia Palapala Hoolilo. ak@, ua kakau apaka ia kua inoa a kaha p@a ia mamua o kuh i noa, he hana apuka hela a kuu kane, no ka mea he ike no au i ke kakau.

      Okeia apana ai@a no Nakoko k. i make o ia wahi no, a hooiliia ia Kamakaia w., a make ia, hooiliia i kua kane, a oia ka'u e hoike aku nei i ke akea.      MANUAIII w.

      Waipio, Hamakua, Hawaii.    11@6-4t

 

      OLELO HOOLAHA;-Ma keia ke papa loa aku nei na mea nona na inoa malalo iho nei i na kanaka a pau, aole e hele maluna o ka aina o Pololu, ma Kohala, Hawaii; no ka mea na lilo kela aina i na mea nona na iaoa malaio iho nei, ma ka hoolimalima. Aole no hoi i ae ia i kekahi mea e kii aku i ka awa a mea o ae e ulu ana maluna o ua aina la, o hoopii ia.        AKINA & ASEU.

      Honolulu, Aug. 14, 1884        1185-4.

 

      HOOLAHA  PALENA AINA :-Mamu@ o ke noi ana mai o S. M. DAMON, o hooponopono ia na palena o ka aina, KULAIKAHONO, ma Hilo, Hawaii; nolaila, ke hoike aku nei keia, o ka POAHA, oia ka la 18 o SEPATEMABA, 1883, ma ka hora 10 kakahiaka, ma ka Hale Hookolokolo ma Hilo oia ka manawa a me kahi i hooholoia no ka hoolohe ana i kela noi me na mea ku@ ke hoikeia.

      A ma keia, ke hoike aku nei i ka Mea Hanohano, ke Kuhina Kalaiaina, no ka Aina Apuni. KAKEPA, e pili pu ana; a i ka Mea Kiekie Kalelleola@i, no ka aina LAIMI, o pili pu ana.

            F. S. LYMAN.

      Komisina Palena Aina no ka Mokupuni o Hawaii.

      Hilo, Hawaii, July 30, 1884

            1184-3t

 

      MAKE KEENA O KA LUNAKANAWAI KAAPUNI Apana ekolu o k@ Hawaii Pae Aina. Ma ka Waiwai o S. B. HAOA, no Kau, Hawaii, i make.

      Ua holuheluia a ua @a. aoia ka palapala noi a Kaainoa (w.) @olana e hooponopono ia ka waiwai o S. B, Haoa (k) no Kau, Hawaii, i make, a o hoonoha ia J. Kauhane, i Luna Hoponopono no ia Waiwai. Nolana ua kauoha ia no mea a pau i p@i, o ka POAONO, oia ka la 6 o SEPATEMABA, 1884. ma ka hora 10 kakahiaka, ma ka Hale Hookolokolo ma Waioliau, Kau, ola kahi a me ka manawa i koho ia no ka hoolohe ana i na noi la me na mea kue he hoikeia.

            F. S. LYMAN.

            Lunakanawai ka@puni.

      Hilo, Hawaii, July 30, 1884.

 

      MA KE KEENA O KA LUNAKANAWAI KAAPUNI Apana @@@lu o ko Hawaii Pae Aina, ma ka Waiwai o GEORGE. PRACHT, no Kau, Hawaii, i make.

      Ua heluheluia a ua waiheia ka palapala noi a G. W. C. JONES, ka Luna Hooko 10 @a Palapala Kauoha a G. Pracht, no @au. Hawaii. i make, e noi ana e haawi aku l@ia ka ma a e @@ohio aka i na Waiwai Paa o ka mea i make.

      No aila ua kauoha ia na mea a pau i pili, o ka POAONO, oia ka la 6 o SEPATEMABA, 1884. ma ka hora 10 kakahiaku, ma ka Hale Hookolokolo ma Waio@@@, Kau, @la kahi a ma ka manawa i Lono@a no ka hoolohe ana : ea noi ia a me na mea kue ke hoike ia.

            F. S. LYMAN.

            Luna@anawai Kaapuni.

      Hilo, Hawaii, July 30, 1884,

            1184-3t

 

MA KE KAUOHA.

