Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIV, Number 7, 14 February 1885 — Page 2
| This text was transcribed by: | Krissie Morris |
| This work is dedicated to: | Awaiaulu |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
Ka Nupepa Kuokoa
No ka Makahiki $2.00
No eona Mahina 1.00
KUIKE KA RULA.
Poaono Feburuari, 14, 1885.
KE KILOANA POOKELA
No ka pomaikai o ko makou mau hoa heluhelu ko makou hooikaika ana, a ua hana makou me ka hooko pono ana i ka hana no ka hooholo ana imua, a nolaila. eia hou mai no makou ke oili puleio aku la me na nuhou, a kaulele wale iho hoi na nuhou kuwaho, kamau mai na moolelo, noke ana i ka nuu a lawa, kuokuolo ana i ka pp a kena.
Ma ka mua o ko makou manao, aole no I hea ke hoaiai ae, eia no makou imua e hele nei me ka loaaole o na kuia wale mai ma ke ala, aka, he mea okoa ko makou haule hope ana ma ia haule hope ana.
Oiai ua aui aku la ka mahina o Ianuari, ka manawa i kaupalenia e ko makou nula no ka poe e lawe ana i ka pepa, a eia kakou ke au aku nei iloko o ka hapa iI koe o keia makahiki me na manaolama ohohia e loaa ana he mau haawina o ka holomua ma ka aoao o ka kakou Kilohana, ka mea e alo hoomanawanui aku nei, e lawe ana i na nu hou i ka manawa me ke kaniuhu ole. Nolaila, o ka pepa aoao ke noi aku nei’i kona mau kini lehulehu e noho ana mai ka la oili i Haehae a halii i ka mole o Lehua, e hoomanao mai i kona ola, i mau kona kaalo ana ma na ipuka hale, e lawe ana i ka momona o na mea hou, na kaao, a me na manao heluhelu ; he ole loa hoi ke oki pu iho, a moni hewa ka haae ke moani aku kona aala wainohia imua o oukou.
MAWAHO.
Ma na aoao mawaho o ka pepa o keia la e ikeia’i kekahi mau manao waiwai. Na moolelo ekolu ma ka aoao ekahi, a ma ka aoao eha he moolelo pokole no ka makua S. C. Damon. Aloha keia makua o ka pono iwaena o ka lahui Hawaii. Oiai o ko Mr. Damon hana ponoi aia iwaena o ka poe holo moku ana nae, ua lawelawe oia i ka hana mawaena o na poe e ae, a he ma’a malama maopopo oia no na ano lahui a pau e noho ana ma keia pae aina.
He palapla ma ia aoao eha no, e kau ana ke poo “Pau o Nahiku i ke ahi.” E heluhelu iho, o ua ahi la ke ahi o ka waiona. Aole wale o Nahiku e a ia nei e keia ahi. Ina iho no ka palapala a Keliinohookaha, ka waiona ma Kohala.
HILAHILA OLE.
Eia i o makou nei kekahi mau leta mai na Kona mai, e hoike ana i ka hana lapuwale a kekahi mau makua i ka laua kaikamahine, oia ko laua hoomoe ana iaia i ka haole, aka, ua hoole keia kaikamahine no ka makemake ole i keia mau hana a kona mau makua, a no ka nui hoomak’aka’uia, nolaila ua ae aku la ia no kona makua. Ua nui na hooia mai kela apana mai no na hana a keia mau makua i ka laua keiki. O ka ono paha i ke pola ti a me ka papaa palaoa kekahi kumu nui o keia mau hana onoonou wahi a na leta mai i o makou nei. Ua hoohaule keia mau makua i ke kahua kiekie o ka maemae, ka oiaio, a me ka pono e laha nei iwaena o ka lahui. Ke hapai nei kakou me ka leo “E hooulu i ka lahui,,” aka, me kela mau hoakaka maluna ae, aole ani e pane kupinai mai ana ka lehulehu, “Ua lumai ia ka lahui iloko o ka poino a me ka haumia.” Imua o ka maka o ke kanawai ua oi aku ka makeeia o ka pono, ka maemae, a me ka noho haumia ole o ke kanaka a me ka inoa, a na nalu iho makou no keia lono hoolapuwale a keia mau makua i hoea mai imua o makou me ka mina mina nui. O ka lapuwale i hookahuaia iloko o ka naau o kela mau makua, e pili mau aku auanei ke alina o ka hewa a me ka hilahila maluno o laua, a elike me ka loihi o ka laua mau la e ola ai, pela auanei e pahikuia ai ke ino maluna o laua ke ole e makala ia keia alina. He mea auanei e kahaha ai ka lehulehu, oiai aia imua o ko lakou mau maka ka ino i hanaia, a ua panai ia ke kino o ke kanaka no ke pola ti. Ua hooponoponoia ka lahui iloko o na kanawai paa o ka aina a me ko ke Akua, a o ka poe na lakou e hooponopono nei ke aupuni honua a me ka aupuni lani, he mau kumu ao lakou a he poe alakai hoi; a o ka makia paa iloko o ka lahui, oia no ka “Hooulu ana,” a ina e hookuu wale ia mamuli o ka ino, “Auwe ka lahui e!.”
MAI POINO.
Ma kekahi la o ka pule i hala, oiai kekahi mau haole he kane a me ka wahine e holo ana ma ke alanui Alii maluna o na lio no ka hoohololio ana, ua holo aku la kekahi kaa mahope o laua me ka puahi nui a ia laua i ike mai ai i keia kaa e holo nui aku ana, ua hookaawale ae la laua he wahi kowa kaawale mawaena o ke alanui no ke kaa, oiai laua ma kae alanui. Aka, aole i nana pono aku ke kalaiwa kaa no laua, ua hoomau no oia i ka holo nui ana me ka holo pololei ole mai mawaena o ke alanui kahi i hookaawaleia nona, a pa aku la na hiula ma na wawae o ka lio o ka wahine, a na keia pa ana i hoopuiwa ae i lio me ka lele ana i o a ianei. Hala loa aku la ke kaa mamua me ka nana ole mai o ke kelaiwa i ka lio, oiai eia no ke lele nei, a heuli laki wale no ka pp ana o ke kaulawaha i ke kane; a iloko o na hakoko ikaika ana i mea e pai ae ai hoi ka piena o ka lio, ua haule iho la ka wahine ilalo ma na wawae o ka lio, a o ka wa no hoi ia i ku malie iho ai ka lio. I ka nana pono ia ana, ike iko la laua ua moku pu ka wawae o ka lio a e kahe a wai ana ke koko, a ma o keia eha i hooi loa aku i kona piena ana.
