Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIV, Number 1, 3 January 1885 — Page 1

Page PDF (1.73 MB)

This text was transcribed by:  Jennifer A. Kamalei Schafer Casani
This work is dedicated to:  Douglas B. Schafer

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

BUKE XXIV, HELU I.  HONOLULU, POAONO, IANUARI 3, 1885.  NA HELU A PAU, 2005.

 

NA HOOLAHA KUMAU.

 

@AIKAI KA HOI KA PAPA

 

A ME

 

@A LAAU O KOU HALE!

 

NOHEA LA!

 

@KA I NO HOI NO KAH@

 

WAILA MA!

 

@A AKU NO HOI IA LA, OHI KA IO O @A LAAU O MAKAWAO I KA UA MEA O @A NANI.

 

@A PAPA!  NA PAPA!

 

A ME

 

@NA PONO KUKULU HALE.

 

O na Ano no a Pau.

 

@ AIA MA KE KIHI O NA ALANUI

 

@apu me Moiwahine,

 

HONOLULU.

 

@PAPA!  PAPA!  PAPA!

 

@ PAPA HULUHULU,

@NA PAPA MANOANOA,

NA PAPA I KAHIIA,

NA PAPA KEPA,

PAPA HOLE KEOKEO,

PAPA HOLE ULAULA.

 

@Na Laau, Na Laau,

 

@ KUA,

NA KAOLA,

NA AAHO,

NA MOLINA,

NA PEAPEA.

PINE HULUHULU,

PINE I KAHIIA.

 

PAPA A ME NA LAAU ULAULA.

 

PILI ULAULA,

PILI KEOKEO,

PANI PUKA,

PUKA ANIANI,

PANI PUKA ANIANI,

PUKA OLEPELEPE.

 

PENA

O NA ANO A PAU,

@ulu Pena mai ka liilii a ke nui.

Aila Pena,

Aila Hoomaloo,

Waniti, Pate

 

@A LAKO O KELA A ME KEIA ANO.

 

@A AMI PUKA HALE,

NA AMI PUKA PA,

ANIANI

@ PEPA HALE A ME NA LIHILIHI,

E loaa no malaila.

 

PAAKAI HELU I,

 

O

 

@ KAKAAKO ME PUULOA.

 

No ke Dala Kuike o loaa no na mea a pau i @ ae la no ke Knmukuai Emi Loa.  O na @auoha mai Hawaii a Niihau, e loaa aku no @aka hooko pololeila.  @ ipa nui laila ike @io.  905 @ i

 

NA HOOLAHA KUMAU.

 

KE KUAI HOEMI NUI

 

A WAIPAHE O NA

 

Waiwai Aiwaiwa

 

O

 

CHAS. J. FISHEL.

 

EIA LA

 

NA PAPALE BIVA HOU LOA, PAPALE WAHINE KAE HULU-HULU O NA ANO A PAU LOA, NA LIHILIHI HOU E HAA AI NA

 

PIHAPIHA, A E HAO AE AI OE LINOHAU LUA I NA KALAKOA HOU LOA A HEHEE OLE IHO, A I NA GINIHAMA HOU IHO OE E

 

LILO AI OE I KA WAI A E KU AI KAENA A NA IWA HOOHEHELO O UA KAONA NEI KE KUAI MAI NA HULUMANU HOU.

 

E loaa no ma ka halekuai o

 

Chas. J. Fishel

 

NA PAPALE PAHUA LAIKI, O

NA ANO A PAU

 

Na kakini hou a me na

 

MEA LIILII E AE A PANIO AI NA

 

LEDE ME NA KEONIMANA.

 

Na Waiwai hou o ka hoea ana mai nei no no keia Halekuai.

 

Na Paikini hope loa hoi o ka loaa ana mai nei no mai Europa mai o na lihilihi kuuwelu hou loa, a i kupono loa hoi no keia mau wahi.

 

NA KAMAA HAAHAA O NA LEDE

 

O NA ANO A PAU.

