Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIII, Number 52, 27 December 1884 — Page 3

Page PDF (1.71 MB)

This text was transcribed by:  Beth Allingham
This work is dedicated to:  Kumu John Keola Lake and Snowbird Bento

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

P@a e TH@@ @ THRUM ma ka Halepai o @@ @@@@@@ SATURDAY PRESS. Keen@ @@@@@ @@@ ma na kihi o Alanui Moi w@ @@ @@ Nuuanu.

 

@ @@@@@ mua@ mai na Olelo Hoolaha ma @@ @@@@@ @@@@ @@popo mamua ae o ka hora @@ ke awakea e na Poaha a pau. Aole e @@@@@@@ @ @ @ Hosiana ke lawena mai @@ @@ @ 2 @@@@ hoikeia maluna. E hooke @@ @@ ana @@@ i keia rula maluna.

E @@ @@ @@ ola a pau a me na kauoha a me @@ @@@ pepa ma Ka Nupepa Kuokoa @@ @ @@@@ . Ina e loaa pono ele aku keia !!! !!! !!! laue, e hai mai me ka hakalia @@ @@@ Keena.

 

NUHOU KULOKO

 

Ke naia, aku nei na limahana o ke @@@@@ i K@ lakou aloha Hapenuia.

@@ Keia @@@ nui iho nei, na lawe @@@ @@ @@ ika Boe Bele mawaho o @@ awa.

Ua p@@@Poko liilii ka pahu bae o @@ Hale H@ookolokolo o Hilo i ka @@@@@ o na hiona ia o ka ino maanei.

O ka po o ka Poalima nei ka mana@@ @@@Kakaia no ka helu ana o kela @ @@ keia poo ohana i ka poe a pau e @@@@ ana ma ka hale ma ia po.

Aia aku la ka wahine haole haiolelo, Mrs. Leavitt, no ka Lua o Pele i ka @@@@kai, he oia maikai kona a ua hoopono no hoi kana hana.

Ma kahi o W. A. Swan, ke kumu o ke Kuanui o Iolani e haalele iho ana, e pani ia mai ana e Mr. C. H. White @@ k@@@ hou.

Ua maiamaia he ana mele nauka o Kaimi ma ka no o ka Poaha nei, ua P@@ @@@@ @@@ ia makaikai, a @@ nui @ @@@ @@@enikeni i loaa.

Ua komo aihueia ka hale noho o ke@@@ ohana Pukiki ma Pauoa, oiai ka @@@ a pau o ka hale i ka pule. Ua lawe p@ aku ka mea aihue he ia dala.

Ua malama ae na keiki puhi ohe hui o ke aupuni a me ko ke kula hoopolo-@@ ne @@@@@ pahi ohe Karisimaka ma ka @@ na Kuea, ua piha hauoli na mea @ p@@.

E nana ae i na hoolaha kudala o na @@@ hoo@@mahina o ka waiwai o Pahau ma ke @@@ oha a ke kahu malama wai@@@ S. B. Doie. E nana pu ae i na hoo@@@ e ae.

Ua malama ae na ekalesia o Kawai-@@@@ a me Kaukeano he mau anaina @@ pule Karisimaka, a ua malama pu ae @@ pahu KeK@@@ mau ekalesia e ae ma @ ano i ka la Sabati aku nei.

Ua h@@keia mai na lono no keia ino @@ maa@@@, ua hiki loa aku ia ma kekahi mau awa o na mokupuni, a ua hiki ole i na noku ke ku ma ko lakou mau awa no ka nui loa o ka ino.

Ma ka Poalua iho nei, ua hanau ma Mana, na J. Kaukaliu me Ewa, he ke ikikane mohaha maikai, a o ka piha ana hoi @@ @@@a o ka 9 o na keiki. Ulu @@ lahui o Kalani ia olua.

Hila@@@ loa ka lehulehu i kekahi wahine @@@ ma ke ahiahi Poaha nei, ma Kanek@ @ . Ua pina pono kona poo a me ka @@@ ka lei, a ua kahihi wale ae ma kona opa, e hikaka hele ana oia.

Ma ke kakahiaka Poalua nei, i ku @@@ @@ ke mokuahi Alameda mai Kapalakiko mai, ua haalele aku oia ia laila ma k@@ manawa mau, a no ka nui loa o ka ino ma ka moana, pela i haule hope ai kona manawa ku mai maanei.

Ua @@ @ama ae ke Kula Sabati of Kawaiahao @ wahi paina hoomanao Ka@@@maka ka pa kula kahunapule ma ka Po@@@ nei. Ua malama pu ia no hoi he @@@ @@aiea mahope iho o ka paina ana @@@ maluhia pu na hana.

