Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIII, Number 50, 13 December 1884 — HE MOOLELO KAAO NO KEAOMELEMELE. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO KEAOMELEMELE.

-■ -■ - i-, <+\ | K.\ PI7A NANI IVtV 0 — i Kealohilani, Kahiapaioie NuumeaUni a me KuaiheUni; ka mea nanA i uneune ia | KonahuAnui a k&awaie o Waolani j ka aina o ka poe eepa a'pau i | eoho aL I t ka Haku MooUh kaulana Most Manu, no kt 1A Paliuli i hiki aku ai ma Kalaupapa ma Molokai ma kona ano he malihini a wahine ui hoi, ua nui na kanaka a me na wahine o ia wahi i hahai mai iaia ma ke alanui, a e ninau ana | lakou i kekahi poe o lakou iho i kahi a keia wahine i hele mai ai, a he wahine ui no hoi, a ua hele no hoi a piha pu, ke alanui i na kanaka, nolaila, ua hiki aku la ka lohe imua o kolaila kaikamahine ui a kaukau alii, oia hoi o Kaana, nolaila, ua hele kino mai la oia ma ke alanui e ike maka ia Paiiulii a i kona ike ana mai iaia, ua haawi mai la oia i kona aloha imua o Paliuli, me ke koi pu mai i ka mahhini e hoi ma kona hale, aua ae aku la o Paliuli i kona manao e hoi ma kona hale, a ua oiaio ka mea a Kaanh i lohe ai no Paliuli i ka wahine ui. la laua nei i hiki aku ai ma ka hale, ua hoomakaukauia na mea a pau, a ma ia hope iho, ija ninau mai la ke kaikamahine kamaaina i kona wahi i hele mai ai; no keia huaolelo ninau, ua hai aku la o Paliuli i kona wahi i hele mai ai a me ka lilo ana o kona kaikunane kane i ka wahine Kou aku, a ua hai aku oia i na mea a pau mai ka mua a ka hope, a ua lilo ia i mea aloha loa ia luihi h>9 o Paliuli malaila.no ka nui loa o ka ino iloko oia mau la. A hala na anahulu elua, alaila ua ike ia ua pau ke poi ana o ka ino, a hoi mai la na la o ka malie, no- , laila, ua hoomakaukauia na waa no ka holo ana mai no Oahu nei.

I ke ahiahi o kekahi la, ua nana ia na ouli o ka malie, a ua ike maopopo ia e na hookele ua kupono ka hoio ana ma ka moana, noiaiia, i ka puka ana'e o ka hoku kau opae, oia hoi ka hoku hookele waa, aia hoi ua hai ia aku la ka lohe ia Paliuli a me Kaana ua makaukau na waa. a me na kanaka no ka holo ana; a no ia mea, ua hai mai la o Kaana i kana olelo kauoha i kona poe kanaka, e lawe ia Paliuli me ka maikai a pae ma Oahu nei, a ua ae no kona poe 1 kanaka i kana olelo. A pau na olelo kauoha, ua haawiia na aloha hope ioa a o ka panee mai ia no ia o na waa a iana ana i ke kai, a o ko lakou holo mai ia no ia no ke kai o Kaiwi ae nel Aoie i liuliu, au aku ana o Makapuu mamua pono o lakou nei.

I ka puka ana ae o ka hoku !oa, oni ana o Ihiihilauakea mamua pono o la« kou nei, a i ka malamalama ioa ana ae kapalulu ana iakou nei i ka lae o Ka waihoa; ma ia kakahiaka nui, pae lakou ma Waialae. Ia Paliuli no a lele iuka, oka huli aku la no ia oka ihu o na waa no Molokai, a aole he olelo ana i: koe no lakou Ma keia wahi i hele ai o Paliuli mauka o Palolo a ma ke kua-n hjjd kona hele ana, ao)e ona hoa hele. Ua hiki mai !a oia ma ke kuahiwi nui o Manoa e hele ana iloko o ka nahele laau hihipea, a o ka leo o na manu kana e lohe ana, e pii ana iluna o na pali a e iho ana iialo o na pali kuhoho me ka hoomanawanui, me ke komo wahi ai ole iaia i ka po a me ke ao, he pono hele wale iho no ka ianeL, a h« ano pupule kona ia wa.; aole no hoi he wahi kapa i koe mai i kona kino ia wa, ua lawe ka naheleheie a ua pau loa, e hoa hele ia ana io a ianei, aka he mea ole wale no nae ia i kona manao.

« Ia Pahuli i hiki ae ai maluna o ka mauna ō Konahuanui, a iaia e noho ana malaila me ka uwe, aia hot ua ike aku la o Kane ma iaia. nolaila ua hoouna mua ae la iaua ta Lanihuli a me Waipuhia e kali ma kona wahi e hele mai ai, a ua ae laua ia olelo me ka hoeko poioiei. A ta laoa nei e kaii ana ma kahi a Paiiuii e hiki mai ai, a i ko laua hoomaopopo ana t kona ano, 3a heie na maka a ptnao, a ua hele hoi ka lauoho a hala ilalo o na uha, a ua pau ke ano lihi wahine i ka iaua ike aku, noiaila, hu mai la ko iaaa aloha i ka wa o iaua i kii ai i Kaaiheiani» noiaila. puana iike ae ia iaua i ko iaua Ino noiia

