Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIII, Number 50, 13 December 1884 — Page 3

Page PDF (1.25 MB)

This text was transcribed by:  Lawrence Gersaba
This work is dedicated to:  Judith Nalani Kahoano Gersaba

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Ka Nupepa Kuokoa.

 

@  o THOS. G. THRUM ma ka Halepai o @ ka nupepa "SATURDAY PRESS,"  Keena @  H@  pono, ma na kihi o Alanui Moi@  wa ino me Nuuanu.

E  @ na muai mai na Olelo Hoolaha ma @  Hooponopono mamua ae o ka hora @  awakea o na Poaha a pau.  Aole e @  a ma Olelo Hoolaha ke laweia mai @  ka hora i hoikeia maluna.  E hooko @  ana makua i keia rula maluna.

@  ai na leta a pau a me na kauoha @ ulu pepa ia KA NUPEPA KUOKOA @   Honolulu Ima e loaa pono ole aku keia @  na poe lawe, e hai mai me ka hakalia @  a Keena.

 

KELA ME KEIA.

  He kau hoolele lupe keia break-lose. 

  Ua huli hoi mai nei ka Lunakanawai @ ekie mai Hawaii mai ola maikai oia.

  Ua hoi mai nei ke Kiaaina Dominis, @  kana huakai aku nei no Lahaina.

  Ke pai ae nei ke kulana kilakila o ka @  pale bihopa hou e kukuluia nei.

  Ke aneane aku nei e pau pono loa @ hemahema o ka hale hooholua @  a pohai o na lio poniuniu.  Snow ball!

 @ Albet Victor, ke keiki hiapo a ka @ H @ ilina Alii o Wale, ua hookomoia @  ia maloko o kekahi kula ao Kanawai.

  Ke hali nui ia la na koa Farani ma@  una o na mokuahi nunui i Kina no ka @  o puipui ana i ko laila mau Pualikoa @ Farani.

  Ua komo hewa ka Helu o ka kakou @  pepa i keia pule, ka Helu 40; o ka po@  olei nae, Helu 50.  E hoomanao e na makamaka.

  Ke hoomauia nei no na halawai ku@  akaka no ke kuikahi mawaena o @ Farani a me Kina, a ke manao ia nei e @  ole ana o Kina no ia kuikahi.

Ua malama ae na kulanakauhale o @  na Mokuaina Democarata he mau aha@  ina hauoli Iubile no ka puka ana o ko @  kou moho i hookelakela ai.

  He wahi kuaua koikoi kai haule iho @  ka auina la Poaha nei, a na ia mau @  maka wai o Kulanihakoi i hooma-u @  ho i na lepo puehu o ke taona nei.

  O ka hapanui o ka poe e pau mai @  i ka make i ka mai Korela ma ke @  hanakaunale o Napela, he wahine @  ale no, a he hapa mai na kane.

Haule hou no makou i na nane a @  me na haina ma keia pule, ke ake nei @  e loaa ke kowa kupono, mai paupauaho @  mi e na hoa.

  Ke ane pau mai nei na lono hoolele @  li o ka mai Korela ma ke kulana@  kauhale o Parisa, a ke ike aku nei @  ka emi ana mai o ka mai.

  Ua malama ae na haole Democarata @  he ahaaina ma ka Hotele Hawaii ma @  ka po Poaha nei; ua hoomalamalamaia @  ke kahua me na kukui o na ano like @  ole

  He Aha Mele Nui ma ka hale o ka @  Ahahui Opiopio o na haole ma ka @  Poaono nei, a ua maikai no na mele i @  haawiia e lakou.

   E lulu dala ana ka Ekalesia o Kaumakapili i keia Sabati ae la 14.  A ua oluolu i ke 'Lii ka Moi e naue ae ma @  ia la, e hui pu me kona mau makaainana ma ia hana nui, o keia au holomua.

  Ma ke kauoha a ka Luna Dute Awa e kuai aku i na tini opiuma he 4840 i loaa iho nei maluna o ka moku Abbie Carver, nolaila ua kuaiia ma ka Poakolu nei ma ke kudala.  Akahi ka puolo, akahi ke dala Akahi ke kini, alua ke $.

