Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIV, Number 6, 7 February 1885 — HE MOOLELO KAAO NO Ka-Mahina Malamalama [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO Ka-Mahina Malamalama

Kc Keiki Alii o ka welau anu o ke aupuni o Hinedu, ka Hiapaiole o rta waoakua iranaVa ole o Puricalia, a o ka naita hoi nana i ulupa na lua huna o na powa. ( Kakania no ke KUOKOA.) No ka liko ahihi ke aloha, Ke ala kolonahe i ka poli, 0 ka mea a loko e li'a nei, E kui me ka'u manui. Cho. —Ka'u ia e lia nei, Mahina Malamalama; Ke ike iho oe i ka hiona, A he nani kaili puuwaL 2--Mea ole ke anu i ka manao, Ka iniki wela i ka puuwai, Me he 'la e /' mai ana, E hoi maua e pili. 3 —A he kula loa iho īa, E noke ai a kena, A lawa pono ko makemāke, Ka nenee a ka lau Naenae. Composed by R. H. B. B. (Pua Melia.) O ke mele maluna ae nona na huaolelo waimeli.hoonaue puuwai, he mele ia i haku noeau ia e kekahi o na opio o ka Puali Puhi Ohe o ke aupuni, a i hooheno mua ia ae e lakou ma ke ahi ahl Poakahi nei ma ka Ema Kuea; he hoike ana keia i kona ohohia i ka moo lelo nona ae la kela mau lalani mele, a he mea hiki ole hoi ma ka aoao o ka mea kakau moolelo ke puana ae oia wale no ma ia kulana, aka, o lakou no a pau pulu, a no'u iho, ke panai pu aku nei au i na mahalo palena ole, na hoomaikai kiekie ana, a pela pu ma ko ka pepa aoao, a no oukou auanei na hoomaikai ana iloko o na tausani hoa hoinainau o keia nanea, a no ka pomaikai o na hoa heluhelu, ke panai pu ia'ku nei me ka nanea nona īa ilihia.

OIAI na kukuna malamalama o ka la o o ana i na paia paa o ka honua, a e kiei iho ana kona maka i na papaku hohonu o ka moana, aia no ka kakou eueu ke hoopue malie la iloko o kona rumi, a e kaii ana hoi no ka manawa kupono e hooko aku ai i kona iini, a oiai ua uhi iho la ke koloka pouli panopano e hoalii ana maluna o ka honua, aia no kona wa i hoomakaukau ai nona iho ma kana huajtai. Hele aku la ia a ma ke keena makuakane e moe ai, k iaia i kiei aku ai, e hiolani ana kela i ka papa lohi o Maukele, a e hooipo ana hoi me na moeuhane pahaohao o na kau i au wale aku, manao iho la keia ua holopono na hoolala ana, nolaila, hele aku la oia a ma kahi e kau ana kana pahikaua, lalau ae la ia, a kaha aku la no hele.

Hiki aku la oia ma ke ala mau a laua e hele pu ai me kona makuakane oiai ou e .10 ana iaia maloko o ka lua huna a hoea loa aku la keia iwaena o ka lu hiehu o na mea nani; ma keia iho ana ona, ua hala mai la iaia he hapaha mile a ke hookokoke aku nei oia i kahi a na aiwaiwa o na lua huna e noho ana nie ki makaukau i na wa a pau, a e lawe koke ana hoi i ke ola o na mea a pau e hoao aku ana e kue i ko lakou maluhia. I keia manawa a ke koa opio e naue la ua hiki aku la ma kekahi puka kahi e kiai paa ia ana e kekahi o na naita pukani o ka Moi Lo Eiliona. Kaa e mai la no ka īke mua na ke koa opio, a ku iki iho la keia e noonoo ana no ka mea e hana ai, nolaila, hele hou aku la oia imua me ka hookaumaha loa ana iho i kona mau kai'na wawae i kumu e lohe mai ai ke kiai puka O na halia mau ana a ka naita opio, oia no kona ake nui me na naita nana oia i hookipa mamua e like me na hoakaka ana ma na helu mua. laia e hele ana me ka hookamumu ana maluna o ka papahele pohaku mahala, ua lohe koke mai la ke kiai puka, a iaia ī kiei mai ai ike mai la oia i keia kino e hele aku ana, me ka hikiwawe oia i emi ae ai a nalo aku la maloko o na poopoo huna kahi i hoomakaukau mua ia no lakou. I ke koa opio e hoomau nei i ka hele, ke kaulona pono ana la no kona mau maka ma kahi ana i ike aku ai i ke kiai, a he mea haohacf loa iaia ka hala ana ae o kona ike, oiai ua nalohia koke ae la ke kiai me ka hikiwawe loa. Halo ae la oia mao a maanei e ake ana hoi o ka ike hou aku i na hiona o ke koa e tiai ana ma ka puka, aka, he ole loa. A oiai ka malamalama powehiwehi o na laraaJama e ku poai puni ana i kahi