Iloko o kela makahiki aku nei, ua hoopukaia na laikinni no na kaa halihali ohua, a ua hooholo pu ia he mau rula e hooponopono ana i ka lawelawe ana a na kalaiwa kaa i ko lakou mau kaa; ma ko makou ike a me ka lehulehu pu no hoi, aole i hooko pono ia keia mau rula a me na hooponopono ana e kekahi o keia mau hookele kaa, a oia no paha ke kumu e poino ai ke ola o kekahi poe a me ua hookele la no. He pinepine loa na poino i hanaia ma o na kaa la, oia hoi ka waiho wale ana aku o na hookele kaa i ko lakou mau lio e ku wale ma ke alanui ma ka hoopaa ole i ke kaula, a komo wale aku maloko o na hale e kualehelehe wale ai no, a o ke ao pono ole ia o na lio a laka pono kekahi hemahema. Ano ka pono a me ke ola o ka lehulehu, kke koi nei makou e hooko pono ia na rla me ka ewaewa ole, a e hoopau i kela mau hemahema e pono ai.
[Kakauia no ke KUOKOA.]
I NA pule mamua aku nei, ua hoopuka aku makou i ke ano a me na loina o na dala i hoopaeia mai e ka Aha Kuhina ma ka hoaie ana aku a ke Aupuni malalo o na kumu hoopoho i ke kumu waiwai io o ia dala, a ua manao makou o na poino a makou i hoomaikeike aku ai imua o ka poe heluhelu o keia nupena, mamuli o ia mau hana ano e, oia wale no na la poino e loohia ana i ke Aupuni, aka, eia hou ae no ka ua kumu hoopoino. Iloko o keia mau la pokole i kaalo ae la, ua pae hoe mai ka lono io makou nei, mai kekahi mau hoaloha kalepa, nona na kulana hiki ke hilinaiia, ua hoopuka hou aku ke Keena Waiwai ke Kanahiku-kumamalima tausani dala ma o na dala i hoihoiia iho nei iloko o ke Keena no ke gula, a i ka wa a kekahi poe no ke gula, ua hoole mai ke Keena aole he gula e hookaa aku ai i ke dala pepa no ke gula, ua hoole mai ke Keena aole he gula e hookaa aku ai no ia pepa. Ma keia mau hana a ke Aupuni, ina he oiaio keia lono, ke hoo kokoke mai nei na hopena hoopilikia i ka lehulehu a makou hoonaopopo ai i na helu i hala aku o ka kakou nupepa. Ua hoopukaia keia dala o ke Aupuni i mea hoomama i na kalepa ana, a ua hoopaaia ma ka Waihona o ke Aupuni he dala maoli no kela me keia helu’na o ke dala ma ka pepa i hoopukaia, a e like me ka nui o ka helu’na o na dala ma ka pepa, e hele palaha ana ma o a maanei o ka aina, pela no hoi ka nui o na dala io e waiho ana ma ke Keena, ma ka makaukau i na wa a pau e pani aku no ia apana pepa ke kikoo ia mai, e like ka nui me ka nui o na huahelu. Ina i hookoia iho nei o ke Kanawai e kauoha ana e ukuia na kalepa a me na hoaie ana, i oi ae mamua o ka umi dala, ma ke gula, a na Kuhina i kokua ai he mea maikai, ua ukuia ke gula o ke Keena no ke dala pepe. a o ke dala keokeo e hela ana ia no na uku a me na hoolilo o ke Aupuni. Oia dala pepe ka makou e haohao nei, e like me ka lono i hiki mai, i ka hoea hou ana aku iwahoo. Ua oleloia he Kanahiku-kumamalima tausani dala pepa hoopukaia me ka paa ole o kona makalua me ke dala gula ma ka Waihona. Me he la oia iho la ke ano o ka hoopukaia ana o keia mau dala pepa, me ka manao ia paha aole e hoea hou aku ana imua o ke Keena, aka, ua hiki hou aku ua dalapepa nei, a aole nae he dala a ke aupuni e hoolawa mai ai, a ma ia mea, ina aole makou i lohe hewa, ua kolohe ka hookeleia ana o ke dala o ke Aupuni e na luna aupuni ia lakou ka mana o ia mea. A eia ka ninau, ua hiki mai anei ka hopena a makou i hopohopo ai? Ua banekarupa anei ke aupuni? Ma he la, ma keia mau helehelena o na mea i hue ae la, oia maoli ke ano o ke kulana o ke aupuni. E na hoa kanaka ke nee mai nei ka pilikia a ka ipuka o ka hale, a o keia pilikia a ka ipuka o ka hale, a o keia mau pilikia, mamuli no ia o na hookele ana a ke Poo Kuhina a me ke Kuhina Waiwai. Ua pili keia mau poino maluno o keia mau hoa o ka Aha Kuhina, oiai, ua kamaaina na mea a pau i ke ano pahele a malo hookamani o kekahi, me ka oiaio ole, a he hemahema maoli no hoi a hoopiliwale ko kekahi i ke alakai a ka mua. Ke hoomaopopo hou aku nei makou, ke mau keiaAha Kuhina, he pukoa ko mua a he ili ka hopena o ka moku, a he poino ko na ona nona ka moku. Ahea la ao kanaka ae ka poe o kauhale, ka mea iaia ka hoeuli, aia anei a nui mai ka poino, ---aloha wale oe e Hawaii me koa lahui hoolohe, a aloha maluhia; pomaikai ke kolohe i ka nui o kou ahonui; ano, e nana aku kakou i na pono o mua, oiai, o ka loko hana e hookahua nei, o ka panipani i na alanui o kou kuokoa malalo o ke kanawai o ka aian, e paa oe i kou palapala hookaa auhau i hoomaopopo ai e imi ana i ka oiaio okeia mau mea e hu wale nei i keia wa. Mai ae oe e mauna a e umia=puaa ia kou mau pono Kivila e na kiai e hoonohonohoia nei ma ke ano luna aupuni, i loaa ai na waha nana e apoipoi a e alai i ke kuleana o ka lahui ke hiki mai ka manawa.
