Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIII, Number 43, 25 October 1884 — Page 2

Page PDF (2.02 MB)

This text was transcribed by:  Sally Vrana
This work is dedicated to:  no ka'u kāne, Gene Vrana

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

No ka Makahiki...$2.00

No Eono Mahina...$1.00

HUIKE KA RULA.

 

Ke Kanawai Mare.

            E pono i ko makou poe heluhelu i loaa ka @ana e hooko i ka oihana mare, e nana akahele i ke kanawai e waiho nei no ka mare. Ua hooponopono hou ia ke kanawai mare e ka Ahaolelo o keia makahiki, a ua lilo ia mau hooponopono hou ana i kanawai no ka aina i ka la 29 o Augate i hala ae nei.

            Aia nae iloko o ia mau hooponopono hou ana he mau rula alakai no ka poe e hooko ana i ka oihana mare, a he hoopai ka i hoomaopopoia ma ke kanawai, aole oi i ka iwakaluakumamalima dala no ka mea e uhai ana i ke kanawai, aole oi i ka iwakaluakumamalima dala no ka mea e uhai ana i ke kanawai.

            Ina i loaa ia makou he kope o ke kanawai ma ka olelo Hawaii. Ina ua hoopuka aku makou no ka pomaikai o ko makou poe heluhelu, aka aole i loaa mai, a ke waiho poeleele nei ka lehulehu ma keia mea. He oiaio ua hoopukaia ka moolelo o ka Ahaolelo maloko o na nupepa; o ka mea nae i makemakeia o na kanawai i hooholoia a e waiho pu ana ma kahi hookahi.

            Ina e palapala ae ana ko makou poe makamaka i ae ia e hooko i ka mare i ke Kakauolelo o ka Papa Hoonaauao, e haawi aku no oia i na palapala pai hakahaka i hoakaakaia iloko o ke kanawai.

 

Ke Kahuli leo lea o Waimea.

            O ko kakou Haku Mele o Laina ua pohala ae, a ke pii hou mai ka ikaika, he pii hakalia nae. Aka, e oluolu ana ko makou poe heluhelu ke lohe he manaolana kona e puka hou ana kona leo ma keia hope iho ma na mele Hawaii. @oko iho nei o keia mau pule ua aie nui ko kakou mau Kula Sabati i ke kaikamahine muli a Laiana no na haawina Kula Sabati. Mamuli o kona lokomaikai ua pani iho oia i ka makalua o kona luaui makuakane, a ua lawa na haawina Kula Sabati, hookahi wale no i haule. Ua kauoha mai o Laiana ia makou e pahola aku i kona aloha nui mua o na Kahukula Sabati a pau, me na kumu a me na haumana, a i na makamaka no a pau, a mahope e lohe hou ia kona leo ma na kolamu o ka kakou pepa.

 

(KAKAUIA NO KE KUAKOA.)

            Mamuli o ka hemahema o na hookele ana a ke Kuhina o ko na aina e a me ke Kuhina Waiwai no ka hoaie ana i ke dala, ke hua liilii mai nei na hopena hoopilikia i ka lehulehu elike me ka makou i wanana a i hopohopo ai. Aole he mau mea e aku e hooili aku ai i keia mau poino, o keia mau Kuhina wale no. Ua lohe makou, he wa mamua ua noho ka Aha Kuhina e noonoo no ka aie dala, mamuli o ka mana o ka aie miliona, a ua hooholo ua Aha la e hoolilo i keia mau Kuhina i komite nana e hookele i ka aie ana, a ua hooholo pu ia no hoi ia wa hookahi e aie aku keia komite i hookahi hapakolu o na dala ma ke gula. Ua ike mau ia ia mau olelo hapai a ke Kuhina o ko na aina e, oia o Kipikona maloko o kana nupepa, i ka wa e hoole ana na nupepa e ae o ka aina nei aole he loaa o ke dala ke hoaie aku, ua loaa no ke dala, ua ae mai ka Ona miliona Spreckles, pela oia i olelo ai iloko o na nupepa a pela no oia i olelo ai i kona mau hoa Kuhina, a mamuli o ia mau olelo a me na olelo hooholo a ka Aha Kuhina ua hooholo ia na hana a ke aupuni. Aka, o ka mea kamahao i kona mau hoa ke akaka pono ole o ke kahua o keia aie, o ka olelo wale mai no ua loaa, ua loaa, aka, aole nae he maopopo o na hana. Oiai ma ke ano palupalu a hemahema o kekahi hoa o keia komite hoaie, oia ke Kuhina Kapena, ua lilo na hana a pau ma ka lima o ke Kuhina Kipikona, a o ka makemake loa no hoi ia o kona hoa o ke komite. Aole mai mua mai o ka lawelawe ia ana o ka aie a hiki i ka hooholo ia ana ua lihi launa aku ke Kuhina Waiwai me kona hoa Kuhina. Na ke Kuhina o ko na aina e wale no ka hana elike me kona makemake, a he @ wale aku no ka ka apana Hawaii e noho la ma ke Keena Waiwai. Ma keia mea ua mahalo loa ia oia e kona hoa Kuhina, no ka mea, o ko Kipikona ake nui ia aole e kiai ia aku kana mau hana, a ua maikai no hoi ia mea i ka manao o ke Kuhina Waiwai, oiai o ka lealea kana puni, a ua oluolu loa oia i kona mama a luhi ole i ka noonoo ana a kuka pu na keia hana nui e pono ai a e poino ai paha ka aina nei. No na mahina eono a oi aku ke ui ia aku ke Kuhina o ko na aina e no ka aie, e puka mai ana ka olelo waha, ua pono ka aie, a i kekahi wa e puka mai ana o ka olelo kanalua. Pela i lolelua ai ka hana a keia mau kanaka a hiki i ka wa i kupilikii ai ke kulana o ke aupuni no ke dala e hookaa ai no na hana i hoohana ia mamuli o ke kauoha a ke kanawai. Iloko o na leta mawaena o ke Kuhina o ko na Aina e, e hoopaa ia ana ke aupuni malalo o na olelo i ka poe ma ka aoao hoole mai a m@ k@ ia @ aoao nae ua haawiia mai @e mau olelo hoo@ana wale no, a pela i pak@ mau ia ai ke aupuni a hiki i kahi @ hiki ole ai ke p@ki hope, alaila w@h@a mai ka olelo, @ ka poe mea dala, a @ olelo ka ke aupuni @ ae aku. @ poe aohe he wahi e @ ae ai. Ua hoomau @ ku o Theobald e @ i dala no ke aupuni, ua kauoha pu ia aku ke Kani kela Severana, eia nae, ua hooweliweli ia mai ke aupuni e ka ona miliona no ka imi ana ae i pono e ae mawaho @ @ peki hope ka mana aupuni i ka mana dala a ma ia hana ana ua kahea hou ia aku ka mana i loaa i keia mau agena hoa@e o ke aupuni mamuli o ka hemahema o na hookele ana a hookele-i-pu na ma, a ua wiwo i ka leo koikoi o ka ona miliona. He hana hoohilahila a hana kupanaha loa keia. Aole mai mua mai ka hoohauleia a kapaeia ana o na manao o kekahi aha kuhina, a o ka Moi hoi ma kona aha kuhina, e kekahi kanaka hookahi. Ke ole makou i poina oiai na makaukau o Theobald e hoi i Kapalakiko maluna o kekahi moku o ka laina mokumahu Kikane, ua launa pu ae oia ma kekahi papa kike kiaha ike hoa’loha, a ma ia launa ana, ua a@a ia aku keia haole waiwai e noho a kekahi moku aku alaila hoi no Kapalakiko. ua noho keia haole a ma ia hope iho ua hoonohoia oia he agena hoaie dala no ke aupuni. Aka, e like me ka makou i olelo ae la, ua piena mai ka ona miliona me kona mau hoa: a na mimino pu wale iho no ka mana aupuni i keia poe ma o ka hemahema o na hookele ana a Kipikona, a ma ka hoomaopopo ole hoi o Kapena i kana hana, aka, o keia iho la nae hoi na oki loa i hilinai nuiia. He mau kanaka akamai kamailio waha wale iho no keia, a no na hookele ana, ke manao nei makoa, o laua kekahi o na ole nunui a makou i ike ai. He mau kanaka hiki ole ke hilinai ia ka oiaio o ka laua mau olelo, a he nui ka poino i loohia mamuli o ka laua mau hana hawawa. Ma ka manao o ka poe noonoo, o ke akamai pelo a hana maalea, a me ka ohumu kua me na olelo haku epa, o laua ka oi aole o laua nei lua e like ai.