Ma k@ @@@ mua o Ianuari a ma ka @elu m@@@ @@@ o ka kakou pepa e puka @ku ana @ moolelo hou a maikai e ku a@@ ka @@ ke nana iho, a e hooipo ana kakou @ @ moolelo no ka makahiki ok@@ o ke @ ka loa o Kahanuapaineki.

Ua @@@@ ae la ka mean aihue iloko o ka hale @@@ @ama Bee Hive ma ka poo ka Poa@@@ nei a lawe aku la mailoko o ka ume@@@@ dala ma ka mea nahaha, a me h@ @@@@ omole rama. Aole i loaa ka mea @ @@@.

I na @@ @ pa ikaika ana ka makani i ke kula@@ @@hale nei, ua haki iho la kekahi Ia @@@@ a haule iho la maluna o keka@@ @@le ma alanui Moiwahine, a hoopo@@ iho la ia luna o kaupaku me ka nahu @ @@ o kekahi mau ipuka ania@@.

Ma @@ mokuahi Lehua i ku mai ai i ka Poa@@ @@ nei i loheia mai ai ua hiki e aku ia @ Kinau ma Maalaea mahope o kona @@alele ana iho i ke awa o Lahaina, @ @@ loaa mai iaia ka mahimahi o na Kona e luli aku ana aneane e hapalua @@@ ke kowa mawaena o laua.

Ma na hora ahiahi o ke Sabati aku nei i pili mai ai ka mokuahi Kulana@@@@@@ o Kikane ma ka uwapo, a iaia nae e @@ kokoke mai ana no ka uwapo, us @@@e iho ka kekahi haole iloko o ke kai me ka manao e mahuka, ana, us paa ke@@ eia i ka hopuia.

Maluna o ke Alahukimoku ka mokuahi Kinau i ka Poakani nei. Ko Kakaako poe paha ka ike i ka hanaia ana o @@ mahimahi la i ka aila, i pahee ka beibei ana me ka hoa. E mama auanei paia ka eke o ka poe mahope o M ----- a ie Kinau boe paha ka ume.

 

Ua malamaia ae he aha mele ma ka po Poakahi nei ma ke keena maluna o ka YMCA.

Iloko aku nei o na la makani, ua hoohio ia kekahi hale e ka makani ma na Koolau, Kauai, a mai aneane e waawala.

Ke puapuai mai nei na lono mahalo mai na panalaau mai o ka Hema no ka haole hookani vaiolina Remenyi.

Ma ka moku kuna Jennie Walker i noi mai ai o G. Leleo, a me Mrs. Haina ka Haina wahine; oluolu kupono ko laua ola kino.

Ma kekahi le@a i loaa mai i ka Puuku o a Papa Hawaii mai ia Rev. J W Kanoa o Maikonisia i loheia mai ai ua ili ka moku kuna Kaluna ma Nukumau.

Ke loheia aku nei na leo ailiili o ke poho mai ka poe e paa nui nei i na dala keokeo Hawaii -- nawai ka hala? Hookolo ia i ka nui manu.

O na lono no ke kaua ma na kapakai o ka mokupuni o Madegasaka, ua ano hamau iki i keia was, a ke noonoo ia la na noho'na kuikahi mawaena o na Farani a me na kamaaina, aole nae he mau hiona o ia ano.

Ma ka Lilinoe mai i loheia ai ua apahu pu ae la ke kiaua pauda i kekahi lima o W. Lovell, oiai oia ma ka lawaia. Ua weluwelu loa kona mau manamana lima, a na ke kauka hoi i oki loa ae a lele loa kona pulima.

Ma ka Poalua nei i holo like aku ai na@  @ himahi o na awa o Maui a me Hapa@@ ma ke ano he hookuku i ko laua holo ma ka manu a me ka pea no Maalaea ka ihu. O ka keia mau limahana hoi e hoomakili aku nei, ka lakou ka mahimahi e puka ana mahope.

I ka mokuahi Bihopa e huli hoi mai ana no Honolulu nei mai Kauai mai, ua loaa iho la oia i kekahi kikiao makani nana i lawe aku i kekahi o kona pea oiai oia e hookokoke mai ana no Oahu nei; ua haalele oia i kekahi o kona mau awa, a ua holo loa ae oia ma na Koolau a ku ma Kahana. Ma on a i loheia mai ai, aia malaila ka moku kuna Kapiolani kahi i mo ku ai, ua lawe aku ka ino i kekahi o kona heleuma, me ka waapa, a ua hoonahaehae pu i na pea.

