Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIII, Number 37, 13 September 1884 — Page 1

Page PDF (1.74 MB)

This text was transcribed by:  Leo Liberty
This work is dedicated to:  to all my hula brothers and sisters

!Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

BUKE XXIII, HELU 37.        HONOLULU, POAONO, SEPATEMABA 13, 1884.       NA HELU A PAU, 1189.

 

 

NA HOOLAHA KUMAU.

 

 

MAIKAI KA HOI KA PAPA

A ME

KA LAAU O KOU HALE!

NOHEA LA!

KA I NO HOI NO KAHI O

WAILA MA!

 

@ANA AKU NO MOI IA LA, OHI KA IO O

KA LAAU O MAKAWAO I KA UA MEA O

KA NANI.

NA PAPA! NA PAPA!

A ME

NA PONO KUKULU HALE.

O na Ano no a Pu@

AIA MA KE KIHI O NA ALANUI

Papu me Moiwahine,

HONOLULU.

alailia e loaa ai e like me ka makemake no ke

KUAIUKUAI MAKEPONO LOA.

 

PAPA! PAPA! PAPA!

A PAPA HULUHULU,

NA PAPA MANOANOA,

NA PAP I KAHIIA,

NA PAPA KEPA,

PAPA HOLE KEOKEO,

PAPA HOLE ULAULA.

 

Na Laau, Na Laau

A KUA,

NA KAOLA,

NA AAHO,

NA MOLINA,

NA PEAPEA,

PINE HULUHULU

PINE I KAHIIA.

A PAPA A ME NA LAAU ULAULA.

PILI ULAULA,

PILI KEOKEO,

PANI PUKA,

PUKA ANIANI,

PANI PUKA ANIANI,

PUKA OLEPELEPE.

 

PENA

O NA ANO A PAU,

ulu Pena mai ka liilii a ke nui,

Aila Pena,

Aila Hoomaloo,

Waniti, Pate,

@A LAKO O KELA A ME KEIA ANO.

A AMI PUKA HALE,

NA AMI PUKA PA,

ANIANI.

PEPA HALE A ME NA LIHILIHI

E loaa no malaila.

 

PAAKAI HELU I,

O

KAKAAKO ME PUULOA

 

        No ke Dala Kuike e loaa no na mea a pau i @@@ ae la no ke Komukuai Emi Loa. O na @@uoha mai Hawaii a Niihau, e loaa aku no @ kaka hooko pololeila ipa nui laila ike @@lo.

 

NA HOOLAHA KUMAU

 

DILLINGHAM & CO

Mau Mea Kuai Lao Hao

Alanui Papu, Honolulu.

 

Frank Pahia.

ANA AINA! ANA AINA!!

Keena Hana: Aia ma alanui Moi, kokoke loa i ka Uwapo o Hooliliamanu.

 

E wehe ana o A.

M. Meliki,

No ka Hookahakaha nui,

NA LOLE NANI

O NA LOLE KAU MAKALII, & C.

OIA NA

PAPALE KANE,

PAPALE WAHINE,

HULU, PUA LAU.

E HOOMAKA ANA

POAKAHI, LA 21,

POALUA, LA 22

POAKODU, LA 23.

@ Ma ka halekuai helu 104 alanni Papu.

 

1884! KAU AHAOLELO 1884!!

KUOI MAI NA MEA A PAU!

 

        O ka Poakahi, Poalua, a me ka Poakolu, o keia pule ae. e hoomakaukau ana au e hoikeike aku imua o ko'u mau makamaka a hoa'loha Hawaii, he heluna piha o na papale kinohinoho o na wahine mai ka $2.00 o  ka papale a pii aku i ke $6000. He hiki no ia makou ke kinohinohi i na papale ma na kumukuai a pau. Aole o makou malama i na opala puehu wale i ka makani iloko o ko makou mau halekuai. He hiki no ia makou ke nooiaio he mau waiwai o ke ano maikai wale no ka makou e kuai aku. Aole o makou kuai i na waiwai ma na halekuai kudala ma Kapalakiko, aka, na makou iho no e kinohi a hana ko makou mau papale iho. A ma na lole aahu, aole e hiki i kekahi mau halekuai e ae ke hoopapa mai ia makahi mau halekuai e ae ke hoopapa mai ia makou, a ke olelo nei maanei, he oi aku ka emi o na kumukuai, a mao makou kuai emi an i na waiwai, ke holopono nei ka makou mau hana. Ua oluolu pu makou i na puka uuku e loaa ana. O na papale pive, $3.00 wale no.  CHAS. J. FISHEL.