 

HE ANAINA KANIKAU.

LUAKINI O KAWAIAHAO

Honolulu, Oct. 19, 1884.

            Mahope o ka hookuuia ana o ka haiolelo kanikau a Rev. H. H. Paleka maloko o ka luakini o Kawaiahao i keia awakea, ua noho a malama kokeia he halawai hoalohaloha no ke aliiwahine make.

            Ma ke noi a J. U. Kawainui, ua kohoia o Hiram Kaumialii i Lunahoomalu, a o S. Mahelona i Kakauolelo.

            Alaila, ku mai la o J. U. Kawainui a hooakaka pokole penei:

            E ka Lunahoomalu He mea kaumaha no’u a no kakou no a pau, ka ike ana, o kekahi o na lala o keia ekalesia, ke aliiwahine kiekie ka Hon. Mrs Bernice Pauahi Bihopa, ka panina o na mamo a Kamehameha, ka mea nona kela noho e aahu mai la i ke kumakena, ua oluolu i ka Makua Lani e lawe aku ma Kona poli, a e hoopau i kana mau hana ma keia ao, a ua manao au, he hana kupono na keia anaira i keia wa ka pahola ana i na hoalohaloha kumakena maluna o ke aliiwahine make, a nolaila, ua hoomakaukau au i mau olelo hooholo, o oia keia:

HELUHELU NA OLELO HOOHOLO.

            Ma ke noi a F. Keliinohopono, ua hooholoia, ka olelo hoakaka a me na olelo hooholo.

            Ma ke noi a F. Keliinohopono, ua hooholoia e haawi aku ke kakauolelo i kope o keia mau olelo hooholo i na nupepa o keia kulanakauhale.

            Ma ke noi a J. U. Kawainui, ua hoopaneeia ke anaina.

            S. MAHELONA, Kakauolelo.

 

EIA IHO NA OLELO HOOHOLO I HOOHOLOIA.

            OIAI, ua oluolu i ke Akua Kiekie Loa ma Kona mana ike ole ia, e lawe aku mai keia anaina i ka la 16 o Okatoba, 1884, i ke aliiwahine Hon. Mrs. Bernice Pauahi Bihopa; a

            OIAI, ma kona make ana, ua nalowale he ali kiekie no ka aina, ua haule he haawina maikai a kupono no keia la hui e hoomahui aku ai, ua hooneleia he lala kokua ikaika no na hui manawalea a me na hana aloha, ua hala he aliiwahine Kristian@, a ua haule he pouhana no ka Ekalesia o ka Haku i waena o ka la Lahui Hawaii, nolaila

            O makou o ka poe i akoakoa mai ma keia anaina hoano i malamaia maloko o ka luakini o Kawaiahao i keia la 10 o Okatoba, 1884, ke hooholo nei

            1 Ke komo pu aku nei makou me kana kane ka Hon. Chas. R. Bishop a me ka lahui iloko o na haawina o ka walohia a me ka kaumaha no ke aliiwahine aloha i hala.

            2 Ke noi nei makou i ke Akua Mana Loa, e hoomama mai i kona naau kaumaha a me ko ka lahui, a Nana no e hoohalawai mai me na manaolana maikai i keia mua aku.

            3 E kauohaia ke Kakauolelo o keia anaina, e hoouna i kope o keia mau olelo hooholo i ke kane a ke aliiwahine make.

            4 E hoopaaia keia mau olelo hooholo ma ka moolelo o ka buke moolelo o na hana o ka Ekalesia o Kawaiahao.

            HIRAM KAUMIALII.         

            Luna Hoomalu.

