Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIII, Number 44, 1 November 1884 — Page 2

Page PDF (2.19 MB)

This text was transcribed by:  Kelly Murray
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Ka Nupepa Kuokoa

No ka Makahiki, $2.00, No Eono Mahina $1.00.  KUIKE KA RULA.

Poaono, Novemaba 1, 1884.

Na Hana Hoomakaukau.

            Ke hoomakaukau nei na anaina elua o Kaukeano a me ka halepule Betela ma Polelewa no kekahi mau halawai pule hoomau iloko o na la hope o ka malama o Novemaba.  Ua lohe mua no paha ko makou poe heluhelu ma na kolamu o keia pepa, ua konoia aku o Mrs. Hampson, kekahi wahine makaukau ma ka hana haiolelo, e hele mai i Honolulu a e hapai i ka hana euanelio.  Ua ae mai oia, a ua manaoia e hiki mai ana oia iloko o na la hope o keia mahina A o na hana hoomakaukau i oleloia, he mau hana e pili ana i na halawai hoomau malalo o na alakai ana o ua lede nei i oleloia.  Aia ma ka hale o ka Ahahui o ka Poe Opio o na haole kahi e hui mau nei i na ahiahi o na Poaha a pau no na hana hoomakaukau mua, ma ke alanui Hotele.

            Ua maopopo mua no i ko makou poe heluhelu na mea ino e laha nei a e ulu nei ma Honolulu.  O ka mea hookahi e maikai ai o Honolulu, oia ka Pono.  O ka Pono iloko o kanaka, oia ka paakai o ka honua-oia ka pomaikai i oi, oia ke ola o ka aina.  Ua make o Sodoma a me Gomora o ke au kahiko no ko laua nele i ka poe pono.  Ua hiolo no hoi na aupuni ikaika mamuli o ko lakou puni leaha me ka puni waiwai.

            O ko Honolulu waiwai io a me kona pomaikai, nui, oia ka mahuahua o kona pomaikai nui, oia ka mahuahua o kona poe pono.  O ka waiho i ka hana hewa a ao i ka hana pono, oia ka naauao e ola ai.

            Ke noi aku nei keia pepa i kona poe heluhelu e komo pu iloko o keia mau hana hoomakaukau no na halawai hoomau, aole ma ka hoakoakoa pu ana me na anaina i oleloia, aka ma ka lawe ana i keia mau la hope o ka makahiki i wae noonoo ai kela a me keia nona iho.

            A iloko no hoi o na halawai la Sabati a la noa, he mea kupono ke alakaiia na manao ma keia kumuhana ano nui, oia hoi ka hoomakaukau ana no ka hana a ka Haku.

            Maikai ke lawe na ahahui opiopio, a me ma anaina halawai Poakolu i keia kumuhana no keia mau pule iho.  A na ka Lani e hoopomaikai ia Honolulu.

Ka Halawai o ka Poe Mahi.

            Iloko o kela pule a me na la mua o keia pule ua halawi iho nei ka Hui a ka Poe Mahi.  Maloko o ka lakou mau kuka a noonoo ana ua puka maikekahi ninau nui e pili ana i ka pono o kela a me keia mea.  He nui no na mea i kamailio ia ma ka lakou halawai maka hiki e pili ana i na hana e hoopomaikai ai ia kakou; aka, aole makou e kamailio ana no na mea a pau i hana ia, no kekahi nana nui oia hoi ka hoopae lima hana ka makou e kamailio aku ai i keia manawa.  Ua akoakoa mai na lala o keia hui mai kela a me keia palena mai o ka aina, a iloko o ka lakou kuka ana ua lokahi ko lakou manao e pili ana no ka nele o ka aina i na lima paahana, a mamuli oia kumu ua oi aku ka uku o na paahana mamua o ke kupono a me ka hiki ia lakou ke uku; oiai ua emi mai na loaa a me na pomaikai o na haku, ka mea nana ka hana.  Mamuli o keia kumu ua noonoo nui lakou i ke alanui e hiki ai ia lakou ke alo ae i ka pilikia o lakou, o kakou, a o na mea no a pau; no ka mea, o ka pono a me ka holomua o ka lakou mau hana mahi a hoolaupai i ka aina, he mea maopopo he pomaikai like ia no na mea a pau e noho ana ma keia aina.

            Iloko o ka lakou kuka ana ma ka lakou halawai, ua hooholo lakou e ui aku i ke aupuni; a ua koho ia i komite e haku aku i manao ninau e pili ana no ia mea.  Ua launa aku keia komite a ua waiho aku i ko lakou manao imua o ke Kuhina o ko na aina e, a o ke ano nui oia manao e koi aku anan e hoohamama ia ka ipuka no ka hookomo ana mai i na paahana mai Kina mai:  oiai ma ko lakau noonoo ana oia kahi nui o na kanaka kupono e loaa ai na paahana, a o kahi no hoi ia e loaa koke mai ai, a e hemo ai na pilikia o ka poe mahi nana e imi nei ka pono a me ke ola o ka aina.  Ua waiho ia ka pane a ke Kuhina a kekahi mau la mahope mai; a mahope o kona kuka ana me kona mau hoa, ua hoike mai oia ma kekahi leta aole e hiki ke ae ia ka manao noi a ka poe mahi e pili ana no na paahana pake.  Ma ke ano nui o ka pane a ke Kuhina i ke noi a ka poe mahi ua wehewehe mai oia i ke kumu o ko ke aupuni hoole ana, a penei ke ano nui:  Mamuli o ko ke aupuni kauoha ana aku nei e hookomo mai i na Iapana malalo o na aelike me ia lahui, ua manao ia he mea ia a ke aupuni Iapana e hoohalahala mai ai, a e aua aku ai i kona lahui:  o kekahi kumu a ke Kuhina i hoolauwili mai ai, he hoohalahala ka na luna aupuni nui o na aina e i ka hookomo nui ia mai o na Pake ma keia aina; a o ke kolu, o ka nele o ke aupuni i ke dala e hiki ai ke hooko aku i na makemake o ka poe mahi, a ua nonoi aku ke aupuni i ko ka poe mahi kokua ma ia ano.  He mea ano e loa i ko makou hoomaopopo iho, keia mau hana a keia Aha Kuhina.  Ma ka nana iho i ke ano o keia olelo a ke Kuhina, ua nele loa ke aupuni i ke dala e hiki ai ke hooko aku i ka mea e kokua ai i ka imi loaa hookahi nana e hoolawa nei na loaa o ke aupuni, i hiki ai ke hookele ia.  Ma ko makou manao ina e pokole ana na wahi o ka aina i ka la apopo ka haule like anan no ia o ke Aupuni a lilo i mea ole, a o na pomaikai a pau i hiki ai i ka waihona aupuni ke hoolawa aku i na haawina ahuai a na Lunamakaainana e lu noonoo ole nei i kela a me keia kau, e emi mai ana, a aole wale keia poino e ili wale maluna o ka poe mahi, aka, e like me ka haule o na loaa, pela no  e nele ai na haawina o na 'lii a hiki i ko ka luna aupuni haahaa loa e oho oihana nei i keia wa.  O ke noi i waiho ia 'ku imua o ke Kuhina Kipikona, he noi kupono no ia, a he mea no i hoohana mua ia e keia Aha Kuhina me kekahi mau Hui Laina Mokuahi.  Ua like no a like ke ano o ka ninau iwaena o ke aupuni a me na luna aupuni nui o na aina e e noho nei me kakou i ka wa i kaili kumu ole ia mai ai ka ae e hookomo mai ka Hui Laina Mokumahu Pacifika i ka Pake a haawi koke ia ae i ka punahele a lakou nei, oia hoi ka Laina Mokumahu a ka Ona Miliona.  Ina ua hopo ole ia na pohihihi ninau aupuni ia wa, heaha la hoi keia hopo wale i keia wa.  A pehea hoi ke kapili ana ae no ko Iapana makemake ole e komo mai he mau paaha na e hoolawa ai i na pilikia o ka poe pilikia e noho nei?  Aole loa makou i ike i kahi a Iapana e kue mai, oiai, he nui loa ke kahua a he hamama ka ipuka no Iapana i na wa a pau.

