Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIV, Number 5, 31 January 1885 — KA MOOLELO KAAO O Kahanuopaineki, Ke keiki alii o ke aupuni o Italia Ka Olali o na Waoakua o Arabia, Ka Naita nana i kuakua na lua huna o na Powa. [ARTICLE]

KA MOOLELO KAAO O Kahanuopaineki, Ke keiki alii o ke aupuni o Italia Ka Olali o na Waoakua o Arabia, Ka Naita nana i kuakua na lua huna o na Powa.

Ku hou ae la no ka Moi a hai aku la no hoi imua o ke anaina no na mea a pau e pili ana i ke alii opio, a no ka panina hope o kana mau kamailio ana, ua hoike aku ia i kona manao paa imua o kona ohana, aole ia e ae aife e hookuu aku i kana lei e mare me ke keiki alii o Farani, a ina ia e manao ana e kii mai e luku i kona aupuni, ua makaukau ia e hele'aku imua ona ma ke ka hua kaua no ka make a me ke ola, a 0 kona makemake ke hooko la, oia hoi ka make ana o ua keiki alii Ia, a o kana mau olelo hooweliweli a pau, e hoihoi aku no ia me ia, a na ka ui nohea auanei o kei-i keiki, nana e koi ikaika mai 1 ko'u mau olo-na a me na aa" huki o ko'u mau lima a me ko'u mau tausani naita e hele aku i ke kaua ke hoea mai ia manawa. I keia wa a ka Moi e kamailio nei, he hoolohe wale no ka Kahanuopaineki a me kana aloha, a pela pu hoi me kona mau ukali; a e ike ia aku ana ka mmo aka ana o ua opio la i kekahi wa, a he mea hoi ia na ke anaina kanaka nui e hooholo iho ai 1 ko lakou manao, "o ua eueu nei paha keia 0 na mauna hui e kaulana nei, ka opio hookahi nana i kuekaa na lua huna o na powa, a o ka umauma hoi i lalapaia e ke ahi o ka hopo ole, a o ka mta hoi nana i hookau aku i ka weli maluna o na aupuni a pau o ka honua." O keia ,~mau kamailio ana a pau a ua Moi nei, ua lawe ia aku nei ia a lohe ka Alihikaua nui o ke keiki alii o Farani, oiai oia e ku ana ma ka uwapo. Ia wa, ua lele mai la ia me kona mau ukali a hele inai la lakou no ka pa alii, no ka ho1 oko ana aku i ka makemake o kona I haku alii, no ka hoi ana aku e mare me 'ua keiki ahi la o Farani, aka, ua poha

aku la ka leo o ua Moi nei : Aole loa au e hookuu aku i kuu kaikamahine e hoi aku e mare me ia, no ka mea, he kane no kana, aole e hala he mau mahina mai keia la aku, e hoohuiia no laua ma ka berita mare. la wa, ua pii ae la kona kai, a pane mai la.-: No elua pule mai keia la aku, e hookau aku no auanei au i ka make weHw*i» «ialufu 0 kou hale alii nei, a e hoolilo hoi ia oe a me kou mau tausani makaainana i puu lehu na ko'u inaina, & huli hoi aku la ia no kona moku, hiu na pea, a no Farani ka ihu. No elua la a me elua po o ka holo ana, ua ku aku la lalaou i Farani. Ike mai la na alii a me ke keiki alii Puliana i ka moku e kokoke aku ana e pili i ka uwapo, ua kukala leo nui aku la ia i kona mau tausani naita, e kahiko ia lakou iho me ko lakou mau aahu piha o ka oihana; a i kona mau miliona makaainana hoi, e hoomakaukau i na mea a pau e pono ai no ka hookipa ana mai i ke kama aliiwahine, ka mea hoi i kau nui ai o kona manao e hooko ia kana mea i upu ai, a ua manaoio loa no hoi ua keiki alii Puliana nei ua kau pu mai me ua ui nei, nolaila kona kukala leo nui ana, e hoomakaukau ia ka hale alii i na mea a pau, eia ka hoi he neo īa. A iloko o ia wa, ua puni ae la ka hale alii i na nani hoohiluhilu 0 kela a me keia ano, a e moani ana hoi ke ala kupaoa o na pua, a aole hoi he mea i koe ua makaukau loa, a e kali wale ana no 0 ka hiki mai o ka mea e kau nui ia nei. 1 ka pili ana aku 0 ka moku i ka uwapo ua kau aku la ke keiki alii Puliana iluna o ka moku, hele aku la ia a hui me kona alihikaua nui a ninau aku la : Auhea ka hoi kau mea i kii aku nei ? E kuu alii, aole oia e hiki mai no ka mea, aia oia ke noho pu la me kana kane hou, a