            S. MAHELONA.       Kakauolelo.

 

Pane a ka Hon C. R. Bishop

K@@@@ H@@@, HONOLULU

Oct. 21, 1884

Ia S. Mahelona

Kakauolelo. Aloha oe.

            I pane no na hooma@@ wa@ohia a na hoahanau o ka Ekalesia o Kawaiahao i loaa mai ia’u me kau leta pu o ka la @o iho nei e hoike ana n@ @a mahalo kiekie no ka’u aliiwahine i laweia e ka make, a me lakou komo pu ana me a’u iloko o ke kumakena i ko’u wa o ka ehaeha, ke pahola aku nei ae i ko’u mau hoomaikai aloha no lakou.

            Oiai ka wa e ola ana ke aliiwahine make, aohe mea oi e ae iloko o kona noonoo ana, o ka holomua wale no a na pomaikai hoomana o ka ekalesia ona i noho hoahanau ai, a me kona mau makua a me na hoaaloha e ae i komo ia ekalesia. Ke manaolana aku nei au a ke noi nei o na hoomanao aloha nona e lilo ia i haawina pau ole na na hoahanau o ka ekalesia a me ka poe a pau e mahalo ana i kana mau hana maikai, a na ke Akua e hoomaikai mai ia lakou a pau.

            Owau no me ka oiaio

            Chas. R. Bishop.

 

O Rev. Lono, ua hiki mai.

            E ke KUOKOA e, Aloha oe:

            Ua hiki mai o Rev. Lono ma Kekaha nei ma ka pule hope o Sept, a ma ia La Sabati no, ua hoomaka oia i kana hana maloko o ka hale kula o Pokii. He nui no na makamaka a me na hoa Gilibati i akoakoa mai, a i ka nana aku, ua piha ka hale, a e hoike mai ana ko lakou mau helehelena, e ake ana e lohe i na olelo maikai a ka Haku, mai ka waha mai o kana kauwa. Oiai he mau makahiki i hala ae nei, aole i lawelaweia ka ka Haku mau hana elike me keia. Aka, ua hoike e mai no ia, “He wa e moe ai, a he wa e ala ai.” Aia kona olelo paipai ma Epeso, 5; 14, hapa hope. “E ala ae oe, e ka mea e hiamoe ana; e ku a e hoi mai ka make mai, na Kristo hoi oe e hoomalamalama mai.” Ua wehewehe mai oia ma na olelo elua, o ka mua ma ka olelo Hawaii, a o ka lua ma ka olelo Gilibati: nolaila, ua loaa ka manao mahalo i ka mea kakau i ka Papa Hawaii, i ka hoouna ana mai he makamaka maikai no keia apana.

            Ma ka la Sabati iho nei, oia ka la 12 o keia malama, ua hele no maua i ka halawai ma Waimea, a ua haawiia mai iaia ka haiolelo o ka la. Aia kana olelo ma Ioa. 5; 6, hapa hope o ia pauku. “Ea, ke makemake nei anei oe e ola?”

            Ke kali nei i kona ohana o ka hiki mai ma keia “Iwalani.”

            He nui ka ua a me ka ino ma keia mau la.       D. KUA.

            Kekaha, Kauai.

 

Na anoai o Hilo.

            E ka Nupepa KUOKOA, e, Aloha oe:

            He wahi mea hou ka’u e hoouna aku nei ma kou kino lahilahi, a nau hoi ia e hoaiai ae ma na aekai o kaua.

            Ma Puumoi, Hilo, ua nahuia ka lima o kekahi haole o W. A. Hardy e kana Eva Mary Hardy, ma ke ahiahi o ka la 11 o keia mahina. O ke kumu i loaa ai i keia haole ia pilikia, mamuli no ia o ka uluhiaia ana o kana wahine e ka uhane ino, (ona rama.) ma ia kumu i loaa ai keia pilikia.

            Eia no hoi ma keia wahi, ke hana mau nei na kamaaina i na mea ona, oia ka uala, bia, okolehao, a pela aku.

            Ke holomoku nei na kane, na wahine a me na opio mamuli o keia hana uso ole he ona. He nui na hana lapuwale ma keia wahi, a no ka poe i koe ka makou leo uwalo, mai hoomahui ma keia hana lapuwale. Aohe makua, aohe ohana, aohe no hoi he makamaka a hoa’loha maikai e loaa ka noho’na maikai a me ke aloha pumehana mailoko mai o ia mau hana.

            Eia ma Onomea, ke hoalaia nei he Hale Kula Haole, malalo o ka noho Kumu ana o Mrs. Mary Marcky, he Kumu Kula wahine keia, oia hookahi ka mea nana e ao nei keia poe haumana, a ua nui ka mahalo o na makua mea keiki nona.

            Ua pau ae nei ke ao ana o na Kula Hawaii maanei, a eia i ka wai haole, nani kela.

            Me ka mahalo.

            WILLIE BALENABA.

            Aleamai, Hilo.

 

HOOLAHA KULA SABATI.

            O ka la 16 o Nov. 1884, ma ka hora 10 kakahiaka, e hui pu ae na Kula Sabati a pau mai Hookena a Lanakila, me Kealakekua. A no na Kula e ae mai Kekaha a Waiohinu, e malamaia kela la no ka hoomaikai aku i ka Mea Mana Loa, no ko kakou Moi ma ko lakou wahi ponoi.

            J. G. HOAPILI.

            K. K. S. N. o Hawaii Komohana.

            Honolulu, Oct. 23, 1884.

 

            Ke kauoha ia aku nei na Kahu Kula Sabati, na Elele Kula Sabati o ka Ahahui Kula Sabati o na mokupuni o Maui, e akoakoa ae ma ka halepule Kaahumanu, Wailuku, ma ka Poakolu mua o Nov. 5, 1884, oia ka wa e noho ai keia Aha elike me ka mea i hooholoia. Hele pu ae me ka makaukau i na haawina.

            MOSES P. WAIWAIOLE.

            Kakauolelo no ka manawa.

            Wailuku, Oct. 17, 1884

            He sick no E@@st, hai ia iho? ka la 33 o January “Happy New Year.” “La 16 of November, full boti” wahi a kekahi leo e kala ana.

 

NUHOU O NA AINA E.