Auwe ? no hoi oe e ka luhi o 14 O oe e Kamaka o ki oaoh? t Onohi u\ā i ka moka o Knuwili, Aaapu i ka !e*a nuu, Maiani.\Un» i Ku*ihekm t Re Uiu oe na ka U4 koko, N'a Kukaohialaka, Mc HnuweleUn!. , Au*e ka iuhi o nisuv~e. > H Lamhuli noa e oli aka aei iae H leo uwe t a kahr no a mao lo" Paliuli manao- a ike mai Uia !aua nei, hx>Vahi ko hkou uwe like ana. A ka uwe atu o iakou nei, mnau aku la laua nei Heaha keia ou eka haku o uiaua ? Hai mai la o Paliuli : Ua hoalele ia au e kuu kaikunane kane, ua hele me ka wahine hou, ano ia kumu la, ke ike mai la olua u'u ke ho-a a hele nei au i keia tiaa. I ko Waipuhia ma iohe ana i keia uuu olelo a ko iaua luhi i heie ai, he mea e ka nui o ko laua aloha iaia. a noiaiii, koi aku la laua ia Paliuli e hoi likou a hiki imua o Kane ma me ko laua kai kuahine, ka mea hoi nana i hanai o Kahanaiakekua, malia o hiki aku oia imua o lakou, a aia enai hot ilaīla kahi mea e pono ai oia, a e pau ai hoi kona u-la-la ana i ke aloha no kona kaikunane kane, a no keia mea, ua hai aku o Paliuli i kona manao imua o iaua : Aole au e ae aku i ka olua mea e olelo mai nei ia'u e hele pu kakou ilaiia; ua lohe no au Ika Kane ma oleio ma 0 W'aka la, aka, aole au i ae ia mea, no ka mea, ua hai ia mai ka olelo kauoha i ko'u kahu hanai, a me ko kuu kaiku nane, aole maua i ae ia i kane okoa ka'u a pela no hoi me kuu kaikunane; noiaila aole au i inakemake e ike ia likou, aole no hoi au i manao nui e ike i kahi o kuu kaikunane i hanai ia ai, a nolaila ea, aia wale t:o ko'u halawai pu me lakou a ike au i kahi a u i manao nui av a ku no hoi kumakaia imua o ka lakou jhgnai; a pela oiua e hai idku ai »'ko*;tjj|pitao U Jakou; ka hewa ke hele au a make, oia iho ia no hoi, he kaena pono ana ia a kuu hanau mua, a ua hiki no oe e ka mea heluheiu e puana ae i keia mau ialani mele o ka Iwalani : "Ua ku kaena a ka Iwalani, A he 110 ka Malolo, Ua like no ia me ka Mahimahi, I ka nihi i ka lae o Kalaau." Ma keia mau oieio a Paiiuli, ua pau ko Lanihuli ma manao e heie pu me ia, aia no nae ke ike ia mai la keia mau olelo a lakou e Kane raa, nolaila, ua kena mai la laua ia Keanueune, e alai mai mamua 0 kahi a Paliuii e hele aku ai, a me ka olelo pu aku iaia e noho ma Waolani, ua ae koke ko iaua ka> ikuahine ika laua mau oieio. ia iakou nei no e kamaiiio ana no na oielo hope ioa, aia hoi, hikikii ana ke anuenue imua o iakou, "rac he ua la no Ena, ka iho mai oko iuna poe." A iioko o keia wa i hoopuka aku ai o Ke anuenue i kona manao me na oieio ku io i ke aloha, aoie nae he wahi mea a hoolohe ia mai o ia mau oleio maikai, a hele wale no oia me ka hoolohe ole aku, a hoomaka ae ia oia e oiioli i keia mau ialani meie :

"Aia i Waolani kuu lei ua kokoula, He lei na ka uanoe i kui & Uwa, Hoolawa i kuu manao me ka [waimaki, Mauna i ke kino ke aloha Aloha aku i ka maka o ka makua, 1 kuu kaikunane hanau mua, E hoi —e —hoi mai hoi I hapai o Paliuli i keia mele, no ko> na ike ana aku i kahi e noho ai kona kaikunane, nolaiia, ulu mai la kooa aioha iaia. I ioa no hoi a pau ka ianei oli ana, o ko ianei ku ae la no ia hele ana, he manawa ole hele ana keia i ke kula o Ewa oka i'a hamau !eo. A haia ke one o Kuilima, hoea aku la kei* oke kuia o Puunahawele, Uio i ke kahawai o Kipapa, heie aku o ke kuU o Punaluu, huli aku keia nana o ka »u ae a ka lae o Maunauna i ke kuia o Lihue hiki aku U keia i Kokoloea, ike aku 1« hoi ika piha mai o ke alanui i na kanaka ame na wahme, aia hoi iloko o ia piha kanaka nui na poe keikikane% me na kaikamahine ui kaulana o ia au kahiko; oia hoi o Kalakoa me Malamanui, he mau keikikane iaua; a o Kalena a me Haleauau, he mau kaikamahine iaua,iaia makeia mau inoa i kapaia ai kela mau aina a hiki i kei» Ul Ia Paiiuli i hiki aku ai maiaik. ua hookipaia aku la la e na kamaaina 1 hoike ta ae la me U maikai ame ke atoba malihioi, elike nS me ka mea mau i keia iahui ht lieahea* (AaU i p*u.j