no ia kumu ua hoi mai nei au me ka nele; a no ia nele ana, ua hoolala au i ko'u manao e hoi mai a e hoike aku 1 keia mau mea a pau imua ou, a ua aloha loa hoi ua wahine la au i kela kane. Ia wa, ua pii ae la ka inaina welp o ua keiki alii la, hopu ae la ia i kona papale hulu a paki iho la iluna o ka oneki o ka moku, lele ae la oia iluna me ka nau ana o kona mau ku-i, a puana leo nui ae la : E li ia oia e pono ai ! Aole auanei ia e pakele i ko'u mau lima ke loaa aku, a e hookau aku no au i ka make mainoino maluna o ia lahui kanaka, a e hoolilo hoi ia lakou i mau puu lehu na kuu inaina, a he enemi ino loa hoi kela wahi keiki no'u, a e make loa ana oia ia'u !! Ia wa pane mai la ka alihikaua nui o ua keiki alii la i kona manao : Ua hoolala mai nei au i ko'u manao i ka moana, e kii kaua i ka powā kaulana o na kakai mauna 0 ko kaua aupuni mamua 0 ko kaua hele ana aku me ko kaua mau tausani naita i Arabia, no ka mea, ua lohe no kaua, 0 ka makuakane 0 ua keiki la, ua kauia kona weli maluna 0 na aupuni a pau o ke ao holookoa, a he hiki loa hoi laia ke hoopuehu aku i na miliona 0 kona mau enemi e hele aku ana ma kona alahele. Ina e huli mai ana ke alii powa kaulana o kou aupuni nei mahope ou, alaila, aole auanei he mea nana e hookuemi mai i ko kaua mau kapuai no ka hele ana aku e luku 1 ua alii powa la o Arabia a me kona mau tausani naita; o ka hope loa o ko'u manao, 0 ka pau loa 0 ka ohana alii a me ka lahui kanaka o Arabia i ka make, a e noho alii auanei na keiki Farani maluna o ua aupuni la, a na ia mea auanei e hoomaahli mai i ka inaina ou e ke alii. E hoolohe mai e kuu alii i ka'u mau olelo, a e ko no auanei kou makemake. Kunou mai la ua keiki 'lii Pulrana nei a huli hoi aku la no ka hale alii. I ka hiki ana aku 0 ke kaa 0 ua keiki alii la, ua ninau mai la kona makuakane Moi : Auhea ka hoi kau mea i iho aku nei, aole anei ia i hiki mai ? Me ka huaolelo kaumaha, pane aku la ia : Aole ia i hiki mai, a aia oia ke noho pu la me kahi keiki a'u i manao ai e kau iaia ma ka amana h kanaka, a oia kana kane e noho la. IKA lohe ana o kona makuakane 'lii i keia mau olelo a kana keiki Puliana, ua nonoi aku la ia, e hoopau kona manao ana no ia wahine, a e huli hou aku no i wahine okoa, oiai ke kau mai nei na Kahoaka o na ulia poino e hahai ana mahope ou e kuu keiki, a he mea hoi ia nana e hookuihe mai 1 ko'u manao; ke pakui mau mai nei na lono e hookaulana ana i ka inoa o ua keiki la au e manao nei e kii e pepehi, ma kā ikaika lua ole, a aole hoi i helu ia na tausani 0 na tausani enemi e hele mai ana e kue iaia, a nolaila, ke manao nei

\ au he pono ia oe e waiho aku ia wahiI ae, a e huli aku no kaua i wahine okoa nau. Poha mai la ka leo 0 kana keiki me ka inaina : Aole loa au e ae aku i kou manao, a mahope oe e ike pono ai i ka'u mau mea e kamailio nei, e hoomakaukau mua ana au i ka amana li kanaka o ko kaua aupuni nei mamua 0 ko'u hele ana, a e ike no auanei oe, aia ua wahi keiki ai waiu la e lewalewa ana oia maluna o ka amana no na kau a kau a hiki i ka helelei ana o kona mau iwi. No ka nui paakiki a me na kaena ana a ua keiki nei, aka, aole i pau kona manao kanalua, nolaila, ua hooholo iho la ia e waiho aku keia kumuhana ano nui imua ō "kona mau kuhina, a na lakou e hooholo i ka mea kupono. Ma ke kakahiaka 0 kekahi la ae, ua akoakoa mai la na kuhina, na puali naita he mau tausani iloko o ka pa alii, a i ko lakou lohe ana i keia mea, ua puana like mai la lakou : E hooko koke i ka manao o ko makou haku alii opio, a e lalau like hoi e na tausani naita i na mea kaua. Ua holopono neia mea ia lakou. I ka uhi ana mai 0 ka malu po maluna o ka honua, ua pii aku la ua keiki alii