  He palapala ka makou mai kekahi paahao mai e noho mai nei ma Kawa, @  e hoike ana ua palapala la i ka malama maikai ia o na paahao malaila, e hoike pu ana no hoi i ka oluolu o ko lakou Luna paahao.

  Ma ke Poakolu o kela pule aku nei i kuai Kudalaia ai na laikini awa o keia @ Mokupuni:  a he ekolu pake me hookahi haole, pehe la hoi i koho ole ai ka poe @ puni inu awa; a ke kohaka ka oukou @ e lele, a o ka ohiohi aku ka lakou la.

  Ua puiwa ae la kekahi lio kauo kaa @  e ku ana mamua iho o ka hale leta ma ka Poakahi nei, a pakaki loa aku la malalo iho o ka lanai hale o ke kuea o Kimo Kamapela.  Ua hookui pu aku @ la i na kaa e ku ana malaila a ua poino, @ he lako loa ka poino ole o na ipuka @ aniani.

  O ka hakaka kuikui mawaena o Su@ livana ko Amerika moho, a me Greenfield ko Enelani, ua keakea ia e na mana aupuni, a ua pau i ka hopuia ka poe nana i hoala keia hakaka.  He @ ua mau moho la mamua iho o ke kea@ keaia ana, na ke keiki Amerika no nae @ ka eha.

  Ma ka halawai ana mai nei o ka Ahahui Luna kahiko o Maui, ua noi @aku o Helekunihi imua oia Ahahui e @ kapae loa ia kona hoailona Kahuna pu@ le, oia hoi ka moolelo "Rev'd,"  ma o @  na kumu he loio maopopo oia, a he hope Lunakanawai hoi; oia na kumu kupono ana i manao ai e kapae loa i kela mau huaolelo ma ka hoomaka ana o kona inoa; a ua hooholoia e ka Aha.

  Ke hoomakaukau mau nei no ko makou mau haku moolelo no na kaao e puka aku ana i keia makahiki ae mahope iho o ka pau ana o keia mau moolelo.

  Ua hoala hou ae nei ka Ekalesia o Hauula i ko lakou hapauea Luakini, a ke ikeia nei.  ua paa hou i ke Pili.  He mau hemahema e ae no kekahi.  he $500 ka nui o na hoolilo no na hemahema a pau.

  Ma ka la 1 iho nei o keia mahina ua nalowale mai Kapiolani Paka aku he lio hulupala; he eha ona mau wawae keokeo, he kiko keokeo ma ka lae, he huelo loihi - kuni  A ma kona uha akau hope.  E loaa no ka uku makana i ka mea e hoihoi mai ana ia E. G. Schuman, Helu 70 ma ke Alanui Moiwahine.                                                                       2002 - 2t.

 

Mahalo piha i ko makou

Luna Helu o Kohala nei

D. H. Nahinu.

  E ka nupepa KUOKOA e, Aloha oe: -

  Eia malalo iho nei oe e ike ai, a me kou kapena, kou mau paahana, a me na apana Helu e ae o ko kakou mau pae moku, i na kumu o ko'u mahalo piha ole wale i ko makou Luna Helu D. H. Nahinu.