            Ma na huakai kaahele a Blaine ma na mokuaina o Virginia Komohana a me Ohio, ua nui kona makemakeia e na makaainana me ka hookipa al@@a ana aku iaia. Ma Ohio ua ukaliia oia me na nai@a h@lumanu, maluna kahi o na lio a malalo kahi; a o ka mea hilu loa nae, o kekahi o keia poe koa ukali, he mau wahine maluna o na lio me na hulu keokeo ma ko lakou mau papale.

            O ka nui o na dala i luluia no ka pomaikai a me ke kokua ana i ka poe i pilikia i ka mai korela ma Roma, ua hiki aku i ka 1,000,000 francs.

            Ma Margate, he lehulehu wale o na kanaka i pau i ka make mamuli o ka ai ana i ka opae.

            Ke hoolala nei o Calais no ka hoala ana i kia hoomanao nui no ka hoomanao ana i na kanaka kaulana eono a ka Moiwahine Philippa i hoopakele ai mai ka inaina mai o Edward.

            Aia ma Sana Pedero a me na wahi e pili kokoke ana i ke kulanakauhale o Trujillo ma Peru, he 2,000 mau koa aupuni kahi i hoomoana ai, me ka manao e lele kaua aku maluna o ke kulanakauhale o Trujillo.

            He nui ka poino a me ke poho o na lawelawe pili kalepa ana ma Turin a me na wahi a pau iloko o Italia, mamuli o ka anai ana a ka mai korela.

            Ua oi aku mamua o ka 700 o na kane, wahine a me na keiki i hooneleia i ka hana ma Peteroboro, no ke paniia ana o na hale hana pulupulu, no ka nele i ka wai ole.

            Ua olelo ae o Sir Edward Reed, kekahi o na kanaka kumukula Ao Holomoana, ua hala ka wa no ka hoohalike ana aku i ka ikaika o ka Enelani mau aumoku kaua me ko elua e ekolu paha mau aupuni e ae i hui, a ke nee awiwi nei hoi ka manawa no ka hoomanao ana ae, kona ka helu ekahi o na aumoku kaua ikaika maluna o na aupuni e ae a pau.

            Ma Port Costa, i ka po o ka la 4 iho nei o keia mahina, ua hookui aku la kekahi kaaahi i piha i ka ukana me hope o kekahi kaaahi aohe ukana e holo ana mamua, a ua nahahaia he ehiku mau kaa a me hookahi enegini. Aka, aohe he ola i make mamuli o keia ulia. O ka poino i manaoia, ua hiki aku i ka $5,000.

            Ma ka la 1 iho nei o keia mahina, ma Sana Be@@andino, ua hoomoeia ka pohaku kihi o ka hale kula aupuni. Ua lehulehu na poe makaikai i hiki ae malaila. O ka nui o na lilo i manaoia no ka hoolilo ana no ke kukulu i keia hike iho ai au i ke ale, ua hiki aku i ka $25,000.

            He ino nui weliweli ka i hoea ae ma na aekai o Ainahau i ka la 11 aku nei o Sepatamaba; he 19 mau moku kalepa waiwai i piholo, me 60 mau waapa lawaia @ me 32 mau moku hele pili aina i pakele mahunehune aku. Iwaena o keia poino he nui na ola i make.

            Ua hoikeia ae ma Nu Faunalana, ua hiki aku i ka 3,000 poe i make mamuli o ka pololi i ka ai.

            Ua hoolanaia mai nei ka moku mahu Etruria o ka Laina hooholo mokuahi Cunard, ma Glasgow. Ua hanaia keia moku me ke kila, a o kona holo, he 19 mile i ka hora.

            He heihei waapa ka i malamaia mai nei ma ka Lae o na Paina ma Bosetona, mawaena o Ross a me Teemer, a mahope o na hakoko ana a na aoao elua ua kaa aku la ka hanohano o ke kahua heihei ia Teemer. O ka loihi o ke kahua heihei he elima mile.

            Ma ka la 4 iho o Okatoba, ua lele kaua mai la na pake maluna o na Farani oiai lakou e holo ana iuka o ka muliwai Lochnan, maluna o ekolu mau waapa i lako me na mea kaua. Mamuli o keia lele kaua ana mai a na pake, o ka nui o ka poino i ili aku maluna o na koa Farani, he hookahi aliikoa i make, a he 30 i eha.

            Mamuli o ka imi@a ana me ke akahele, a ua ikeia o ke kumu i laulaha loa ai ka mai korela ma Napela a me Genoa, mamuli no ia o ka lepo a me ka maemae ole o ka wai.

            Ua hoopuka ae na makai o Berelina he rula e kauoha ana i na kauka a pau iloko o ke kulanakauhale e hai koke aku me ka hoohakalia ole, i na poe mai a pau e ikeia ana ua loaa i ka mai korela i ke Komisina o ka Papa Ola.

            I keia mau la ke hoomakaunau e mai nei ke aupuni o Geremania no ka hoopakele ana i ka lahui, ma ke kauoha ana i na kauka a pau maloko o kona mau palena, e hooikaika i ka imi ana i ke ala kupono, a lawelawe ana hoi e hiki ai ke hoopakele koke ae i ka mea i loohiaia e ka mai.

            Wasinetona, Okatoba 13. Ua akoakoa hou na hoa o ka Aha Kiekie o Amerika Huipuia maloko o ko lakou hale, ua paa pono na noho, a he nui no hoi ka poe makaikai. Iwaena o na hoa o ka hale i akoakoa ae, he poe hou kahi o lakou no ka hoomaamaa ana.

 

Pane ia F. W. K. Lonoahiilei.

            E ka NUPEPA KUOKOA e, Aloha oe:

            E ae mai oe ia’u e pane ae i ke keiki pi@ niu o Waianae, e ohi mai nei ka waha i ka puahiohio.

            Aia ma ka Helu 9 o Ka La o Hawaii, Buke 1, la 6 o Okatoba, i ike iho ai au i ke kalai olelo ana a F. W. K. Lonoahiilei e pili ana ia’u no kuu pane ana i Ka La o Hawaii hoopau koalaala i hoikeia na mea hou o Koolaupoko.