            Ua like ole ke ano o ko Iapana komo ana mai me ko ka Pake.  E uku ana ke aupuni a me na haku hana no na Iapana ke hiki mai, a o ia uku aole no ia i kanalua ia, aka, no ka ike o ka poe mahi he emoole loa ka pake ke uwehe ia ae ka ipuka e komo mai ai me la lilo ole o ke kanaka mahi a me ke aupuni, ua manao lakou he mea kupono i ke aupuni e ae mai, aole hoi e alailai kumu ole mai i ka lakou nonoi.  Nolaila i ko makou, hoomaopopo ana i ke noi a ka Hui Mahi a me na hoole a na Kuhina, he mea kamahao ia makou keia mau hana a ka Aha Kuhina, aole keia mau hana i hookeleia mamuli o na noonoo kupono ana i ka pono, i ka holomua a me ka pomaikai o ka lahuikanaka e noho nei ma keia Pae Aina, aka, ua hoolilo a ua maunaia ka pono o kekahi poe koikoi o ka aina, nona na pono i awili pu ia me ko kakou, mamuli o ka manao pilikino o ke alakai o ka Aha Kuhina o ka Moi.  Maanei ke puana ae nei makou aole keia o ke alakai e ola ai na iwi o Hawaii.

[KAKAUIA NO KE KUOKOA.]

            OIAI, o na hookele ana i na hana e pili ana i ka hoaie aupuni, he mea ia a makou i kanalua ole ai e hoopoino mai ana i ka lehulehu ma keia hope aku, nolaila, ua manao makou he mea kupono e lohe a e ike maopopo mai oukou e na hoa heluhelu o keia nupepa, i ke ano o na hana i hanaia e pili an i kekahi hana nui i hookele ia e keia Aha Kuhina mai ka wa i hoolalaia ae ke kanawai hoaie dala a hiki i kona hooko kapulu ia an.  Iloko o na pule elua i hala ua hoomaikeike aku makou i ke ano o na hookumu ia an o ka aie a me ke ano kapulu o na hana a na mea elua i kauohaia e hookele aku i ka aie ana, a oia maoli no ka oiaio.  he mau mahina ka hoolauwiliia ana o ke aupuni Hawaii e ka ona miliona Sreckels ma o na hana ano maalea ana a me ke Kuhina Kipikona.  He Poe e ae no kekahi e hiki ai ka hoaie ana, aka, aole oia ka makemake, aole o ka pomaikai o ka lehulehu ka i manao nui ia ma keia hana e keia mau Kuhina, a e ka ona miliona, o ko lakou pono ka i manao nui ia aole o ko ka lehulehu, a he la e hiki mai ana e ike ai kakou i ka oiaio o keia mau olelo.  Ua ale ia 'ku ke dala malalo o na hookele ana a ke Kuhina a me ka ona miliona, aole nae e like me ka ka Aha Kuhina i hooholo ai i gula kekahi hapakolu.  O ke poho o ke aupuni ma o ka io o ke dalal a me ka lilo i ka poe nana i hookele ka aie ma ka aoao hoaie mai ua oleloia aia mawaena o ka umikumamalina a hiki i ka iwakalua keneta no ke dala hookahi.  O keia mau keneta oia na keneta poho mua a ka lehulehu e auamo ai i kekahi manawa ma keia hope aku ke hiki mai ka wa e hookaa ia ai ka aie.  Mamuli o keia dala keokeo i komo mai ua loli ae ke ano o na dala keokeo komo mua iloko o ka aina nei, a o ka hopena o ia mea, oia ka io mua o na poino i ili mai maluna, o ka lehulehu, ma o ka Waihona Aupuni.  Ina oukou e hoomaopopo ua hooholo ka Ahaolelo i hala aku nei i puu dala he haneri me kanahiki kumamalima tausani, pela ko makou hoomanao, i puu dala e hoopiha ai i na keneta emi o na dalal Farani, Mekiko, Enelani, a pela aku, i kaheaia iho nei e ke aupuni e hoihoi maloko o ke Keena, oiai, ua emi ke kumu waiwai o ia mau dala i ke kanawalu keneta wale no, a o ka iwakalua keneta emi o keia mau dala na ke aupuni i hoopiha, a o ia mau dala hoopiha na oukou no ia na ka poe hookaa auhau e auamo.  Eia hou aku he la e hiki mai ana e hookaa ia ana keia Aie, a Kipikona a me kona aka i hoaie ai, ma ke gula, a ma ka nana iho i na loa o ke Aupuni i keia wa a ma ke ano o na helehelena o keia mua aku, hookahi wale no alanui e kaa ai keia aie oia ka auhau hou ana iho i ka lehulehu, oia oukou, kakou, a me na mea a pau, a me he la, ma e mau aku ka keia Aha Kuhina hookele ana, e pau pu ana na wahine me na keiki i ka auhau ia ma keia mua aku.  Aole keia he mea haku wale, aka, he mea no keia a kakou e nonoo ai a e hoomapopo ai, he pono paha a he pono ole paha keia mau hana a na Kuhina o ka Moi e hana mai nei.  He kuleana ko kakou e nana a e kamailio no na hana o ke aupuni e pili ana ia kakou, a e ili mai ana na hopena hoopoino a hoopilikia maluna o kakou.  Me he la aole i mamao loa aku na la e hiki mai maluna o keia lahui na auhau hou aku i mea e hiki ai i keia aupuni ke hookaa i kona mau aie, a ina o ia mau aie ua hanaia me ke ano apuka a hana maalea paha, he wa kupono keia no kakou e noonoo mua ai a e hoomaopopo ai i ke ano o na kanaka ia lakou ka hooponopono ana i ko kakou mau pono.  Ua ike no kakou i ka moolelo o ke Kuhina Kipikona, aka aole kakou i lawe ae i kona moolelo i mea hoomalamalama ia kakou iho a pale aku i kana mau hana pahele a maalea.  Ua puni kekahi poe i na olelo waha, i na olelo waiwai ole, i uhiia me na nahenahe o ka helehelena hookamani.

