Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIII, Number 34, 23 August 1884 — Page 3

Page PDF (1.73 MB)

This text was transcribed by:  Toni Lynne Kaefferlein
This work is dedicated to:  Terry Puuohau

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Ka Nupepa Kuokoa.

 

@@UM ma ka L@ ai @

@@

@@ na kila o Ala@ai Ke

@@

@@ no Olelo Hoo@ n@

@@ Aule

@@ ko ia @ ma

@@

 

NUHOU KULOKO.

 

@@ na ae e no makamaka, i na hoo

@@ hou a puka aka nei ma ka papa o

@@a la

 

 Ma ka @ dala i malama ia maloko

@@ini o Kawaiahao i ke Sabati i

@@ na @ na dala he 386.

@@ io ae he eono poe kanaka

@@ waiwai aia ka la Sabti i kala.

@@ no umi dala pakahi

 

@@ ia o ka la, ke hele nei a

@@ lunak@ i ka paia @ ka

@@ka lawaia. E i hahana io no.

 

@@la ke Kama Alii wahine Lii@

@@ma Mana. Hawaii, a e hoi mai

@@ma ka mokuahi Kinau ma keia la.

 

Na ka Lunakanawai Kiekia o mala-

@@ ka pule kakahiaka ma ka Lu@

@@e Hauula ma ke kakahiaka Sabati

@@ 24 o Aug nei.

 

@@ ka Ahaolelo ma ka po o'ka

@@ m@ o ke keena Ahaolelo

@@ loa ana i na hana mamua

@@ o la hookau ana.

 

 Ma ka mak@ i ku mai ai i

@@ nei i @ia mai ai keka

@@ ma Honokaa, Hawaii,

@@ ke p@ ma.

 

Ua haawi ae na Keiki lawelawe o ka

@@ Aupuni @ wahi paina no na luna-

@@nana. He wahi koena anei keia

@@aina ma Pau@?

 

U@ma@e hou oe na Puke he hua-

kai hool@ha ma na alanui ioa ko

@@ o keia Pule aku nei no ka

@@hanohano ana i ka ia hanau o ko

@@

 

Ua haawi ao ka Hamuku he make

@@ oo i ka mea a mau mea pahe

@@ i keia Pahe i @o @huka ai

na ke k@ o ka Hale H @

Nou ma ka P@na o ka pule i haia

 

@@ aina i@i ! @ao ka i

@@ o ka lua ini Nih@

@@nei no ka Moiwahine

@@

 

U @ wale ia ae, i holo aku

@@ Sears i Kapaiakiko e he-

@@ai no ke kapi@ ana i mokuahi hou

@@ mau mokopuni. Piaa @ui mai

@@lakou i na mokuahi.

 

O@ ia @kuahi likelike e hoopiii

mei na m@ uwapo i ke kakahiaka

@@ nei,@ hookui ae la kona hele-

@@ i kona i ale waiho ukana a lope ae

@@ mau papa. Aole nae i nui

@@ ka poina.

 

 Ua hopu a hoopaiia o J. Akina keka

@@ o na makai kui ma o kona hooweli-

weli ana aku i kekahi poe me ka pu.

lie ao dala kona hoopai, a me ka hoo-

paahao pa ia no eono mahina ma ka

i na oolea.

 

 Ua hopuia a hoopai ia he elua mau

Pake i loaa aku ka opiuma ma ko laua

maa kin@. He 50 dala ka hoopai me

ao la hona ma ka hana oolea. O Ka-

pena Mehrtens ka mea nana i hopu.

 

 E hoomaka hoa ana ke kula kaika-

mahine o Kawaiahao ma ka la 27 o

keia mahine, oia ka Poakolu. E hoo-

maopopo e na makua mea keiki i keia,

a e hoihoi mai i ka lakou mau keiki

mamua ae o ka la i oleloia.

 

 Ua hoohuiia ae ma ka berita o ka

mare ko makoa makamaka Mr. Z. S.

K. Paaluhi me Emma Kaai ma ka po

o ka Poaono o ka Pule i hala @ I hoo-

kahi Puuwai, a i hookahi pana ana, ka

makou u@na.

 

 Ua hekau ae mawaho o ka nuku o

Man@a ka mokukaua Betitania Con-

@@ ma ka hora 6 ahiahi Sabati i

@@ a ma ke kakahiaka Poakahi oia i

hookomo loa mai ai maloko o ke awa.

He 16 ona ia holo mai Kapalakiko mai.

 

 Ma ke ahiahi Pealua nei i holo aku

o J. M@une me kona hoa loio no ka

mokupuni i kaulana a ha la, no ke pale

ana i na hihia ma ke kanawai, a e ola

ana na makamaka o ia wahi i keia mau

@@ i kupono no ka lawelawe ana i na

@@. O ke kauka a o laua ua like pu.

 

Ma ke kakehiaka o ka Poalua nei i

helau @ he wahi waa me kona

@@ na mai Maui mai. He

wa@ wea iki keia i kupono ole no ka

au ana i ka moana ioa. aka he mea ole

wale no ia. Ehuehu no keia @.