 

Na lihilihi puka aniani nani hou loa, he waipahe na auhau no ka I-a.

 

Ua loaa mai nei iloko o keia mau la koke i o nei he 100 paa lole o na keiki, oia ke kuka, lole wawae, puliki, a e kuaiia aku ana no

 

Hapalua Dala

 

wale no o ka Paa hookahi.  Heaha la ia!

 

Na lole Lilina hou loa

MA KA HALEKUAI EMI O

 

CHAS. J. FISHEL.

 

Ina oukou e makemake e ike i ka oiaio, a e kulike ai hoi me ko oukou mau iini, e ku ae no a maloeloe a hele pololei mai no io@u nei a hooiaio no oukou iho, oiai ke kuai aku nei au i na waiwai a pau me ka emi loa i ike ole ia ma kekahi mau wahi e ae o keia aina.  E naue @ai

 

MA KA HALEKUAI O

 

Chas. J. Fishel,

 

Kihi o @lanui Pap@ me Hotele.  1190-ft.

 

KA MOOLELO KAAO O

Kahanuopaineki,

 

Ke keiki alii o ke aupuni o Italia

Ka Olali o na Waoakua o Arabia, Ka Naita nana i kuekaa na lua huna o na Powa.

 

I KE kau ana iho o ua @`liiwahine la o Rusia iluna o ka moke, ua hao mai la ke kapena i kona mana, hemo ka laina, hiu na pea hete, he pakika he pahee kela i ka ua mea o ka holo.  Huli iho la ua ui la a nana iho la ma ka aoao o ua wahi Kaupu aukai nei o lakou, he mea e ka hauoli o ka manao no ka holo o ka moku, pela ka mea kakau i hoomanao ae ai i keia mau wahi lalani mele:

"Ke hao la na pea hete,

No Rusia ka ihu,

Hele haaheo i ka ili o ke kai,

He kaupu ke hoa elike ai."

 

            Hala aku la ke kama aliiwahine o Rusia ke aku au la i ka moana, e ake aku ana ka manao e ike i ke ao aina hanau on a a me na maka o na makua.

            E haalele kakou e o@u mau hoa hooipo o keia moolelo i ke kamailio ana i ka ui o Rusia, a e huli ae kakou no ka mea nona keia nanea a me kana aloha.  Ia lakou nei i haalele aku ai i ka uwapo, a huli hoi aku la no ko lakou hale hot@ele, a ua hoalii iho la hoi na haawina o ke kaumaha maluna o laua no ka mea i hala, a no ko laua pilikia kuloko iho hoi kekahi; ua hoaumoe iho la lakou malaila ia po a hiki i ke ano ana.  I ke kakahiaka nui poniponi o ua la nei, ua makaukau iho la ke koa opio e hele i ka pa alii elike me ke kauoha a ka Moi o Sepania, e hele aku e hooponopono elike me ka olelo kuahaua a ua Moi nei.  I ko ianei hiki hiki ana aku me kona mau ukali, ua makaukau mua na mea ai o ka hale alu, no ke hookipa ana aku i ke alii opio o Arabia me kona @mau ukali, a komo aku la lakou nei i ka rumi hookipa, kahi hoi a ka Moi a me ka ohana alii e noho ana, ua ku mai la kela a me keia a hoomaikai mai la imua o lakou nei.  I ka noho ana iho, ua ku mai la ka Moi a haawi i na olelo hoohanohano no ka opio puuwai ahi o na mauna hui o Arabia, a oia iho keia malalo iho nei:

            E ke alii opio puuwai ahi o Arabia, o ka mea hoi nona ka umauma i lalapaia e ke ahi o ka hopo ole, i kauohaia aku nei oe e hele mai imua o'u elike me ka'u olelo kuahaua i hoopuka ai mamua, a oia hoi keia:  Ina o ka mea e lanakila maluna o kuu moho, alaila, e lilo iaia ka nono alii, ku@ kaikamahine, a me ka lei gula o kuu aupuni, a nolaila, pehea la kou manao no ke aupuni a me ne mea a pau i hoolahaia?