 

K huakai i ka

Aina Gula o Kalepone

(Kakeuia no ke Kuokoa)

 

I ka Poakahi ae ua hele au e makaikai i ka Palace Hotel (Hotele Alii), ua hoolimalima au i mea nana e lawe i'au e hoomaikai - ua hele au mai ka hale iluna loa a hiki i ka hale lua, oia ka walu o na hale; he keu a ka'nani, aole au i ike i kekahi hale nani e like me keia, a he miliona dala ka lilo no ka hana ana,

I kekahi mau la iho, aole au i hele e maikai i kekahi mau wahi e ae a'u i konoia mai ai, oiai ua loaa au i ke anu a ua pehu ka puu; ua kauoha ke Kanikela ia'u e hele ma kuaaina kahi mehana; ua olelo no hoi ke kauka ia'u e hele i Napa city; kahi o Pogue wahine e noho nei. Ua kau aku la au maluna o ke kaa ahi ahi a holo aku la no Napa City, he 40 a oi iki mile mai Kapalakiko  a hiki i keia wahi kauhale; ia makou e holo ana he keu a ka holo, e maalo ana ihe ka hikiwawe na mahina ai huita a me na pupu hale o ka poe mahiai; ua holo aku la makou a hiki i Valejo, a kau aku la maluna o kekahi wahi mokuahi uuku a holo aku la a pae ma kela aoao, a kau hou aku la maluna o ke kaaahi a holo aku la me ka awiwi loa a hiki i ka hiki ana i Napa City. Ma keia holo ana, ua holoia he hookahi hora me ka hapaha no ke 40 a oi mile aina; ma aole e lohi iki i Valejo, in ua hiki no i Napa no hookahi wale no hora.

 

No Napa City

 

He wahi kauhale nani keia, he nani kona mau alanui, ua kanuia na laau malumalu ma kela aoao keia aoao, a he uluwehiwehi maoli no ke nana aku; a he mehana a oluolu maikai keia wahi, aole e like me Kapalakiko ka paa mau i ka ohu; ua hoopuniia keia wahi kauhale e na puu nani, a ua kaulana keia wahi no kekahi hale pupule nui e ku ana he hookahi mile mai keia wahi kauhale aku. I ka Poakahi, ua hele au e ike ia Pogue wahine a me kona ohana, a ua nui ka hauoli o Pogue wahine no ka halawai pu ana me kekahi mea mai Hawaii mai, ua kamailio pu makou ma ka olelo Hawaii, ua hoikeike mai oia no na mea e pili ana ia Hawaii i ko lakou wa i hiki mua ai a me ka loli ana o ka lahui a lilo i lahui kaulana, a me ka nui o kona aloha no na Hawaii; a i k'ou wa i makaukau ai e hoi, ua helelei kona mau waimaka, a paa mai la i ko'u lima me ka olelo mai, e haawi i ko'u aloha i ka poe pono, a me ka poe haalele i ka pono, a h hai aku i ka poe hoomanawanui ma ka pono, aole au i poina no Hawaii a me ka hana a ka Haku; a ke noi mau nei no au i ke Akua e ninini mai i kona Uhane Hemolele maluna o na ekalesia Hawaii. Aloha! Aloha! Ahoha ka pono a maua me Pogue i hooikaika ai, aloha ka lahui a maua i aloha ai, aole paha e halawai hou ana kakou, aka he wahi no nae e hui hou ai aole e kaawale hou. Aloha oe a nui loa. Hai aku la au i ko'u ho@ele i noho ai, a i ka auina la, ua kii mai la o Samuela Pogue ia'u, e lawe e hoomakaikai e ka halepupule. He haie nui keia, ua hana mai he hookahi mile kuea i ke kahua a me ka pa o keia hale; he hale nani maoli, ua maheleia i na mahele elua, ko na wahine a me ko na kane. He @ @owera o keia hale; a iloko o keia mau towera he 9,000 galani wai o ke towera hookahi, a na ka mahu e hoopii ka wai iluna, he wai i hoomakaukauia no ka wa pauahi.

O ka nui o na mai iloko o keia hale, he 1,330, he 900 kane, a he 430 wahine. Ua hai mai ka mea nana makou i hoomakaikai, he 5.6 o keia poe, he waiona ke kumu o ka pupule ana. Manomano no na poino a keia moo deragona e hoopoino nei i na kanaka. I ka pau ana o ka maua makaikai ana, ua hoi aku la a kahi hoolulu o ke kaa ahi no ka hoi ana no Kapalakiko; i ka hiki ana mai o ke kaa, ua lulu lima iho la maua me Samuela, me kona olelo mai, aloha aku oe i ka poe Hawaii, he poe hookipa ia'u, a o ko'u lahui ponoi hoi he hookae loa ia'u, aole hookipa ia'u ma ko'u hele haapuni ana ma Hawaii, na ke kanaka Hawaii au i hookipa ma ko lakou home, aole e pau ko'u hoomanao no ka lokomaikai a me ka oluolu o ka lahui Hawaii. E haawi oe i ko'u aloha ia lakou a nui loa. Ma ka olelo Hawaii no keia kamailio ana mai o Samuela ia'u, aloha aku la au a aloha mai la kela, a kau aku la au no Kapalakiko o ka hora 4 keia o ke ahiahi, a i ka hora 5 me 15 minute, kau aku la ma ka mokuahi lawe ohua mawaena o Okalana me Kapalakiko; a hiki aku la i ka uwapo, kau aku la ma ke kaa uwea a hoohiki loa i ko'u wahi e noho ana i ka hora 6 p. m.

