Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIV, Number 9, 28 February 1885 — Page 3

Page PDF (1.68 MB)

This text was transcribed by:  Leilani Lindsey-ka'apuni
This work is dedicated to:  Henry K Lindsey Foundation

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.


Ka Nupepa Kuokoa.

 

Paiia e THOS. G. THRUM ma ka Halepai o ka nupepa “SATURDAY PRESS.”  Keena Hoopponopono, ma na kihi o Alanui Moiwahine me Nuuanu.

E hoouna muaia mai na Olelo Hoolaha ma ke Keena Hooponopono mamua ae o ka hora 12 o ke awakea o na Poaha a pau.  Aole e hoopukaia na Olelo Hoolaha ke laweia mai mahope o ka hora i hoikeia maluna.  E hooko @ aku ana makou i keia rula maluna.

            E hooili mai i na leta a pau a me na kauoha a me ka uku pepa ia KA NUPEPA KUOKOA ma Honolulu.  Ina e loaa pono ole aku keia pepa i kona poe lawe, e hai mai me ka hakalia ole i keia Keena.
            O ka uku a keia pepa e haawi ai i kona luna, he umi keneta no ke dala, koe ka apana o Kona, Oahu, a me kekahi mau apana @ o ka luhi i ka halihali ana i ka @ ma ia mau apana, e hooiia ka uku luna.

 

KELA ME KEIA.

 

            He anaina mare ka i malamaia ma ka lunakini o Kaukeano i ke ahiahi Poa@ nei.

            Ke kakele nei na waapa heihei i keia Poakolu ahiahi no ka heihei e malamaia ma ka la 28 o Maraki ae nei.

            Ua loaa mai nei ka waapa heihei hou @ hoe o ka Hui Honolulu.  He waapa loihi keia a nani hoi.

            Ke upu wale ia nei e halulu mai ana @ ewalu mau moku Okohola ma ko @kou awa nei iloko iho o keia mau la.

            A hiki i keia la a makou e puka aku @, aole he mau lono no ka mokuahi @ku Ao Hou i lohe ia.

            Ua hiki mai nei he lunahooponopono @ hou no ka nupepa haole Advertiser mai Kapalakiko mai.

            Ua hooliloia aku ka hoolimalima o @ Ala Huki Moku ia Messrs. Soren-@ a me Lyle, he mau kamana kapili @ku.

            Ma ka la Sabati iho nei ua hanau mai ai kekahi o ko makou luna Mr. Kana-@le me kana wahine he opuu rose mo@ maikai.

            Ma keia po Poakahi ae hora 7 P.M. e @ ai na haumana o ke “Kula Ao Ka-@wai o ka Pakipika Akau,” ma ko lakou keena kula ma alanui, Papu, Hotele ma Honolulu.

J. M. KANEAKUA.
            Ma ka Alameda mai i loheia mai ai ka make ana o Mr. C. H. Alexander o Makawao, Maui, ma Napa, California, @Mr. Ridgate o Laupahoehoe, Hawaii.

            No ka Rain Kipuupuu o Waimea, ua hoonohoia o James Bright o ia uka @ Makai Nui no Kohala Hema, a ua mahalo nui ia kana mau hana.

            Ua hala loa aku nei kela haole haku @manao kaulana Sala o Enelani no @ hema maluna o ka mokuahi Australia. E hiki mai ana paha oia ma ko @kou kaiaulu nei iloko aku o keia mau mahina.

            Ua loheia mai he lono pepehi kanaka ma Hanalei, Kauai.  He pake ka mea i pepehiia, wahi a ka lono, aka @ i loaa mai ia makou he moolelo @ ia hana pepehi kanaka.

            Ua lawe mai o G. A. Sala, i kekahi makana i ka Moi mai ka Barona wahi-@ Burdett-Coutts mai, kekahi o na wahine waiwai loa o ke ao nei.