        Halekuai kihi o alanui Hotle me Papu, a me kihi o alanui Nuuanu me Kalepa.

LOLE MAKEPONO

Ke Kuike o loaa no ia ina kahi o

Kaela me Kuke.

E laa na

AHINIHINA, KALAKOA, KEOKEO, LEPONOALO. PENA, AILA, AILA HONUA, ANIANI. NA MEA PIULA, Kopa, Aila Hoomaloo, Kui Kakia, Pakeke, Tabu Kaula, Noho Lio, Hulu Palahi, na Palumi, ahe agen no na mokupuni o Hawaii neino na Lainakini-nao Lainankini Maoli, Ki-lika, Palule Kalakoa, Alapia, Kalepa , Na Lole kupono i ka Wawae, Palule Huluhulu, Na Lole Huluhulu, Na ka hoohelo ana, Li Lole no pini, Lihilihi, etc.

A ME NA

Mikini Humuhumu

MAKEPONO LOA.

he mau

MEA AI KAHI:

KA PALAOA, KOPAA RAIKI, PIA, HOOHU PAAKAI, HUAALA, PIA KULINA, KOPE,

A ME

Laau Lapaau Kaulana Loa

A DR. JAYNE.

LAAU HOOMAEMAE KOKO

LAAU HOOPAU NAIO,

PENIKILA, HUAALE,

LAAU KUNU

Me na Laau Hama, a Pela @ku

 

KA MOOLELO KAAO O

Kahanuopaineki,

 

Ke Keiki alii o ke aupuni o Italia Ka Olali o na Waoakua o Arabia, Ka Naita nana i kuekaa na I ua huna o na Powa.

 

        Ika makaukau ana o ua mau keiki nei e hoi, ua hoohihi mai la ke kaikamahine alii oia kekahi e hele pu me laua nei, aka ua hoole aku ka kakou koa me kona olelo pa aku : E noho no oe, aole e hiki kakou ke hele pu, no ka mea, o ke ala a maua e hele aku nei, he ala pohihihi loa ia, aole maua i ike mamua, a nolaila e ke alii wahine, e kali oe me ka hoomanawanui a hiki au i kuu aupuni, alaila palapala mai au ia oe, ke holo nae ia maua me kuu makuakane. Puana hou aka la ka kakou hiwahiwa me ka houuku ana i kona leo: E hoomanawanui, mai wikiwiki, ua maopop no e lilo ana no kekahi o maua ia oe.

        I ka lohe ana o ke kaikamahine alii i keia mau olelo, hene iho la kana aka; a pane aku la: O ko'u makemake maoli no ia, eia nae ka'u wahi ninau ia oe, o ke kaikamahine no paha o ke aupuni o Arabia kau wahine e mare ai? Ina no hoi oia, ke hai aku nei au imua ou, oia ka maua hoohiki; ina e mare maua i na kane, hookahi no wahi o maua e mare ai; a ina no hoi i ko'u aupuni nei, na'u no hoi e hoomakaukau; ua olelo aku wau @aia, ua loaa hoi kau kane o ke keiki alii o Palani, hoole mai ana kela aole au e mare me ia, he kane no ka'u aia no i kona wahi i noho ai, pela mai kana olelo ia'a. Ia manawa, mino aka iho la ka kakou koa a pane aku la; Pela paha, na ke au o ka manawa e hoike mai ia mea. Hoooki iho la laua i ka laua kamailio ana, a huli hoi aku la no ka paina ana; a pau ka paina kakahiak, ua makaukau ko lakou mau lio no ka huli hoi ana i ka Home Lua, ua eleu like mai la na koa o ka Pilikua, a me na naita o na Mahoe i make ai, a o keia huakai hele a laua nei, ua kamoe aku ia ma ke kuahiwi, ua hahai pu mai o Kono Giliko a me na Kaikamahine alii a hiki i kahi o ka Pilikua, a noho malaila no elua la, no ka hoonoho ana i Moi no ia poe kanaka.