Puliana nei a me kona alihi-1 kaua nui, no ke kii ana i ke alii powa I kaulana o na lalani mauna 0 Farani, a| aole hoi i liuliu ko U ua pii ana ua hoea 1 aku la laua i ka home noho kuahiwi o I ua kae'ae'a nei; a 1 ko laua hiki pono ana aku ma ka puka o ua hale nei, ua ninau koke mai la ke kiai : Owai olua, a heaha hoi ke kuleana o ka hiki ana mai i ko makou aupuni nei ? Owau 0 ke keiki alii P«liana o Farani, a he pi- J likia a he manah nui hoi e ike i ke alii j powa Lolafiele, a imua wale no hoi ona | e hai ia ai a nona hoi ko'u | inakemake e ike. Pela iho, e kali | olua no ka inanawa; holo aku la ia a hoala aku la i ko lakou haku, a i kona j ala ana ae, ua : ninau mai la ia : Heaha ka pilikia ? Ua hai aku la ia no ke keiki alii Puliana, ka hooilina o ke kalaunu o Farani, a me kona ukali, eia laua mawaho kahi i Jcali ai nou, a nou hoi kona makemake nui e ike, a he pi likia hoi kona kumu 0 ka hiki ana mai. Ua hoounaia aku kekahi o kona mau kiai imua 0 keiki alii nei, a kono aku la ia laua ekomo iloko. Ua hoohalaia| he mau hcra ma ke kamailio ana i ka j mea a laua i makemake ai, a ua ae mai la no hoi ua alii powa nei i keia noi, a ua ae aku la no hoi ia e komo pu aku ana oia i ke kaua huliamahi ma ka aoao o Puliana, a ua kaena ae la no hoi ua alii powa nei, akahi auanei a hooko ia ko'u mau iini nui maluna o Arabia,' a o kuu maina maluna o ke alii powa e noho la me ka nanea, a e kauliilii hoi kona io i ka wini oi o ka'u pahikaua, a i ka lohe ana 0 ke keiki alii Puliana i keia mau mea, ua kono aku la ia, e hoo-1 makaukau koke ia na puali naita he! mau haneri tausani ka nui, a i ke kokoke ana i ka hora eono, oia auanei ka wa e hui pu ai na puali a pau 0 laua ma ke kulanakauhald alii, a ua ae mai la no hoi ke alii powa, a huli hoi aku la laua no ke kulanakauhale alii, a kukalaia aku la ke kaua, a he manawa ole ua piha pu na wahi hoomoana i na tausani naita i lako pono me na mea kaua iloko 0 keia pouli, a aohe hoi he hana i koe o ke kali wale aku no 0 ka hiki mai o ko laua pu kaua, oia hoi ke alii powa: a mamua ae hoi o ke kani ana o ka hora 6, ua kapalulu mai la ua powa nei me kona mau haneri tausani naita, a i ka hui anaae me ko kekeiki he hiki ole ke helu ia, a puana ae la ua powa nei, "ua lawa ka ikaika ma ko'u aoao." E makaukau kakou no ka holo ana i Arabia, a e haalele iho hoi i ko kakou aina aloha, wahi ana i ke keiki alii Puliana, a he manawa ole, ua piha ka uwapo i ua mau hiena nei, a hookau ia aku la iluna o na moku, a i ka pau pono ana, ua hiki aku ka huina o na moku e lawe nei i na naita i ka 6 haneri tausani, (aohe no he nui a ka-e mai;) a i ka hiki ana ae i ka hora 9 o ia kakahiaka, ua haalele iho la na aumoku i ke awa, a no Farani ka pahu hopu. Auhea oukou e o'u mau hoa hooipo 0 keia nanea, e haalele kakou i ke kamaiho ana no Pulima oiai oia ke holo mai nei e hooko i kona inaina maluna o kana mea i ukiuki ai, a e huli ae hoi kakou no ka mea nona keia moolelo a ine lpana mau hoonohonoho ana 1 kona wahi puali i komo ole i ka heluna o na ' keiki Farani, a heaha la hoi ko lakou ; wahi ikaikl ! I ka wa o ka alihikaua nui o ke keiki alii Puliana i haalele iho ai i na kapakai o Arabia, aia hoi ka ohana alii o ka