He kuai rama me ka laikini ole.

            E ka Nupepa KUOKOA e, Aloha oe:-

            He haihai kanawai ka'u e hai aku nei ia oe e ke Kilohana pookela o ka Lahui Hawaii.

            Eia ma ka hale-kuai Hui o Alima (pake) a me Makia he kanaka maoli oia, ma Kalepolepo Maui, keia mau hua e kau ae la maluna, "Kuai rama me ka Laikini ole."

            O ka'u e poloai aku nei i ke akea, e ike mai oukou i ka maluhia ole o ka apana kuaaina nei me ka pau wale o ke dala i na luna makai, a me na makai o ke aupuni, aohe malama pono ia o ka oihana: o ka la hope o ka malama ka lakou nei e nana o ka haanee mai a polohuku kela, a ha-ke keia, o ka alaume ka laua la i na dalal $2.50 ao ka omole gini (gin) a me ka palani (brandy.)

            Ua like no keia hale-kuai au e ike nei, me ka omole ka hinuhinu aia ka oi maloko, oia hoi, he lole mawaho mai, a me kahi wai ti aka nae, maloko aku, he mau pahu rama elima a oi aku he mea e make koke ai kanaka.

            Ke lohe ia mai nei ka leo o na keiki, a me na wahine, no keia ino e hoopunana ia nei ma ia apana.  Aloha wale ia leo?

            E ala e na haipule a e huhuki i keia mau mea ino oiai ke ao mai nei ka olelo o ke ola ou e Hawaii.  "O ke kuli ka make, ka hoolohe ke ola."

AKEMALUHIA.

Leo Paipai.

            Ke hai ia aku nei ka lohe i ka poe a pau e lawe ana i ka Nupepa KUOKOA ma ka inoa o J. W. Keoloewa o Makapala Kohala Akau, oiai oia he Luna Nupepa no ke KUOKOA, ke kauohaia aku nei ia poe e hoihoi koke ae i na dala o ka lakou pepa ma ka lima o Keoloewa, ina aole i hookaaia ma kona lima no ka mea, he uuku loa na dalal i loaa mai no kana poe lawe pepa, a ke manao ia nei e hoopaa ia kona ope pepa ma keia pule aku.

            A ke kauoha pu ia aku nei na luna a pau mai Hawaii a Kauai, e noho aie ana i ka Nupepa KUOKOA, e hoouna pu mai i na dala o ka lakou poe lawe pepa oiai ua maopopo no ko lakou mau inoa ma ka buke, ke manao ia nei e pani ka puka no lakou a pau.      KUOKOA.

HOIKE KULA SABATI.

            Ke haiia aku nei ka lohe i na mea a pau, e hoike ana na Kula Sabati apana o Moanalua a me Kalihi ma ka Luakini o Kalihi-waena ma ke Sabati elua o Nov. la 9 ma ka hora io oia la.

REV. S. WAIWAIOLE.  Kahu Kula Sabati Nui o Kona Oahu.

KELA ME KEIA.

            Me ka hora 2 a oi o ka auina la Poaono nei, ua holo mai la ka lohe ma ka uwea telepone mai Kaimuki mai e hoike mai ana eia ae o Kinau ke kolo mai nei i ka mokuahi Kilauea Hou.  Ua haalele iho ka mokuahi Kilauea Hou ia Honolulu nei na kela pule loa, a hiki i kona la i maa mau i ke ku mai aole nae oia i hiki mai.  Ua haohaoia keia ulolohi o ka mokuahi, eia ka ua poino; a penei kahi moolelo pokole i hoike ia mai:

            Ma ka Poalua o ka pule i hala, ua haalele iho la keia mokuahi i ke awa o Hakalau no Hilo, a ma ke kakahiaka nui o kekahi la ae, ikeia aku la ke kukui ulaula hoailona ma ke awa o Hilo.  Iloko o keia manawa a ka moku e holonei, e kia pololei ana no ke awa, ke haule nei na paka ua koikoi, a halii pu iho la ka pouli.  Ike hou ia aku la ka a powehiwehi mai o ke kukui hoailona.  Mamuli o ka pouli loa aole i ike ia aku ka aina oiai ka moku e hoomau ana no i ka holo.  Ma kekahi wahi ua kauoha ae la ke kapena e hookuu ia ka heleuma; a i ka wa no i haule aku ai o ka heleuma, loheia iho la ka nakeke ana o ka iwikaele iluna o na pohaku.  Ua hoao kokeia ka moku e peki hope, aoe nae e hiki.  Ua hoopaaia ka moku me na heleuma i ole e i-ka ia io a ianei.  A ma ka mao ana ae o keia mau paka ua a me ka pouli, ua ikeia iho la ua naha pu kona iwikaele, a ua poino pu kekahi mau wahi e ae, e komo ana ke kai.  Ma ka auina la Poaha, hiki aku la ka mokuahi Kinau, a ma ona la i loaa ai he mau kokua, a hemo mai ai.  He hookahi la a oi kona paa ana.  ua hoomauia ka pauma ana i ka liu a hiki loa i Honolulu nei.