        Aia ma keia aupuni he 25 lua waiwai i hoopihaia me ke gula, daimana, na pohaku momi makamae, a me na waie ae he nui wale, ka mea hoi a ka Pilikua i lawe pakaha wale mai ai me ka hoopoino pu ana aku i na ola o ka poe ana i pephi ai, ua haai aku la o Kahanopaineki he 20 lua waiwai no ka Moi a me na makainana, a koe iho la he 5 lua waiwai nono iho. I ka pau ana o na hooponopono ana ua haawi mai lalkou Moi hou, a pau keia, ua noho hou lakou malaila no na la eha no ka hoomaha ana ma kahi o ka Pilikua. I ka hala ana o ia mau la, ua huli hoi aku la lakou no kahi ona Mahoe, a malaila lakou kahi i noho ai no na pule elua, o na hana i malamaia ia mau pule, oia na ahaanima lealea. Hala ia mau pule, hoomakaukau iho la laua nei e hele. Ma keia wahi kakou e ike ai i ke kaawale ana aku o ke alii powa a me ke kaikamahine alii, a me kana kaikamahine no hoi, a me ko lakou mau ukali; ma @ keia wahi i hoomanao ai ka mea "paahana" i keia wahi mele.

        "Wehe i ka pili hookoo ia loko, O Maleka i ke hoa la lilo."

        I ka makaukau pono ana o na lio o laua neei, ua hele mai la ka nui o na maaainana e haawi i ko lakou aloha i ka kakou hiwahiwa, e ike ia aku no ko lakou mau waimaka e kiolo mau ana ma ko laou mau papalina, e ha'uha'a ana ko lakou mau waha, a he mea hiki ke hoomaopopoia, ua kuni paa ia ke ahi wela o ke aloha iloko o ko lakou mau puuwai pakahi, a no keia mea i hoomanao ae ai ka mea paahana i keia mau wahi lalani mele i walewaha ia ka kou:

        "Ahi wela mai nei loko, I ka hana a ke aloha, &c. &c."

No ka mea, ua nui ko lakou minamina no ko lakou alii opio. A i ka makaukau pono ana o ka laua nei huakai hele, ia manawa i haawi mai ai na makaainana i ko lakou aloha hope ma na hulo ekolu, a i ka pau ana o keia, ua lel mai la ka makuakane o laua ne me na waimaka, a pela no hoi na kaikamahine @lii a haawi na aloha, a pane mai la kakuakane, mai ho@maau mai olua ia makou, o kulia auanei makou i ka pilikia. Pau kana kamailio ana me na waimaka, kau ae la laua nei maluna o na lio a holo aku la laua nei. Ma keia huakai a laua nei, ua uhai pu mai he mau naita no ka ukali ana aku mahope o na eueu o na waoakua o Arabia, a e alakai ana keia mau naita me ke kuhikuhi pu ana i ke alanui e hiki aku ai i ko laua nei wahi @ makmake a@. I ko lakou nei hele ana @ hala na mana alanui, kamailio aku la ua mau ukali nei: Maanei maua la huli hoi aku, a maanei aku no hoi olua la hele ma ka alua huakai, aole he mana hou aku o ke alanui a hiki olua i kahi hale ku hookahi, a malaila olua e hooluolu ai, a ao ka po, hele pololei aku no olua mamua.