NO KA MAHIAI.
MA ke ku ana mai o ka moku Mariposa mai Kapalakiko mai, ua loaa mai na nu hou e pili ana i ke kulana o ka makeke kopaa ma Europa a ma Amerika Huipuia. Ma ka lono hope loa i hiki mai ua loaa mai na kumu e manaolana aku ai kakou no na pono pilikino o keia mua aku, oiai o ka holopono o ke kumukuai o ke kopaa ma kahi e makeke ia aku ai, oia ke kumu e puka pono ai na hana mahiko ma Hawaii nei. Oiai o keia hana ko makou kumu imi waiwai i keia wa, he mea hoohauoli ia no na mea a pau, i hoomaopopo i ke ano nui o ka noho’na ma ke ano imi loaa. Mai mua mai, ua hoomaopopo mau makou i ke ano nui o ka imi ana i na pono o keia ao mai na hua mai o ka honua, a he mea maikai no hoi ina e lilo nui ko ka lahui hooikaika ana ma na mahi ana i ka aina i ola no ke kanaka a me kona ohana. He nui no ka aina i koe e lawa ai na lima oolea o ka aina, a me ka poe he lehulehu wale, e imi aku ai i pono no lakou iho, ma ka mahiko a ma na wahi e ae paha. Aka, i keia wa, he elua no mau kumu waiwai ano nui nana e hoolawa nei ka aina –o ke kopaa a me ka raiki. Ma ka hana mua, he hiki no ke hoohana ia ma ke ano hui, ma ka lahui Hawaii, he poe hooponoa hoomau ma ka hana me ka paupauaho ole. Ma na aina naauao ke hookele mau nei ka poe uuku o ka loaa ma na hana, ma ka hoohui ana ia lakou iho. Pela no i holomua ai na hana a na pake a hiki ai ialakou ke kukulu i na hana mahi raik –he huihui ka hapa nui. He nui no ka poe e hoole mai ana i ka hiki i ka lahui Hawaii o keia hana he mahiko, ma ona iho, a he nui no na kumu iloaa mai ai ia manao, aka, aole nae no ia mau kumu i ike ia mamua, he mea ia e hoopio loa ai o ke kanaka i kona manao imi mona iho. Ma keia mea he imi waiwai e hoohalike kakou me ka Pake, me ka Pukiki, a me ka haole. Aia mau imua o ko kakou alo na hana a keia lahui i oleloia ae la; a he kula ao ka lakou mau hana no kakou, a he hiki no i ka lahui Hawaii ma kona, no aapo i na mea ana e ike ana, ke hahai aku me ka loaa o na pono iaia e like me ko ia poe. O ka hooikaika ke kumu o ke ola, a o ka palaualelo he kumu hoopoino. He nui no na kumu hemahema o keia lahui, a he mea maikai no ka lahui e ike lakou a elohe i ko lakou mau hemahema. Ma ka nana ‘ku i ka oiwi a me ka ikaika o ke kanaka Hawaii, ua lawa iaia iho ke kumu e pono ai ka hana a e hoomanawanui a me ka hoopono i ka hana oia na kokua e puka pono ai kana mau hana; a hookele pono ke kanaka i kona ikaika me ka naauao, alaila, loaa kona hilinai ia, a oia iho la no ke kimu e loaa ai o ke dala, ke koua nui nana e hoolawa i kana mau hooikaika ana a hiki i ka puka pono ana. He nui no na moolelo o ke kanaka Hawaii a Hui Hawaii paha i hoao i ka hookele imi loaa i poho, aka, he haawina ia i loaa i na mea a pau, a oiai he lahui keia i maa ole mai na kupuna mai i ke ano hou o ka imi ana aku i ke ola kona, ua hemahema no, pela no nae hoi i na lahui e ae, a aole o ka haule ana o ka poe i hoao mua he mea ia e haalele loa ai o kakou i ka hoao hou ana. E hoomaopopo kakou, he mau makahiki i hala ae nei o ko lakou noho ana iloko o ke au naauao, a he poe Hawaii kakou no loko ae nei o ke au malamalama a ua ike i na ano hou i oi ae i na kupuna o kakou. He poe no ua poho a he poe no hoi ua puka pono ka lakou mau hana. Eia no kekahi poe ke hoomanawanui nei i ka hana mahi ko, me ka manaolana e puka pono ana ka lakou hana. Ua nui no na alalai a me na hookui i alai mai i ko lakou hooikaika ana, aka ke mau nei no ko lakou holomua. (Aole i pau.)
NA IAPANA.