  1  -  Ua noho o D. H. Nahinu, maloko o ka Hale Ahaolelo o keia makahiki ma ke ano he Lunamakaainana no ka Apana o Kona Hema; a ma na pule hope o Sepatemaba a me Okatoba o keia makahiki no, kona hoomaka ana e Helu i ko Kohala nei me ka awiwi a ne ka pupuahulu o ka helu ana.  A ma keia helu awiwi a pupuahulu ama a ko makou Luna Helu, ua nana pono ole ia ka pono o kekahi poe ma Kohala nei 1keia makahiki, elike me na makahiki i hala i na Luna Helu mua; elike me keia:  Ua hiki mai nei o J. G. Hoapili, Luna Ohi Auhau, e ohi i na dala Auhau o ko Kohala nei poe elike me ka D. H. Nahinu Helu ana.  A hike ma nei o J. G. Hoapili ma Honomakau, Kohala Akau nei e ohi ai, loaa iho la ma keia mau inoa elua, o Moses Nakuaau, nona ka apana mahiko i kela mau makahiki aku nei a hiki mai no i keia makahiki; o Maila, he luahine ia, oia ka makuahine o Mrs. M. Nakuaau e noho nei.  Ma ka helu ana a D. H. Nahinu, la Luna Helu, a me ka ohi ana a J. G. Hoapili, ka Luna Ohi Auhau, na heluia a ua auhauia maluna o keia mau inoa no keia apana ko hookahi.  oiai o M. Nakuaau ka mea nona ka mahiko.  A ma ia wahi hookahi no kekahi poe i kaniuhu i ke kau maha loa o ka helu ana a ko makou Luna Helu, a he hoike oiaio ko makou Luna Auhau no keia mau hoakaka ana i ke kaniuhu o kekahi poe ma Kohala nei.  Elike hou me keia:  O Kanaunu (k.) o kona auhaumau iloko o ka wa i hala, he $20.00, a i keia makahiki, he $31.25.  Ma ia wahi no, o J. W. Kapaona, kona auhau mau, he $12.00, a oi iki ae i kela a me keia makahiki, a ma keia ohi auhau ana, he 26 dala a oi ae.

  He elemakule kekahi ua hookuu ia ma na auhau pilikino a koe ka auhau Lio; a i keia helu ana a D. H. Nahinu, ua hoi hou mai ia mau auhau i helu ia i na makahiki loihi i hala ae nei, a kau hou maluna o keia elemakule a ke kanawai i hookuu ai i ka poe maluna aku o na makahiki he 60 a oi aku.

  2 -  Aole i maopopo i ka poe i auhau ia ka nui o ka auhau o kela a me keia e hookaa aku ai i ka Luna Auhau; oiai, aole he manawa a ko makou Luna Helu i wehe mai ai i kana Buke nei; no ka mea, ua pupuahulu ka helu ana no ka pokole o ka manawa helu.  Ma ko'u ike i ka ohi ana a ka Luna Auhau J. G. Hoapili, he ninau mua ke kanaka ia Hoapili i kekahi la e aku a i ole i ka wa naha e ohi ana, ehia la ka nui o ko'u auhau; alaila, hai mai la ka Luna Auhau e mea dala, ia wa e lohe ia aku ai na leo kaniuhu e olelo ana imua o ka Luna Auhau, a imua o kekahi poe a ae.  Pehea la i pii loa aku nei ko'u auhau, a pela ae ia, a pela ae ia.

  He mau auhau papalua kekahi maluna o na aina i ike ia ma ka ohi ana a ko makou Luna auhau J. G. Hoapili.  Eia kana mau olelo hoolana imua o ka poe ana e lohe ana i ke kaniuhu ma ka helu ana a ko makou Luna Helu Aole e hiki ia'u ke hooemi i ko oukou mau auhau; no ka mea, aole ia o ka'u hana, he ohi wale no ka'u hana, ina imua o ka mea nana i helu ia oukou, e noi aku oukou i ka mea nana i helu ia oukou, e noi aku oukou i ka mea nana oukou i helu e aho paha ia; pela na olelo aloha a ko makou Luna Auhau J. G. Hoapili, a he nui aku na mea e pili ana no keia helu ana.  Ua pau au maanei.

KELIINOKAHA.

  N. Kohala.

 

He Mau Nupepa Apuka, Ke Ola

me Ka La o Hawaii.

  E ka Nupepa KUOKOA, Aloha oe: -

  E oluolu mai ia'u e kaulona pololei ae oe i ka waha o kuu wahi pu raifela waha lua, a ki pololei a ku ma ka puuwai eleele o na ona, ka poe na lakou keia mau nupepa i haiia ae la maluna.

  He mau nupepa imi loaa ma ka epa hoopunipuni keia; a ina e ku ole ma na puuwai o laua, ki ae oe ma na hawa ukele epa nahesa hoopunipuni, mali'a o loa aku i ke kileo o Mooinanea, kiwi lo'u newa iho keia kau - a mau nupepa hoopunipuni.