        Ia lauau nei i hoomaka aku ai e hele, ua haawiia ke aloha mawaena o lakou a hele no hoi laua nei no ke ala e hiki aku ai i ka Home Lua, huli hoi aku la no hoi na ukali. Iko laua nei hele ana a hiki i kekani kahawai, lel iho la laua nei ilalo no ka hoomaha ana; hookuu aku la laua i ko laua mau lio no ka hamuhamu ana i na weuweu e ulu ana, a paina iho la no hoi laua nei. Pau ka paina ana, hele aku la laua e auau iloko o ke kahawai, a lawe pu aku la no hoi ko laua mau lio e hoauau; pau ka auau ana, hoi aku ia laua a hooluolu iho la malaio o ka malumalu o na lau laau, a pau he hookahi hora o ko laua hoomaha ana, liuliu ae la laua e hele, kau ae laua ma na lio a hele aku la; a ahiahi no hoi, hoea aku la laua nei i kahi pupupu hale; nana aku la laua nei aole he ike kanank ia oloko o ka kahi hale. Lawe aku la laua nei i na lio ma kahi nui o mauu, a no ka nui luhi a me ka mauluulu o laua ne, haule e aku la no ka kakou hiwahiwa hiamoe, a o kahi aikane hoi, hoomakaukau mai la ia i mau wahi mea ai. A makaukau pono ia mau mea, hoala aku la keia ia kahanuopaineki no ka paina ana; pau ka paina, haule aku ia hiolani, a walea ana me na @@oeuhane palaualelo e hoonipo la i Niolopua. I ka wehe ana mai o kaiao, ua ala mua ae la kahi aikane, a hoomakaukau iho la i mau wahi mea ai kupono na laua no ia kakahiaka. I ka makaukau ana, ua paina iho la laua nei a pau, hoomakaukau iho la laua nei no ka laua huakai hele, he elua pule me ka hapa ko laua ne hele ana a hiki i ua Lua Huna nei.

        I ko laua nei kokoke ana aku e hiki, lele koke iho la laua nei i lalo a hele wawae aku la, aole i liuliu halawai mai la laua nei me kekahi mau powa kiu elua, a ninau mai la: E hele ana ka olua huakai i he? Aole laua nei i pane aku; ninau hou mai la no laua ia laua nei, aole no laua nei i pane aku; houli hoi aku la laua a ku ana imua o ko laua Haku, a kamailio aku la: E, o kau kauoha ia maua e makai i ko kakou mau palen nei, ua loaa aku nei ia maua he elua mau keiki opiopio eia ae ke hele wawae mai nei, a ua manao maua o ke keiki alii a ko kaikaina; a o ko'u manao io maoli no ia. Ua ninau aku nei maua, aole nae he pane ia mai, a hoomaopopo iho la maua o laua no; a o ko maua hoi mai nei no ia, aole no paha e liuliu puka mai.

        Aole no hoi i u iho, ku ana laua nei ma ka puka, haawi aku la laua i ke aloha i na kamaina, a pela no hoi na kamaaina i panai mai ai, a o ke kaikuaana hoi o ko laua ne makuakane, wehe ae la oia i kana pahikaua a kau mai la imua o laua nei, a pela no hoi ka kakou koa, ua anuhi pu ae la oia i kana pahi a kau aku la, aia mamua pono o ka huini o ka pahi a ka kakou koa, e kau ana kekahi le@a i omau ia. Ia wa i hookuu iho ai ka makuakane i kana pahikaua, a lalau mai la i ka palapala, wehe ae la oia a helhelu iho la; ia wa, ua ike ia aku la ka holo puni ana ae o ka ula ma kona mau papalina, a puapuai mai la na waimaka no ke aloha i kona kaikaine, ka naita nana i hookau aku i ka weli mauna o Sekotia a puni, ko laua aina hanau aloha. A pau kana heluhelu ana, ua kauoha aku la ia i kona mau hoa naita a pau e hoomakaukau mai i maumea ai na na maihini; aole no i emo iho, kuku ana ke ehu o na mea ai i ke pakaukau, ua kena koke ia mai la laua nei e hele aku iluna o ka papaaina, a paina pu iho la. A pau ka paina ana, ua alakai ia aku la laua nei e ao ia ai, no ka m@@ ua ike no ka makuakane, e hoomaikeike aku ana no oia ia lua no ka mea no laua ia home nani a laua i manao ai e noho no na makahiki he lehulehu.  (Aole i pau.)