            E Lonoahiilei e-- nani ka hohonu a me ka naaupo o kou lunaikehala. I kou pane ana mai iaʻu i ka mea i pane ole aku ia oe. Ke olelo mai nei oe i ka hookiekie a me ka haaheo o kuu naau i ka hoino i ka Nupepa: e lohe ko poo kahi i kau ai o ka pepeiao, aole au i hoino i ka nupepa Ka La o Hawaii ma ka Helu ekahi a i ka eha, a ma ka Helu elima i ikeia aku ai kona wiwi a pela aku; aole nae paha ou maka i ike ole ai oe i ke ano o ka nupepa? A aole no nae paha oe i lawe ia nupepa i ike ole ai oe i ka nani o Aipo? Ke olelo mai nei oe he Lahainaluna au, a heaha ke ano o ka Lahainaluna ia oe? Ke i hou nei oe he manao nahesa ko’u, a ke ninau nei au ia oe. Heaha ka’u mea i hoowalewale aku ai ia oe, elike me ka nahesa i hoowalewale ai ia Eva e ai i ka hua o ka laau a ke Akua i papa ai?

            Ke papa mai nei oe ia’u aole e ekemu aku ia oe, he ae no ko’u ma oe e lawe mai ana i na dala $3.00 o ka uku pepa o ka makahiki a haawi iho ia J. N. Paikuli, ka Luna haawi pepa, alaila, aole au e pane ia oe, no ka mea, ma kou aoao ka pe, a he kau-li hoolai aku hoi ka mi nei. Ke olelo hou mai nei oe, ina ka wau e hoopaakiki loa aku, wahi au, alaila, kukai ka ka I@a o Puapuakea, aole no hookahi o kaua halau i ao ia ai i ka ike, ua lohe nae au, ua ao ia oe i ke Kula Adimeka a G. M. Koha a lu ia ai ka niu o Pokai, oia no kou mea i maa ai i ka lele oi, a pane mai nei.

            Aole oe e nalo ia’u ma keia inoa o Lonoahiilei, a o ka pololei, o F. W. Kaawaloa; ua kuhi nae au o Lono Kapena Kuke i puhiia ai i ke ahi ma Kaawaloa, S. Kona, Hawaii.

            Ua oki au maanei, me ka makaukau mau i na wa a pau no ka pane ia mai.

            S. E. K. PAPAAI.

            Waikane, Koolaupoko.

 

Poino i ka wai.

            E ka nupepa KUOKOA.

            E hoike aku oe i na kini e noho ana mai ka lae o Kumukahi a ka welo’na i Lehua i keia mea hou o Kaunakakai i ka moku o Hina penei: Ma ka la 16 iho nei o keia mahina oia ka la i huai mai ai na lani i na puka wai o Kulanihakoi ma kahi i hoikeia ae la maluna, a ma ke ahiahi ana iho o ua la nei ua ike ia ‘ku la na puka wai lani e hookuu pau mai ana i na omaka wai he nui.

Ma ka hora 11 o ka po, ua kahe mai la ka wai me ka ikaika a pahola ae la maluna o kahi pa e ulu nei na wahi o-pu ko a me na wahi pu’e uala, a ua lilo i mea ole. Ua komo ia no hoi kekahi mau hale e ka wai, eia na hale i poino: Ko Kauku, Pahupu, a me ko Au; ma ka hale o ka inoa hope, he wahi elemakule ka i hoolanaia e ka wai; ma ko Pahupu hale hoi, he wahine o Piipii kona inoa ka i hoolanaia me na keiki, i ko lakou puoho ana ae mai ka hiamoe, ua pulu loa a e lana ana ka wai ia loko o ka hale. Ua like keia poino me ka poino mua o kela makahiki i hala, ua palekana nae ka hale o ka mea e kakau nei, no ke mea, iluna no ka ua, wehe e ke pulu. Ma keia mua aku paha e lilo ana o Kaunakakai, ke awa kumoku, a me na hale i mea ole i ka wai, oia kahi nuhou o Kaunakakai nei, a komo hou aku no paha iloko o ka ino ke loaa e nei i ke kuaua mua, oki loa aku i ka hope.    J. KOA.

 

OLELO HOOLAHA: O na pake nona na inoa Akunu, Akai, Aki, Akini, i komo iloko o ka inoa hui “@ipi Wuo,” ma Keauhou, Kona Akau, Hawaii, ke kahea ia aku nei oukou e hoi mai no ka malama ana i ka oukou hana. Ina aole oukou e hoolohe i keia la@ a hala hookahi mahina mai keia la aku e lawe no au i na pomaikai a pau o ka hana a oukou i haalele ino iho nei. AKANA.

            Keauhou, N. Kona, H. Oct. 17, ‘84 1195-4

 

OLELO HOOLAHA.

            E ike auanei na mea a pau loa e ike ana i keia olelo hoolaha, ua kapu loa ka hele ana o ka poe a pau loa, kane, wahine, kamalii, maluna o na kuauna o ka Mahi Raiki e waiho la ma Kapaakea, Waikiki-waena, Kona, Oahu, a me na lihi a pau e pili ana ia Opukaala loko, a ua kapu pu ka haha ana i ka Iaulaula a me ka opae ma na auwai apau o ua Mahi Raiki la; a pela pu hoi me na holoholona, pipi, lio, ilio e hele ana maluna iho, a mai lawe wale i na moa, a me na kaka. O ka mea e hoolohe ole ana i keia e hoopii ia no ma ke kana wai. SUN HOP WAI & CO.

            Kapaakea, Waikiki-waena. 1195-4t*

 

HOOLAHA HOOKAPU AINA: Owau o ka mea nona ka inoa malalo iho nei, ke papa a ke hoo@ap@ loa aku nei au i na ano holoholona a paa, oia hoi ka pipi, lio hoki, piula, hipa, kao, puaa, pelehu, kaka, moa, aole e hele wale ma k@@ kuleana aina, Ili o Pahunui e waiho la ma Haiku, Huleia, Kauai. O na holoholona a mau holoholona paha e hele wale ana, e hopu ia no a e uku ka ona nona ua holoholona la he $1.0 ka uku no ke poo, a ina e hoopoino i na mea kanu he $5.00 ka uku no ke poo. Nolaila, ke hookohu pono aku nei au ia KAPAKA i hope a i Luna nana e hopu a nana pono i na holoholona e hele wale ana maluna o ka aina i oleloia maluna ae. O ka mea a mau e hoolohe ole ana i keia, e hana no kuu hope a luna e like me ke kanawai a no ka oiaio o keia ke kau nei au i ko’u inoa.           MR. E. KEANANA.