MA ka moku Kulanikauhele o Tokio, ua hiki mai ka poe o Iapana, he aneane hookahi tausani, kane, wahine, a keiki, ko lakou nui. He lahui ano maikai keia, ke hoomaopopo kakou i ka noho’na o ka poe paahana Iapana i hiki mua mai i Hawaii nei. He oluolu ka hui’na o keia lahui me ka Hawaii. Me he la, ina e hoomau mai ana ka oluolu o ka Emepera a me ke aupuni Iapana, ma ka hookuu ana mai i kekahi heluna o kona lahui nana e kokua e hoomau aku i ka heluna kanaka o ka Pae Aina Hawaii, ma kona ano mua, ma ka awiliwili ana me ka lahui ponoi o ka aina nei. Ma keia ike ana i ka pae ana mai o keia poe Iapana ua ulu mai ko makou manao e aui ae no na kumu i hoalaia ai i keia mau makahiki i hala ae nei, na manao e pili ana i ka “hooulu lahui..” Ua nui ka poe i ake nui e hoomau ia ka lahui Hawaii ma kahonua nei, ma kona ano maoli, a eh nui no hoi na manao i hoolahaia ma na kolamu o na nupepa, e hoike ana i ke ano a me na hana e ulu hou mai ai keia lahui. Aka, mai ia wa mai a hiki i keia manawa, he kanalua nui ko makou ao ke ko o ia mau iini o ke aloha lahui, mamuli o na kumu he lehulehu i pili i ke ano o keia lahui. Ua nni na kokua i ka lahui kanaka, mai na ‘Lii mai, mai na kanaka no hoi e lia ana no ka mau aku o kona io ponoi ma keia ao, a mai na makua missioari i noho a kani-moopuna a waiho na iwi ia Hawaii. Ua hooikaika kela a me keia e like me kona ike no keia manao aloha lahui. Ua ike kakoi i ka hana a na ‘Lii mai ka noho’na Moi o na ‘Lii i hala ‘ku i ka make a hiki i ko keia au. I ko ka Moi nohoana ae ma ke Poo o keia lahui, ua ulumahiehie mai ka manao o kekahi poe ma o kana olelo hoohauoli a hoolana manao –“Honolulu Lahui,” ka makia o kona noho’na aupuni. Ua hoao no hoi oia ma na ano he nui e hoala ae i ka manao o kona lahui ponoi ma kana mau olelo a ma na hana ana, a hiki i ka pio ana oia mea mai ka maka aku o kona lahui, me ka ike ole ia o na hua i upu nui ia; --he wahi pu-a iki ka i hoea mai, a ua waiho hoe aku ka lahui i hoea mai, a ua waiho hou aku ka lahui i ke kau lolii a ka make, e hoemi mau ana i kona heluna. Ma keia mau hana i hooiluia no ke aloha i kona lahui, ua kokuaia ka Moi e kona Moiwahine, kona mau kaikuahine alii, e na ‘Lii no a pau aka, eia kakoua ke ku nei i keia wa me ke kanalua no ka emi ana mai o ka luku a ka make, a no ka ulu hou aku hoi o na puhaka o ka lahui. Ua hele mai ka ikaika o ka hooulu a na ‘Lii a ke emi nei, a ma ka nana ‘ku, ua emi pu no hoi ka hana a kekai poe i hooikaika ai i na la kinohi no keia kumu mai waena ae o kakou, a ke huli aku nei ka manao mai na awiliwili ana mai waho mai e loaa ai ka manolana. Mamuli o keia umamalu e uhi mau nei i ka lahui Hawaii a me ka nele o ke ola ae ma o ka lahui ponoi, me he la ua kupu mai ka manao hooulu, ma ka awili ana me ko waho mai. Pele makou e hoomaopopo aku nei i keia wa ma ka hiki ana mai o keia poe hou mai na Paemoku mai o Iapana. He nui ka poe e haakei ana na lakou i hoolale-a i hookumu i keia kumuhana no ka pono o ka Paeaina Hawaii a me kona lahui. a e hoike aku ana imua o ka lahui Hawaii i kumu e hilinai ia mai ai lakou ma ia mea, aka, ma ka lokomaikai o kekahi hoa’loha o makou, o makou kekahi i ike i ka moolelo o keia pae ana mai o na Iapana i keia wa, a e like me ko makou ike a mannao he oiaio, pela no makou e haawi aku ai i ka mahalo i ka mea i ku i ka mahalo ia. Ma kekahi mau nupepa ke ike nei ma kou i ko lakou kuhihewa nui i ka poe nana keia hana, a ke hapai nei i ka inoa o ka lima lawelawe ma keia hiki ana mai o keia lahui malihini, aole nae i ili pono ae maluna o ka makua nana i imi, i hooikaika a hiki i ke ko ana.
Hawaii ma Nu Olina.
Ma ka hoikeike nui o ko ke ao nei e malama ia ana ma ke kulanakauhale o Nu Olina, ua hoouna mai kela a me keia o na aupuni nui o ka honua nei ka lakou mau mea nani o ka honua nei i ka lakoua mau mea nani a pau no ka hoikeike ana anu. I loko o keia hoikeike, aole i haule ke aupuni Hawaii make komo pu ana aku me ia mau aupuni nui iloko o ia mau hana hoikeike. Oiai aia ma ua wahi hoikeike la kekahi mau mea o Hawaii nei, oia hoi na kuina papa, na koi pohaku o ka wa kahiko, na ahuula, keolona, ka wauke, a me kekahi mau mea e ae o Hawaii nei. Ua hookaawaleia he keena okoa no ia mau mea, a ua hiki ia Hawaii ke olelo ae, oia kekahi i heluia iwaena o na aupuni nui o ka honua nei, oiai oia ke kiko waena o na hotele hookipa no na aupuni e ae e ku ana iwaena o ka moana Pakipika. E mau loa aku no i Hawaii ma ka holomua, ka hanohano a me ka pomaikai; a “E mau ke ea ou i ka pono.”
Ka mokuahi San Pablo.
Ma na hora kakhiaka o ka Poakolu nei i kaalo ae ai kekahi mokuahi nui ma ka nuku o ke awa, a emoole pili aku la ka waapa pailata. Ma o ke pailata la i hoike mai ai ke kapena, i holo mai oia e huli i ka mokuahi San Peblo o ia laina moku hookahi no. Ua haohao loa ia keia nalowale loihi loa o ua mokuahi la, oiai ua haalele aku la oia i kekahi awa ma ka piha peke no Honokaona, Kina; a iloko o na la he 41 o kona nalo ana, aole loa he mau lono i loheia nona mai kekahi mau wahi e mai. Nolaila, ua hoounaia ma la keia mokuahi no ka huli hele ana iaia, a me ke kipa hele ana ma na aina ina paha aia malaila, a i ole ua lohe paha ia wahi i kekahi mea e pili ana nona. Pela oia i kipa mai ai ma ko kakou maupaemoku no ka ninau ana nona. O ka inoa o keia moku i hele huli mai ai i ka moku i nalo wale, oia o Arabic.