 

U@ hooho@ ae e ka Aha@leio e kuai

aku i na one a pau o na ma@a, kiu e

@@  E paa auanei

pa @ a ua poe makai kia nei

na @ ho Ponianiu ma Hue-

@@ He b@y mai aa ao Kapena Hale.

 

Ua Pokele ke oia o ke kaikamahine

@@ ioio Kuhina ma o ka puiwa ana o

ka @ uo kaa oiai oia maluna o ke

kaa @e alanui. Ua haule oia ilalo,

a a@lo nana pono ia ana. he mau

wai@ wale no kai loaa iaia. Ua

hoo@ aku @ ke kaa ma ka pou uwea

olelo a nahaha.

 

 He kou i oia o @a ia welawela o ko @ na@ nei a hiki loa aku i na @o au, A @a na @ o kekahi mau mokupuni @kou. @ nui ka ua. O keia ke ano i hoike ia mai no Kohala ke hele ia a hi@ ole ka poe hele pu@

 

 Ua hai ia mai ia makou ka lohe i ka Poalua nei e haawi ana ha Ahahui Imi Pono K@iano o Hauula i paina @nawaie : mauka o Kali@ ma ka Poaha e i@ike mai ana. i ka Peresidena nui o na Ahahui Imi Pono K@ano o ka Pae Aina Hawaii nei.

 

 Ua hopuia a hoopai ia kekahi kanaka no ka aihue moa no eono mahina ma ka hana oolea. E hoomanao, o ka lawe aihue ana i ka mea uuku ua like no ia me ka lawe ana i ka mea nui, a kookuapaaia ma ka hana oolea.

 

 O kela keiki nona ka inoa o Piki i kipu ai a ku hewa kekahi keiki nona ka inoa o Kaanaana ma Wailuku, ua hoopaiia oia ma ka Poalua nei, he 12 la ma ka hana oolea, me $12.50 kaulele@ hou iho. A ma kekahi loho i lohoia ami, ua hele aku kona Haku e noi no ka hookuu loa ana iaia.

 

  Ma ka po Poakahi a ao ae Poalua, ua hoikeia ae ka lono no ka loaa ana o ka moe oluolu o ka Moiwahine Kaleleonalani ia mau po, aka, ma ia auina la no, loaa hou mai la kekahi lono no kona nawaliwali loa, aohe pane leo, a he kuhihui@i kana mau mea e makemake ai. Ma ke kekahiaka Poakolu ua hoike hou ia mai no, ua loaa hou iaia he oluolu kupono ma ka hiamoe ana e like me na haawina i loaa iaia ma ka po Poalua.

 

 Ma ka Poalima o keia pule aku ne ka la hanau o ka Emepera o Kina. Ua malama ia ae ka hanohano o ia la ma o ke pani ia ana o na hale kuai Pake. Ua malamaia he ahaaina a me kekahimau hana e ae e Ah Lee a me Goo-Kina no ka laahia o ka ia hanau o ko lakou Emepera ma ka halekuai o Chu-Lan & Co. Ua hoohanohanoia ae keia ahaaina ke alii ka Moi, kona mau Kuhina, Kani ula Beritania me America, a me kekahi poe maka hauohano@ e ae o ke Kulanakauhale nei. Ua maluhia na hana o ia la.

 

 O kela Pake i komo o aihue ai maloko o ka halekuai o Thomas Lack a lawe aku i ka pu panapana, a i hoopaaia hoi @i ma Kawa, ua holo malu iho la oia @a ke awakea Poalima nei, oiai lakou e @olulu ana ma ke kahua o ka hale hookolokolo hoa. Ua kaa aku kona ioio paahao mahope iho o ke keena nupepa o ka Pae Aina. Ma ia wahi no i mahuka mua ai kekahi mau Pake paahao @, a o ke koia iho la keia. He ako ole paha e hana i ka la hanau o ko lakou Emepera.

 

H@makalo.

 

 O makou o na hoahanau o ka Ekalesia o Kawaiahao, ke pahola aku nei makou i ko makou mahalo nui i na makamaka a me hoa'loha a pau i ka lakou mau kokua manawalea, ma o ko makou mau K@e la, no ka hoomaemae a me ka hana hou ana o ka Betela o ko kakou Haku.

  O makou no me ka haai@aa.

S. KAAIKAULA. }

J. H. KAUMALII. }    Komite.

F. ARCHER.       }

 Honolulu, Aug. 20, 1884.

 

Na Olelo Noeau.

 

 Ina he mau hoa'loha maikai kou, e hiipoi oe ia lakou elike me ka hiipoi ana o ka wahine i na pua o kana kihapai pua.

 

 Mai malama i ka hoa'loha hookamani, o lilo auanei ko lakou hookamani i mea e poino ai oe, a lilo oe i pio no ka halepaahao o ka lokoino.

 

 Mai ae aku oe e hele pu iloko o ka huakai a ka poe lapuwale, o pahee auanei koa mau wawae i ka pali o ka poino, a haule o@ iloko o ka lua po.