            Ua oluolu ia Mekia R. H. Baker ka @ ana mai, e kiia ana na pukuniahi @hatious) hou mai nei o ke aupuni, @ ka poka-pahu a me na ano poka e @ ka Poakahi a me ka Poalua o keia pule ae, makai o Kalia.

            Ua hoohokaia kekahi haole oiai oia e hoao ana e noi i gula me ka waiho pu ana aku i na pepa dala ma ka Hale Aupuni ae nei.  Aole nae i lawe ia na @ dala no ka panai ana mai ma ke @.

            Ua hopuia kekahi sela o ke kuna @ Morris me kanaha tini opiuma, @ oia me kona waapa ma kahi kokoke i ka mokuahi Alameda.

            Ua malamaia mai nei ka hookolokolo o ka hihia kipu o A. B. Spreckles i @ Aha ilalo, aka, ua hoopaneeia a ka @ iluna no ke koikoi loa o ka hihia @ ka hoopai.

            O kela kii nui a nani o ka lua Pele i @ noiauia e Mr. Jules Tavernier, a i hoikeikeia iho nei maloko o ka Hotele, @ lawe loa ia aku ia kii no ka hoikeike nui ma Nu Olina.

            Ua holapu ae la ke ahi i ka hale o kekahi pake mahi raiki ma Ewa, oiai oia a me kona mau hoa opake e malama ana he wahi ahaaina malaila.  Ua pau @ na pono i ke ahi.

            O ka la Sabati iho nei Feb. 22, ka la hanau o Wasinetona.  Ua malamaia @ ka poe puhi ohe ka hanohano o ia @ ka haawi ana ae i na leo mele @ ka Ema Kuea ma ke ahiahi Poakahi nei.

            Ma ka la Sabati nei, ua loaa iho la @ wahi puolo welu ma ka uwapo o @mika i kekahi kanaka, a i ka nana @no ia ana he lau awa ko loko o a me kekahi mau mea e ae.  He puolo hoomanamana paha ke ano.

            O ka Poaono o kela pule iho nei ka @ manaoia e ku mai ana ka mokuahi Australia, a hiki wale i ke ku ana mai o ka Alameda i ka wanaao Poakahi @, ua hoikeia mai la ka lohe, ua haalele aku oia ia Kapalakiko he 40 minute mamua o ka holo ana mai o ka Alameda.  Ma ka auina la Poakahi nei @ komo ana mai ma ke awa.
            Ua kauohaia mai makou e hoolaha aku ma ke akea, e hiki kino ae ana ka Moi ma ke kakahiaka o ka la apopo ma ka hora 11 ma ka luakini o Kaumakapili, a nana e malama ana ka haiolelo, malalo o ke kumumanao “Ka Hale o ke Akua.”

            Ua nui ka ona o na kanaka Hawaii ma Hanalei, Kauai, ma ka la konohi o na pake, a ua ikeia kekahi mau makai e wala ana i na oolopu samasu.  A o ka hope o ia hana a keia mau makai, oia no ko laua hoopauia ana mai ka oihana ae.

            O ka mokuahi San Pablo i haohaoia ai, a i huli hele mai ai hoi ka mokuahi Arabio a makou i hoolaha mua aku ai, ua ku ae la oia ma Iokahama iloko o na la he 40 a oi ma kana huakai.  Ua kipa oia ma na mokupuni kokoke ma kona ala hele no ka hoopau ana i kona mau hemahema.

            Ua hoolaha mua aku makou i na hana eleu a ko kakou Ilamuku hou ma ka hopuhopu ana i na hana haihai kanawai mawaena o ka poe pili waiwai.  Ma kela mau po aku nei, ua hopu hou iho la oia he poe pake puhi opiuma, a ua pau i ka hoopaiia.

            Ua hele aku la kekahi pake kamaaina o uka nei maluna o ka mokuahi Alameda e pili nei ma ka uwapo, e luana pu ai me kekahi mau hoa pake maluna o ka moku; a i ka wa i hoomakakiuia aku ai, ua loaa nui aku la e puhi opiuma ana.

