Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIV, Number 4, 24 January 1885 — KA LUAKINI O KAWAIAHAO. [ARTICLE]

KA LUAKINI O KAWAIAHAO.

Aole no paha e nele ka hooomaopo* po ana o ka poe heluhelu i ke Kuokoa i na hele'nelena 0 ke kii 0 ka hale e ku ae la maluna, 0 ka luakini noia 0 Kawaiahao He hale kshiko, a he hale no hoi i aloha nui ia e kekahi hapa o ka lahui keia luakini makuahine 0 kakou. O kona mua iho ma ia kahua, he luakini pili; a ika makahiki 1842 ka paa ana o keia hale pohaku, i hanaia ena lima aloha ona alii a me na makaainana onawa i hala. Na Kekuinaoa a me Binamu makua i kuhikuhi i kona kahua e ku ai, a i hooponopo no i kona hanaia ana, aka ua hoi nae o Binamu i Amerika mamua o ka paa ina o keia hale. He nui na mea kaulana i hanaia iloko o Kawa ; ahao, me he mea la ua lilo ia h-)le i kahua kahi e hana at na hana ino nui a maikai o na wa I hala, ake aupuni ame ka lahui. Uoko 0 keia liale kahi i weheia ai kekahi mau kau o ka Ahaolelo Kau Kanawai o ke aupuni, ke ole e kuhihewa ka mea e kakau (īei. Iloko nei no hoi i wehe ai o Kamehameha Elima i ka Ahaolelo hooponopono Kumukanawai, ika la 7 o lulai, 1864.

Iloko o keia hale i marcia ai o Kamehameha Eha me ke Alii Kiekie Ema Kaleleonalam, i ka la 2 0 lune, 1856; a iloko no hoi o Kawaiahao 1 hoohiki ai o Kamehamehia Eha a me Kamehameha Elima e malama i ke Kumukanawai o ka aina, ia laua i pii ae ai i ka noho alii o Hawaii. Iloko o keia hale no hoi i lawe ai o Lunalilo i ka noho alii ma kona hoohiki ana e malama pono i ke Kumukanawai. Iloko o keia hale i malamaia he halawai makaainana nui 1 ka la mahope iho o ka make ana o Lunalilo, a hoopukaia e la halawai ka inoa o ke Alii Kiekie Kalakaua i Moi no ka noho alii Hawaii. Iloko no hoi 0 keia haie kahi 1 hui pu ai ka Moi Kalakaua me kekahi anaina nui o kona poe makaainana i ka po mamua iho o kona holo ana no kona huakai kaapuni honua, A he lehulehu wale no hoi na hana ano nui e ae i hoohanaia iloko o keia iuakini makua o ka lahui Hawaii. Malaila na 'hi o ka aina 1 akoakoa ai i na kau 1 hala, ilaila no hoi o Kamamalu ma kahi i "huai ai i ka imu a ke aloha." Malalo o ia mau hana a pau, aole i haule na hana hope loa mai nei i hapaiia e Mrs. Hampson, ka wahine haiolelo 0 Enelani, a i holo aku nei no Kalepo-

n : ika la Sabati iho nei i hala. Ua hoomakaia keia mau halawai i ka la Sa bāti, la eha o keia mahina, a ua hookutiia i ka Poakolu, la 14 e lanuari tiei. Ua piha ka hale i na po a pau, a me na la Sabati elua i ke awakea a me ka po, koe wale no ka po o ka la 100 keia mahina i hookaawaleia i wā hoomaha. ona ano kanaka a pau, ame na ano hoomana a pau 0 ke kulanakauhale nei, k«i i ae iloko o keia māu halawai. He papa himeni nui ka i waeia no loko ae 0 ko Kaukeano, Polelewa a me ka luakini o ka ekalesia Enelani, a ua hoomakaukauia na noho no keia poe himeni maluna o ka awai, 0 ke kahunapule wahine a me kona mau hoa kokua ma na noho o mua a 0 ka poe himeni mahope, pela ka noho ana ilut\a oka awai; e olē ka nui o keia awai vna ua pau pono ole keia poe. E like ne ka nui 0 ka lur>kini, pela no ke ano <> kona awai, he akea e kupono ana no na noho he kanakolu a oi ae.

0 na hua o keia mau halawai a Mrs Hampson, ua ike ponoia, a e mahuahua aku ana no hoi, no ka mea he mea ulu na anoano oka Pono i luluia A mahope aku e hoomahuahua hou la aku no, pela ka ulu ana o ka Pono, he kolo, he pii, he hoopalahalaha aku, he komo aku i o a u nei, a hiki i ka wa e lanakila loa ai.