 

 He hana kaulana loa na ke kanaka ke hooikaika oia a lilo i Alakai no ka poe auwana, i pakele ai ko lakou mau uhane i ka poino, a e palapu ole ai ko lakou kino i na hoahewa ana a ke kanawai.

 

 Ina i nui ka paewaewa o kou mau hoa'loha, e hooikaika oe e hoopololei i ko lakou mau aoao, a mahope aku. e lilo no lakou i poe hoopololei i ko la kou mau aoao.

 

 O ka hoopololei o ka hana a kekahi ma kana mau hana a pau, ua like ia me ka hau e uhipaa ana maluna o ka Mauna, a o kona aiai, aole ia e hiki ke nalo wale ma na wahi loihi, pela no ka moa o ka mea hana pololei.

 

 Mai hoomau i kou nana i na mea lealea, mamuli kaili ia kou noonoo ai ilo no na hana lapuwale mahope o la@ia, he mau noonoo @lapuwale wale no. O ke ake o ke kanaka i ka hanohano a me ke kaulana@, ua ae pu aku oia o aoho pu ka lapuwale meia i na wa apau.

 

 Mai houle i ka olelo ao, a i hoole kekahi ia olelo ao, ua like me ka hoole o ke kanaka-mai i ka laau a ke kauka, a i hoolohe oe ia olelo ao, ua like me ke kauoha ae i ka laau a ke kauka.

 

 E ae aku oe i ka olelo hoino a kou mau hoa ia oe, a mahope aku, e lilo no ia mau olelo hoipo i momi maikai no kou mau la e ola ai.

 

 E nina i ke ka@ nona like aole i keka akahi@ pala ou e naua ai i ka pono @ a moa ta@p@ a me ka hoopii ia a @i i koa k@p@ e me ka @ ola. E hookolokolo me ke akaiele@  o kou hoohewa ana.

 

 Moi hoao o kue aku i ka aoao i kue mai@ o lilo ia i mokuahana laula@ e loaa ai ka poina a @alopa ahi hoi e ai ana me ke koo ole o kauwahi huna.

 

 O ke kapaeia ana o kekahi mai na lawelawe ana. aole ia ke mea e kaniuhu ai ke ewaewa ole kana mau lawelawe ano@aka, aia no na maka ma kona aoao a p@ni ke hakiio mai ia me ka hauoli. He kapaa hauoli ana ia nou.

 

 Mai hepala wale aku i na haawina i @ i kekahi no kekahi. no ka mea, aole i like loa na haawina i hoolawaia no kela mo me keia mea pakahi.

 

 O ka loaa e ke kulana i kekahi, mai hoao e hooemi hou ma ke ano imihala: e lilo auanei ia i kee nou e poina ole ia ai a mau loa. E hamau me ka malie.

 

Anoai o ka makani Apaapaa.

 

 Mr. Lunahooponopono. Aloha oe -

 E oluolu mai kou kapena a me na keiki hoonoh@hua kepau no'u kauwahi kaawale o kou kino lahilahi, i ike mai hoi na kiai makamaka o kaua mai Hawaii a Niihau. Eia ma Kohala nei kekahi wahine o Hooleia kona inoa, elua alelo. O ke alelo mua nia no ia maluna, o ke alelo hou aia malalo. Ua hoomaka ke kepu ana mai o ia alelo mai ke kuniu mai o ke alelo mua, ua ulu mei no @ pili i ka niho, no 3/4 iniha ka loa, @ a ka laula. Aole e hiki ka ai ke ko: o aku oiai, ua piha pu ka waha, a he nawaliwali kena kino i keia mau la, a he wahine oia no na makahiki he 40 a o' aku. Ilaila ko oukou makamaka ka@, a ike i ka oiaio o keia mea. E aia aloia ke Akua.

 

 O ka ua ka mea nui o Kohala nei i @ keia @nau la i hala iho noi, ke hele la a hui aku hui mai, hui kalo i kanawao, ka pala ke kea no Kohala ka ai, i kaulana ai no kela mele e hula ia ai:

 Awaho ae o Mahukona,

 Kanaio ka ua ia Kohala,

 Alaa wale no ka hoi,

 Ka ai ono ana iho.

Eia nae ua pa'e pinepine ae ka leo o kahi poe o ke au ia Waawaaikinaaupo ma, o ke kumu ka i nui loa ai o ka ua ia Kohala nei, no ka puka ana mai o ke @ii wahine Ema Koleleonalani a noho ia Kohala nei. O ka hupo nui keia o ka Waapae, aole no ka paha i heluhelu i ka Baibala, na ke Akua no i hana i na mea a pau, aia no ia i kona makemake.