Ui Pua Rose iloko ona nune ana no ko lakou poino nui e hiki mai ana, aka nae, ua kau aku la ko lakou mau manao a pau maluna o Kahonuopaineki, ka mea a lakou i lohe pepeiao ai me ka ike maka ole, a ua hilinai nui aku la hoi lakdu maluna 0 ua o;;io nei, a o kana mea e mai ai oia ka lakou e hooko pono ai, a ua hoohololike lakou ma ia mea. Oi'ai 'ka ka 1, koa am« kona mau ukali e noho ana me ka hauoli, me ka noonoo ole ae ina mea e hiki mai ana, ama keiwhi ahiahi, ua hele aku la o Kahanuopaineki a me kana wahi aikane e holoholo mawaena o kihapai pua 0 ka haie alii o kana aloha no ka honi ana aku 1 na ea aala ona pua. A oiai laua eku ana mawaena o kekahi mala pua, aia hoi, he mea hoohikilele ika manao o kahi aikane, i kona wa i alawa aku ai maluna 0 ka ili hualala o ka moana; ike aku la ia i na ano opua like ole e kau mai ana imua o ko laua mau maka. A ma kona kilohi a noii nowelo ana i keia mea, ua hiki iaia ke ike aku ina ouli oka pihkia e kau mai ana maluna 0 lakou, & huli ae ia ia a pane mai la i ke ksa opio : Ano e kuu aikane aloha, e huli a e nana aku maluna 0 na ao opua e ku mai nei imua o kaua, a ke ike nei au i na mea huna e hiki mai ana, oiai ke hoike mai nei na kahoaka o ke ao opua imua o'u, he pilikia nui e hiki mai ana, a me he la he mau la wale no koe a hoea mai. Ke lawe mai nei kou hoa paio lie mau naita ikaika loa i oi j)a tausani aku i kou mau naita; nolaila, e pono oe e hele e makaikai i na aumoku e holo mai nei, a e ike no oe 1 ka oiaio o ka'u mea e hoike aku nei. Huli hoi aku la iaua no ka hale alii, a komo aku la me ka ike ole ia raai e kekahi mea. Ika hiki ana aku oKa hanuopaineki i kahi e waiho ana 0 kona kapa kila, ua kahiko iho la īa a paa me ka awiwi, puka aku la ia ama kekahi wahi puka aniani, wehe ike kui e paa ana o ka lio kupua iloko o kahi l>uke kupua, emoole, ku ana ua lio nei. Kau ae la keia a hoopa ae la i kona mau sepa gula ma ka aoao 0 ua lio nei, aia hoi hele ana laua nei i ka lewa, a i ko ianei alawa ana iho, ike iho la keia lua mau aumoku nei. Puki mai la īa i ke kaulawaha o kona lio, a hoolai malie iho la. Emi iho la laua a kokoke i ua aūmoku nei, 1 iho la ia iloko ona : "Eia oe e Puliana puuwai eleele ke ho--10 nei i kuu aupuni no ka hooko ana i kou mau manao lili maluna o'u, a īna elike ko'u manao me kou, o ko oukou wa no keia e hoi ai iloko 0 ka opu anuanu o ka moana, a o ka mua hoi o ko'u hoohana ana ina ki he 12 o kuu pahikaua kupua; a no ko'u makemake hoi e hui pu kaua he alo a he alo, nolaila, aole au e hana aku i kekahi kue i ka mea a'u i manao ai he pono; nou ka make mainoino, a me kou mau miliona naita," a huh hoi' aku la ia no ke kulanakauhale alii. I kona hiki ana aku, ua awiwi iho la ia i ka wehe ana i kona mau pono a pau me ka ike ole ia mai e na mea a pau oka hale alii. Puka aku la ia iwaho a hui aku la me kana aikane, a hai aku la i na mea a pau ana 1 ike ai ma kana huakai ma ka lewa, a ra hooia pu aku la no hoi ia i ka mea 1 haiia mai ai e kana aikane. Mahope iho oka pau ana 0 ka laua kamailio ana no Puliana, ua hoomaka iho la laua e hoonohonoho i k,o laua mau puali, me ka hoonohonoho pu, anaaku hoi me na alakai pakahi, aua lawe ia mai na mahele elima, oia hoi ka mahele i, me na naita he 50, malalo 0 ke alakai ana oka makuakane o ka kakou koa; mahele 2, me na naita he 75 malalo o ke alakai nna a Poo Hao; mahele 3, obe na naita ioo malalo 0 ke alakai ana a kaliaku Makuisa; mahele 4, me na naita he 150, malalo oke alakai ana aka alihi kaua nui o ka Ui o Arabia; ao ka 5, oia no ka mahele o ka kakou eueu me kona inau naita, oia hoi kona mau uka--11 ponoi he 21. Mahope iho ka holopono ana o keia mau hoolala ana, ua konoia ni mea a pau e noho maloko o ka rumi, a e lohe hoi i na olelo a pau mai ke alii opio aku. Ma keia mau nua i hooholoia, ua piha ae la ka rumi a c hoolohe ana hoi i na olelo a pau a I ua opio 10, a i ko lakou lohe ana i keia mau hoolala no ke kaua, ua piha loa lakftl i ka hauoli, a e huro ana, e mele ana i na mele hoolanalana no ke kaua, a he mea hoohauoli ia ia Kahanuopaineki; a ua hooholoia keia m«a iwaena 0 lakou. (AoU i fau.)