            I ke kuu ana iho a ka ka Moi mau olelo ana, o ka wa ne ia o ka kakou koa i ku ae ai a poha aku la kana mau huaolelo me ka waipahe:  E ka Moi a me na alii o kou aupuni, ka poe hoi e noho nei maloko o keia rumi, aole a'u mea nui e kamailio aku ai imua o oukou, eia wale iho no, e noho oukou me ka maluhia, o oe no e ka Moi ka mana maluna o kou aupuni a ili aku i kau mamo.  Eia wale no ka`u wahi nonoi ia oe, o ka haku hotele, ka mea hoi nana au i malama, oia ke Kuhina Nui o keia aupuni, a e hoomaka kona noho ana ma ia kulana mai keia la aku a hiki i kona mau la hope, a il@ aku no hoi keia kulana i kana mau mamo, a e mau aku kona noho ana me ke ano he kuhina nui.  Me ka mahalo.  A noho iho la ia ia lalo.  Ku mai la ka Moi a pane mai la:  O na mea a pau au i kamailio mai la, aole au e kala i noonoo mua ai ia mea, a e hooko no au ia mau mea, no ka mea, o ko'u hoahanau ponoi no ia.  I ka pau ana o keia mau olelo a ka Moi, ua hookuu ia ke anaina e hoi aku no ka paina ana; oiai lakou nei e hoonu ana i na ono i hoomakaukauia, ua kamailio mai la ka Moi, e noho lakou ma ia po no ka haawi ana i kekahi anaina hulahula, a ua ae aku la no hoi lakou nei.

            I ka uhi ana mai o ka malu po, aia hoi ua ike ia aku la kekahi huakai nui e kamoe ae ana no ka pa alii me ko lakou mau aahu piha.  I ka hiki pono ana ae i ka manawa, ua hoike mai la ka pa alii i kona mani kilakila, oia hoi, @a hoopuni ia ka hale alii me kela a me keia ano kukui me na waihooluu like ole.  Ia wa, ua kani mai la na mea kani, a hoomaka iho la ka hula ana; a ua malamaia keia anaina hula mai ka hora 7 o ke ahiahi a hiki i ka hora 4 o ka wanaao, a ua hoalii iho la ke sanoe a ka waina maluna o kela a me keia mea, a haule iho la lakou hiimoe ma kahi no a lakou e hula ai me ka ike ole ae i ka mea e hana ai, no ka nui loa ka ona.

            I ka puka ana mai o ka la @ hoolele mai la i kona nani malu@@ o k@ honua, ua makaukau ka p@@@@ a paina iho la lakou nei.  Pau ka paina ana, ua noi aku la ka kakou @@@ ka Moi o Sepania, e hookuu mai ia lakou e hoi i kona aupuni no ka ike ana i ka maka o ka makua, oiai ua hala ka manawa.  I ka loke ana o ka Moi i keia mau olelo a ke kkoa opio, ua a@ mai la kela, a hoomakaukaukau iho la lakou nei no ka hoi aku i Arabia.  I ka makaukau ana, ua kau ae la lake@ nei ma na lio, a o ka kakou koa hoi, ua hookau ae la ia i kana aloha maluna o ka lio i haawi manawalea ia mai e ka Moi o Sepania, e haawi ke aloha hope a @a panai pu mai no hoi ke anaina i na leo huro he nui a me na hoomaik@@ palena ole, a hoomaka aku la ka h@@kai a ua eueu nei e nee aku no ke al@ kuahiwi mai ka hale alii aku.  Oiai la@ou e hoomau ana i ka hele imua, a i ko lakou hiki ana aku ma ka piko o kekahia@ua, ua huli like mai la lakou a pau a nana mai la ia kai i ka aina, a o ka waiho aku o ke kulanakauhale alii @ ka lai, o ka aheahe mai hoi a ka mak@@, o ka wa no ia o Kahanuopaineki i puana ae ai i keia mau olelo kaukau no ke aloha i ke kulanakauhale alii a me na wahi e luakaha ai:

            "E ka nani o ka hale alii,

            E na pu@ e pu-a ici mai la,

            Ka nani hoi o kou mau mala pua,

            Kahi hoi i loaa ai o ka mea a'u i alo-@ha'i,

            I ko@ halawai ana me ia,

            Ua like kona umauma me ka manu @nunu,

            Ka nohea o kona mau ma@@,

            Ua like me ke anuenue @@

            Ka ua koko, ka punohu ula,

            Pela kona mau papalina.