 

 Lawe poahi lua ka huila o ka Hui kaulana o Halaula nei a keia mau la, malalo o ka noho Luna Nui ana o C. A. Chapin. Ua hoike oia, no elua pule i koe, pau ka wili ana o ke ko o Halaula nei; a ua hoike pu mai no hoi oia no na pono a me na pomaikai o ka poe nona ka waiwai ana e malama nei. Iloko o keia pau ana o ka wili, e loaa ana i ka Hui he 180 tona ko paa a oi aku, ua like ia me na dala he 150,000 a oi; a ina hoi e laweia na lilo a pau no na Pukiki, Kanaka, Haole Pake, no kela a me keia mahina, mai Iune o '83 i hala a i Iune o '84 nei. alaila, o ke koena pokeokeo o ka Hui, he $90,000a oi aku, o na lilo e ae a pau loa, ua pau loa i ka ukuia, a o ke koena oiaio i ka Hui, oia keia i hoikeia ae la malu na. E mahalo ia'o C. A. Chapin. no kona malama pono i ka waiwai o ka poe nona ka waiwai.

 Ua loheia e holo aku ana oia no Kaleponi no ka hoomaha ana i kona luhi, mahope iho o ka pau ana o ka wili o ke ko.

 Iloko o keia mau la he maile a he maikai ka ana, a o Kohala no ka hede.

     Me ka mahalo piha.

      D. W. KAONOHI.

Halaula, Kohala, Aug. 14, 1884.

 

KA MOOLELO O

Kihapiilani,

KA MEA NANA KIPAPA KANAHELE O OOPULOA. A ME KE ALA PUPU I MOLOKAI.

 

I KEIA manawa a ke alii Kihapiilae noio ana na Wananalua i Hana ka aina ua lani haahae, ua ikeia kona ano a me kona kulana he oluoiu i na 'lii a me na makaainana, a he ike oia i ke kanaka nui a me ke kanaka iki, mai ke kulana o na 'lii a hiki i ka lopa, a ua kuka mau oia me na 'lii a pau ma ke ano o ka nuho'na aimoku ana, a pela no hoi me na kahuna ana i lawe ae ai a ma o kona kamaiiio pu ana me lakou me ka oluolu, nolaila. ua hiiinai nui ia kana mau olelo a ma ia mea, ua ano lokahi ia kana mau olelo a pau me ka hookolo. a ua waiho aku oia i ka hapanui o na aina a pau o Maui no na 'lii a me na makeainana, a pela no hei me na Konohiki, me ka hoi akea ana aku i i kona nianao paua o na mea a pau e noho like me ka maluhia me ka pakaha ole a lowe wale ae i ka na kanaka mau mea i mahi ai, a pela no hoi na holoholona, puaa, mea, ilio, a me kekahi mau waiwai e ae o na makainana nolaila. ua holo koke ae la ka lohe a puni o Maui a me na mokupuni e pili ana.

 

 A hoia @ mau la aia i@oi, ua hoo@ we ana i na @    @ ie hoi@ aku@ ki e ana o na @ a @ na makaainana i keia mea, ua amo lokahi ia kana o @io me ke kaulau ole ia a i ke kamaiiio ana o ke alii Kihapiilani me na 'lii a me kona mau kahuna, ua hooholo like ko@akou manao. e hoala koke ia ka hoiau ma kahi a ke ahi Umi i kuhikuhi mai ai, a no ia mea na ma@  a ma na makaainana a me na kenekiki@. nolaila ua kii ia na pohaku nui a ioloa o Kaiakaha@i, oia hui ka loe ma ka hikina akau o Honokalani a me ka lae o Nanualele. Ma keia mau wahi elua i hoikeia ae la kahi i auamo ia mai ai na pohaku nui loloa o na kanaka, a i manaleia mai ai hoi: ua laweia mai keia mau pohaku a hiki ma Honuaula, mauka iho o ka puu o Kauiki, aole o kanamai ka nui o keia mau pohaku e waiho la ilaila a hiki i keia wa, a he mea Kupanaha ko lakou ikaika ia wa.

 I ka akoakoa ana o na pohaku, ua hoomaka koke ia ka hoonoho ana o na pohaku e like me ke ano mau o na heiau; aole nae i nui loa na pohaku o keia heiau i hanaia ai, e like la me Puukehola mauka o Kawaihae a me Moakini ma Kohala, a pela me Loaloa a me Popoiwi ma Kaupo, eia no keia mau heiau nui ke ku nei a hiki i keia wa. Aole i like keia heiau e hanaia nei e ke alii Kihapi@lani me ke ano o kela mau heiau i hoakakaia ae la. ka lawe ana i na pohaku, aia hoi, ua kii ia na ohia o Kealakona kahi e kau i ai o ke kanaka i luna o ka lele me na mohai, a oia kahi hana weliweli loa o ia au kahiko.

 

 I ka manawa i oki i ai o ua laau ohia a kau-o ia mai e na kanaka aia hoi ua make aku la kekahi mau kanaka, mai kahi o ka heiau e hana ia nei ma Kauiki a hiki i Keaiakona mauka o Honomaeie, me he mea la, ua i ike aku ka loihi i ka umi mile a oi aku paha. I ka wa i laweia mai ai keia mau laau ohia ua oleloia aole kekahi mau leo waiaau o ke alii wale no a me na kahuna na mea kamailio.