(Aole i pau.)

 

Nu Hou o ko na Aina E.

 

O ko Kina manao i keia wa e hookahua la, e hoomau aku ana ia i ke kaua me na Farani, a nolaila ke puahi mai la na pualikoa pake no ke kahua kaua. No ia kumu ke hoopuipui mau ia la na pualikoa Farani e ku kiai la ma na wahi i lilo ia lakou.

Ma na loon hope mai nei i o kakou nei, ua kuemi hope aku la ke kaula Mahdi, a ke hele lanakila ko Kenela Gordon mau puali me ka kahua kaua me ka maalahi.

Ke hoea la na palapala hooweliweli imua o ka Peresidena hou Cleveland, e kipuia no ia ma ka minute mua loa ona e noho ai ma ka noho Peresidena o Amerika.

Aia ma kekahi pa kapili moku o Farani he kanakolu moku kaua paa ioa e hanaia nei. He 14 moku mailoko ae o keia huina he poe moku hao kila. He 2 moku i manaoia o laua ka oi maluna o na moku a pau, a no laua na hoolilo pakahi no ke kapili ana he $2,000,000.

Ke hoikeia mai nei, ua lako pono o Kina me na moku kaua ikaika no ke pale ana aku i kona mau kapakai. O ka hapanui o na moku hou e holoholo nei, ua hanaia no lakou i na pukuniahi nunui a Kurupa. Ua oleloia, aole he moku o ka Adimarala Farani Coubeta e hiki ke palekana aku mai na elele make aku o keia mau moku kaua o na pake ke halawai lakou he alo a he alo. Ua lako pono keia mau moku ma na pono kana o na ano a pau.

Ua piha ae nei ka makahiki o ko ke Keiki Alii opio Napoliona noho ao ana maloko o ke kula koa, a ua manaoia oia no kekahi o na keiki puni kaua e like me ko Napoliona I ano. Ke nana nei ka lahui Farani maluna ona.

He lono ka i hoikeia ae ma Ladana, ua hoao aku la na Farani e hoehu kaua aku i ka puali ki pololei o na pake ma na kiekiena o Kelung, aka, ua hookuemi hope ia mai lakou me ka make pu o iwakalua koa. He au oehuehu mai nei keia o ne pake.

Aia na pualikoa pake malalo o na ala kai ana a 13 mau aliikoa Geremania iloko o keia mau la, a ke manaoia la he kanaha a oi koe a hoea ae.

Ma ka hoike a kekahi nupepa e hoopukaia nei ma Rusia, ua hoaiai ae oia oia imua o ke akea i kona manao no ka palahalaha loa ana o na hana powa a ka poe Nihila ma ke kulanakauhale o Mosekao. Wahi ana, ke nalinali liilii nei keia mau hana ino i na hui kalepa, a he mau hui e ae no hoi kekahi e hoalaala ana i na hana kipi iwaena o lakou, a ua komo pu mai nei kekahi mau haumana o kekahi mau kulanui iloko o keia poai nihila.

Ma Suakima, ua hoao ae la na koa kipi e hoopoino i na alahao kahi e loaa ai i na Aigupita ka ai, aka, ua hoopuehuia lakou e na pualikoa kaua lio.

Ma na lono mai nei mai na pahalaau mai o ka hema, ua make ke kaula El Mahdi; a o na lono mai nei hoi ma ka Alameda mai aole oia i make, aka, o kona makuakane ka i make, ke Kiaaina El Obied.

Ua loaa mai nei kekahi mau mea hoopahi i houluuluia ma ke kauwahi o ke kulanakauhale kahi i noho o Cleveland, a ua manaoia ina e pahu ae ana kela mau mea, e lilo ana ke kulanakauhale i mea ole.

 

Ua hanaia ma ka luakini o Kaukeano i ka po nei, kekahi kii moku i kapaia o Hoku Ao; a maluna o ua kii nei na makana a na haumana kula Sabati.