Na paahana Iapana.
Iloko o na pule i hala, i hoaiai ae ai na nupepa o ke kulanakauhele nei no na mea e pili ana i na paahana Iapana, a ua hooiaioia mai ia mau hoaiai ana mamuli o ko lakou hiki kino ana mai. Oiai ma ka la Sabati i hala i hekau ae ai ka makuahi Kulamakaukale o Tokio ma ka nuku o Mamala, a maluno ona na paahana Iapana no lakou ka huina he 948 no ko kakou mau kaiaulu nei, a ua hooleleia mai lakou, ma kahi hoolulu ma Kakaako ma ia la no. O ka nui o na kane, he 682, na wahine, 164, na keiki, 102, a he poe keia i noho lawelawe i na oihana hana lima, e laa ka mahiai a me kekahi mau hana lima e ae.
He poe kino puipui keia a ikaika ma ka nana aku, a he maikai hoi ko lakou ola kino. Ma ko lakou huakai moana, aole he hookahi o lakou i make, aka, ua mau no ko lakou maikai a hiki i ko lakou wa i hooleleia mai ai, elike me ko lakou ola maikai mai ka aina mai. Aole no hoi he mai i puka ae iwaena o lakou. Mawaena o na paahanai holo pu mai ai ke Kanikela Hawaii Mr. Irwin ma ke alo alii Iapana, i holo mai oia no ka hoolanalana ana i ke ola kino i o kakou nei.
Hoohui Aupuni.
Ua hoike mai nei ka Elele no hoopaneeia ka noonoo ana o ke Kuikahi Panailike mawaena o Hawaii me Amierica no ke kumu wahi a ka Elele, aia ka a haawiia aku o Puuloa noo ke aupuni o Americca, mamuli ka o na palapala aku nei a koonei poe i ke aupuni o America e noi mai ia Puuloa, a loaa aku alaila hoomauia ke kuikahi me Hawaii nei.
Kehoao hou mai nei ka Elele e hoaia i na manao haku wale nona iho me ka oiaio ole, i mea e manaoia aku ai he oiaio, aka, aole oia i hai mai i ke kumu oiaio o ka hoopaneeia ana o ka noonoo o ke Kuikahi Panailike me America. Ina oia i hai maopopo loa ae i ke kumu, o ka haule no ia o ka Elele i ka laa a me ka mea ana e painuu nei, a maopopo loa ae ke alakai hewa ana o ka Elele i ke aupuni a pau koke kona hilinaiia.
No Rusia.
Iloko o na aupuni a pau o Europa, o Rusia ka oi ma ka nui, oiai kona aina e moe ana mai Europa aku a komo loa iloko o Asia, a he aina palahalaha no hoi. O keia kekahi o na aupuni nui i heuia kona mau kanaka ma kahi o na miliona, a e noho ana lakou ma kela a me keia wahi o ka aina. He aupuni keia i pookela ma ka holomua o ka naauao, ka hanohano, a me ka waiwai, aka, iloko o ia mau ano i ike ia malaila, ua ulu pu ae na hana ino, na kaua kipikipi a ka poe kue aupuni, oia na Nihila. Iloko o na makahiki mua, ua ala ae keia mau hana mawaena o ka lahui ma o kekahi mau kumu, a o ka ilina o keia mau manao, oia no ka hoao ana e lawe i ke ola o ka Emepera e nohomana ana maluno o ke aupuni. Ua hookahuaia keia mau hana a na Nihila no ka hoohulihia ana i ke aupuno, a nolaila, ua lawe ae kela a me keia i ka mana o ke kanawai ma ko lakou mau lima a heao aku la e lawe i ke ola o ka Emepera; a ma ia hoao ana, ua hookoia. Ua hiki mai ia mau lono i o kakou nei iloko o na la he nui i aui hope aku la.
Mai ia manawa mai a hiki i keia wa, ke pii mahuahua nei ia mau hana ino. Ua hookohu hou ia he Emepera hou, aka, aole i mao ae ka inaina o ua poai nihila nei. He nui na lala o keia poe i pau i ka hopuia a hoopaahaoia, ua loaa pu aku ko lakou mau punana kahi i hookahua’i ai o ka ino; ua loaa aku no hoi na mea make i hoomakaukauia e lakou, aka, aole loaa emi iho na manao lili iloko o ia poe. Ua oi pakela ae ko lakou ahiu, e puke ana na olelo hooweliweli ma na pepe, a e lawe ana i na mea make ma ko lakou mau kino. Iloko mai nei o keia mau la, ua pakela ae na hooweliweli i hoopukaia e keia poai, a no ia mea ua holo ae la ka weli a puni ma na paia o ka hale alii, a me ka kulanakauhale pu, a nolaila, eia ka Emepera ke noho mau la iloko o kona hale me ka paa i na kiai, a ma na wahi a ka Emepera e hele ai e ukali mau ia ana e na kiai. Ua pau mai nei kekahi o ia poe i ka hopuia, aka nae aole he panina no ka lakou mau hana e ikeia la ke pii mahuhu la na leo kokala hooweliweli maloko o ke kulanakauhale i na wa a pau.
Ina makemake kekahi e ike i ka EMepera, e huliia no oia mamua o kona hele ana e ike; aole i manaoiama ke kulana o ke kanaka ina he kuhina oia no ke aupuni, a mau alii paha.
Aole wale malaila keia mau hana ino, ala, ma Enalana no kekahi. Malaila i hoopahuia mai nei ka hale ahaolelo o na alii a mai pau i ka make.
JAMES M. MONSARRAI
(MUNAKKA.)
LOIA A HE KOKUA MA KE KANAWAI.
He Luna Haolalo Palupalu.