 I ka wa e kauo ia nei ua laau nei iloko o ka nahele ulu hula me ke aa inoino o ke alanui, aia hoi ua paa loa iho ke poo o ua laau nei ma kekahi pohaku ma ke alanui, aia mauka o Honokalani mawaena o Puuhane me Kamehaikaua, kahi o na kuikui a ke aliiwahine Nahienaena i kanu ai e ulu la a hiki i keia la. kahi hoi o na piko o na keiki e waiho ia ai a na kanaka@.

 Ma kahi e pau nei o ka ohia ma keia wahi ano ole o ka paa ana, ua oleloia. aole ka i hemo iki i ka huki ia ana o ka lima o na kanaka he nui a hiki wale i ka mokumoku ana o na kaula, a i kahoaoia ana e huki hou i hope, "Pau pu no a Lanai.

 

 A no keia mea, ua noonoo hou na kahuna o lawe i ke alii Kihapiilani a hookau aku ma ke poo o ua iaau nei a olelo hoi kahi pae kahuna e uhau i ka ihu o ka puaa, ka ia ula a me ka niu, ma keia mea, ua nui ka hoopaapaa o na kahuna, no ka hemo ole o ua laau nei, aka o ka ike a me ka manao o ke kahuna o Kipahulu i hele pu mai ai me ke alii Kihapiilani i Hawaii, ua hoole oia i ka lawe ana i na mohai, a ma kona manao ana, ua paakiki oia e ku ke alii maluna o ke poo o ua laau nei.

 I ka hooko io ia ana o Kihapiilani e pii iluna o ke poo o ua laau nei e like me ka manao o ke kahuna, a i ka hoomaka ana o na kanaka e kauo, ua hemo ae la ua laau nei a naha pu ae la ka pohaku i paa ai, a aia no keia wahi ke waiho la ma ke alanui kahiko a hiki i keia ia. I ka hiki ana o ua laau nei ma kahi o ka heiau e hanaia nei, ua liuliu koke ae la na mea a pau, ua make ke kanaka. ka puaa, ka niu, maia, ia ula, a me@ na mea a pau e pili ana ia mau oihana o ke au kahiko, oia ka hoomaka mua loa ana o Kihapiilani e hai i ke kanaka me na mohai a pau a kau aku iluna o ka lele, e like me ka makemake a kuhikuhi ana hoi a ke alii Umi iaia, a oia keia ana@ e hooko nei.

 

 I ka pau ana o na la kapu heiau, ua hoi aku la ke koa Piimaiwaa no Hawaii a me na kanaka. Mahope iho o ka hoolaa ia ana o ka heiau ma Honuauia, ua hoomanao ae o Kihapiilani i kona ano a kai aia aku la kona inoa, o Kaimupikao. (Eia ke ano o keia inoa, malaila kekahi mau kanaka o Maui i kaluaia ai i ka imu, - a kaulai ia i ka la e na koa o Hawaii i ka wa e kaua ana me Hooiaemakua.)

 

 I ka wa i pau ai keia mau hana nui a ke ahi, ua hoomanao ae o Kihapiilani ia Koleamoku e haawi i kekahi mau aina o Hamoa, Haneoo. a me Wailua ma Hana Waiahue me Waianu ma Koolau Papaea me Honopou ma Hamakaualo. a ua lawe mai o Kihapiilani i ke keiki a Koleamoku i hanai ai me ia ka malama ana. a ua haawi pu aku no hoi oia i mau aina no na poe kahuna @na i kuhikuhi ai  @  ku ai i ka moku o Maui, a ma ke @. ua i io ne la ia i mea ma@loia e @ me na kahuna a peia @ no hoi me na makaainana. Mahope iho o keia wa, ua hooholo iho la ka manao o ke a@ e hooko koke i ka olelo kauoha a kona kaikoeke haku, a Umi. nolaila, ua hoomaka ia ka lawe o na pohaku ala makahinu e na 'lii me na makaainana, a ua hoomaka ka hana ana o ke alanui ma ke kahawai o Kawaipapa a me Pihehe, oia ka hoomaka ana e komo iloko o ka ulu @ o K@ halaowake, mai @ wahi aku a kana. hele o @ ma Honomaole, @ papa lelelo ia ka pohaku ala ma ke alanui aole i nee paha ia ke kipapa ana. a ma Kipahuiu ua hoo@keia ke kipapa ana i ka ala mai Alae-iki a hiki Kaikuiala. aia mawaena o kekahi mau aina o keia wahi, ua pau kekahi mau kipapa i ka hu. ia e ka ihu o ka oo palau a T. K. Clarke, a ua kau N@ na pohoku ala a ua kanuia i ke ko i keia wa. A pela no ma Kaupo ma ke kahawai o Manawainui a hiki ma Kumuaui, a pau ka hana ana a ua alii nei me na kanaka malaila, ua hoomakaia ke kipapa ana i ka nahele o Oopuloa ma Koolau, mai Kawahinepee aku ma Kaloa a hiki i Papaaea a hiki ma Kaohekanu ma Hamakualoa, he wahi keia i kaulena i ka powa ma ka wa kahiko. a he nui ke ino o keia alanui a pilikia ka hele ana o ka poe malihini, aka, i ka wa i kipapa ia ai e Kihapi@lani ua lilo keia alanui i mea maikai, aka i keia mau ma kahiki i hala aku nei, ua hue hou ia ae la na pohaku nui i hoonohoia e ka poohana alanui o keia au hou, ua nui hou ke ino o na alanui a pilikia ka hele ana o na holoholona, nui ke pohopoho o ke alanui; ina nui ka ua, oi loa hoa ae ke ino a me ka pilikia o na malihini a me na Lawe leta e hele nei i keia wa mai Hana aku a Haiku, oia ka pono ole o ka hana ana o keia wa, ua ike ka mea nana i kipapa i kela nahele he ino ke alanui, nolaila ka mea i kipapaia'i i ka pohake. A pau ka hana ma heia wahi ua nee aku ke alii a noho ma Kahulei, a hoomaka la lawe ana i na pohaku o ke kuapa o ka loko o Manoni ma Kanaha, oia ka mea nana i hookaawale i ka wai o ka loko i elua inoa, aia no keia kuapa ke waiho la a hiki i keia la ua nalowale kona hapanui i ka uhiia e ke one lele i ka makani; a pau ka hana ana a ke alii ma keia wahi, ua hoomanao ae la oia i kahi ana i hele koolua ai me kana wahine i hele pu ai me keia kanaka mai kahi mai o ke kaauna o Waiehu no Aapuco ma Kula, e like me na mea i hoike mua ia ma na helu mua o keia moolelo.