            A-o keia huakau a'u

            Ua nui a ppmaikai; a,

            Ke huli hoi nei au i kuu aina hanau @me kuu puolo kaumaha,

            Oia hoi ka nani o @a nani, a me ka @wehi o na wehi."

Pau ae la neia mau huaolelo kaukau a ua opio nei, a puapuai mai la kona mau waimaka, a e kupenu mau ana hoi me ka palulu ana ae hoi me kona haika; a nana hoi e uwe, o ka ha`u wale mai no ka kona mau ukali.

            I ka mao ana ae o keia mau haawina kaumaha, ua hoomau aku la no lakou i ka hele ana ma ke ala kuahiwi, a aole hoi i liu loa ka lakou hele ana aku a komo aku la lakou nei iloko o ka ululaau, pau ka ike'na i ke ao aina, kaa i ka poliu kua a Kane, ua hooomau no lakou i ka pii ana ma ke kuahiwi a po ia la, ua hoaumoe iho la lakou nei maloko o kekahi kakela kahiko e ku ana mawaenakonu o kekahi kula palahalaha, me kona mau kiai e malama ana i ka maluhia o ua kakela la.  I ko lakou hiki ana aku, o ka hapalua o ka hora 8 o ke ahiahi, ua hookipa ia aku la lakou nei me ka maikai, a malaila hoi lakou i hooluolu ai a ao wale no ia po; i ke kakahiaka nui ae, ua ala ae la lakou nei a paina iho la.  A pau ko lakou aina kakahiaka, makaukau iho la lakou nei no ka hele ana ma ka lakou huakai ma ke ala e hiki aku ai i kahi e ku ana o ka moku.  He elua pule ko lakou hele ana ma ke ala kuahiwi, hiki aku la lakou ma kahi o ka moku e ku ana, a ua moe hoi lakou nei ma kahi hotele a lakou nei i moe nua ai.  I ke ao ana ae, ua hoomaka ukau iho la lakou nei e hoi aku iluna o ka moku, a i ko lakou nei pili ana aku ma ka aoao o ka moku, ua kau mua aku la na lio o lakou nei, a mahope aku no hoi lakou nei.

            I ko lakou kau ana aku iluna o ka moku, ua hao mai la ke kapena i kona mana ma ke kauoha a ko lakou alihikaua nui oia o Poo Hao, aia hoi, welo ana ka have alii o Arabia i ka huini o ke kia, a me he Noio la hoi ka hele@na a ua wahi manu aukai nei o lakou, hele kela "a hilala na kia, kikii ka pea i ka makani."  Iloko o keia wa, ua kauoha nou aku la ua alihikaua nui nei i ke kapena, e hooiho pono aku ka moku me ka eleu no na kapai o Arabia, a@a ka pono o ka ike aku i ka piko o na kuahiwi o ko lakou aina aloha.  O ka hoopuka ana aku o ka moku mailoko aku o ke awa, pa mai la kahi makani mai ka akau mai me ke kolonahe malie, @like hoi me ka pii mahuahua ana mai o ka ikaika o ka makani, pela no hoi ke kapena i hoopii palua, paloku a pa@ha ae ai i kona @ike hooholo moku, ke hele nei ka moku i ke ehuehu o ke kai, ke uwe hone la hoi na rigini i ka makani, a aohe hoi he hana a ka kakou mau eueu, o ka nanea hoolai i ka nono o na puka ihu.