 

      UA hoo@

            @@ @

            @

      Hilo, Hawaii, Aug. 1 1884

 

MA KE KAUOHA

      Keana Waiwai, Aug @ @

      I ku like ai me ke Kau@ @ @ ponopono ai i na Moai. @ @ @ la 17 o Iulai. 1884, nol@ @ @ aku nei ka lohe i na mea @ @ @ ke Kanaon@ la mai k@ @ la no na ano da@a e @e a @ @ @ Keena Waiwai, keena @ @ @ me ko Amerika H@lpuia. @ @ na dala Hawaii no ia ma@ @ @: hoiheiia mai ana.

      Ma ka Pauku @ o ke @ hooponopono ai i na M@ kaawale ia, mai ka la i ak@ @ 1884, a mahope aku, e @ @ ano dala e ae mawaho aku o @@ Hawaii a me ko Amerika @ @ @ ke Keena Waiwai. no ka w@ @ @ oi aku i ka waiwai ma ka @ @ @ aku ana i na @le, na da@e @ @ @ auhau.

            Jno. M K@@

            Kuhina @

      Aug. 1 1884         @@

 

      OLELO HOOLAHA:-K @@@ nei ka lohe i na m@@@ @@@ Hawaii a Kauai. Ua @@@ @@@ A. @. SMITH i make M@@ama @@@ @@@ @@@ @la o Kaumakapili, ma ka @ o @@ @@@ (Walakahauki) i wai@@ mai, @@@ @@@ na mea a pau e hoihoi ae i ko @@@ @@@ na aie a koho paha no ka @@@ @@@ Mahina hou a ma@ @@@ e ae ma @@@ @@@ P@uku. a ke hoolaha pu ia @@@ @@@ @@@@ @ la luakini hou @@ ma @@@ @@@ o Sepatemaba, la @1, 1884.

      Ma ke kaueha a ka P@@a Kahu W@@@: ka Ekalesia o Kauma'@@@@.

            B. KAAUA.-P.@@@

            J. ALAPAI.-KAKA@@@'o

 

      MA KE KEENA O KA @@@ WAI KAAPUNI Ap@na @@@ Hawaii Pae Aina. Ma ka Waiwai @ @@@ SPENCER Opio, no Hilo, Hawaii, @@@ @o ole.

      Ua holoholo ia a @a waiheia @@ @@@ a C. S. Kittredge, @a Luna H@@@ K. @awa, no ua waiwai o Th@@ Sp@@@ @@@ Hawaii, i make. e @@@ @@@ kekahi mea kupono i Ka@@ malama @@@ Spencer Opio, he kaiki o@ @e, a @@@ @@@ waiwai, a e hooma@popo hou @ @@@ waiwai.

      No@ai@@, ua kauoha la na mea a @@@

ka POALIMA, ola ka la SEPATEMABA, 1884, ma ka hora 10 kekahiaka, @@@ Hale Hooko'oko o ma Hilo, Hawaii @@@ a me ka manawa i kohoia no ka @@@ ua noi la a me na mea k@@ ke @@@.

            F. S. LYMAN.

            Lunakanawai, Kaapuni.

      Hilo, Hawaii July 30, 1884.

            @@@

 

      HOOLAHA AKEA:-Ke @@@ aku nei ka poe mea PUAA. @@ a me na holoholona e ae e @@@e @@ nei i ka pa o ka Luakini o Kawa@@@ a me ka pa @@@na e pili pu ana, m@@ @@@ la aku aole e aeia na holoholona @@ wale ma ia mau pa. E lawe ka p@@@ na keia mau holoholona i ka lakou @@ wai i kahi e. ma keia hope aku, @@@ ko ia ke kanawai mal@na o na holoholona a pau e loaa ana iloko @ @ @@ pa nei @ olelo@a.         117@

      June 12, 1884.

 

      OLELO HOOLAHA.-Ke @@@@  @@@@ au i na makamaka Hawaii @ @@@ wehe @@ nei au i hale hana gala @@@ @@@@ ke alanui Hotele ma ka @@@@ ma W@@@@@@ o ka hale aina o Hart, Helu 84. @@@ @@@@ ihi au no kekahi mau makahiki um@ @@@@ ua gala o W. Wenner ma kea@m@ @@ @@@ makaukau au e hana i @a k@mo @@@ @@@ @ala, kupee gala a dala, na p@@@ @@ @@@ na l@@ kakau, kula pep@iao, a ua @@@@@@ @@ e hooko i na kauoha a pau e hiki @@ @ @@@ @@ mai na wahhi mai a pau o na mokup@ @@ @@ ke kono ia aku nei na @uakamala a @@ @@@ @a@ ma ko'u hale hana e hui pu @@ @@ @@@@ oha ana e hana i ko oukou hake@ @ @@@ hakaia ole. Owau no ko oukou h@@ @@.