            Huleia, Haiku, Kauai.  1195.4t

 

HOOLAHA KUAI MORAKI:

            Ma o ke kauoha a W. C. Peacock loio o John Burrow ka Mea Moraki Mai i hanaia e Maggie P. Malterre a me Leon E. Malterre kana kane mare o Honolulu, ua manao makou e kuai aku ma ke kudala akea ma ka POAONO la 25 o OKATOBA 1884, ma ka hora 12 awakea o ia la, ma ko makou Keena Kudala ma Honolulu, kela apana aina a pau e waiho la ma ke alanui Puowaina, Honolulu, a i hoakakaia hoi ma ka Buke 602 L C A 2285 B. O ka uku a me na mea i koe, e ninau ia F. M. Hatch loio.

            LYONS & LEVEY,

            Na Luna Kudala 1193-3t

 

NA HOOLAHA HOU.

OLELO KAHEA.

            E lawe ia mai no na palapala nonoi ma ke keena o ke Kakauolelo o ka Aha Kiekie a hiki i ka hora 12 awakea o ka Poaono la 1 o Novemaba 1884, no ka unuhi ana mai ka olelo Enelani a i ka olelo Hawaii i ka Buke IV, o na Olelo Hooholo o ka Aha Kiekie. E waiho ia mai na nonoi ma ka puu dala no ka hana holookoa, a @ ka unuhi ana e kakau moakaka ia ma ka aoao hookahi wale no o ka pepa (foolscap) i hoomakaukau ia no ka pai ana.

            Aole e hoopaa ka Aha Kiekie e ae aku i kekahi nonoi hookahi a i @le i ka nonnoi haahaa loa.

(MA KE KAUOHA A KA AHA.)

            WILLIAM FOSTER,

            Kakauolelo.

            Honolulu, Okatoba 8, 1884. 1193.3t.

 

            AHA HOOKOLOKOLO KIEKIE O KO Hawaii Pae Aina, ma ka hooponopono Waiwai. Ma ka hana o ka waiwai o MIKALA a me KAMALA he mau keiki oo ole Waiwai o Kekuanuu w@. Olelo kauoha mamuli o ke noi a ke Kahu Malama Waiwai no ke kuai ana i kekahi Waiwai Paa.

            Ma ka heluhelu a me ka waihoia ana mai o ka palapala noi a William R. Castle Kahu Malama Waiwai o Mikala ame Kamala, he mau keiki oo ole e noi ana e kauohaia oia e kuai i kekahi waiwai paa a ua mau keiki oo ole la i oleloia, e waiho la ma Makapala, Kohala, mokupuni o Hawaii a e hoakaka ana i kekahi mau kumu ku i ke Kanawai, e ae ia i oia e kuai i ua waiwai paa la.

            Ua kauohaia e hele mai ka poe a pau i pili i ua mau keiki oo ole la, a me na mea a pau i kuleana i ua waiwai la imua o ke a Aha, ma ka POAKOLU ka la 5 o NOVEMABA 1884, ma ka hora 10 o ke kakahiaka, ma ke Keena Hookolokolo, ma Honolulu, ma ia wa a ma ia wahi e hoike mai ai, ina he kumu kekahi e hoopuka ole ia ai ka olelo kauoha e kuai ia ua waiwai la. A ua kan@ha hou ia e hoolaha ia ke kope o keia olelo kauoha no ekolu pule mamua ae o ka la e hoolohe ia’i i oleloia, iloko o ke KUOKOA he nupepa i paiia ma Honolulu i oleloia.

            Hanaia ma Honolulu, ko Hawaii Pae Aina Okatoba 16, 1884. L. MC.CULLY,

            Lunakanawai o ka Aha Kiekie.

            Ikea e HENRY SMITH, hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie. 1194-3t.

 

AHA HOOKOLOKOLO KIEKIE O ko Hawaii Pae Aina. Ma ka hooponopono waiwai, ma ka hana o ka waiwai o J. W. KAHUILA (k.) o Koolaupoko, Oahu, i make kauoha ole. Ma ke Keena imua o ka Lunakanawai nui A. F. JUDD.

            Ma ka heluhelu a me ka waihoia ana mai o ka Palapala Noi a Mrs. Luisa Ahuki Kahuila, o Kaneohe, Koolaupoko, Oahu, e hoike ana ua make kauoha ole kana kane mare o J. W. Kahuila no Kaneohe i oleloia ma ia wahi no ia ka la 10 o Okatoba 1884, a e noi ana e hoopuka ia ka Palapala Hookohu Luna Hooponopono Waiwai iaia a me Asa Kaulia.

            Ua kauohaia o ka POALUA ka la 11 o NOVEMABA 1884 ma ka hora 10 kakahiaka, oia ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la imua o ua Lunakanawai la ma kona keena, ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, a ma ia manawa a ma ia wah@no, e hele mai ai na mea a pau i pili e hoike mai i ke kumu, ina he kumu oiaio ko lakou e ae ole ia ai ua noi la A o keia olelo kauoha e hoolaha ia ma ka olelo Hawaii i ekolu pule maloko o ke KUAKOA he nupepa ma Honolulu.

            Kakauia ma Honolulu ko Hawaii PaeAina, Okatoba 14, 1884.

            Lunakanawai Nui o ka Aha Kiekie.