            No elua la o keia holo ana a lakou, me ka hoomau mai hoi o ka pa ana o ka makani ma ia ano mua, a ma ke kakahiaka nui o ke kol@ o ka la, oiai hoi ka wehe ana mai o ka pawa o kakahiaka nui, aia hoi, he mea e ka hauoli o ke kapena a me na sela i ko lakou ike ana aku i ka piko o na kuahiwi o ka aina aloha, ka aina hoi i haiamuia e ka nani a me ke onaona o na pua.  Aohe hoi i hiki ae i ka hora 8 o ua kakahiaka nei, ahu wale mai la ke kulanakauhale o ka alihikaua nui a admirala Poo Hao, e waiho mai ana me ka nani nui imua o lakou nei i na huro o ka hauoli, a na keia mau leo nui o ka hauoli e uwa nei o na sela, ua puiwa ae la ka ui o Arabia a puoho ae la, a pii loa ae la ia iluna o ka oneki o ka moku.  I kona hiki ana aku o ua ui la iluna, huli pono aku la kona alo i ka aina, a me ka leo haalulu o ke kaumaha, i puana ae ai oia:  Auwe!  Aole keia o ke awa, ua lalau mai nei kakou, a eia kakou i ke awa hoolulu o na aumoku kaua powa o ka hiena o Arabia nei, a e pau ana kakou i ka make!  No keia leo hooho auwe o ka pilikia, ua lohe koliuliu aku la o Kahanuopaineki iloko o kona hiamoe nui p puiwa ae la ia me ka hikilele, no kona lohe pono ana i ka mea nona ka leo, no kana aloha no ia.  Ala loa ae la ia mai kona wahi moe ae a nana aku la ma kahi i moe ai o kana aloha, aole nae ia ma kona wahi.  No keia kumu hoopohihihi i kona noonoo, pii loa aku la ia iluna o ka oneki, a i ka ike ana mai o kana aloha iaia, ua holo mai la ia a puili mai la ma ka puhaka o Kahanuopaineki a pane mai la:  E pau ana kakou i ka make i ka hiena o Arabia, oiai eia kakou i ke awa hoolulu o kona mau aumoku powa.  Ia wa i hawanawana iho ai kana aloha ma knoa mau pepeiao:  E kuu aloha, mai hopohopo oe no ka make, a mai hoolili loa hoi kou noo noo ana no ia mea, o ka mea au i hai mai nei, o ko'u makuakane hookama no ia; nolaila, e hoi kaua e komo i ko kaua mau aahu piha.  Iho aku la laua nei a kahiko iho la ia laua iho, a i ka paa pono ana, ua hoike mai laua i ko laua oiwi kilakila, a he mau alii kiekie laua no ke ao holookoa; a pela pu no hoi me na ukali o ka kakou koa.  Ia wa, ua holo mai la kekahi waapa i kinohinohi ia me na waihooluu like ole, a he nani ka olelo ana.  (Aole i pau.)

 

HE MOOLELO KAAO NO

KEAOMELEM@ELE,

 

KA PUA NANI IUIU O

 

Kealohilani, Kahiapaiole Nuumealani a me Kuaihelkani @ ka mea nana i uneune ia Konahuanui a kaawale o Waolani ka aina o ka poe eepa a pau i noho ai.

 

Hoopukaia e ka Haku Moolelo kaulana Mose Manu, no ke Kuokoa.

 

            I kaaneane ana aku i ka pili o ke ao, hele ana laua nei i ka moana o Kauai, akahi no hoi a puoho ae o Paliuli me ka ninau ae i kana aikane Ke lihi launa aku nei kaua i ka aina?  Ae aku la Hiilaniwai.  I nana io aku ka hana o Paliuli, ua kokoke loa laua nai i na kapakai o Kauai.  Ma ke kakahika nui ae, ua nee mai la ka ua kualau me na punohu ua koko e halii ana iluna o ke kai, a ia laua e kokoke aku ana mawaho o Wailua, ua haohao ko uka poe no keia ua a me ka punohu ia kakahiaka.