            Oiai ka mokuahi Lehua e holo ana no kona mau awa i kela pule aku nei, a hiki oia ma na ale hanupanupa o alenuihaha, loaa iho la oia i kekahi makani ikaika nana i mokumoku i na rigini a uhaki pu ia hoi o luna o kona kia mua; ua haule aku ia iloko o ke kai, ua hoao na sela e loaa hou aole nae i loaa. Ku oia ma Hamakua, a malala oia kahi i hooili ai he 600 a oi eke ko, a ma ka la Sabati nei oia i hoohiki loa mai ai i Honolulu nei.

            Ma ka hora 8:30 o ke kakahiaka Poakahi nei i ku mai ai ka mokuahi hou o ka Hui o Poka ma, W.G. Hall (James G. Blaine.)  O ka mokuahi keia a makou i hoaiai mua aku ai imua o ka lehulehu e hiki mai ana.  He moku nani keia a kilakila no hoi;

            He moke keia i hana ia me ka paa a me ka maiau, a malaila makou kahi i makaikai i kona mau rumi.  He 13 a oi kapuai loa i oi aku i ko Lilinoe, a ua holo ia eia na mile he 12 i ka hora.  Ma keia huakai mai nei anan no Honolulu nei ua holoia he 8 la me 4 hora wael no mai Kapalakiko a i Honolulu nei, ua lohe pu ia ae kekahi lono e hookohuia aku ana o Captain Bates, a e hooholoia aku ana ua moku la no na awa o Maalaea, Kona, a me Kau.

            Ua komo koloheia ae ka hale noho o Mr. Henson e ka mea aihue mauka o Pauoa ma ka la Sabati iho nei, oiai aohe kanaka o ka hale.  Ua lawe aku ka aihue he $8, a me kekahi mau mea liilii eiho. I ke ao ka hanaia ana o keia hana aihue.  He eueu maoli no.

            Ma ka lawelawe ana o kekahi opio Hawaii ma ka oihana luna Kiai Awa oia o G. Makamu, ua looa aku iaia he he luna nui o na @ opiuma maloko o na pahu ukana i hookomoia'i, maluna mai o ka mokuahi alameda.  He pake ka Ona o keia mau tini opiuma, a i kuniia me ka hoailona (T.C.)  Ua hoea ae ka pake nona keia mau waiwai imua o ka luna kuke awa, a waiho aku la i ka puu dala m@ ma ke ano kipe, nona ka h@ he $10,000, e ae aku iaia e lawe i kona waiwai me ka huli ole ia.  Ua hooleia aku keia mau waiwai kipe, a ua hoomaka ia e huli na ukana, a ua loaa aku la na tini he haneri a oi,  ma kekahi la ae no, ua loaa hou no he 80 tini opiuma.  E mahalo nui ia ke kanaka hoopono a hooko i ka hana me ka weawea ole.

            Ua hoike pu ia mai no hoi o ka mokuahi Likelike kekahi e aneane e loaa na poino oiai oia ma Kahului Maui; o ka laina mokuahi wale no keia o Waila ma e kulia mai nei i na poino.

            Ma ke kakahiaka Poalima o kela pule i hala, ua komo koloheia ka hale noho C. Reynolds mauka o ka uwapo o Peleula.  ua pau loa ka poe o ka hale ma kekahi aoao kahi i nanea ai, a oiai ua akea ka puka a ke kolohe i manao ai e komo, nolaila ua komo aku la ua kolohe nei, a lawe ae la he 80 dala.  ma ka meheu o ka aihue, aohe he mau kahoaka i ikeia nona.

            Eia hou no ua aihue ma ka hale noho o Mr. Davis ma alanui Nuuanu.  Ua komo ia ka hale e ka lima lewalewa palaualelo wale malalo o ka la, a lawe mai la ia 150 dala.  Ua hoounaia aku na makai no ke kiu ana ia lakou.

Pono ole kahana.

            E ke KUOKOA e, Aloha oe:-

            Iloko o kekahi mau la o keia mahina iho nei i hoea mai ai ko makou Lunakanawai Kaapuni no kana mau apana hana, a ma ka noho ana o ka Aha e nana i na hihia hoopii mai ka aha Apana aku, ua kaliia kekahi mau makai oiai o laua kekahi mau hoike no kekahi mau hihia ma ka aoao o ke Aupuni; ua hoopaiia iho nei ua mau makai nei no ka hiki ole ana mai i ka manawa i kauohaia'i ma ke ano he hoowahawaha i ka Aha, a ua lohe pu ia e hoopauia ana ko laua mau hookohu makai,

            Iloko aku nei o kekahi mau manawa i hala, i ikeia aku ai ka hana pono ole a kekahi mau makai oiai ko makou Luna Makai i ka Ahaolelo.  O kekahi o keia mau makai ua hoonohoia ma ke ano he hope luna makai, a o kekahi kanaka oia o P. Kauimakaole, he hope aku la hoi ia no ka hope luna makai i hookohu mua ia.  Hopu aku nei keia poe i na Pake malama opiuma ma Kuihao, Aleamai, ua hookolokoloia a ua hoopaiia ua mau pake la a hoopaaia ma ka halepaahao, a i ka Wiliki hoi keia hookuuia ua mau pake nei a hiki i keia la.  Pehea iho la hoi keia mau hana pono ole, aole anei i poho ke aupuni? 

            Ma keia wahi no hoi na hana aloha ole a keia poe.  O ka Palapala hopu o kela mau pake aku la, oia no ka palapala hopu i hopuia ai na pake ma Makaalaea, kokoke i ka hale wili i kapaia Mokaimi.  Ua hopuia keia mau pake no ka malama i ka opiuma i loaa i kela mau pake mua, a ua hoopaiia kekahi pake he $80; aloha wale ka mea hala ole.  Aole anei i ukuia keia mau hana aloha ole?  Ua hoopaiia laua a ua akaka loa ko laua hoopauia mai ka oihana aku.  O keia kanaka o P. Kauimakaole, oia ke alakai nana i hana keia mau hana hoopilikia wale, a ma keia mau la iho la ua hoopii ia oia no ka hana apakee i ke dala a Kahelekua, a ma ka apua nae kona pakele; ina aku no nae no kahi wa, no ka mea he au ko ka manawa.

            Owau no me ke aloha.

JOHN.             Hamoa, Hana.