 

 I ke alii i haalele iho ai i kona noho ina ma Kahului, ua hoi aku oia a noho ma Kahului, ua hoi aku oia a noho ma ka malu hekuawa o Wailuku kahi i noho ai a hala kekahi mau la, ua hele aku la oia ma Waihee, Waiehu, a me Kahakuloa, aia ma kela aina ua kapaia o Makalina, ua kanu oia ia wahi i. e @ekolu mau opu awa, a malaila aku kona hele ana no Kaanapali, me ka manao e halawai pu me kona kaikuaana @me Lonoapiilani oiai oia e noho pee@na ia mau la ma kahi o ke ala kekee a Maui ma, kahi o na kamaaina o ia wahi.

 

 Aka, ia Kahapiilani nae i hiki aku ai malaila aia nae, ua holo pu aku o Lonopiilani no ka hilahila no kana mau hana lokoino aloha ole, aka, o kona kaikaina aole like kona manao me ia, e hoopai aku i ka ino no ka pono ole, a hala he mau la o ka huli ana me ka loaa ole, ua makaukau ia na waa he nui no ka holo ana i Molokai ma keia holo ana o na na waa me na lii a me na makaainana no Molokai, ua piha pono keia moana i na waa mai Kaanapali a hiki i Waialua ma Molokai, a o ke alii Kihapiilani, aole oia kau maluna o kekahi waa ua kau oia maluna o kekahi papa oio heenalu mai Honolua mai, a na ale ahui hanupanupa o ka Moana o Pailolo oia i lawe mai me ka pilikia ole, ka mea a ua lii nei i hoolilo iho ai i na ale kaulana o ua moana hohonu lipolipo nei i mea paani wale ia iho no e ia me ka lealea, a i kupono hoi ia oe e ka mea heluhelu ke puana'e i keia huaolelo kahiko. "He puu pale ia ale na keia hookeie," aia hoi he papahi lei ma ke poo o ua'hi nei a me kona a-i, aole i ike ia 'ku na huna ehukai ale e kuehu ana maluna o keia mau papahi lei maluna o ke lii, a hiki wale i kona pae ana 'ku ma na aekai o Waialua ma Molokai, a he mea kahaha nui keia no na lii a me na kanaka i ka ike maka ana i keia hana a Kihapiilani, aka ua ike ia oia i ka heenalu, aua hiki paha ia kakou ke hoomanao ae i ua lii nei oiai, ma ia hana i lilo mai ai kekaikamahine a Hoolaemakua ma Hauwa ma Hana, a o ka maka mua loa no hoi keia o ke Alii Aimo ku nana i hee mai maluna o ka papa olo heenalu ma ka moana o Pailolo mai Maui mai a hiki i Molokai, ka moana nana i ulupa i na kino ola o na kanaka mai ka manawa kahiko mai a hiki wale i keia wa, a pela no hoi e hiki ai ke hoohalike ae me Kaikipaananea ka eu nana i hee aku maluna o kona papa na ale o Alenuihaha mai Hana aku ma Maui a pae aku ma Puako i Hawaii.