 

HE MOOLELO KAAO NO

KEAOMELEMELE

 

KA PUA NANI IUIU O

Kealhilani, kahiapaiole Nuumealani a me

Kuaihelanni; ka me nana i uneune ia

Konahuanui a kaawale o Waolani

ka aina o ka poe eepa a pau i

noho ai.

 

Hoopukaia e ka Haku Moolelo kaulana

Mose Manu, no ke Kuokoa.

 

HELU I.

 

        Ma keia mau olelo a ka Mooina nea, ua ae aku la o ke anuenue e hooko ia na olelo kauoha a pau ma is hope i pane wahi leo aku ai o ke anuenue; Pehea, ina e loaa mai ana ke keiki ia'u i keia wa mai a Ku ma mai, alaila, nawai ka inoa e kapa iho malun o ke keiki? Pane mai o ka Mooinanea, e hoi oe me ke keiki a hiki imua o na kaikunane o kaua a aia no na laua ka inoa e kapa iho maluna o keiki, aole na'u, a me na maku o ke keiki e kapa ka inoa e hewa mai aunei au, no ka mea, ina la hoi aole i hoonua mai nei na kaikunane o kaua ia oe e kii mai i ke keiki, ina no la hoi na'u ka inoa e kapa iho, nolaila, e hoi no oe a hai aku ia laua i keia mea a kaua e olelo nei, a oia iho la no. Ma ka maikai o keia mau olelo, ua ae aku la o ke Anuenue me ka manao e hooko pono ia na olelo a pau ma ia wa koke no ua makaukau ae la keia e liu liu no ka hoi mai. Iaia i huli hoi mai ai, ua haawi aku la keia i kona aloha no ka Mooinanea, aia hoi, he manawa pokole loa me he imo ana la na ka maka, ku ana keia ma ka puka o ka hale o Ku ma, a iaia nei e ku ana malaila no na minute pokole loa, oiai o Hina e hoomaemae ana iaia iho, huli mai la knoa alo iwaho o ka puka o ko laua hale, a ike mai la i ka punohu ula e halii pono ana ma ka puka o ka hale. Pane ae la oia ia Ku, he mea kupanaha, aole hoi he ua o waho e ku nei ka puaole hoi he ua o waho e ku nei ka punoho nolaila, e puka aku oe e nana i ka hana a ka punoho no keia wa, ae mai la o Ku i ka olelo a kana wahine,  ia Ku nae i puka aku ai i waho a huli ae la oia a nana, ike ae la oia e pipio pono ana na anuenue ehiku i ka wa hookahi iloko o ka lewa me ke kau wahi ao ua ole. Ma keia mea ua haohao ko Ku manao no keia ano o ke anuenue, nolaila hoi aku la oia a hai i kana wahine no keia mea, a ia laua no e kamailio liilii ana, aia hoi, ua mahie ae la ke ano o ua anuenue nei a me ka punohu, a huli ae la la kona mau ano a a pau ma ke ano kino wahine kanaka maoli, iaia i loli ae ai ma keia kulana, huli ma la o Ku a me Hina a ike mai la i keia wahine ui launa ole e noho ana mawaho o ka puka o ko laua hale me ka nani nui aole o kana mai, oiai oia e aahu ana i kona kapa anuenue, a ma keia ano, ua ili aku la ka eehia maluna o na mea Hale me ke ano makau, oiai, aole laua i ike i kahi mea kino ma keia ano, a he malihini ko laua ike ana i keia wahine, a liuliu iki, naawi mai la na mea hale i ko laua aloha me ka ninau mai iaia nei ke anuenue malihini ko maua mau maka i ka ike ana ia oe i keia la, mai hea mai nei nei oe i hele mai nei? Hai aku la ke anuenue, mai ka lewanuu mai, he elele au i hoounaia mai nei e o'u kaikunane e kii mai au i ke keiki a olua i hanau ae nei na makou e hanai a nui, na olua no ke keiki o ka hanai wale iho no ka makou me o'u kaikunane, a i na no i nui ae ke keiki a kanaka makua a a i aloha ae no ia olua i na makua, ua hiki no, aka hoi, ina i aloha iho i ka makou luhi ana alaila ua pono, he i-a ia no Kahoolawe he uku makeia mau oleloake Anuenue, ua kulou iho la o Hina ilalo me ka manao kaumaha me ka pane Oie ae, a i ko Ku lohe ana hoi i keia mau olelo, ua noonoo pokoie oia a hai mai la i kana mau huaolelo; e, auhea oe e ka malihini, he manao maikai no kau e hai mai nei ia maua; aka, eia wale no ka mea kanalua e hai aku ai ia oe. Ina paha o keia manao au e hai mai nei ia maua, a ina la o ka Mooinanea kekahi, ina ua pono loa no ka mea, aia ma o na la oe e keiki ai. Nolaila, ina paha oe e hele mua iaia i keia wa, i lohe oia i kau mau olelo a pau e hai mai nei; alaila, ma ona la oe e keiki mai ai, oiai, aole e hooko ia kau mau mea e hai mai nei, aia wale no ma ona la oe e keiki.