            J. M. HERING.          1@8@@@

 

      HOOLAHA LUNAHOOPONOPONO WAIWAI O HANALOA@@@-@ hookohuia mai ka mea nona ka @ @ @@ lo iho nei e ka Mea Hanohano A. K. @@@ Lunakanawai Nui o ko Hawaii P @@@ @@ Lunahooponopono ma ka Waiwai @ HANALOA, i make kauoha ole.

      Ke kauoha ia aku nei ka poa a pu@@@@@ ka waiwai o ka mea i make. ela @@ @@@ mai ia'u, a me ka po@ a ka mea @@@@@@@ @@ ai , e hoike mai @'u i na @iia Aie @@@@@ mahina @ono. A o ka p@e i kuleana i @@ @@ waii o ka mea i make, e hele mai @@ e @@@ hooiaio kupono Hoko o na mahina @@@@ @@@ la maluna, o hoole mau ia aku lako@.

            PAU @K@

      Lunahooponopono Waiwai o Hana@@.

      Waikiki, Honolulu, Oahu. July 18, 1884

      11@@ @@

 

      AHA KAAPUNI Apana @hs o @@ H@@ Pae Aina, ma ka hooponopono @@@ Mokupuni o Kauai, Hawaii P@@ Aina. @@ ka waiwai o PUEO (k) i make.

      Olelo Kauoha e koho ana i la e hoo@@@ @@ Palapala Kauoha, a no ka hoolaha ana.

      No ka mea, ma ka ia 18 o Iulai. 1884 @@ waihoia mai imua o ka Aha, k@ka@ @@@ i olelola, ola no ke kauoha hope loa o P@@ @ no Wainiha, Kauai, i make aku la: a @@ @ palapala hoopii e noi ana e hoiaio ia @@@a @@@ pa@a Kauoha a e hoopuka hoi ka Pala@@ Luna Hooko no G. W. K. Malama, ua @ @@ la mai e Kahuai wahine kane make a P@@.

      Nolaila, ua kauohaia, o ka POA@NO, @@ ka la 30 o AUGATE, 1884, ma ka @@@@ kakahiaka, ma ka ruma hookolokolo a la Aha ma Koloa, Kaui, oia ka la a me ka @@@ hooiaioia @ ia Palapala Kauoha, a ma @@ @@@@ ka ana i ka Palapala Luna Hooko.

      A ua kauoha hou ia e hoolaha no @ @@ @ ke KUOKOA, he NUPEPA i paiia a i @@@@@ ma Honolulu.

      Kakauia ma Ko@oe, ko Hawaii @@@ @@@@ kaia la 31 o July, 1884.

            J. HA@DY.

      Lunakanawai Kaapuni Ap@@ @@

      11@@@

 

      MA KE KEENA O KA LUNAKANA WAI KAAPUNI Apana @ @@@ Hawaii Pae Aina. Ma ka Waiwai @ THO@ SPENCER, no Hilo, Hawaii, i make.

      Ua heluhelu ia a ua wai@o ia ka Palapala noi a C. S. Kittredge, e noi ana e @@ @@ @ ka Palapala Kauoha hope loa a Tho@ @@@@ no Hilo, Hawaii, i make, a e ho@@ @@@@ Luua Hooko no ia Palapala Kauo@a a @@ @ wa@@o ia mai imua o keia Aha.

      N@laile, ua kauoha ia na mea a pau @@@@   ka POALIMA, oia ka la 26 o Sepatemaba. 1884, ma ka hora 10 kakahiaka, ma ka Hale Hookolokolo ma Hilo, Hawaii, @ @@@ a me ka manawa i k@hoia no ka hoolo@@ @@     ua noi la a me na mea @ue ka hoi@ e la.

            F. S. Lyman.

            Lunakanawai Kaapuni

      Hilo, Hawaii, July 30, 1884.

      1184@@