  I ku no paha nei mea o ka hapai memeue i ka nupepa, - a ua hana i ka ele a loihi, alaila nui pono ka waha i ke kukala leo nui.  Eia ko kakou pepa e Hawaii ponoi, ke niau ka'u koe aku nei ma ko oukou mau ipuka hale, e heahea mai, e hookipa aku e hanai mai maona oa, e 2 dala no ka makahiki.  e 3 dala no ka makahiki.  a pela aku na haahui kalekale ana.  A ua hanai piha kahi poe, i mea e kamau ai ka mahele; eia ka heopa makilo hoopunipuni nei.

  Aohe a'u olelo no ka poe i hookaa pau ole, no ka poe ka hoi i hookaa pau , i hanai a maona pono, a pehu lilio ka opu, malaila ka eha, a nau o na ku'i no keia mau nupepa apuka.  Ua ike no paha he alualu mimino ka eke, he mau wahi teniteni inu ti, a kope wale no kahi eke; lapaku hooio paikano ae nei i ka hapai hoolaha nupepa.

    Hookohu kauaula,

    Ka makani o Ulupelo;

    Pelo waha lepo ana oe,

   Eia ka nupepa Hawaii ponoi,

   Kau - a alapahi lima nui,

   Kau - a hokii mai kewe,

   Hoolewa ia i Kau, waiho i Pala

                           [hemo, ect.

  Nolaila, e Hawaii o Keawe, e Maui na hono o Piilani, e Oahu o Kakuhihewa, e Kauai o Mano, a pulelo aku i Niihau, ke ike mai la oukou.  Ua hoohoka ia kakou e keia mau nupepa hooio, a haakei, ma ko laua kaena i ko laua mau inoa "Ke Ola o Hawaii, Ka La o Hawaii."  Eia ka o ka ponalo o ka poeeleele o ka nupepa palakai; nolaila, e lawe mau kakou i na nupepa i hele a olo ka eke, a kawowo ka mole i ka papaku, oia no ka nupepa KUOKOA, Elele Poakolu, na Naita kaulana o Hawaii nei.  Eia ka makahiki hou, ala a heahea mai ia laua ke naue aku.  Mai puni hou i ka Eepa lapu moe-waa ke hoea aku.

  Ke oki nei au maanei, a i nui iho auanei na nuku o ua mau ona nupepa nei, i ka ai i ka ape; ua makaukau loa au e hoouna aku i laau e emi ai ka pehu o nuku, a me na ihu o lakou, ke makemake mai i laau lapaau.  Owau no.                    KAUKA WEHE PIHI.

  Mea lawe Nupepa; Laiewai  Dec. 3, 1884.

 

He mau mea hou.

  He malama i hala ae nei, ua hopuia o Kalili k. a me Kaapuni w. a ua hookolokoloia imua o J. G. Hoapili a ku ka hewa ia laua malalo o ke kanawai, a ke hana nei o Kalili malalo o Hoapili i mea e kaa aai kona uku hoopai.  A o Kaapuni hoi ua uku ma ke dala maoli a koe na koina o ka aha.  I keia wa, lohe iho nei ke Kahukula Sabati o Helani, (a he komite hoeueu hoi i ka A. O. P. K. o Pahoehoe) i na dala i koe o ua wahine la, nolaila, lawe mai nei oia i ka manao imua o na lala o ka Ahahui Opiopio o Pahoehoe, a olelo mai la;  "E lawe kakou i na dala uku Koina o ko kakou noa hui Opiopio o keia Ahahui."

  Ia wa, ua hooholo like na mea a pau, a ekolu wale no mea i kue i kela manao i hapai ia.  A ua luluia na dala; a ua hai ia mai ia'u, ua haawi ia aku ma ka lime o ka lawehala.  He mau kumu kupono ko na inoa ekolu i hoole ai i keia lulu ana.

  1  -  O ka hewa i hanaia, oia ka hewa a ke Akua i papa mai ai ma ke Kanawai o kona mau Kanawai.