            Ikea: HENRY SMITH,

            Hope Kakauolelo        1194-3t

 

HOOLAHA LUNAHOOPONOPONO Waiwai: Ua hookohu pono ia ka mea nona ko inoa malalo iho i Lunahooponopono no ka Waiwai o Capt. Thomas Spencer a me ka Palapala hooilina pa i hoohuiia, o Hilo, mokupuni o Hawaii i make. Nolaila ke hoolahaia nei, o ka poe a pau he mau k@ina ko lakou i ka waiwai i oleloia, e hele mai lakou i ka mea nona ka inoa malalo iho iloko o na mahina 3 mai ka la i kakauia ai keia hoolaha, a e hele mai no hoi lakou me hooia kupono ana, a i ole pela e hoole mau loa ia aku no lakou. A o ka poe a pau he aie ko lakou i ka waiwai o ka mea i make e hookaa koke ae lakou i ka mea nona ka inoa malalo iho.

            W. S. KITTREDGE.

Lunahooponopono o ka Waiwai a me ka Palapala Hooilina o Thomas Spencer.

            Hilo, Hawaii, Oct. 31, 884.     1193-3t.

 

HOOLAHA A KA LUNAHOOPONOPONO WAIWAI: Oiai ua hookohuia ka mea nona ka inoa malalo e ka Aha Kiekie i Lunahooponopono Waiwai a me ka Palapala Kauoha o S. WAINUI, o Punaluu, Koolauloa, i make, ke hoolaha aku nei i na poe a pau i aie i ua waiwai nei e hookaa koke mai, a o na poe a pau nona he mau koina i ka waiwai i oleloia e hoike koke mai iloko o na mahina eono, a i ole pela, e hoonele mau loa ia.

            D. KALILI.

            Lunahooponopono Waiwai me ka Palapala Kauoha a W. Wainui.

            Honolulu, Oahu, Sept. 29, 1884. 1192-4t

 

O KA poe no lakou na inoa malalo iho ma ka inoa hui o C. Brewer & Co., na luna hooko o kekahi moraki i haawiia e AH FAT, a i ikeia ma ka inoa o APA ia M. Rose, ma ka la 19 o Augate A.D. 1879, i kakau kopeia ma ka buke 61 aoao 124-126, a i kulike ai hoi me kakahi mana kuai i hoikeia ma ia moraki i oleloia, nolaila, ua manao lakou e hooko aku ia mana kuai no na kumu ua uhaiia na kumu aelike, a mamuli o ka hala ana o ka manawa i hoakakaia ma ke kanawai, nolaila, e kuai ia aku ana ia moraki i oleloia a me na pono a pau e pili ana ma ke kudala akea ma honolulu, ma ka POAONO, OKATOBA, 25,

ma ka hora 12 o awakea, ma ke Keena Kudala o E. P. Adams, a ma ia moraki no hoi he 100 eka aina hoolimalima ma Luluku, Kaneohe, Oahu, i hooliloia e C. C. Harris ia Apa i oleloia no 10 mak. ma ka la 1 o Iune, ’79, a i kopeia ma ka buke 61 aoao 122; na mea ulu, na hale, a me na mea paahana a pau. A o n pono a pau o ka moraki i oleloia, ua hooliloia ma ke kuai e Ah Fat ia Ah Sing, a nana e uku na mea a pau e pili ana no ia moraki.

            C. BREWER & CO,

            Ma o P. C. Jones Jr. Peresidena.

            F. M. HATCH, Loio.

            Honolulu, Sept. 3, 1884.         1192-4@

 

HOOLAHA A KA LUNAHOOPONOPONO WAIWAI: Ke hoolahaia aku nei i na poe a pau nona na koina iloko o ka waiwai o ka Rev. W. P. ALEXANDER, o Wailuku, Maui, i make, e hoomaopopo mai imua o’u iloko o na mahina eono mai ka la aku e kakauia ai keia hoolaha, a i ole pela, e hoonele mau ia lakou.

            J. M. ALEXANDER.

            Lunahooponopono Waiwai a me ka Palapala Kauoha a Rev. N. P. Alexander.

            Haiku, Maui, Oct 4, 1884.      1192-4@

 

HOOLAHA A KA LUNAHOOPONOPONO WAIWAI. Ua hookohuia ka mea nona ka inoa malalo i Lunahooponopono no ka waiwai o Alauka (k) i kapaia ma kekahi inoa o Olinohau, no Hilo, Hawaii, i make, e ka Mea Hanohano L. MCCULLY, Lunakanawai o ka Aha Kiekie, a ma keia ke hoikeia ‘ku nei ka lohe i ka poe a pau he kuleana ko lakou i ka waiwai i oleloia, e hoike mai lakou me na hooiaio kupono iloko o na mahina eono mai keia la aku, a i ole pela, e hoole mau ia lakou. A o ka poe a pa he mau aie ko lakou i ka waiwai o ka mea i make e hookaa koke mai lakou i ka mea nona ka inoa malalo ma ka Makeke Kuai I-a ma Honolulu.

            W. P. NAMAHOE.

            Lunahooponopono no ka waiwai o Alauka.

            Honolulu, Sept. 29, 1884.      1192-5t

 

HOOLAHA LUNAHOOPONOPONO WAIWAI: Ua hookohuia mai ka mea nona ka inoa malalo iho nei e ka Mea Hanohano J. Hardy, i Lunahooponopono no ka waiwai o A. W. KAAPUNI (k) i make kanoha ole.

            Ke kauohaia aku nei ka poe a pau i aie i ka waiwai o ka mea i make, e hookaa koke mai ia’u, a me ka poe a ka mea make i aie aku ai, e hoike koke mai ia’u i na bila aie iloko o na mahina eono. A o ka poe i kuleana i ka waiwai o ka mea i make, e hele mai lakou me na hooiaio kupono iloko o na mahina eono i oleloia maluna, o hoole mau ia aku lakou.

            G. KAUAI.

            Lunahooponopono Waiwai o A. W. Kaapuni.