kiai o ua aiwaiwa la, ua ku hou iho la ke koa epio me ka noonoo nui ana no kana mea e hana hou aku ai ma ia mau alanui pohihihi, ua alaiia mai la kona ike a me kona mau noonoo no ka nalo koke ana o keia kiai puka iloko o ka imo ana oka maka. I keia mau manao e hoolauwili nei iloko o ke koa opio, ua hooholo koke iho la ia e hele aku no imua me ke kuemi hope ole, a i loaa k>ia na alina maewaewa o opai e kau ia mai ana, a make paha, alaila, ua pono īho la no ia i kona manao ana, no ka mea, ua pale oia i na olelo ao a kona makuakane. Aole no hoi he mau manao mua i hookahuaia iloko o ke koa opio e hele ana oia e hoopoino wale aku i na ola a pau, nolaila, unuhi ae la oia i kana pahikaua a hoopili a'la ma konaumauma, a oili āe la kona huini oi maluna o kona poo, aia wa i halo hou aku ai kona mau maka, a naue aku la he mau kai'na wawae, a ua hoohikilele koke ia ka naita opio ma o ke poha ana mai o ka hauna pahi ikaika a ke kiai ma kona pale umauma a okooko ana na huna ahi o kona meelala kila mamua o kona alo, a na ke o hoi o keia mau hao kila i hookui ae i hoonaue ae i na paia paa o ua kakela lua nei, a kupinai mai la na leo hanehane kupinai mai loko mai o na poopoo like ole o ua lua huna la.

Me ka eleu nui ka naita kiai i lele aku ai i hope a pane mai la me ka leo kuoo : Aole loa wau e hoohakalia iho ana 1 ke kau ana aku i na hoopai weliweli maiuna o kou kino, no ka mea o na kauoha i waihoia mai ia'u, oia ka'u e hooko nei, a aole loa hoi he anela nana e hoola ae ia oe mai ka oi aku o ka'u makakila, aole hoi he kupua nana e hoopakele ae 1 kou ola ke ku iho kou mau kapuai maluna o keia papahele mahala. A oiai kona leo i kuu iho ai hapai hou ae la ia i kana pahi no ka hahau hou ana mai i ke koa opio, ia wa i pane aku ai ka naita opio i ka naita kiai puka, E ke kiai hooko pono e, mamua.o kou hookau hou ana mai i hookahi hauna pahi hou maluna o'u, o ka mea e ku aku nei imua o kou alo, e pahola mua aku ana au imua ou he olelo no ka pono, a oia hoi keia, I hele mai n?i au e ike i ko oukou wahi i noho ai a me ka oukou hana.