E hana ia no na Palapala Kuai, Palapala Hoolimalima, a me na palapala pili kanawai e ae ma ka olelo Hawaii. Dala ma ka hoaie ma ka moraki ma na waiwai paa.
KEENA HANA: alanui Kalepa.*
NA HOOLAHA HOU.
MA KE KAUOHA.
Ua hookohuia o SAMUELA L. KAWELO i Lunakanawai Apana no Hilo Akau, Mokupuni o Hawaii, ma kahi o D. K. Pa i waiho mai. POOMAIKALANI, Kiaaina o Hwaii. Hilo, Hawaii, Ian. 16, 1885- 2011-418.
HOOLAHA HOOKO MORAKI ME KE KUAI. MAmuli o kekahi mana kuai i hoikeia maloko o kekahi palapala moraki i hanaia mawaena o W. W. WEED a me kana wahine o ka aoao elua, a me KALE T. KULIKA o ka aoao elua, ma ka ia 10 Iune 1880 i kakau kope ia ma ka buke 65 aoao 199, a mamuli o ka uhaiia ana o na kumu aelike o kela moraki, nolaila, ke hoolahaia aku nei e ka mea nona ka aoao elua o ua moraki nei, e hooko ana oia ia mana kuai, a ma ia hooko ana, e kudala akea ana ia i ka aina i hoikeia ma ia moraki, ma ka POAKAHI LA 16 o MARAKI, 1885, ma ke Keena Kudala o E. P. Adamu, ma Honolulu, ma ka hora 12 o ia la.
Aia ma kahi o W. R. Kakela na olelo hoakaka no keia mea.
Hanaia i keia la 10 o Feberuari, 1885. KALE T. KULIKA, Mea Moraki mai.
Penei na aina e kudalaia ana:
O kela apana aina e waiho la ma Lahaina mokupuni o Maui, a he apana kukulu hale maikai; he 45-100 eka ka nui, me ka hale maluna iho, a me na mea a pau e pili ana, a i kupono no ka home oluolu. Ua hoakakaia na palen ma ka PAlapala Sila Nui Helu 1176 a Kuleana Helu 487 ma ka inoa o Kailau.
HOOLAHA HOOKO MORAKI ME KE KUAI. Mamuli o kekahi mana kuai i hoikeia maloko o kekahi palapala moraki i hanaia mawaena o S. KAUWA o ka aoao mua, a me C. S. BARTOW no ka Hui I O. O, F., a i hooliloia ia C. T. GULICK o ka aoao elua, ma ka la 8 o Sepatemaba, 1877. i kakau kope ia ma ka buke 51, aoao 232; a mamuli o ka uhaiia ana o na kumu aelike o kela moraki, nolaila, ke hoolahaia aku nei e ka mea nona ka aoao elua o ua moraki nei, e hooko ana oia ia mana kuai, a ma ia hooko ana, e kudala akea ana ia i ka aina i hoikeia ma ia moraki, ma ka POAKAHI LA 16 o MARAKI, 1885, ma ke Keena Kudala o E. P. Adamu, ma Honolulu, ma ka hora 12 o ia la.
Aia ma kahi o W. R. Kakela na olelohoakaka no keia mea.
Hanaia i keia la 10 o Feberuari, 1885. CHAS. T. GULICK, Hope o ka mea Moraki mai.
Penei na aina e kudalaia ana:
O kela apana aina e waiho la ma Punaluu, Kolauloa, Oahu, he 1 ½ eka ka nui; he aina kanu kalo maikai, a ua hokakaia na palena ma ka Palapala Sila Nui Helu 1294, a Kuleana Helu 4364 ma ka inoa o Kukaumiumi. 2011-4ts.
HOOLAHA HOOKO MORAKI ME KE KUAI. Mamuli o kekahi mana kuai i hoikeia maloko o kekahi palapala moraki i hanaia mawaena o S. W. KUAIWA o ka aoao mua, a me C. S. BARTOW no ka Hui I. O. O. F., a i hooliloia ia C. T. KULIKA o ka aoao elua, ma ka la 28 o Augate, 1877, i kakau kope ia ma ka buke 52, aoao 140; a mamuli o ka uhaiia ana o na kumu aelike o kela moraki, nolaila, ke hoolahaia aku nei e ka mea nona ka aoao elua o ua moraki nei, e hooko ana oia ia moraki, a ma ia hooko ana, e kudala akea ana ia i ka aina i hoi keia ma ia moraki, ma ka POAKAHI LA 16 o MARAKI, 1885, ma ke Keena Kudala o E. P. Adamu, ma Honolulu, ma ka hora 12 o ia la.
Aia ma kahi o W. R. Kakela na olelo hoakaka no keia mea,
Hanaia i kela la 10 o Feberuari, 1885. KALE T. KULIKA, Hope o ka mea Moraki mai.
Penei na aina e kudalaia ana:
O kela mau apana aina e waiho la ma Kapaka, Koolauloa, Oahu, a penei:1 st . He 3 mau loi kalo a loi raiki peha, a me ka apana pa hale, he 76-100 eka ka nui; a ua hoakakaia na palena ma ka Palapala Sila Nui Helu 1442, a Kuleana Helu 10804 ma ka inoa o Maku na, 2 nd . He mau loi kalo 3 a me ke kahua hale, nona ka nui he 1 1/3 eka, e like me ia hoakakaia ma ka Palapala Sila nui Helu 6564, a Kuleana Helu 1078- ma ka inoa o Puaa. 2011-4ts.
HOOLAHA HOOKO MORAKI ME KE KUAI. Mamuli o kekahi mana kuai i hoikeia maloko o kekahi palapala moraki i hanaia mawaena o MOEPONO IAEA o ka aoao mua, a me C. S. BARTOW no ka Hui I. O. O. F., a i hooliloia ia C. T. KULIKA o ka aoao elua, ma ka la 2 o Maraki, 1878, i kakau kope ia ma nuke 53, aoao 362; a mamuli o ka uhaiia ana o na kuu aelike o kela moraki, nolaila, ke hoolahai aku nei, e hooko ana oia ia mana kuai, a ma ia hooko ana, e kudala akea ana ia i ka aina i hoikeia ma ia moraki, ma ka POAKAHI LA 16 o MARAKI, 1885, ma ke Keena Kudala o E. P. Adamu, ma Honolulu, ma ka hora 12 o ia la.