            O na lono no ka heihei waapa pu-kahi i malamaia mai nei ma ka muliwai akea o Paramata, Kikane, mawaena o ka moho Hanalana a me Clifford, ua lilo aku la ke eo o ke kahua heihei na ka inoa mua, ka moho o Amerika, aole nae i pau na hoa heihei o ua moho la.

            Ma ke awakea o ka Poaono i hala i hoau hou ia ai ka mokuahi kolo “Kamapuaa” mawaho o ke awa.  Mamua nae o kona holo ana, ua koloia aku oia e ka mokuahi Pele no Ainahou.  He anana a pakelo iki aku paha i ka hailima kona pulelo aku mahope o Pele.

            Ua loaa aku i kekahi o na makai o Aki pake, mauka aku nei o Maemae, ua moku kona a-i a ua moku lihi ka puka moni ai.  Ua hoao keia pake e lawe i kona ola mamuli o kona aloha i ke kaikamahine a kona haku; aka, ua loaa e aku nae i keia makai.

            Ma ke ahiahi Poaha nei, oiai ke anaina mare o kekahi mau haole i malama ia ma ka luakini o Kaukeano, ua hoolei aku la kekahi mea hana kolohe i kekahi mea hoopahu a ka pake malalo pono o ka halepule, a oiai ua mea hoopahu la i kani ae ai, ua hoopuiwaia na mea a pau e noho ana me ka nanea, a o kekahi o na lede o keia anaina oia o Mrs. Scott ka mea i ano pilikia oiai oia ma kahi kokoke loa i kahi i pahu ai ua mea hoopahu la.

            Ma Kaakopua, Honolulu, ua make i ka Poakolu, Feb. 18, 1885 nei o Robt. Kamakani, he keikikane uuku he eono mahina, na Tamar Kamakani,

            Ma ia wahi no i ka Poaha Feb. 26 nei he kaikamahine uuku he eono mahina a oi iki na Hana me Makaaha.

            I ka po Poaha iho nei, Feb. 26, ma Kaakopua, ua puka mai he ko‘e loihi nona ka loa he 9 iniha mailoko mai o Manube, he wahine Gilibati iaia e kunu ana.

 

KA PAPA HELU KANAKA.

            Ano wale iho nei no ka loaa ana mai o ka makou papa helu kanaka o keia makahiki e hele nei i hooponoponoia e Mr. F. L. Clarke, a no ko makou haule hope loa ana, nolaila, ke hoopuka aku nei makou no ka pomaikai o ko makou poe heluhelu, a oia keia: O ka huina pau o na kanaka, he 80,578; oia hoi he 5,539 he poe kane, a he 29,038 he poe wahine.  He 39,016 o keia huina he poe ike heluhelu a kakau.

 

MAKE O OTA MAKUA.

            Ma ka hora 1:10 auina la Poalua nei, ua laweia aku ka hanu hope loa o Ota makua ma keia ola ana iloko o kona hoiloliia ana e ka mai nawaliwali, ma kona home noho ma Alanui Puowaina.  Ua hanauia oia ma ke kulanakauhale o Piladelepia, Amerika, a he kamaaina no hoi oia no Honolulu nei no na makahiki loihi i hala ae nei.  Ua haalele iho oia he wahine, na keiki, a me ka ohana he lehulehu e noho ana ma na wahi like ole o ka honua nei.  He oluolu a he loko maikai hoi.

            Ma ka hora 3 a oi iki o ka auina la Poakolu nei, i laweia aku ai kona kino lepo no kahi mau o ke kino.  Mamua o kona laweia ana aku, ua malamaia he anaina haipule kupapau ma ka luakini o Polelewa, a mai laila aku a kahi moe kau a kau.  O ka poe i ike i kona ano aole no auanei e nele ka hoomanao ana nona.—Aloha no.

 

PANE IA W. K. KANAKAOLE O HAWI MILL.