Make Walohia.

            Oct. 28, 1884.  Ma ka Palama-uka, ua make o Mrs. Estera Kanikapoo, i ke 60 a oi o kona mau makahiki, ua hanau ia oia ma Kamlino, Niihau.  He hoahanau oia no ka ekalesia o Kawaiahao, a oia kekahi hoa o ka Hui Opiopio, ua pili mau iaia ka mai no ka manawa loihi loa, ae hiki wale i kona hala ana 'ku la ma kela aoao o ka pahuhopu o na mea ola kino a pau maluna okeia honua.  Oia hoi ka ka Buke Nui i olelo mai ai, "O ka la o ka Haku me he aihue la ia ke hiki mai."  Ma ka hora 10 o ke kakahiaka Poaha nei i hoolewa ia'ku ai kona kino ma ka ilina o Kawaiahao, me na hoa'loha he nui e M pu ana me ka walohia o ke kaumaha o ke kanikau.

            Ma Holualoa Kona, Ak. hanau ia he keiki kane, na Mrs. Julia, me Mr. K. Kapanui Opio, -Oct. 18, 1884.

            Ma keia wahi no, ua hanau ia he keiki kane, na Mrs. Kaai me Mr. Kealohamaui-Oct. 22, 1884.

            Malaila no, ua hanau he keiki kane, na Mrs. Kahaka, me Mr. J. Kauahihao Oct. 23, 1884.

            Ke mohaha maikai nei keia mau hua.  Ulu ka Lahui o Kauliluaikeanuwaialeale.

Hoalohaloha.

            Ia Hon. Charles R. Bishop, kane wahine make a ke Alii ka Hon. Mrs. Bernice Pauahi Bishop.  Me ke kumakena.

            Ma ka pahola ana iho ma kou hokua na aweawe lihaliha o ke kaumaha luuluu, mamuli o ka lawe ana aku o ka Mea Kiekie Loa iloko o Kona aloha i ka hanu ola makamae o kau wahine ke 'Lii ka Hon. Mrs. Bernice Pauahi Bishop, ma ka la 16 o Okatoba, 1884.  Nolaila ua ili iho maluna ou he ukana koikoi a me ka luuluu nui, a ua kau pu iho iluna o na Karistiano a pau ka haawina o ka ehaeha me ka paumako no ka nalohia ana o kekahi o na Koo o ka Pono; a maluna hoi o ka lahui ka naau mokumokuahua o ka walohia no ka nalo ana o kekahi o kona mau alii; nolaila,

            Ke komo pu aku nei makou ka Ahahui Opiopio Imi Pono Karistiano o Kawaiahao iloko o ke kanikau pu ana me oe oiai e noho ana oe iloko o ke kumakena; a,

            Ke hoopii aku nei ka leo o ka makou pule i ka Mea Mana Loa, e hoomama mai i kou naau kaumaha, e kapae ae i kou mau manao pilihua, me ka hohola ana iho i Kona mana e hoolana i kou uhane.

            O makou iho no me ka haahaa.

            S. KAAIKAULA, S KAPU, W. KAMAU-KOMITE.  Honolulu, Oct. 24, 1884.

            Ke mau nei no na ao hakumakuma eleele panopano a me na paka-ua kilihune e hoohanini iki mai nei, Malia paha he liuliu no ka la hoolewa.

MA KE KAUOHA.

            Ke hoolaha ia aku nei.  O na Aina a pau i loaa ka mana wai, ma ke Awawa o Makiki Mokupuni o Oahu, a me na Aina i helu ia malalo iho a e paa nei i kela a me keia; a ma keia, ke lawe ia nei no ka pono o ka lehulehu no ka Oihana Wai o Honolulu e like me ke Kanawai, e kauoha ana i ke Kuhina Kalaiaina, e lawe oia i kela a me keia aina a me ka wai, no ka pono o ka Oihana Wai. Aponoia: -Aug. 18, A.D. 1860, a hoololiia ma ke Kanawai i oponoia i Aug. 3, A.D. 1878.

            Mamuli o na lilo a pau o na aina i hoikeia a me na pono wai i pili i keia, i ke Aupuni.-E hoouna mua ia mamua o ka la 25 o Okatoba, ia R.F. Bickerton, i kona Keens ma ke alanui Kalepa, Honolulu.

RICHARD F. BICKERTON, M.P. ROBINSON, M.D. MONSARRAT.

            Ke hoike ia aku nei ma keia hoolaha, o R.F. Bekkerton, M.P. Robinson a me M.D. Monsarrat, ua hookohu ia lakou i mau Komisina nana e hooholo i na uku kupono r o ka lawe ia ana o kekahi aina a me kekahi pono wai iloko o ke awaawa o Makiki, no ka Oihana Wai o Honolulu; a i kulike ai hoi me ka Pauku 30 o na Kanawai o 1878.  O na koi a pau e waiho ia ae e like me ka hoolaha i hoopuka ia e hoopuka ia ana e ua mau Komisina nei.

CHAS. T. GULICK.  Kuhina Kalaiaina.  Keena Kalaiaina Oct. 20, 1884.

HE KUAI KUDALA KUIKE

Nui, maloko o ka halekuai o H Hacfeld & Co., ma alanui Moiwahine i na POAKAHI, a me ka POALUA, o NOVEMABA Ia IO, a me @ I I ae nei, e kuai aku ana au ma ke kudala he ahua nui loa o na WAIWAI LOLE he nui i wae ia o na ano o pau, a i loaa koke mai nei no mai Europa mai maluna o ka moku "C. R. Bishop," oia no na Lole keokeo o na ano a pau, a me na Lole no na wawae a me na kuka.

Na palule, na kukaenalo, Na huluhulu, ahinahina Pelekane, Na hainaka silika, na kakini, he nui.

HA HULUHULU PALEMAI HE NUI

E hele mai e ike maka no oukou iho, e naue mai, emi loa.

E.P. ADAMS, Luna Kudala.  1196-4

JNO. M. KEALOHA.

LUNA Hooiaio Palapala Kepa Paahana no ka apana o Kawaihao, Kauai.  He Agena no ka Hooiaio ana i na Palapala no ka apana o Kawaihau, Kauai.  He Komisina Palena Aina no ka apana o Kawaihau, Kauai, a he Luna Hooko Mare no ka Pae Aina holookoa.

DR. A.H. BAILEY.

KAHULUI, MAUI.