        I ka lohe ana o ke anuenue i keia mau olelo, pana aku la oia ia Ku ma ina pela, alaila ua lilo mua ia'u ke keiki a olua, oiai, ua hiki mua au ma ona la a mai laila au i hoi mai la a hiki iho la imua o olua, no ko'u ike mua oia wale no ka mea e waiwai ai ka'u huakai i hele mai nei nolaila, aole a'u hele hou ana aku imua @na, a ina oia ko olua manao, alaila aole o'u mea e nele ai, i keia olelo a ke Anuenue, pane mai la o Hina i kana kane, haawi la aku ke keiki elike me ka ia nei mea e olelo mai nei, e lilo mai auanei kaua i mea pono ole i ko ka Mooinanea manao, no ka mea ke hai pololei mai ne hoi keia ia kaua, nolaila kuu ia aku ke keiki na ke akua e hanai mai ma keia mau olelo o Hina, ua lilo ia i mea maikai like i ko laua mau manao.

        Aholo keia mea ua haawi ia mai la ua keiki nei ma ko ke Anuenue mau lima. I ka lilo ana mai o ua keiki nei ma ko ia nei lima, nana pono iho la keia i ke an o ua keiki nei, ike iho la keia i kona mau hiohiona a hai ae la oia imua o Ku ma i kana olelo, e, auhea olua e na makua o ia nei, aole keia he keiki he pua keia no ka wekiu, aia i keia wa i makaukau ai keia e hoi ma no Oahu nei, waiho aku la i kana olelo kauoha ia Ku ma, eia au ke hoi nei me ke kamaleilani a olua, a i noho olua a aloha ae iaia nei ke keiki a olua alaila, olelo ae no olua ma o ka Mooinanea la a nana e kuhikuhi mai i ke ala e hiki ai i ko'u aina i hele mai ai, a pau keia mau olelo ana aia hoi, haawi aku la o ke Anuenue i kona aloha ia Ku a me Hina, ia wa i pau ae ai ke ano o ke Anuenue mai luna aku o ke kino wahine maoli a kahea'e la oia i ka Punohu a me kaua koko i kapa no ke keiki e wahi ae ai, he manawa ole ku ana keia mau mea elua a lilo aku la ia laua ka paa ana, a no keia manawa i loli ano e ae ai ua wahine nei a nalo wal aku la. Ia Ku ina i puka ae ai a huli a nana ae la iluna i ka lewa aia hoi ke anuenue me ka punohu a me ka ua koko e hele ana iloko o ka lewa me ka nani nui launa ole mai, oiai, aia no ka wawae ma ka puka o ka hale o Hina ma kahi i ku ai, a o kekahi wawae aia ia ke kapio la iloko o ka lewa me na aheahe welelau makani,  i ua anuenue nei e nana pono ana i na aina e waiho ana ma ka moana, aia hoi ua hoolei iho la oia i ka iewe o ua keiki nei i ka moana a lilo ae la ia he hee makoko, a mai laila mai ka hoomaka ana mai o ia ano hee la ma ka moan kiuli lipolipo hohonu a me na wahi e ae o na kapa kai; aole i liuliu iho, huli iho la ua anuenue nei a nan pono iho la , aia o Kauai, Niihau, Kaula, Lehua, a me Nihoa malalo pono ona, alaila, manao ae la oia ua hiki i ka aina, iaia nei i kupono iho ai maluna o Waolani, aia hoi he manawa pokole, komo ana keia iloko o ka hel me ke keiki, a ike mai la na kaikunane o Kane ma laua o Kanaloa.