 

Na Nuhou Gula o ke Kai Malino

 

O ka Ahahui Ooiopio Imi Pono Karistiano o Kailua i kukuluia ma Holualoa, eia no ia Ahahui ke nee malie nei, aole i poho ka manaolana no ka hana. I ka wa mamua, ua noho no keia Ahahui malalo o ke Kumukanawai huikao, aole i wae pono ia na lala o ka Ahahui, ako, i keia manawa, ua noho ua Ahanei malalo o ke Kumukanawai a ka Ahahui Nui o ka Paeaina i hooholo ai, a me na rula, a ua koho pono ia na Luna nui o ka Hui, a oia keia malalo iho nei:

Jos. Adamu,       Peresidenta

D. Kahao, Puuku, a hope "

Jno. E. Kaiaue Jr., Kakauolelo a lala no ke Komite Hooko.

 

Koe wale no paha keia, aole paha lakou i kakau inoa malalo o ke Kumukanawai hou; a me he mea la no, e noho huikau aku ana no na lala o ua Ahahui nei.

Ahahui Opiopio hou. -- Eia ma Kahului, he A. O. I. P. K. hou no ka Ekalesia o Kailua, malalo o ke alakai ana a Makuakane a me Poheepali, aole nae i akaka ko lakou mau Kumukanawai; aka, ke nee nei no imua me ka malie.

Na Kula Sabati. -- O ke Kula Sabati o Helani, oia kekahi Kula Sabati makaukau a'u i ike ai ma ka Haawina a L. Laiana, e unuhiia nei ma ke "KUOKOA. I ka'u ike aku, ua eleu ke Kahu Kula Sabati, eleu na kumu papa, eleu pu no me na haumana; koe wale no keia, o ka hikiwawe o ka huhu o ke Kahu Kula Sabati, i ka wa e ulu mai ai na ninau no kekahi ninau pohihihi; a malaila ko'u wahi kanalua no keia Kahu Kula Sabati.

Ma ke Kula Sabati hoi o Kailua, he ulolohi ka hana a ko laila Kahu Kula Sabati, he kaumaha ka noonoo a loloiahili na hana. I ka wa i kula ai i ka la Sabati, aneane no e piha ka ekolu hora e kula ai; nolaila, u-i ha kekahi poe aole hele mai i ke Kula Sabati, aia a hiki i ka wa pule, hele mai la. O ka Haawina a keia Kula e kula mau nei, aia ma ke Kauoha Hou, aole nae he hiki pono i ka berena o ke ola na na haumana o kana Kula Sabati. O ka ai e hanai ia mai ai, he ai puupuu wale no, aole he ai wali pono e ola ai ka uhane.

He mau mahina ae nei ka hooili ia ana mai o ka nupepa KUOKOA ma ka inoa o ke Kula Sabati, oiai, ua hooholo ke Kula Sabati, ma ke KUOKOA, (Haawina a Laiana) ka haawina e kula ai, eia nae, aole he ki la iki ia a pau wale no keia makahiki. Ua hai mai ua Kahu Kula Sabati la, ua ukuia aku he $1.50 no ka nupepa no eone kope, e hiki mau mai nei no eha malama i hala e nei, aole nae he waiwai iki o ka lilo ana o ke $1.50 a ke Kula Sabati, i ka Haawina Kula Sabati, oiai aohe kula ia. O kekahi mea haohao loa ia'u, eono kope o ka nupepa e hiki mai nei, he $1.50 wale no ka, oia anei ka oiaio? Ia'u i ka pule ma ka la 14 aku nei ma Kailua, lohe aku la au i ka hoakaka ana mai a ke Kahi Kula Sabati penei: "Pehea la ko kakou Kula, e hoomau anei ko kakou Kula ma ke Kauoha Hou ma ka nupepa paha? "I keia manawa, ke hooili ia mai nei he eono kope, mamua aku nei he hookahi wale no kope, a ua ukuia aku he $1.50.

"Pehea la ko oukou manao no keia mea? Pane mai o Alawa: "Manao au, e hoomau ke kula ana ma ke Kauoha Hou a pau keia makahiki, a hiki i ka makahiki hou, ma ka nupepa ko kakou haawina; o na koi ana a pau o ka nupepa i keia wa, nau (Kahu Kula Sabati) no ia e hookaa aku, aole na ke Kula Sabati, oiai aole waiwai ke Kula Sabati i ke $1.50 i lilo ai, aohe kula ia. Pane mai ua Kahi Kula Sabati nei: Aole loa au e hookaa iki ana i ke dala no ka nupepa; in i hooholo oukou ma ka nupepa ka haawina, ia oukou aku no ka hana o ia, aole loa au e hana ana. He nui aku no na olelo, he mau olelo kekahi e pili ana i ka hope Lunahooponopono o ke KUOKOA. Ua hookuu ia ke anaina Kula Sabati o ia la me ka holopano o na manao, a ua ulupuni loa ia ke Kahu Kula Sabati i ka awiwi e haalele e ka hana a ke Akua i haawi mai ai ma kona lima e hana; aka, o ke ano mau no ia o keia kanaka, he paupauaho koke a haalele i ka hana. O keia kumu wale no ka mea nana e hoonwaliwali i ka hana.