            Ke hoike ia aku nei ma ke akea, ua loaa hou iaia ka oluolu mai ke kaa mai ana; a e hoomaka hou ana oia i ka lawelawe i ka hana ma kahi mua.

JOHN MAHIAI KANEAKUA.

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI MANA AHA HOOKOLOKOLO A PAU O KEIA AUPUNI.

Keena Hana me Hou E. @ (Loio Pelekane) ma Alanui Kaahumanu, Honolulu.

J. P. HANAAMOE.

He Loio o he Kokua ma ke Kanawai ma na Aha Hoomalu o Apana o keia Aupuni.

E loaa no au ma Puna, Hawaii.

NA HOOLAHA HOU.

            A HA HOOKOLOKOLO KIEKIE O KO Hawaii Pae Aina.  Ma ka hooponopono.  Waiwai ma ka hana o ka Waiwai o LEE LOY o Hilo, Hawaii, i make kauoha ole, ma Keena, imua o ka Lunakanawai AUSTIN.

            Ma ka heluhelu a me ka waihoia ana mai o ka Palapala Noi a me ka Papa Hoike a W. Austin Whiting, Lunahooponopono o ka Wai wai o Lee Loy no Hilo, Hawaii. I make, e noi ana e aponoia no hoolilo he $4,386.12, a e hoike ana o na mea i loaa mai iaia he $4,762, oo, a e noi ana e nana a aponoia keia mau mea me ka hoike hou mai ua emi ka waiwai a ua oi aku ka aie, a e noi ana e kauohaia e maheleia na waiwai e waiho ana ma kona lima i na mea i kuleana malaila, a e hookuu iaia a me kona mau hope mai ko lakou noho ana ma ia ano.

            Ua kauohaia, o ka POAKAHI, ka la 8 o DEKEMABA.  M.H. 1884.   ma ka hora 10 kakahiaka, imua o ua Lunakanawai la, ma ke Keena ma ka Hale Hookolokolo, ma Honolulu, oia kahi a me ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana i ua Noi la, a me na Papa Hoike i oleloia, a o ka poe a pau i pili malaila e hele mai a e hoike i ke kumu, ina he kumu ia ko lakou, e ae ole ia ai ua noi la, a malaila e hoike mai ai na hoike o na mea i kuleana maloko o ka waiwai i oleloia.  A o keia kauoha ana ka olelo Hawaii me Beritania, e pai ia maloko o ke KUOKOA a me Hawaiian Gazette, he mau nupepa i pai a hoolahaia ma Honolulu, i ekolu pule mamua ae o ka manawa i oleloia no ka hoolohe ana.

            Kakauia ma Honolulu, ko Hawaii Pae Aina, i keia la 25 o Okatoba, M.H. 1884.

BENJ. H. AUSTIN.  Lunakanawai o ka Aha Kiekie.  Ikea:  HENRY SMITH.  Hope Kakauolelo.

HOOLAHA A KA LUNAHOOPONOPONO WAIWAI:  ua hookohu pono ia mai ka mea nona ka inoa malalo iho nei e ka mea Hanohano J. Hardy Luanakanwai Kaapuni o ka Apana Hookolokolo Eha, Mokupuni o Kauai, i Lunahooponopono no ka waiwia o PUHAUHAU (k), o Kalalau i make kauoha ole.  Ke Kauohaia aku nei ka poe a pau i aie i ka waiwai o ka mea i make, e hookaa koke mai ia'u; a ina he waiwai ko ka mea i make e paa nei ma ko oukou lima e hoihoi koke mai ia'u.  A ina he aie ko ka mea i make, e hoike koke mai ia'u i na bila aie iloko o na malana eono.  A o ka poe i kuleana i ka waiwai o ka mea i make, e hele mai lakou me na hooiaio kupono loa iloko o na malama eono i oleloia maluna o hoole mau loa ia aku lakou e a'u.

S. KAIU.  Lunahooponopono Waiwai o Puhauhau (k).  Kalapaki, Kauai, Oct. 24, 1884.

A HA HOOLOKOLO KIEKIE O KO Hawaii Pae Aina, ma ka hooponopono Waiwai.  Ma ka hana o ka waiwai o MIKALA a me KAMALA he mau keiki oo ole (Waiwai o Kekuanuu w.)  Olelo kauoha mamuli o ke noi a ke Kahu Malama Waiwai no ke kuai ana i kekahi Waiwai Paa.

            Ma ka heluhelu a me ka waihoia ana mai o ka palapala noi a William R. Castle Kahu Malama Waiwai o Mikala ame Kamala, he mau keiki oo ole e noi ana e kauohaia oia e kuai i kekahi waiwai paa o ua mau keiki oo ole la i oleloia, e wiaho la ma Makapala, Kohala, mokupuni o Hawaii a e hoakaka ana i kekahi mau kumu ku i ke Kanawai, e ae ia'i oia e kuai i ua waiwai paa la.

            Ua kauohaia e hele mai ka poe a pau i pili i ua mau keiki oo ole la, a me na mea a pau i kuleana i ua waiwai la imua o ke a Aha, ma ka POAKOLU ka la 5 o NOVEMABA 1884, ma ka hora 10 o ke kakahiaka, ma ke Keena Hookolokolo, ma Honolulu, ma ia wa a ma ia wahi e hoike mai ai, ina he kumu kekahi e hoopuka ole ia ia ka olelo kauoha e kuai ia ua waiwai la.  A ua kanoha hou ia e hoolaha ia ke kope o keia olelo kauoha no ekolu pule mamua ae o ka la e hoolohe ia'i i oleloia, iloko o ke KUOKOA he nupepa i paiia ma Honolulu i oleloia.

            Hanaia ma Honolulu, ko Hawaii Pae Aina Okatoba 16, 1884.  L. Mc CULLY, Lunakanawai o ka Aha Kiekie.  Ikea;  e HENRY SMITH, hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie.

A HA HOOKOLOKOLO KIEKIE O ko Hawaii Pae Aina.  Ma ka hooponopono waiwai, ma ka hana o ka waiwai o J.W. KAHUILA (k.) o Koolaupoko, Oahu, i make kauoha ole.  Ma ke Keena imuao ka Lunakanawai nui A.F. JUDD.