Heaha oe, he Moi anei, a i ole ia he kuleana anei kou ma ko makou wahi i I noho ni a īne ka makou hana ? Eke i komohewa, eia ka make ke kau ia aku nei; a ia wa no i anehe hou mai ai ke kiai e hahau hou mai maluna o ke koa opio, aka, poha hou aku la ka leo o ua najta opio la, E ke kiai hooko pono, ke lawe nei au i kau mau huaolelo nui elua, o ka mua, o ko'u kulana alii ole; a oka lua, o ko'u kuleana ole; e hoi ana au a hai aku ī ka Moi, kou mea nana oe i hoonoho maluna o keia puka lilo ai oe i kiai puka au hoi e kaena riei a e lei nei i ka hanohano i hookau ia maluaa ou. I keia manawa a ka naita e kamailio nei, ke hoomaopopo pono la ke kiai i na ano a pau o na olelo, a hoomanao ae la o ke keiki hookama ka paha keia a kuu Moi, a i kumu e pau loa ai kona kuhihewa, nolaila, wehe ae la oia i kona uhimaka a hoolele aku la i kona lena ike maluna o ke koa opio, a he mea hikilele loa i ua kiai puka la ka ike ana aku i kana mea i upu koke ai, oia hoi ka naita opio a puana ae la he mau mapuna leo mihi : Auwe ! e ka naita 0 ka hnlu lelo, e kala mai ia'u a me | ka'u mau mea kaua, a haalele iho la ua ! kiai nei i na mea kaua ma ka papahele a kolo hele mai la imua o ianei, e hoo hanini ana hoi na waimaka me he ua k ku Ia no ka hooilo a pane hou aku la me ka ehaeha oka naau, E ke koa wiwo ole, ka popo uwila nana i hookau aku i ka weli maluna o na haneri tausani naita au i ike ole ai; ina paha ī hookau aku au i ka hoopai maluna ati e kuu haku, a hala loa aku maluna o na tausani o na tausani au i ike ole aku ai 1 ko lakou mau helehelena, ina la i keia hora aole au ma keia kulana, a me he la na ka anela paha au i pahola mai i ka leo o ke ola a pakele ae la ke ola. Lele aku la ke kiai puka a puili aku la ma na lima o ke koa opio, a mihi aku la. He mea haohao paha i na hoa heluhelu ka maopopo ana i keia koa kiai o ke keiki hookama keia a ko lakou alii a he alii hoi keia keiki no lakou. Ma na helu mua ua hoikeia aku ka malama ana o kekahi mau naita ia Mahina Malama oiai oia i hiki malihini aku ai ma be kakela Omaomao, a o keia kekahi o ia mau naita.

Mahope iho o na kukai olelo ana a ke koa opio me ke kiai puka, alakai aku la oia i ka kakou koa a hoomakaikai aku la ma na wahi a pau e noho kiai ia ana e ka naita, a i ke koa opio e nanea ana i na kuhikuhi a ke kiai a e walea ana hoi i ke kilohi ana ī na mea nani e luhe mai ana ma na paia mabala, ua hoea aku la laua ma kekahi pani puka e iho ana ilalo, i kahi o na tausani aiwaiwa a ke kiai i hai mu.i aku ai i ke koa opio.

Ia laua i hoea pono aku ai ma ua I pani puka la, ike aku laua he 12 naita 'nunui a loloa no hoi e ku laina ana, a no lakou ke kiekie he umi kapuai pakahi, a e ku ana lakou ma kela a me keia aoao o ke ala, e huli ana hoi he alo a he alo no umi anana ke kowa mawaena o lakou, a ma ko lakou mau litna e anapa ana na pahikaua. Mawaena o ke ala kahi a lakou e ku- nei kekahi pani puka mabala nui nona na anana kuea ewalu, ka loa me ka laula, a maluna o ua pani puka la e ani na pahikaua me he la e hahau iho ana i ka enemi. Ke hookokoke aku nei laua i ke pani puka a ke hele nei ke koa opio me ka haohao nui no keia mau kanaka nunui aka launa ole. Ia laua i kau pono aku ai maluna o ke pani puka ke halo pono nei ke koa opio i ko lakou ano a me ko lakou akamai lua ole mz ke ani ana i na pahikaua, a iaia e hoomau ana i ka nana a ike pono aku la ia i ke ano he poe kii wale no.