  2  -  Aole no hoi laua he mau hoahanau no ka Ekalesia o Karisto ma Helani.

  He mau kumu maikai loa ka keia mau kanaka ekolu i ae ole ai i ka manao o ke Kahukula Sabati o Helani, i hapai ai e kokua i keia wahine i ahewa ia e ke Kauawai o 'ka aina

  Pehea la ko oukou manao e na A. H. O. I. P. K., e ae o keia Pae Aina i ka hana a keia Ahahui i hoike ia ae la maluna.  Manao wau, he mea hou keia.

  -  I keia mau la, ke hele ino nei ka humuhumu ana o ka lole o na wahine no ka Makahiki Hou a me ka M. H., e pau ana.  Ua nele kekahi poe i ka lole ole, a ke kauoha hou nei i Honolulu.  Ke hoouna nei ke dala a kekahi poe i ko lakou mau makamaka i Honolulu, e kuai mai i lole.  Laki nae na hale Hui i keia mau la iho nei.

  -  He M. H. Kope ole keia o Kona A. nei, ua nele maoli kekahi poe i kahi hua ole.  He 14 Ceneta o ke Kofe ma na hale Hui.

  -  Ke liuliu nei ke Kula Sabati o Helani no ka la Hoike Kula Sabati e hiki mai ana, i ka pule hope paha o Dec., i ka la Hape Nuia paha.

  A pehea la o Kailua?

  Ke lohi apa mai nei no paha.

  -  Ua hoolaha ae ka haku aina hou o na aina hui o Kahaluu a me na Keouhou, o ka la 16 o Dec., oia ka la e hui ai na hoa-aina a pau o ua mau aina 'la ma ka Luakini o Helani ma Kahaluu, no ke kakau inoa ana malalo o ke Kumukanawai o ua mau aina la, a me ka hookaa pu ana i ka uku hoolimalima. 

  A ua poha ae kona leo, e malama ia kekeahi la, i la Ahaaina no na lala a pau o ua Hui Aina la, i la hoomanao no ko lakou Kuokoa ana maluna o ko lakou aina iho, oiai hoi, ua pau ko lakou noho ana malalo o hai,  He wahi manao maikai ole kela a ka haku aina hou.  He mea hoomaukiuki i ka manao o kekahi mea okoa.  E aho no ka noho malie iho, ua lilo ae no hoi ka aina ia oukou.

Kona Akau.                                                                 KAUALIILII.

 

Nuhou Maikai! Nuhou Maikai!

Eia hou CHAS. J. FISHEL lmua o okou.

E hoolilo ia aku ana he $5,000 ka waiwai io o na mea Dala, ma ka POAONO Nov. 29.

MAKANA DALA KUAI.

O ka poe a pau e kuai ana a hiki i ka huina o $2.50.  e loaa no ka makana dala nani.  o na Apo

Kawele Dala, na Pahi waiu-bata, na Pa waiu-bata, na Puna dala, na mea kau omole vinega &c.

na Ipu ko, a me na Pika wai dala, a pela wale aku he nui loa.

 

He Haahaa loa ko Makou Kumukuai.

- E LAA -

NO PAPALE BIVA

Kae Huluhulu nani a panio no hoi e hoolai ai na Iwa i  ka la makani,

O na waihooluu Keokeo, Omaomao, Ulaula, no

Hookahi Dala wale no.

Na Papale Biva kae huluhulu, no ke $1.25 wale no.

E kuai hoomaunauna wale ia aku no waiwai i ka poe e kuai mai ana ma o ko makou

 

Makana Dala Kuai.

O ka mea e kuai mai ana i na waiwai a hiki ko lakou lilo i ka $2.50, e loaa no ka Makana Dala

MAI HOOLILO AKU NO NA KII,

Aka, e naue mai oukou a pau i o

CHAS. J. FISHEL

Ae e loaa no na Kii Lealea i mea makana wale no.  O ka poe a pau e kuai mai ana i na waiwa

a oi aku mamua o hookahi dala, (1.00,) e loaa no na makana nani o na Kii milimili, na Kaa

holoholo, na Kii kau hale, na Lio laau, na pahu hookani, a me na mea e ae he nui wale aku.