O kekahi mea hou no a'u i ike ai ma keia Kula, na ke Kahu Kula Sabati no e himeni mai, oia no ke Kula mai a nana no e pane i ka haina; a pela iho la ke ano o keia Kula Sabati, i ahona wale no i ka hooikaika mai o Tim. N. Simeona, a iaia hoi ko'u mahalo piha. Maikai loa no, ino o T. N. Simeona ke Kahu Kula Sabati o Kailua, he ike kona i oi ae mamua o keia Kahu Kula Sabati.

No ka Y. M. C. A o Mokuaikaua, he luakini kahiko keia o ke kukuluia ana, o na hana hooponopono hou ana iho nei a Rev. G. W. Pilipo, oiai oia e noho Kahu ana no Kailua nei, oia mau no o loko o ka maemae, aka, o kona mau pili o luna iho, ua hala ka ka pili hookau i ke kui, a ke nana aku oe ma ka rume mahope, kahi a ka luna huki hele e huki ai, aia hoi, aohe wahi ninau a ko luna poe. A hiki mai ka ua, he lokowai wale no o luna o ka paku e pale aku ana ia luna, a e kulu loa ana no hoi ia wai a hala loa @ lalo a puai mai ke ea me ke ino, kupono ole ke hana aku. A me he mea la, in a aole e lawelawe ia ka noonoo ana no ka hana hou ana i keia heiau o ke Akua, e aneane ana paha e ku wale kona mau paia ma ke kaupoko ole maluna iho. Minamina wale ka hoi ka luhi a na Lii i hana ai i ka wa kahiko; auhea la na haipule o ke Akua e noho ana iloko o ka Ekalesia o Kristo ma Kailua nei. E ala iluna, e hana hou i ko ke Akua heiau, a e kahea aku i na manu hulu like, e lawe pakahi mai i na pua pili e uhi iho ai ia luna o ka punana o ka manu nui, (Uhane Hemolele) no ka mea, maanei no i hoomoe ia ai ka hua mua o ka pono o ka uhane o na kanaka i ka makahiki 1820 3 Kakina ma, a mai Kailua aku nei a i na wahi e ae o keia paeaina.

Ano, e ala mua oukou e na hoahanau o Kailua, e hapai i ka hale o ke Akua, e pani i kona mau wahi hohaha, a o ke koena aku o ka hana, ua hiki no ia oukou ke kahea i na manu hulu like e kokua mai ia oukou. He hauoli ko'u i ka Ahahui Opiopio Imi Pono Karistiano o Helani, i ko lakou hapai ana e hoopaa ia luna o ko lakou Y. M. C. A.

He hana nani la; imua a kau ka hae o ka lanakila. Mai kanalua i ka manao pelukua a Hoa laua me Kaoniea, a na wahi luna o oukou. IMUA A LANAKILA. Me ka Mahalo. JNO. NOEAU. Kona Akau.

 

KELA ME KEIA

He mea hauoli i ka lehulehu a pau ka lohe ana i kekahi mau hana maikai i kookahuia e na opio i hoonaauaoia ma na wahi ike, oia na home hoonui ike o Lahainaluna, Kapunahou, a me kekahi mau wahi e ae. Ma keia mea, e hoike pokole aku no makou no kekahi mau hana i hanaia. Aia ma na apana Koolau o Kauai, ke noho kumu kula nei kekahi mau opio Hawaii ponoi ma ke ano e ao aku i na keiki Hawaii ma na ike a pau e hiki ai ke hookanaka makua ma na hana, a e kaulana ai hoi ka inoa a me na kulana pakahi iloko o keia mau makahiki mua aku o kakou. He mau opio keia no laua na makahiki i oi aku mamua o 20 a emi mai hoi ko kekahi, a no laua hoi na manaolana pakahi i aa e hooholomua i ke kulana o na opio Hawaii ponoi ma na mea a pau i hiki ia laua no ka pomaikai a me ka maluhia o ka lahui. Malalo o kekahi o keia mau opio, he 20 a oi haumana, a ua lehulehu loa aku hoi ka kekahi, a ma ka laua mau alakai ana i na haumana, ua loaa na mahalo ia e na makua mea keiki a me la lehulehu pu no hoi i ike maka i ka holopono o ko lakou ao ia ana. Ua hui pu makou me kekahi o ia mau opio kumu kula ma Honolulu nei, a ua hoike mai oia, he holomua no na haumana. O ka makou kalokalo, e ukali mau ka pono, ka pomaikai, a me ka holopono ma ka laua oihana hoonaauao, a na ke Akua e kokua mai ia laua.