            Ma ka heluhelu a me ka waihoia ana mai o ka Palapala Noi a Mrs. Luisa Ahuki Kahuila, o Kaneohe, Koolaupoko, Oahu, e hoike ana ua make kauoha ole kana kane, mare o J.W. Kahuila no Kaneohe i oleloia ma ia wahi no ia ka la 10 o Okatoba 1884, a e noi ana e hoopuka ia ka Palapala Hookohu Luna Hooponopono Waiwai iaia a me Asa Kaulia.

            Ua kauohaia o ka POALUA ka la 11 o NOVEMABA 1884, ma ka hora 10 kakahiaka, oia ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la imua o ua Lanakanawai la ma kona keena, ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, a ma ia manawa a ma ia wahi no, e hele mai ai na mea a pau i pili e hoike mai i ke kumu, ina he kumu oiaio ko lakou e ae ole ia ai ua noi la A o keia olelo kauoha e hoolaha ia maka olelo Hawaii i ekolu pule maloko o ke KUOKOA he nupepa ma Honolulu.

            Kakauia ma Honolulu ko Hawaii Pae Aina, Okatoba 14, 1884.

            Lunakanawai Nui o ka Aha Kiekie.  Ikea:  HENRY SMITH,  Hope Kakauolelo.

HOOLAHA A KA LUNAHOOPONOPONO WAIWAI.  Ua hookohuia ka mea nona ka inoa malalo i Lunahooponopono no ka waiwai o Alauka (k) i kapaia ma kekahi inoa o Olinohau, no Hilo, Hawaii, i make, e ka Mea Hanohano L. McCULLY, Lunakanawai o ka aha Kiekie, a me keia ke hoikeia 'ku nei ka lohe i ka poe a pau he kuleana ko lakou i ka waiwai i oleloia, e hoike mai lakou me na hooiaio kupono iloko o na mahina eono mai keia la aku, a i ole pela, e hoole mau ia lakou.  A o ka poe a pa he mau aie ko lakou i ka waiwai o ka mea i make e hookaa koke mai lakou i ka mea nona ka inoa malalo ma ka Makeke Kuai.  I-a ma Honolulu.

W.P. NAMAHOE.  Lunahooponopono no ka waiwai o Alauka.  Honolulu, Sept. 29, 1884.

OLELO HOOLAHA:  -O na pake nona na inoa Akunu, Akai, Aki, Akini, i komo iloko o ka inoa hui "Hipi Wuo," ma Keauhou, Kona Akau, Hawaii, ke kahea ia aku nei oukou e hoi mai no ka malama ana i ka oukou hana.  Ina aole oukou e hoolohe i keia lao a hala hookahi mahina mai keia la aku e lawe no au i na pomaikai a pau o ka hana a oukou i haalele ino iho nei.    AKANA.

Keauhou, N. Kona, H. Oct. 17, '84.

OLELO HOOLAHA.

            E ike auanei na mea a pau loa e ike ana i keia olelo hoolaha, ua kapu loa ka hele ana o ka poe a pau loa, kane, wahine, kamalii, maluna o na kuauna o ka Mahi Raiki e waiho la ma Kapaakea, Waikiki-waena, Kona, Oahu, a me na lihi a pau e pili ana ia Opukaala lo ko, a ua kapu pu ka haha ana i ka Ia ulaula a me ka opae ma na auwai apau o ua Mahi Raiki la; a pela pu hoi me na holoholona, pipi, lio, ilio e hele ana maluna iho, a mai lawe wale i na moa, a me na kaka.  O ka mea e hoolohe ole ana i keia e hoopii ia no ma ke kana wai.  SUN HOP WAI & CO.  Kapaakea, Waikiki-waena,

HOOLAHA HOOKAPU AINA: -

Owau o ka mea nona ka inoa malalo iho nei, ke papa a ke hookapu loa aku nei au i na ano holoholona a pau, oia hoi ka pipi, lio hoki, piula, hipa, kao, puaa, pelehu, kaka, mea, aole e hele wale ma kuu kuleana aina, Ili o Pahunui e waiho la ma Haiku, Huleia, Kauai.  O na holoholona a mau holoholona paha e hele wale ana, e hopu ia no a e uku ka ona nona ua holoholona la be $1.00 ka uku no ke poo, a ina e hoopoino i na mea kanu he $5.00 ka uku no ke poo.  Nolaila, ke hookohu pono aku nei au ia KAPAKA i hope a i Luna nana e hopu a nana pono i na holoholona e hele wale ana maluna o ka aina i oleloia maluna ae.  O ka mea a mau mea e hoolohe ole ana i keia, e hana no kuu hope a luna e like me ke kanawai a no ka oiaio o keia ke kau nei au i ko'u inoa.

MR. E. KEANANA.  Huluia, Haiku, Kauai.

NA HOOLAHA HOU.

            A HA HOOKOLOKOLO @ Eha o ko Hawaii Pae Aina @ hooponopono Waiwai.  Ma ka hora @ o NIKA (k) no Waimea, @ ma ke Keena imua o ka Luna @.

            Ma ka heluhelu a me @ ka Palapala Noi a me ka @ kai.  Lunahooponopono o ka @ no Waimea, i make, @ hoolilo he $15.80, a e @ paa mai iaia he $@ a e@ io ia kela mau mea, a u @ waiwai e waiho nei ma @ kuleana malaila, a e @ mau hope mai ko lakou @.

            Ua kauohaia o ka @ NOVEMABA 1884, ma ka @ imua o na Lunakanawai @ hookolokolo ma Koloa.  @ manawa i kohoia @ la, a me na Papa @ pau i pili malaila e @ ma ina he kumu @ noi la, a malaila e hoike @ mea i kuleana maloko @ o keia kauoha ma ka @ ma ke KUOKOA he @ ma Honolulu, i ekolu @ i elua pule ma@ ka hoolohe ana.

            Kakauia ma Koloa, Ko @ keia la 9 o Okatoba, 1884. @

Lunakanawai Kaapuni Apana E @

A HA HOOKOLOKOLO KIEKIE @ KO Hawaii Pae Aina, ma ka @ pono Waiwai.  Ma ka hana @ JOHN MENDEZ, he keiki @ lulu i make kauoha ole.  Imua o ka @ wai Nui, A. F. JUDD.