 

Hewa i ka wai ke ike,

E hoomaka ana keia kuai ma ka POAONO NOV. 29.  E hoomanao e na makamaka.

A E HELE MAI NO A PAU LOA I LOAA KEIA MAU MAKANA MA KAHI O

CHAS, J. FISHEL.

 

NA HOOLAHA KUMAU.

 

J T. WATERHOUSE

(Waiakahani)

HALEKUAI KUKAA NUI ME LITL.

Ua piha pono me na waiwai makamae

hewa ai na maka i ka nui o ka lehua.

Hoaha no la hoi ia

- MALAILA -

Na Apa Kilika o na ano a pau,

Pahoehoe o na ano a pau,

Alapia o na ano a pau,

Huluhipa o na ano a pau,

Na Huluhulu holoku,

Na Keokeo Paina,

Lilina lau puu.

Wetoria,

Leponalo,

Lainakini,

Ahina pelekane,

Na Kihei o na ano a pau,

Na Koloka o na wahine,

Na Kihei Huluhulu,

Na Kalakoa o na ana a pau,

Na Kihi uhi moe,

Na Koloka o na wahine,

Na uhi Kilika,

Na uhi Alapia,

Na Hainaka nunai a liilii

- Eia hou -

HE HELUNA NUI ONA PAA LOLE

O NA KANE A ME NA KAMALII.

 

Na Apa paina maikai loa,

Polu manoanoa a lahilahi,

Huluhulu manoanoa a lahilahi,

Na Apa huluhulu a pahee,

Na paa lole huluhulu, kane me kamalii.

Na Pililakeke loloa a pokopoko,

Na Palule kaula o na ano a pau,

Na Palule keokeo

Na Palule kalakoa,

Na Paleili.

Na Papale wahine i kinohinohila me na pua

me na hulu nani, a he heluna nui o na

kane a me na kamalii o na ano a pau

 

HE HELUNA HUI O NA KAMAA.

Na Kamaa buti,

Na Kamaa Pihi,

Na Kamaa buka,

Na Kamaa laholio,

Na Kamaa weleweka.

HE HELUNA NUI O NA NOHO LIO MAIEA.

Na Noho Italia,

Noho pulu mamua,

a mahope i kela a

me keia ano.

NA AILA O KELA A ME KEIA ANO.

Na Aila honua helu i he aiai me he wai.

Aila pena, aila hoomaloo, aila Oliva,

Aila inu, Aila lauoho,

Waiala maikai.

NA PENA WAIHOOLULU LIKE OLE.

Keokeo,

Eleele,

Polu

Melemela.

&c,,  &c.,  &c.,  &c.

 

Ina ih Pua iho.

Na ipuhao, na ipu ti,

Na koi nui a liilii,

Na pahi nui a liilii,

Na pahi olo, pakani

Na pahi olo palua

Na tabu nui a liilii,

Pakeke nui a liilii,

Na lako amala,

Na kamaa lio,

Na moe hao,

Na pela uwea.

NA LAKO MAO, MA KA AINA A ME KA WAI

Na lako pa,

Pa nui a liilii,

Na bola,

Na kiaha aniani,

Na aniani kilohi,

N ipukukui o na an-i a pau.

 

HE HELUNA NA MEA AI.

Palena poepoe,

Palena poepoe palapala,

Palena hainaha,

Palena o na ano a pau.

Na kamano maikai loa ma ka paha,

Na kamano tini,

Paakai o Livapulu,

Paakai inu,

Paakai ha, 

Manu Kaleponi,

Palani ai a ka lio.

He heluna nui o keia mau waiwai aiwaiwa

ko'u mau halekuai aole i pau i ka huaiia aku

na oukou no e hele mai a kilohi no oukou

Ua waeia keia mau waiwai me ka maiau.  ma

Pelekane, Farani, a me Amerika, no ka pono

a me ka pomaikai o na kanaka Hawaii.  me

na kauoha mai na mokupuni hookoia ka eleu loa.

                           J. T. WATERHOUSE.