            A ia uka i nana pono mai ai ia laua nei, ua ikeia mai la laua nei e lana aku ana mawaho o kuanalu o Kalehuwehe.  O keia ko laua nei awa i ike pono loa ia mai ai he mau wahine; nolaila i piha pu ae ai ke one o ka nuku o ka muliwai o Wailua, me ke peahi mai o ko uka poe ia laua nei e pae alu malaila; ua pae io aku laua nei.  O kahiwaa o laua nei, ua kokua mai kama aina ma ka hapai ana aku i kula.  A o Maluaka, ke kaikamahine uia eueu o Wailua, ma o kona oluolu, ua hookipa ia aku la laua nei.  Ia laua nei i hoea aku ai i ka hale o ka eueu o ka wai halau o Wailua, ua hookipa maikai ia aku la laua nei; a ma ka oluolu no o ko laua nei; a ma ka oluolu no o ko laua nei kamaaina, ua kauoha ae la ia e malamaia ko laua nei wahi waa.  A ia Paliuli ma e noho la, ua piha na kamaaina i ka makahehi no laua nei, me ke kahaha pu hoi no ko laua nei holo ana aku maluna o kahi waa u@ku.  A ia la no, i loheia aku ai laua nei a puni o Wailua a me Kapaa; a na ia mea i kono aku i na keiki lalawai o ia mau wahi, e hele mai e ike i na malihini; oia hoi o Waiehu a me Kawelowai, a ike a papa leo pu hoi laua nei me na malihini; a he mea nui iho la Paliuli a me Hiilaniwai i ko Kauai @an kaikamahine.  Ua malama pono ia laua me ke aloha a hala ka mahina hookahi me ke anahulu, ia wa i ninau mai ai ke kaika mahine Maluaka i ko Paliuli ma manao, Pehea ka manao e na malihini?  Ina he manao e hele makaikai ia Kauai nei, alaila e hai mai olua ia'u?  Ae koke aku la o Paliuli ma; alia nae hoi, e hai aku au ia oe i ke kumu o ko maua hiki ana mai i Kauai nei; ae mai la no hoi o Maluaka, alaila hoomaka aku la o Paliuli e hai i kona moolelo o kona haalele ia ana e kona kaikunane kane, mai ka mua a ka hope; e like me na mea i hoikeia ma na helu mua o keia moolelo a hiki wale ai laua nei i Wailua; ma keia mau olelo a Paliuli e kamailio nei, ua nui ke aloha o na kamaaina, na ko lakou mau waimaka no el hele ilalo; a pau ka Paliuli olelo ana, ua hai mai la o Maluaka i kona manao ia laua nei.  Ina pela, alaila e makaukau kakou no ka hele ana i keia mau la, ae aku la o Paliuli ma.  Ma keia huakai o ka hele ana a lakou nei, ua nui wale ka poe i hahai ma keia hele ana; ua pau loa na keiki kane a me na kaikamahine mea makua i ka hele pu me ka malamaia o ko lakou maluhia.

            Ua haalele lakou nei ia Wailua no Kapaa a me Kealia, a moe ma Anahola; malaila i hooluolu ai, a ao ae, hele mai lamou nei a hiki ma Moloaa, a hiki ma Kilauea, moe hou malaila; malaila loaa hou ia Paliuli kela moe mua i loaa ai ma Hawaii e pili ana no ka poe olohe ana i ike ai e ao ana i ka hula.  A no keia mea, hai aku la oia ia Maluaka i kona manao, oia hoi ko'u mea i koi koke aku ai ia oe e hele kakou, no ka mea ua noonoo au aole he wahi e ae e [pau ai kou manao aloha i ko kaikunane; eia wale no e aho e lawe au ia olua a hiki i uka nei o keia wahi, aia ilaila kahi o ua poe olohe la, he poe ike a akamai lakou ma ke ao ana i ka hula, a he lua ole lakou ma ia hana; a hiki ole i kahi mea ke hoopapa aku ia la kou ma ka oihana hula.  Nolaila e makuakau kakou a hele.