 Ia Kihapiilani e noho nei ma Wailua. ua launa mai ko Molokai poe alii a me na makaainana me ka oluolu me ke aloha, a ua nui ko lakou kamailio ana no na mea e pili ana i ko lakou @noho ana mai malalo o ua alii nei, a ua lokahi ko lakou mau manao a pau e noho like me ke kue ole. A ike ke alii ua maikai ko lakou mau manao, nolaila, ua hoalaia ka hana ana i na loko ma Molokai i mau kua-pa pohaku no na loko ma ka aoao ma Kona nei ma Molokai, ka mea i oleloia, "ka hale o ka ia e noho ai." A pau keia hana nui a ua alii nei a ma ia hope iho, ua hoomakaia ka hana ana i ke alanui ma Kaluakoi, ua hana ia keia alnui me ka hoonoho ana i na pohaku@ aia hoi na pupu o ke kai, ua ka@ia maluna o na pohak@ ma kapa o ua alanui koi. A ina @ h@ ke kanaka a mau kanaka @ i ka w@ poe@ole ma kaia alunui a@, ua hi@ ke nona pono la ke keokeo o kel@ ma pupu e kakau ana ma hai o na alanui nei, a mawaena kahi o hele ai, a @ia k@ mea e maopopo ai ke alanui ma Kahia kei wale iho no kahi i hanaia. o kei alanui pupu, aole i hiki @a keia alanui ma ke kaha o Holi@ a me Palaau, a oi. ka mea i kapaia i o ka inoa o ke alanui "Ke alapupu i Molokai, a o ka ke @ Kihapiilani hana hope loa keia i lilo a kona inoa i mea kaulana. mai ke au o Kona noho na alii ma Maui, Molokai, Lanai, a me Kahoolawe a hiki i keia au hou. Ua oleloia. ua noho loihi o Kiko piilani ma Miaokai, a ma ia hope iha ua hoi a noho ma Lahaina niu ka ma nao e noho pa me kona kaikueana, aka aole i holopono ia manao o ke 'lii. @ i kekahi wa ua noho oia ma Wailuku ma keia mau hana nui a ke @ ua hik@ aku ka lohe i ke 'lii aimoku o Umi m@ Hawaii, a ua hauoli oia i ke hoopenana o kona kaikoeko i kana kau@. Nolaiia, ua unuhiia keia moolelo e k@ mea nana e kakau nei a hoopukeia m@ keia nupepa ma ke ano o ko Kihapai lani imi ana i kahi e ku ai i ka moku, @ me kana mau hana nui Laulana, aole mai ka hoomaka ana mai o na kupun@ alii mai o Maui o loaa mai o Piilani n@ makua o Kihapiilani ma. A mai k@ manawa mai o Kihapiilani i noho ala@ no Maui, a hiki i keia wa, ua piha n@ haneri makahiki eha a oi, a ke oia n@ ka Kihapiilani pua 'lii a hiki i keia la ka mea nana i kaapuni ka honua, @ nona hoi ka hae Kalauna o welo nei @ ka po me ke ao. A ma ka aoao hoi @ Umialiloa i noho ae ai ia Piikeapiilani. Eia iho ke keiki lalawai o Waimanalo@ ae nei, aia i na kuaaina kahi i noho a iloko o ke opu weuweu. a na na 'lii n@ e ike ia lakou. A ke kukala ia aku n@ ka lohe i na tausani poe e heluhelu anai keia moolelo, ua hiki mai nei kakou @ 'ka pahu hopu.  Aloha oukou. - A keia pule ae e puka ai ko kakou mooli io hou, nona ka inoa "Kaaome@mele," ke kaikamahine ihikapu o k.@ pea kapu o kukulu o Kahik@ka me@ nona ka aina iloko o ka lewa i kapai. o "Kealohilani, kuu haku ia."

     HOPENA.

      Mose Manu.

 

Wo. SMITH.

 LOIO, LOIO, LOIO.

KEENA HANA: Helu 36 alanui Kalepa.

       tf.

 

WA. KINI.

 LOIO,  LOIO, LOIO.

KEENA HANA: Helu 15 Alanui Kaahu

manu, Honolulu.    tf

 

DILLINGHAM & CO.

Mau Mea Kuai Lako Hao

Alanui Papu, Honolulu.

 

FRANK PAHIA.

 ANA AINA!  ANA AINA !!

 KEENA HANA: Aia ma alanui Moi, koko

ke loa i ka Uwapo o Hooliliamanu.   @

 

E wehe ana o A. M. Meleki,

No ka Hookahakaha nui,

 - NA LOLE NANI -

O NA LOLE KAU MAKALII & C

 - OIA NA -

PAPALE KANE,

PAPALE WAHINE,

HULU; PUA LAU

 - E HOOMAKA ANA. -

POAKAHI, LA 21,

POALUA, LA 22,

POAKODU, LA 23

Ma ka halekuai helu 104 alanai Papu.

 

1884 ! KAU AHAOLELO  1884 ! !

 KUOI MAI NA MEA A PAU !