O ka hana kekahi mea i mahalo nui ia ai ke kanaka, oia ka hookahua ana i ka hana a hoomau aku, aka, he kakaikahi loa iwaena o na kanaka Hawaii ponoi ka i hoao e hooko aku ma ia alanui. Me kekahi l@ta mai i o makou nei mai a D. Kuaiolokele o Kekaha, Kauai, e hoike mai ana penei: Ma na la mua o keia mahina i hoomaka ai ka wili ana o ke ko o ka mahi ko o Waimea, Kauai nei, a o ke ko mua i pau i ka wiliia, oia ka Opunui Kua, (he kanaka Hawaii maoli oia,) a ke hoomaka nei i ka Hoopiopio. O ka mea nona ka inoa hope, oia no ka i hooikaika a paipai nui hoi e kukulu ia kekahi Hui Kalepa no na kanaka Hawaii me keia apana. Ma o kona paipai nui ana, ua paa iho nei ka hale, a ke ahu nei ka waiwai maloko, a o ka laikini koe a loaa mai, o ka holo no ia o ka hana imua. Ke hooikaika nui @a no hoi na kanaka i ke kanu ko malaila, a o ka mea nui no o ka aina, mah@@hua no kana ohi ana a pela wale aku. E nana aku i na hooiaio ana o keia ma na apana aina o Kona, Hawaii, aia ke ku la na Hui Kaiepa, a ke hoohanaia la na hana me ka holomua. E mahaloia na Hawaii i hoomau ma na hana waiwai.

Ma ka Poakahi iho nei i hoomaha ai ke Kulanui o Iolani no hoomaha Karikimaka. Mamua ae o hookuuia ana mai o na haumana, ua haawi ia aku la he uwati gula a me kekahi komo lima gula ia Rev. N. A. Swan, ka lakou kumu, mai a Hiram Anahu, kekahi o na kaumana, ma ke ano he makana oiai keia kumu he makua o na haumana e haalele iho ana ia lakou. Ua panai pu ia aku me kekahi mau huaolelo aloha ma ka aoao o na haumana penei: "Mamua o kou haalele ana mai ia makou, ke hoike aku nei makou i ko makou minamina nui nou, a ke haawi aku nei makou i na hoomaikai ana nou no kau mau hana maikai ia makou. Me ka lana o ko makou manao e hauoli mau oe ma kau misiona hou au e haalele iho ai ia makou, a ma o keia mau wahi makana uuku imua o@, he hoailona ia no ko makou aloha ia oe kau mau haumana mua, a e lawe aku oe a hoomanao no makou." Ua apo mai la ke kumu i keia makana a na haumana me hauoli, a ua haawi aku la oia i na hoomaikai ana no lakou.

 

NA HOOLAHA KUMAU

 

KAKELA & KUKE

 

E laa na pahiolo, koi hole,

hamale, koi nui a me liilii, kila,

wile pana, rula, apuapu, kai o na ano

a pau, kala kaa, hao hoopaa puka

 

pohako hoana, kapa, lei ilio, kau-

la hao ilio, pahi, upa, pahi umiumi,

kalapu, kope hulu, palupalu, oepa ka-

lakala, lina hao, ami, koehi, koehi, â me ka@

 

KAULA OPU

 

Palau o na ano a pau,

Oo, ho, koala, pe, kipi-

kua, hao kope, au ho a pe-

la aku, kua bipi, lei bi-

pi, kaula hao bipi, uwea

pa, uwea keleawe, hao pili.

piula, kaa palala, ipuhao, ipu ti

 

PA-PALAI MAKAU ME KE AHO

 

Ili wai, papa holoi, kopa ala, kauli

kuaina, hu'akai, ehi wawae,

hulu pena, a pela aku.

 

Pena wali, kini nui a me liilii o na

ano a pau, me ka pepa kuhi-

kuhi, pena keokeo, aila

pena, ai a hoomaloo,

vaniki kaa, a me

vaniki moe.

 

PENA HOOMALOO

 

--  a me aniani hale  --

 

AILA @MAHU, AILA MIKINI, AILA HAMO ILI, AILA KAA, INIKA KAMAA

 

PAUDA, KUKAEPELE, KIANA PAUDA, UIKI IPUKUKUI O NA ANO HE NUI A LEHULEHU

 

----

LOLE MAKEPONO

 

-- E lea ma --

 

AHINAHINA, KALAKOA. KEOKEO, LEPONALO, HULUMANU UWE-WAHINE, KUI HUMUHU MU, A ME KA LOPI.