            I ka pau ana o keia mau olelo a Maluaka, ua hoomaka koke lakou nei e pii i uka pono a hiki ma Kahikikolo, a malaila aku i hele ai a hiki maluna o na pali o Laauhaeleele, a ia lakou nei i noho ai maluna o ia wahi, huli iho la ko lakou nanaina ia lalo o kekahi awaawa nui maikai, e kuku ana na hele, e piha ana na kanaka, aole o kanamai ka maikai o keia awaawa.  O kahi keia o ua poe olohe nei, he lahui kanaka kei ma ia wahi wale no e noho ai, he poe ikaika i ka hakaka; a ua like no me na wahine.  A ia lakou e nono ana maluna pono o ka pali o ua wahi nei, ua na lo aku la ka la ma kela aoao o ke kuahiwi o Waialeale; aia i keia wa lakou nei i ike aku ai i na kane a me na wahine e komo ana iloko o kekahi hale nui; aole i liuliu iho, o ka hoomaka mai la no ia o ka ikuwa o na leo, a he ekolu hana ana pela, a meha iho la na leo; a ma ia hope iho i lohe ia aku ai ka leo olioli o ke kaikamahine Maiunahina e kolonahe mai ana maluna o ka welelau pali a me na lau laau, me he kui la e hou ana i ka puuwai o na malihini, a ua hiki no paha ke puana ae i keia mau lalani mele:

"O Maunahina ke i luna

O ke ala kuhikuhi lima."

            A ia lakou hoi e hoolohe ana i ka leo olioli o ua Maunahina nei, ua iho aku la lakou nei a hiki ma kekahi mau hale e ku ana, ua ike ia mai la no hoi lakou nei e kekahi poe olohe, he poe kaikamahine ui wale no; nolaila na hookipa ia aku la lakou nei me ka maikai maloko o ka hale; a hele aku la kekahi mea a hai aku la i ua poe olohe hula nei.  I ka loke ana o ua poe olohe nei, ua hoomaka koke ae la ka hula ana; a hele mai la lakoue ike ia Paliuli m@, i ko lakou ike ana, ua apo lokahi ia mai la na malihini me ke aloha e na kamaaina.  O keia ka manawa o Maluaka i hai aku ai i kona alakai ana aku ia Paliuli ma imua o lakou e ao ia oia i ka hula, a no ia mea, ua lawe ae la o Maunahina ia Paliuli a me Hiilaniwai i mau aikane nana, a nana i hoomakaukau i na mohai e uhau aku ai imua o na poe kumu hula oloha; a makaukau na makana, nolaila ua laweia aku la o Paliuli me Hiilaniwai iloko o ka hale hula, a malaila kahi i kuhikuhiia mai ai na loina o na ano a pau o ka hula.  Aia iloko o keia wa, i hoikeike mai ai ua poe olohe nei he kanaono a oi me na haumana hula, aole no hoi kanamai ua akamai i ka hula, me he mea la, aole e pa ana ko lakou mau wawae iluna o ka moena, hu ka makani o na pa@u ma ko lakou mau hope, a me he mau opua la e pipii ana iluna a ilalo, like loa ko lakou mau leo a me ke kuhi ana o na lima, a pela no hoi me ke ka@i ana o na wawae, o ke ano keia o ka hula kielei; o ko Kauai hula n=mua loa keia, a o Maunahina hoi ka haumana oi aku o ka maikai o ka leo.  Na keia mea i hoopau ae i ke aloha kane o Paliuli, a hoomaka iho la oia e ao i ka hula ia wa me kana aikane.  I ka hala ana o na anahulu elima o ko laua ao ana i ka hula, ua lilo ka helo ekahi o ka hula a me ka nanaina o na ano a pau ia Paliuli ma, a ua nui a hiaai na manao a pau o ua poe olohe nei i na haumana h@@ ma keia ao ana a Paliuli ma i ka hula, aia kona leo ke aheahe la maluna o ke kuahiwi o Waialeale a me Pihanakalani, a ke lohe la ke kaikamahine nona ia wahi, i ka leo olioli o Paliuli, oia hoi o Kalehuamakanoe; na ka leo honehoneo ua Paliuli nei i hoouluhua i kona manao a hele mai lao@a ma ke ala kuahiwia hiki mai ma na pali o Halelea, a hui pu iho la me Paliuli ma a me na kamaaina a pau oia wahi; a lawe ae la oia i ka mea nona ka leo ana i lohe ai i aikane nana, a komo pu iho la oia e ao i ka hula; a malaila lakou i noho ai a hiki wale i ka unike ana o ka hula, a me ko lakou kaapuni ana ia Kauai.