Hanaia i keia la 10 o Feberuari, 1885. KALE T.KULIKA, Hope o ka mea Moraki mai.
Penei na aina e kudalia ana.
Okela mau apana aina e waiho la ma Wailua, hilo, Hawaii, ma ka Hui o Wainaku, a ma ia apana aiana he 7 72-100 eka; he aina maikai loa i ke kanu ko a kalo Palapala Sila Nui Helu 961 ma ka inoa Iaea. 2011-4ts.
HOOLAHA hooko Moraki me ke Kuai. Mamuli o kekahi mana kuai i hoikeia maloko o kekahi palapala moraki i hanaia mawaena o Kaanaana a me Pelekni kana wahine o ka aoao mua, a me Samuela Savidge o ka aoao ellua, ma ka la 31 o Maraki 1884 i ka kau kopeia ma ka buke 86 aoao 462 a mamuli ka uhaiia ana o na kumu aelike o kela moraki, nolaila, ke hoolahaia aku nei e ka mea nona ka aoao elua o ua moraki nei, e hooko ana oia ia mana kuai, a ma ia hooko ana, e kudala akea ana ia i ka aina i hoikeia ma ia moraki, ma ka POAKAHI la 16 o MARAKI 1885, ma ke Keena Kudala o E. P. Adama, ma Honolulu, ma ka hora 12 o ia la. Aia ma kahi o W R Kakela na olelo hoakaka no keia mea.
Hanaia i keia la 10 o Feberuuari 1885. SAM’L SAVIDGE. Mea Moraki mai.
O na aina e kudala ia anaaia no ma Kalihi a me Kaumakapili, a he aina kalo maikai a he kula no hoi. 1 O kela mau apana aina ma Mokawa, Kalihi, Oahu, ua h@akakaia na palena ma ka Palapala Si’a mai hela 1616 Kuleana helu 1041 ma ka inoa o ua Kaanaana nui, a ma ia mau apana aina he 8 65-100 eka. 2 O ke kuleana a pau loa o na mea o ka aoao mua ma kela apana aina i hoakakaiana palena ma ka Palapala Sila nui helu 1119 a Kuleana helu 2041 ma ka inoa o Kihe, he 85-1000 o ka eka aia no ma ke kihi o ke alanui Hotele a me ke alanui Kamika. 3 O kela apana aina kukulu hale ma Kaumakapili e kokoke ana i ke alanuiKAmika, a i hooliloiaia Pelekini ma o ka Palapala kuai la a i hooliloia ia Pelekini ma o ka Palapala kuai la a Koamalu i kopeia ma ka buke 61 aoao 413, a i hooliloia mai hoi ia Kaanaana ma o ka Palapala Kuai la a J. Wahineaua i kopeia ma ka buke 71 aoao 31. 2011-4t.
HOOLAHA LUNAHOOPONOPONO WAIWAI. Ke hoolaha aku nei ka mea nona ka inoa malalo, ua hookohuia oia i lunahooponopono no ka waiwai o Cpat. Thos. Spencer o Hilo, Hawaii, i make. Nolaila, ke kauohaia aku nei ka pooe a pau he mu koina ko lakou e hoike koke maume na hooiaio kpono iloko o na mahina eono mai keia la aku, a i ole ia, e hoole mau ia aku no lakou. A o ka poe he aie ko lakou i ua waiwai la, e hookaa koke mai. C. S. KIITREDOES.
Kunahooponopono Waiwai, o ka waiwai o Thomas. Spencer, me ka Hooilina i huiia. Hilo, Oct. 5, 1884 2000-6m.
NA HOOLAHA HOU.
MA KE KEENA O KA LUNAKANAWAI KAAPUNI. Apana Elua o ko Hawaii Pae Aina. MA ka Waiwai i AIKANI (k) no Naopuu, Kaupo, Maui, i make.
Ua heluneluia a ua waiho@a ka palapala @@@ a MAKUAOLE (w) a me K@@@@HA @@, e aoi no Naopuu, Kaupo, Maui, i make a e hooholoia i na hooilina.
Nolaila, ke kauohaia aka neia na kanaka a pau, ke pili, oa ka POAONO, ma ka la 21 o Feberuari, 1885, ma ka hora 11 A. M., ma ka halo hookolokolo ma Makawae, oia ka ia a me kahi i kohoia no ka hoolohe ana i na hou la a me na mea kue ke hoikeia. ABR. FORNANDER.
Lunakanawai Kaapuni Apana Elua, H. P. A. Lahaina. Ian. 14, 1885.
MA KE KEENA O KA LUNAKANAWAI KAAPUMI Apana Elua @ @@ Hwaii Pae Aina. Ma ka waiwai o MAKOLEKU (k) no Kipahulu, Maui, i make.
Ua heluheluia a ua waihoia ka palapala @@a A. UNNA, ka Luna Hooponopono o ka waiwai o MAKOLEKU (k) no Kipahulu, Maui, make, e noi ana e hoaponoia @ana @@@@@ wai, a e hoouu iaia mai ka oihana, a e hooholoia ka waiwai i na hooilina.
Nolaila, ke kauohaia aku @@ na kanaka a pau, ke pili, o ka POAHA, oia ka la @@ o FEBERUARI 1885, ma ka hora @@ A. M. ma ka hale hookolokolo ma Hana, oia @@ @@@ me kahi i kohoia no ka hoolohe ana @@@ @@ a me na mea kue ke hoikeia. ABR. FORNANDER.
Lunakanawai Kaapuni Apana Elua, H. P. A. Lahaina, Ian. 14, 1885.
MA ke Keena o ka Lunakanawai Kaapuni Apana Elua o ko Hawaii Pae Aina, ma ka waiwai o KUPALA (k) no Hana, Maui, i make.