            Ma ka heluhelu a me ka @ ka Palapala Noi a Makamoo @ ne (aunt) o ka mea i make e hoike @ John Mendez no Honolulu, @ ole ma Honolulu i oleloia, ma @ Sepatemaba, M.H. 1884. a he @ waiho ia ka Palapala Luna @ iaia, oiai oia no ka pilikoka @ ola nei, nolaila,

            Ua kauoha hou ia, o ka @ 11 o NOVEMABA 1884, ma ka@ , imua o ua Lunakanawai @ Keena Hookolokolo, o keia @ oia ka manawa i kohoia no ka @ na noi la, a ma ia manawa a @ mai ai na mea a pau i pili e @ ina he kumu io ko lakou e ae @ A o keia kauoha ma ka olelo @ pule ma ke KUOKOA he nupepa @ Honolulu.

            Kakauia ma Honolulu, ke @ na, i keia la 13 o Okatabo, 1884.

@

Lunakanawai Nui o ka Aha Kiekie.  Ikea e HENRY SMITH, hope @ ka Aha Kiekie.

HOOLAHA HOOKO MOK@ kuai.  Mamuli o kekahi @ ikeia maloko o kekahi Palapala @ naia mawaena o H.J. HART, a @ HART, o Honolulu, mokupuni o @ lepa ana hoi ma ka inoa o @ aoao mua, a me JOHN BRODIE o @ ma ka la 5 o Okatoba, 1883, i @ ma ke Keena o ka Luna Kakau @ Buke, 84, aoao 168 169, a me @ o ka uhaiia ana o na kumu aelike @ raki, nolaila, ke hoolaha ia aku @ nona ka aoao elua o ua moraki @ ana oia ia mana kuai, a ma ia @ dalal akea ana oia i ka aina i @ raki, elike me na hoakaka malalo iho @ POAONO, la 8 o NOVEMABA, 1884. @ ke Keena Kudala o Lyons & @ Honolulu, mokupuni o Oahu, ma ka @ awakea o ia la.

            No na mea i koe, e ninau ia J.M. @ RAT, Loio ma ke Kanawai.

JOHN BRODIE  Mea Moraki.  Honolulu, Oct. 8, 1884. 

            E kudala ia aku anan ka hoolimalima o keia apana aina, maluna hoi o ia e ku nei ka @ ina a me ka Hale Pahupahu i kapela @ House."  Helu 7 a me 9, Alanui Nuuanu, Honolulu, i haawiia e Chas. Brenig ia A.H. @ Ngawk, ma o kekahi Palapala @ hanaia ma ka la 10 o Iulai, 1878, i @ peia ma ka Buke 55 aoao 390-@ i ka aoao mua i hoikeia maluna ma @ Ngawk mai ma o kekahi palapala i @ ka la 30 o Dekemaba, 1882, i kakau @ ma ka Buke 77 aoao 168.  He ana @ koe o ka hoolimalima mai ka la ekolu @ Augate, 1884.  He elua rumi nui ma ka @ malalo, he elima rumi ma ka hale maluna no ka rumi auau o ka hale nui e ku noi.  @ hale okoa kekahi me ke pilipiula, @ a me kekahi mau hale e ae e ka nei @ aina la.

PAPA HOOPII AUHAU.

            E noho ana ka Papa Hoopii Auhau o ka mokupuni o Hawaii ma KONA, KOHALA.  a me HAMAKUA, elike me keia malalo ino nei:

            Kona Hema, Hale Hookolokolo ma @ poo, Oct. 16, 1884.  E hoomaka ana na @ hora 9 o ke kakahiaka.

            Kona Akau, Hale Hookolokolo ma @, Oct. 17, 1884, 9 A.M.

            Kohala Hema, Hale Hookolokolo ma @ mea, Oct. 21, '84, 9 A.M.

            Hamakua, Hale Hookolokolo ma Honolulu Oct. 22, '84, 9 A.M.

            Kohala Akau, Hale Hookolokolo ma Ka paau, Oct. 28, 9 A.M.

CHAS. T HART.  Peresidena o ka Papa Hoopii Auha@.

OLELO HOOLAHA: -E ike @ kanaka a pau, maua o KAAUWAI (k.) a me MAKOOLEA (w.) no @ mokupuni o Molokai.

            Ke hoolaha aku nei maua imua o ke @ O ka maua Palapala Hoolilo ma ke @ kahi mahele o ko maua apana aina @ ma Pohakunui, Waiehu, Maui, i @ J.W. Mailelaulii, ma ka la 24 o Mei, @ i hooiaioia imua o Thos. N. Birch, ma @ A i mea e pau ai ka pohihihi o na mea @ ke hoike nei maua me ka oiaio, o ka @ keiki, oia o J.W. Mailelaulii opio, @ Mailelaulii makua; o ka mana keiki no @ na hoa kuai, a nona kela apana aina a @ waiwai e ae i oleloia ma ia Palapala @ kela huahelu.  I @ kauia mahope o ka @ W. Mailelaulii ma ia Palapala ua @ ma ke ano apuka e ka mea kolohe @ ka hooiaioia ana e Thos. N. Birch @ e lilo ai kela mau waiwai no @ kua.

O maua no me @

KUWAI@

MAKAOOLEA@

Imua o AMBUR. HUTCHUSON.  AFFP DUPH.

HOOLAHA NA KA POE I @ HAU MA KA APANA O MAK@ E ike auanei na kanaka a pau i ku i ka @ ma ka Apana o Makawao, Maui; e @ ka Luna Auhau o ia apana ma ka Hale Hookolokolo o Makawao, i na la 7. @ 15,17,18,19,22,24,o NOVEMABA @ na la 11,12,13,14, 0 DEKEMABA.

            Ma Keokea, ma kahi o Hon. J.K. KAMAKELE,  i na la 13, a me 14.

            Ma Huelo, ma kahi o AKANA LIILII, na la 20, a me 21, o Nov.

            Ma Paia, ma kahi o IOKEPA, @ Nov.

            Ma Haiku, ma ke Keena o G. BROOKS ka la 26 o Nov. 1884.

ABR FORNANDER.  Luna Auhau o Makawao, Oct. 9, 1884.

OLELO HOOLAHA: - E ike @ mea a pau ma keia, owau o ka mea @ na ka inoa malalo iho, ke hookapu @ i na holoholona Lio, Bipi, Kao, Ho@ aole e hele wale maluna o kuu aina e waiho @ ma Kipapa, Waihee, Maui; a he @ nei au ia J.G. Puaaloa, i Luna, nana e @ na holoholona e hele wale ana maluna o ia aina la, a oia no ka mana ma na mai @ ma ke kanawai.  J.K. KAMAUOHA.  Auwalolimu, Honolulu, Oct. 14, 1884.