            Waimea, Kauai, Sept. 27, 1884. 1192-4t*

 

HOOLAHA HOOKO MORAKI @@@@@ kuai. Mamuli @ kekahi @@@@@@@@@@ ikeia maloko o kekahi Palapala M@@@@@@@@ @aia mawaena o H. J. HART. @@@@@@ HART, o Honolulu, mokupuni o Oahu @@ lepa ana hoi ma ka inoa o H@@@@ @@@@@ aoao mua, a me JOHN @@@@@@@@@@ ma ka la 5 o Okatoba, 1883, i kakau @@@@ ma ke Keena o ka Luna kakau K@@@@@@@@. Buke 84, aoao 168, 169, a me @@@@@@@@ li o ka uhaiia ana o na kumu aelike @@@@@@ raki, nolaila, ke hoolaha ia aku @@@@@@ nona ka aoao elua o na @@@ki @@@@@@ ana oia ia mana kuai, a ma ia @@@@@@@@ dala akea ana oia i ka aina i @@@@@@ raki, elike me na hoakaka malalo @@@@@@@. POAONO, la 8 o NOVEMABA, 188@, ke Keena Kudala o Lyons & Le@@@@@ Honolulu, mokupuni o Oahu, ma @@@@@@ awakea o ia la.

            No na mea i koe, e ninau ia J. M. @@@@ RA@. Loio ma ke Kanawai.

            JOHN. BRODIT

            Mea Moraki.

            Honolulu, Oct. 8, 1884.

            E kadala ia aku ana ka hoolimalima @@@@ apana aina, maluna hoi o ia e ku nei @@@@@ ina a me ka Hale Pa@apa@a i k@p@@@@@ House.” Helu 7 a me 9, Alanui Nuuanu, Honolulu, i haawiia e Chas. Brenig ia A. H. @@ Ngawk, ma o kekahi Palapala hoolimalima hanaia ma ka la 10 o Iulai, 1878, i ka @  @peia ma ka Buke 55 aoao 290 @@@@@@@@ i ka aoao mau i hoikeia maluna @@@@@@ Ngawk mai ma o kekahi palapala i ha@ ka la 30 o Dekemaba, 1882, i ka @@@@@@ ma ka Buke 77 aoao 168. He eha @@@@@@ koe o ka hoolimalima mai ka la ek@@@@@ Augate, 1884. He elua rumi nui @@@@@@ malalo, he elima rumi ma ka hale @@@@@@ ka rumi auau o ka hale nui e ku @@@@@@ hale okoa kekahi me ke pilipiula, hake @@@@ a me kekahi mau hale e ae e ku @@@@ aina la.   @@@@

 

PAPA HOOPII AUHA@

            E noho ana ka Papa Hoopii A@ha@@@ mokupuni o Hawaii ma KONA, KOHALA a me HAMAKUA, elike me keia @@@@@@ nei:

            Kona Hema, Hale Hookolokolo ma N@poo, Oct. 10, 1884. E hoomaka @@@@@@ hora 9 o ke kakahiaka.

            Kona Akau, Hale Hookolokolo @@@@@@ ia, Oct. 17, 1884, 9 A. M.

            Kohala Hema, Hale Hookolokolo @@@@@@ mea, Oct. 21, ’84, 9 A. M.

            Hamakua, Hale Hookolokolo ma H@@@@@ Oct. 22, ’84, 9 A. M.

            Kohala Akau, hale Hookolokolo @ pa@@. Oct. 28, ’84, 9 A. M.

            CHAS. T. HART

            Peresidena o ka Papa Hoopii A@@@

            @@@@

 

OLELO HOOLAHA: E ike @@@@ kanaka a pau, o maua o @@@@(k.) a me MAKAOOLEA (w.) no @@@@ mokupuni o Molokai.

            Ke hoolaha aku nei maua imua @@@@ O ka maua Palapala Hoolilo ma ke @@@ kahi mahele o ko maua apana aina @ wa@@@ ma Pohakunui, Waiehu, Maui, i @@@@@@ J. W. Mailelaulii, ma ka la 24 o Mei, 1884, @ i hooiaioia @@a o Thos. N. Birch, ma @@@ A i mea @ pau ai ka pohihihi o @a mea @@@ ke hoike nei maua me ke oiaio, @ ka @@ keiki, oia o J. W. Mailelaulii opio, @@@ Mailelaulii makua; o ka maua keiki no @@@@ ua hoa kuai, a nona kela apana aina a @@@ waiwai e ae i oleloia ma ia Palapala K@@@ keia huahelu @, i kauia mahope o ka @@@ W. Mailelaulii ma ia Palapala, ua @@@@ ma ke ano apuka e ka mea kolo@@ ma@@@ ka hooiaioia ana e Thos. N. Birch, i @@@@ e lilo ai kela mau waiwai no Mailelaulii kua.

            O maua no me @@@@

            KAAUWAI@

            MAKAOOLEA@

            Imua o AMBUR. HUTCHESON.

            A@@P D@PH.

            1194-4@

 

HOOLAHA NA KA POE K@ @ @@@ HAU MA KA APANA O MAKA@@@@@@. E ike ananei na kanaka a pau i ku i ka @@@ ma ka Apana o Makawao, Maai; e @@@@ ka Luna Auhau o ia apana n@ ka Hale @@, @ kolokolo o Makawao, i na la 7, 8. @@@@, 15, 17, 18, 19, 22, 24, o NOVEMABA @@ na la 11. 12, 13, 15, o DEKEMABA.

            Ma Keokea, ma kahi o HON. J. @@@@KELE, i na la 13, a me 14.

            Ma Huelo, ma kahi o AKANA LIILII na la 20, a me 21, o Nov.

            Ma Paia, ma kahi o IOKEPA, @@@@@@ Nov.

            Ma Haiku, ma ke Keena o G. BR@@@@@ ka la 26 o Nov. 1884.

            ABR. FORNANDER

            Luna Auhau o Makawao. Oct @, 188@

            @@@@

 

OLELO HOOLAHA: E ike a@a@@@ mea a pau ma keia, owau o ka @@@@ na ka inoa malalo iho, ke hookapu aku nei @ i na holoholona Lio, Bipi, Kao, Hoki, @ Miula, aole e hele wale maluna o kuu aina e @@@@ ma Kipapa, Waihee, maui; a ke hookoho@@ nei au ia J. G. Puaaloa, i Luna, nana @ hopu@ na holoholona e hele wale ana maluna o ua aina la, a oia no ka mana ma na mea a pau ma ke kanawai. J. K. KAMAU@@A.

            Auwaiolimu, Honolulu, Oct. 14, 1884.

            119@-@@