        Ia manawa, lawe ae la laua i ua keki nei a komo iloko o ka heiau e hoola ai ma ke an kapu akua, a okiia ae la kekahi hap o ka piko o ua keiki nei a lawe ae la o Kanaloa i ka piko a waiho iho la ma ka pali o Nuuanu, ma kahi i kapaia o Kaipuolono, a ke mau nei no kela wahi ma ia inoa a hiki i keia wa. Mahope iho o ko Kanaloa hoi ana mai ua kuka pu iho la oia me Kane no na kanaka kupono e noho pu me ko laua kaikuahine a me ke anuenue; ma keia manao i pane mai ai o Kane: He mea pono ke ohi ia mai i mau kanaka hoowahwahia, aole pono ka poe ui a kanaka maikai o hoowalewale ia ka hanai a kaua. Ma keia mau olelo, ua ae koke aku o Kanaloa, a ma ia hope iho ua ko ko ko laua makemake, nolaila, ua wae ia ka poe kupono oia hoi ka poe makole, oopa hapakue, a me na kanaka no a pau i loaa i na kina, ua ohi laua i na kanaka ma kahi o ka lau ka heluna nui o ka poe makole a pela aku, a ua mahele ponoia na hana a kela a me keia o lakou me ka manae ole. A holo pono keia mau manao o laua alaila, ua hookaawaleia na hale o kela poe keia poe me ka lakou ma hana, a o ke anuenue ka haku maluna o keia poe a pau, me ka hoolohe pono i na olelo a pau a ke anuenue  (Aole i pau.)

 

He anoi loa ua e honi

Nae aala o Keaomelmele,

ke moani liilii mai nei

Kahi Hanuopaineki.        LIMAHANA.

 

        Mamuli o na kumu akeakea, ua noi ia mai makou e hookaulua ka hoopuka ana aku i na mea hou o na aina e mai ka peni mai a Kiwini, a keia pule ae.

 

KAU AHAOLELO O 1884

LA HANA 71, Poalima, Aug 1, 1884

HOIKE A NA KOMITE.

 

        Hoike kue mai ke Komite Hookolokolo aole e kkulu i Aha Hoomalu ma Kau. Waihoa a noonoo pu me ka bila imua o ka hale.

        Hoike mai ke Komite Hookolokolo e apono aku i ka bila e pale aku ai i na keakea ma na alanui o Honolulu Aponoia.

        Hoike apono mai ke Komite Hookolokolo i ka bila e hoomahuahua ae ai' i ka mana o na Aha Hoomalu ma kekani ma hihia hoeha i na makai Aponia.

        Hoike mai ke Komite Wae no ka oihana wai, o Honolulu no ka hana hou ana i lua wai, i $175,000. Waihoia ma ka papa a noonoo pu me ka Bila Haawina.

        Hoike mai ke Komite Wae no na lilo kukulu Hale Aupuni a me na hoomaemae ana ma kahi o $55,00. Aponuia.

        Ma ke noi a Kalua, ua ae hou ia aku i manawa no ke Komite Wae no ka papa kuauhau.