           
            E ka Nupepa KUOKOA e, Aloha oe:—

            E oluolu mai oe ia‘u i kau wahi kaawale o kou kino holookoa, e hai aku au i ka oiaio a W. K. Kanakale i hoopunipuni akea ai ma ka Nupepa KUOKOA o ka la 24 o Ianuari, nona ke po “He hehena maopopo.”  He hoopunipuni, a he manao ino, a he laipila maopopo hoi.

            Eia ka oiaio.  Ma ka la ana i olelo ai ua ona au ia la, oia hoi ka la 14 o Ian. 1885, (he Poakolu ia) he hoopunipuni kela.  Ma ka la 14 o Jan. i ka hana au ia la me ko makou haku hana me E. A. Burchardt, he kaa ko ka hana ma ia la, ua ike no kana luna hoopili kaa ia‘u ma ia la, oia o D. Puhi, a ina he makemake kou e ike i ka oiaio, e ninau ia laua.  Pau ka hana o ia la ma ka hora 2:30 P.M.  Aole he kulu o ka rama ia‘u ia la; a ina he inu rama ka‘u hana ia la, aole e hiki i ka hana.

            I ka pau ana o ka hana ma ka hora 2:30 ahiahi, ua hele aku la au ma ka halekuai o Kimo pake, kahi hoi i loaa ai keia laipila he ona rama, e ku ana he lio no kekahi haole kamaaina, oia hoi o Wm. Beadle, (amara) he eke ili mahope o kona lio, hookahi nae omole maloko he cocnac, aole i inu ia, e ku loihi ana no aole i hoopaaia i ke eke ili;  paa ae la nae au i ua omole nei, aole hoi i hoopuka i kekahi olelo, “E o ke Akua a kakou e pule nei;” pane mai nae kahi poe e inu au i ua omole nei, hoole aku au; i hoike e maopopo ai no keia, e ninau ia Mr. kaiwi Esq., kumukula o Honoipu, a me Joel Kaniania, mea malama halekuai, e ku ana lakou ma ka lanai o ka halekuai, aole no he nui loa o kanaka.  O J. H. Kuhinapule hoi, e hana pai ai ana oia ma ke alo o ka hale inu ti, aole nae lakou i lohe he ona ka i hanaia malaila ia la, a aole no hoi lakou i lohe e hea ana au i kahi olelo, “Eo ke Akua o kakou e pule nei,” he ole loa no, a he mea maopopo no hoi ka enemi manao ino.

            Auhea oe e W K Kanakaole, ina he kanaka hoopono oe, heaha la kou mea i ki-pu ai iloko o ka huluhulu eleele a holo pee ai hoi maloko o ke koloka o ka hookamani a me ka hoopunipuni nui?  Ke hoohalike nei oe ia oe iho me he popoki la ma kana hana maalea.  E ke hoa imi i ka hoopunipuni, aole hoi i ka oiaio, a wikiwiki ae la e laipila wale i ka inoa maemae o ka mea au i manao ino ai, me ka maopopo ole o ka oiaio.  Oia nae paha, malia ua hoi aku ko wahi aumakua Pueo maka nunui powehiwehi a hai aku ia oe he omole ko mea, ua ona hoi o mea, e, mai ao hou oe i ka epa a me ka hoopunipuni, no hai ka omole, he makole e maanei; i kaulana la hoi ka poe inu awa ilaila, na hai e inu, kau e ka paakai i ko hai maka.

            E oki au maanei; a ike aku au i ka wilinau mai o ka huelo o ua popoki eleele nei, alaila, hoomanao ae au, ua ku pono aku la oe i ka ihe laumeti a ua wahi naita peke nei,—Aloha oe.

JNO. W. KAPIKO.
Hawi, Kohala.

 

Nu Hou o ko na Aina E.

Ke Kaua ma Aigupita.

Haule Pio o Katuma ma ka Lima o El Mahdi.

MAKE O GENERALA GORDON

A luku hoomainoinoia na kamaaina;

—Ukali o Kenela Earle ma ia

meheu hookahi;—Holo ka maeele

i na puuwai Pelekana.