Ua heluheluia a ua waihoia ka palapala @@ a Keauhee (k) e noi ana e hooponoponoia @@ waiwai o Kupala k. no Hana, Maui, i make a e hooholia i na hooilina.
Nolaila, ke kauoha ia aku nei na kanaka a pau ke pili, o ka POAKAHI oia ka la 16 o FEBERUARI, 1885, ma ka hora 9 A. M. ma ka Hale Hookolokolo ma Hana, oia Ka la a me kahi i koho ia no ka hoolohe ana i ua @@noia la a me na mea kue ke hoike ia. ABR. FORNANDER,
Lunakanawai Kaapuni Apana Elua, H. P. A. Lahaina, Ian. 23 rd , 1885.
MA KE KEENA O KA LUNAKANAWAI KAAPUNI Apana Elua o ko Hawaii Pae AIna. Ma ka Waiwai oo PAAOAO (k) no Kipahulu, Maui, i make.
Ua heluheluia a woihoia ka palapala noi a KAMAI (k) kekahi o na Hooilina o ka waiwai o PAAOAO (k) no Kipahulu, Maui, i make, e noi ana e hoonohoia i mau Comisina, na lakou e mahele a hookaawale i ka aina o ua Paaoao la mawaena o na Hooilina.
Nolaila, ke kauohaia aku nei na kanaka a pau, ke pili o ka POALIMA. oia ka la 13 o FEBERUARI 1885, ma ka hora 10 A. M. ma ka hale hookolokolo ma Hana, oia ka la a me kahi o kohoia no ua noi la, a me na mea kue ke hoikeia. ABR. FORNANDER,
Lunakanawai Kaapuni Apana Elua H. P. A. Lahaina, Ian. 17, 1885.
HOOLAHA HOOKO MORAKI ME KE KUAI. Mamuli o kekahi mana kuai i hoikeia maloko o kekahi palapala moraki hanaia mawaena o KAHOOMAKUA no @@oa, mokupuni o Oahu, o ka aoaomua, a me NATHANIEL B. EMERSON, o ka aoao elua, ma ka la 10 o Novemaba, 1882, i kakaa kopeia ma ke Keena o ka Luna kakau kope ma ka Buke 76, aoao 496-7, a mamuli o ka uhaiiu ana o na kumu aelike o kela moraki oia hoi keia, ka hookaa ole ia ana o ka uka panee o ua moraki la i oleloia, nolaila, ke hoolaha ia aku nei e ka mea nona ka aoao @@@ o ua moraki nei, e hooko ana oia ia mana @@@, a ma ia hooko ana, e kudala akea ana ola i ka aina i hoikeia ma ia moraki, elike me na hookaka ana malalo iho, ma ka POAONO, la 14 o FEBERUARI, 1885, ma ke Keena Kudala o E. P. Adams, ma Honolulu, mokupuni o Oahu, ma ka hora 12 o ia la.
No na mea aku i koe, e ninau ia J. M. MONSARRAT, Loia ma ke Kanawai. NATHANIEL B. EMERSON,
Mea Moraki,
Honolulu, Ianuari 14, 1885: -O ka ina e kudalaia aku ana oia no kela apana aina e waho la ma Pauoa, ma ka mokupuni o Oahu, nona ka ili he 2 76-100 eka, a i hoakakaa ma ka Palapala Sila Nui Helu 4495. Kuleana Helu 1595, i haawiia ia ---Kekuhina. Ua hoolimalimaia ka apana aina i oleloia i ka Pake no hookahi haneri dala no ka makahiki, @@ hookaa ia ana ma ka la 1 o Ianuari, 1886, e hiki mai ana.
AHA HOOKOLOKOLO KIEKIE O KO Hawaii Pae Aina. Ma ka hooponopono Waiwai. MA ka hana o ka waiwaio SARAH KAILIWELA, he keika @@@@@, no Honolulu Oahu i make kauohe ole. Ma ke Keena imua o JUDD Lunakanawai Nui.
Ma ka heluhelu a me ka waihoia ana nui o ka Palapala Noi o Cecil Brown, Kahu malama o Sarah Kailiwela, he keika oo ole, e hoike ana ua make kauoha ole o SarasKailiwela i oleloia, ma Honolulu i oleloia, i ka la 15 o Ianuari 1884, a he waiwai kona e waiho nei, a e noi ana e hoopukaia ka Palapala H@@k@@@ Luna Hooponopono Waiwai iaia.
Ua kauohaia, o ka POALIMA ka la 13 o FEBERUARI, M. H. 1885, ma ka hora 10 kakahiaka, oia ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la imua o ua Lunakanawai la ma kona keena, ma ke Hale Hookolokolo, ma Honolulu, a ma ia manawa a ma ia wahi no, e hele mai ai na mea a pau i pili e hoike mai i ke kumu, ina he kumu piaio ko lakou, e ae ole ia ai ua noi la. A o keia kauoha e hoolahaia ma ka olelo Hawaii me Beretania i ekolu pule maloko o ke KUOKOA me Hawaiian Ganette he mau Nupepa ma Honolulu.
Kakauia ma Honolulu, Ko Hawaii Pae Aina Ianuari 16, M. H. 1885. A. F. JUDD, Lunakanawai Nui o ka Aha Kiekie. Ikea: HENRY SMITH, Hope Kakauolelo.
E IKE aunei na mea a pau loa ma keia. Owau o ka mea nona ka inoa malalo iho, ke hookapu aku nei au i na holoholona Lio, Bipi, Kao, Hoki, Miula a pela aku, aole e hele wale maluna o kuu aina e waiho la ma Manawaikohao, Hamakua, Hawaii. A ke hookohu aku nei au ia Mrr. Keola i Luna nana e hopu i na holoholona e hele wale ana maluna o ua aina la, a oia no ka mana ma na mea a pau ma ke Kanawai. MRS. KAHOOILI. Kaala, Ha@@ak@a, Hawaii, Ian. 24, 1885.