            Ma keia hana a Paliuli ma e ao nei i ka hula, ua holo ka lohe a me ke kaulana o Paliuli a puni o Kauai; a ke holomoku nei na kanaka e ike maka i ke akamai o ke kaikamahine o Kuaihelani, ke mea nana i noho na u@n@aau mauka o Olaa ma Hilo a me Puna.

            ( Nolaila, e ka mea e heluhelu ana i kaia nanea, ma keia wani e waiho ai kakou i ka olelo ana no Paliuli ma - a mahope aku, a e hoomaka kakou e olelo ma keia wahi no Keaomelemele ke Hiena o Kealohilani, a me kona hiki ana mai ma keia Paemoku o Hawaii nei.)

            Ia Keaomelemele me kona mau kiai a me ka Mooinanea maluna o Kealohilani, a iaia e hoomaka ai e hiolani aku maluna o kona wahi moe, aia hoi, loje iho la oia i keia leo olioli a hula hoi, e ahaiia aku ana e na aheahe welelau makani iloko o ka lewa; i kona lohe ana i keia leo, aole o loaa iki iaia ka hiamoe ana a hiki wale i ke ao ana, a he elima po ana i lohe ai i keia leo olioli, a no kona uluhua, ue hele aku la oia a hai aku la ia ka Mooinanea no kana mea i lohe ai; a pau kana olelo ana, hai mai la o ka Mooinanea, aole he mea e ae ka mea nona ia leo au e lohe la, no ko kaikaina ponoi no ia no Paliuli; eia la ma na pali o kauai kahi i ao ai i ka hula; ua haaleleia e ke kaikunane o olua, ua lilo aku la i ka wahine hou o Hawaii ia Poliahu, a oia ke kumu o ke ao ana i ka hula.  I ko ke Keaomelemele lohe ana i keia mea, kupu ae la ka manao iloko on a e hele e ike i kahi i noho ai o ko laua kaikunane, a noi aku la oia ia ka Mooinanea, e aho e oluolu oe e ae mai ia'u e hele au e ike pono i kahi e noho la ke kaikunane o maua me ka wahine hou, a me kahi a kuu @aikuaana e noho la ma Kauai; ae mai la o ka Mooinanea i keia noi a Keaomelemele, me ka haawiia mai o na mana kupua a pau iaia; a makaukau oia no ka hele ana mai, alaila, olelo mai la o ka Mooinanea, e hele oe a i ikeia mai oe e Kane, a i aua mai ia oe e noho me laua, ae aku oe i ka laua aua mai ia oe; oia wale no kou wahi kupono e noho ai, ae aku la no hoi o Keaomelemele i keia mau olelo a pau.

            A ma ia hope iho, liuliu ae la keia no ka hele ana mai, a haawi aku la keia i ke aloha i kona kupuna, a hele pu mai la oia me kona mau kiai a pau mai Kealohilani mai.  Iaia e hoomaka mai ai e hele, ua iho mua iho la oia ia lakou a pau a me Kaumailiula, ka mea nona ke kulala oi kelakela a me ka ula launa ole o kona ili, e like me he ohia noho la i ka malu, kau@a mea o ka nani a me ka ui launa ole mai, a oia ko Keaomelemele hoopaa ana i kona manao e lawe mai iaia ke hiki aku i kona wa e manao ai e @hoao@ me ia mahope o kona noho ana me Oahu nei.