 

Ke Kuike e loaa no ia ma kahi @

 

Kakela & Kuke

 

-----

 

NA MEA PIULA,

 

-----

 

Mikini Humul@@@@

 

Makini a WHEELER a me WILSON

 

MIKINI A WILCOX ME GIBBS

 

NA MIKINI A

--- REMINGTON ---

 

He nui loa na mea hao me na ukana e ae o na ano a pau, aole hiki ke hai pa@ ia aku, hewa i ka wai na maka ke ike.

 

-----

 

Laau Lapaau Kaulana Loa

 

A DR. JAYNE, LAAU HOOMAEMAE KOKO LAAU HOOPAU NAIO, LAAU KUNU, PENIKELA, HUAALE,

PAAKAI, LAAU HOOPAA HI, A

 

Ma na Laau Hama a Pela @@@.

 

Kakela me Kuke

 

NA HOOLAHA KUMAU

 

J. T. WATERHOUSE (Walakahaai)

-----

HALEKUAI KUKAA NUI ME LIIL@

 

Ua piha pono me na waiwai meiamae hewa ai na maka i ka nui o ka @@hua.

 

H@nli@ no la hoi la

 

-- MALAILA --

 

Na Apa Kihao o na ano a pau,

Pahoehoe o na ano a pau,

Alapia o na ano a pau,

H@@@hipa o na ano a pau,

Na Hu@@hulu noloko,

Na Keokeo Paina,

Lihue me pau.

We@@@ia,

Lepuaalu,

Lamakini,

Ahina pelehane,

Na Kihei o na ano a pea,

Na Koloka o na wahine,

Na Kihei heluhelu,

Na Kalakoa o na ano a pau,

Na Kihei uhi moe,

Na Koloka o na wahine,

Na uhi Kilika,

Na uhi Alapia,

Na Hainaha nuani a @@@!

 

-- E@a hou. --

 

IE HELUNA NUI ONA PAA LOLE O NA KANE A ME NA KAMALII.

 

Na Apa paina maikai loa,

Polu manoanoa a lahilahi.

Huluhulu manoanoa a lahilahi.

Na Apa huluhulu a pahea.

Na paa lole huluhulu, kane, me kamalii,

Na Pililakeke loloa a pokopoko,

Na Palule kaula o na ano a pau,

Na Palule keokeo,

Na Palule kalakoa,

Na Paleili.

 

Na Papale wahine i kinohinoh@a me na pua me na hulu nani, a he heluna hui o na kane a me na kamalii o na ano a pau

 

HE HELUNA NUI O NA KAMAA

 

Na Kamaa huti,

Na Kamaa pihi,

Na Kamaa huka,

Na Kamaa lahoho,

Na Kamaa weleweka,

 

HE HELUNA NUI O NA NOHO LIO MAIE@

 

Na Noho Italia,

Noho pulu mamua,

a mahope o kela a

me keia apo.

 

NA AILA O KELA A ME KEIA ANO.

 

Na Aila honua helu i he aiai me he wai.

Aila pena, aila hoomaloo, aila Oliva,

Aila inu, Aila lauoho,

Waiala maikai.

 

NA PENA WAIHOOLUU LIKE OLE.

 

Keokeo,

Eleele,

Pola,

Melemele,

&c., &c., &c., &c.,

 

IN@ IHO I@@ IHO

 

Na ipuhao, na ipu ti,

Na koi nui a liilii,

Na pahi nui a liilii,

Na pahi olo, pakani

Na pahi olo palaa

 

Na @ahu nui a liilii,

Pakeke nui a liilii

Na lako kamana,

Na lako amala,

Na kamaa ko,

Na moe hao.

Na pela uw@@

 

NA LAKO HAO, MA KA AINA A ME KA WAI

 

Na lako pa,

Pa nui a iilii,

Na hola,

Na kiaha aniani,

Na aniani kilohi,

N ipukukui o na ano a pau.

 

HE HELUNA NA MEA AI

 

Palena poepoe,

Palena poepoe palu

Palena huinaha,

Palaoa o na a@@@ a pau,

Na kamano maikai ka me ka pahu,

Na kamano @ni.

@akai o Livapulu.

Paakai inu,

Paakai hu.

Manu Kal@ p@ni,

Palani ai a ka @@.

 

----

 

He helena nui o @ ia ma @ waiwai aiwaiwa ko'u mau halekuai aole i pau i ka hua@@ aku pa oukou po e hele mai a kilohi no oukou.

Ua wa@@@ keia mau waiwai me ka maiau, ma Pelekane, Farani, a me Amerika, no ka pono a me ka poomaikai o na kanaka Hawaii, me na kauo@@ @@ @@ @@@ @@@ @@@ Ka ele@ loa.

J. T. WATERHOUSE.