        Hoike mai ke Kuhina o Ko na aina e, no kona kuku ana me ke Kuhina noho o Amerika Huipuia no na mea e pili ana i ka ohi ana i na dute ma ke dala gula Amerika e hooko aku. Aponoia.

        Waiho mai ke alii Smith, he olelo hopholo, e hoemiia ka wa kamailio o na hoa i ka 5 minute wale no. Hooholoia.

        Noi o Kalua e hoomaha ka Hale a hui hou i ka hora 1:30 P.M.

        I ka akoakoa hou ana o ka Hale i ka hora 1:30 P.M., ua hapaiia ka noonoo no ka Bila Haawina imua o ke Komite. Bush ma ka noho.

        Noi o Rowell, e hookomoia ka haawina no ka oihana wai o Honolulu, elike me ka hoike a ke Komite Wae i $175,000. Hooholoia.

        Noi o Rowell, e hookomo i ka haawina $55,000 no ka aku a me ka hoomaemae ana i na hal@ aupuni. Wai hoia no k@kahi wa aku.

Uku o o ka Luna awa @6,000. Hooh.

        Hoike ma ke komite pai, ua paiia keia mau bila malalo iho: Bila e huikala aku ai ke Kuhina Waiwai no ka puu dala i hoolilo kanawai ole ia e ka aha kuhina. Bila e ae ana i ke kukulu ana i na alanui hap kaa no ke kulanakauhale o Honolulu, a me ka hoomoe ana i na alanui no ka mokupuni o Oahu.

        Hoike mai ke Kuhina Kalaiaina no na lilo o ka hooloihi ana aku i ke alanui Hotele a hiki i kahawai, a malaila ae a ka uwapo o Haaliliamanu.

        HOike mai ke Kuhina Kalaiaina no ka hoopii mai Waimea, Kauai mai, no ka uku ana aku i na dala he 122 no kekahi poe hana alanui i uku ole ia; ua hoike mai ke Kuhina e uku is akuana ia mau dala, ke hoike ia mai ina he mau koina oiaia ia. Aponoia.

 

NA OLELO HOOHOLO ME NA BILA.

 

        NOi o Dole, no ka nalwale ana o ke kope kumu o ka bila e hoomahuahua ana i na lunakanawai o ka Aha Keikie ma ka lima o ka poe pai, nolaila, e lilo kekahi kope i paiia i bila kumu, a e heluhelu alua ia ka bila ma ke poo, a e waihoia imua o ke komite o ka Hale, a aponoia.

        Noi hou no oia, o ka bila e pili ana i ka noho ia ana o na apana ainaliilii, i hoihoi hou ia no ke kakau poepoe ana, e heluhelu akoluia. Hooholoia.

 

NA HANA O KA LA.

 

        Noonoo ana i ka bila haawina imua o ke komite o ka hale, Kamika ka lunahoomalu.

        Hooloihi ana aku i ke alanui Hotele he 7,000 dala, hooholoia.

        Koena auhau alanui i hoolil ole ia, he 34,307 09 dala, a e hoolilo ia ma na apana, hooholoia.

        Noi ke Kuhina Kalaiaina e hoohooma ia maanei, mo ke kukulu ana i na hale lie, hale noho no na kahu lio me na keena e ku ai na lio o ka alii ka Moi i 18,0000.

        Ma ke noi, ua waihoia keia haawina i ke komite wae. Hoomaha ke komite.

        Halawai hou ke komite.

        Noi o Hikikoke e hookoinoia maanei no ka lawe ana ma i na paahana lap@na wale no, ina aole e keakeaia mai. A o na dala e uku ia mai e na mahiko no na paahana, e hoihoi ia aku iloko o ka waihona aupuni, 300,000 hooholoia.

        Nana hou no e hookomo ia maanei, no ka lawe ana mai i na Pukiki i noiia mai e na mahiko e lawe ia mai nei, he 90,000, a o na dala i ukuia ma no keia mau Pukiki e hoihoi i ka waihona, ua hooholoia.