 

 O ka Poakahi, Poa@, a me ka Poa@. o keia pule ae, e hoomakaukau ana au e hoikeike aku imua o ko'u mau makamaka a hoa'loa Hawaii, he heluna piha o na papale kinohinohi o na wahine mai ka $2.00 o ka papale a pi aku i ke $6 000. He hiki no ia makou ke kinohinohi i na papule ma na kumukuai a pau. Aole o makou malama i na opala puehu wale i ka makani iloko o ko makou mau halekuai@ lie hiki no ia makou ke hooiaio he mau@ waiwai e ke ano maikai wale no ka makou e kua@ aku. Aole o makou kuai i na wainui ma ne halekuai kudala ma Kapolakiko, aka, na makou iho no e kinohi a hana ko makou mau papale iho. A ma na lole aahu, aole e hiki i kekahi mau halekuai e ae ke hoopapa mai ia makou, a ke olelo nei maanei. he oi aku ka emi o na kumukuai o ka'u mau iole. He @iima o makou halekuai, a ma o ko makou kuai emi ana i na waiwai, ke holopono nei ka makoa mau hana. Ua olaola pu makou i na puka ueku e loaa ana. O na @ pele pi@, $3.00 wale no.   CHAS. J. FISHEL.

 Halekuai kihi o alanui Hotele me Papu, a me kihi o alanui Nuuanu me Kalepa.

 

J. T. WATERHOUSE.

  (Waiakahaui.)

 

 IALEKUAI KUKAA NUI ME LIII@.

 Ua p@  @

hewa ai na maka i ka @ui o ka @nua.

 

Heaha no la hoi la !

 - MALAILA -

 

Na Apu Kilika o na ano a pau,

Pahoehoe o na ano a pau,

Alapia o na ano a pau,

Huluhipa o na ano a pau,

Na Huluhulu noloku.

Na Keokeo Paina,

Lilina lau puu.

W@o@ia,

Lep@aio,

Lainakini,

Ahina pelekane,

Na Kihei o na ano a pau,

No koloka o na wahine,

Na Kihei Huluhulu,

Ka Kalakoa o na ano a paa,

Na Kihei uhi moe,

Na Koloka o na wahine,

Na uhi Kilika,

Na uhi Alapia,

Na Hainaka nunui a lii@

 

 -Eia hou. -

 

 IE HELUNA NUI ONA PAA LOLE

 O NA KANE A ME KAMALII.

 Na Apa paina maikai loa.

 Polu manoanoa a lahilahi.

 Huluhulu manoanoa a lahilahi.

 Na Apa huluhulu a pahee.

 Na paa lole huluhulu, kane me kamalii,

 Na P@lilakeke loloa a pokopoko.

 Na Palule kaula o na ano a pau,

 Na Palule keokeo,

 Na Palule Kalakoa,

 Na Paieili.

 

Ka Papale wahine i kinohinohila@ me ea pua

 me na hulu nani, a he heluna nui o no

 @ kane a me na kamalii o na ano a pau.

 

HE HELUNA NUI O NA KAMAA.

 

 Na Kamaa buti,@

 Na Kamaa pihi,

 Na Kamaa huka,

 Na Kamaa lahoilo,@

 Na Kamaa weleweka.

 

@E HELUNA NUI O NA NOHO LIO MAIE@

 

 Na Noho Italia,@

 Noho pulu mamua

 a mahope o kela a

 me keia ano,

 

NA AILA O KELA A ME KEIA ANO.

 

Na Aila honua helu i he aiai me he wai.

Aila pena, aila hoomal@o, alia Oliva.

Aila inu, Aila iauoho,@

Waiala maikai.

 

 NA PENA WAIHOOLUU LIKE OLE.

 

 Keokeo,

 Eleele,

 Polu

 Melemele.

 &c.,  &c.,  &c.,  &c.

 

Ina iho Ina iho.

 

Na @puhao, na ipu ti,

Na koi nui a liilii,

Na pahi nui a liilii,

Na pahi olo, pakani

Na pahi olo pal@a

 

Na tabu nui a liilii,

Pakeke nui a liilii,

Na lako kamana,

Na lako amala,

Na kamaa lio,

Na moi hao.

 Na pela uwea

 

NA LAKO HAO, MA KA AINA A ME KA WAI

 

 Na lako pa,

 Pa nui a iilii,@

 Na bola,

 Na kiaha aniani,

 Na aniani kilohi,

 N@ ipukukui a na ano a pau.

 

HE HELUNA    NA MEA AI.

 

 Palena poepoe,

 Palena poepoe palupalu,

 Palena huinai a,

 Palaoa o na ano a pau.

 Na kamano maikai loa ma ka pahe,

 Na kamano tini,

 Paakai o Livapulu.@

 Paakai inu,

 Paakai hu,

 Mauu Kaleponi,

 Palani ai a lio.

 

He heluna nui o keia mau waiwai aiwaiwa. ko'u mau halekuai@ aole i pau i ka huaiia aku na oukou no e hele mai a kilohi no oukou

Ua waeia keia mau waiwai me ka maiau, ma Pelekane, Farani, a me Amerika, no ka pono a ma ka pomaikai o na kanaka Hawaii. me n@  mai na mokapani@ e hookola ka eleu loa.

      J. T. WATERHOUSE

                (WALAKA AUKI.)