 

Kauluwela na kula o Kina i na koa

FARANI.

 

            Ma ke ku ana mai o ka mokuahi Alameda i ka wanaao Poakahi nei i hoea mai ai i o kakou nei na nuhou makamaka o ke kaua ma ka hapa poepoe hikina o ka honua nei, a oia ka makou e huai aku nei.

            Ma ka la 26 o ka mahina i hala ka la i hahani loa ai na kipi mawaho o Katuma, a o na koa hoi o ke kaula wahahee El Mahdi.  Ua komo aku la na kipi a lawe ae la i ka papu, a ke Kenerala Pelekane Gordon e paa ana.  Ua pioloke koke na makaainana Aigupita e noho ana malaila i ka wa a na koa kipi i komo aku ai, a ua hoao aku lakou e holo no ke ola, aka, ua pau aku la lakou i ka lukuia e na koa kipi me ka pahi a me na ihe.  I ka wa e pioloke ana na makaainana, ua puka mai la keia Kenerala mai kona hale mai e hoomaopopo i ke kumu o keia pioloke, a oiai oia ma ke alanui, ua loaa iho la oia i kekahi o na kipi a hou ia mai la oia i ka pahi ma kona kua, a haule aku la oia a make.  Aia ka puali o ke kaula El Mahdi iwaena o ke kulanakauhale kahi i luku hoomainoino ai i na kanaka, a oiai ka pioloke nui e pahola ana iwaena o na makaainana, ua pau wale no kekahi poe i ka maule a make.  Ua hana ino loa ia na makaainana, a ua nui ka maewaewa.  He mea weliweli a manaouao hoi ka ike ana aku i ko lakou mau kino ua pukapuka, a e kahawai ana ke koko ma na alanui; ua pau na maka, ka ihu a me ka nui kino i ka pahupahuia me ka ihe a okiokiia me ka pahi, a e holo hele ana ua poe kipi nei ma ke alanui me ke poo o ka poe i make e paa ana ma ka huini o ka lakou mau ihe, a e wawalo ana hoi ko lakou mau leo ahiu ma o a maanei o Katuma.  He heluna nui o na wahine a me na kaikamahine opiopio i haawi pio aku ia lakou malalo o na ukali o ua kaula nei no ka hoolilo ana aku ia lakou i mau kauwa, a ua pau aku la ka nui o na makaainana i ka naholo ma o a maanei no ka imi ana i wahi e palekana ai.  Ua lawe ae la ke kaula i ke kulana o Katuma malalo o kana hooponopono ana, a aia ke paa la malalo o ke kiai ana a ka poe kipi, a ua lako pono hoi me na pono kaua a pau.  O ke kumu o keia poino i ili iho maluna o Gordon, oia no ka hiki koke ole ana aku o na koa kokua nona mamua o ka hiki ana aku o na koa kipi.  O na lono o keia haule pio ana o Katuma, ua nui ke kanaluaia e kekahi poe no ka oiaio a oiaio ole paha, a ua manaoia he mau lono hoohaili wale no keia, aole nae i maopopo.

            I ka wa i pahola koke aku ai keia lono ma Enelani, ua loaa koke ae la ke kauoha i na bataliona koa e noho ana ma ke kowa o Gibaraleta, ma ka mokupuni o Malta, a ma Inia, e hele koke aku no ka hui ana me Kenerala Wolseley e hoomoana la me kona puali, ua mamao loa ia mai Katuma aku, a he inoino loa ke ala e hiki aku ai no laila; a ua manaoia e hala ana no na pule eha e hele ai mai laila aku no kahi e upuia la me ka nui o na pilikia.  Ke nee mua la nae na puali i hoounaia no ke kokua ana ia Gordon, a ke nee pu la me ko Kenela Wolseley mau koa.  O ka nune i pahola ae a puni o Europa, ina e loaa ole ia Enelani he wa e poipu ai ia El Mahdi, alaila, e nui loa aku ana ka poino e hana ia ana e keia kaula.

            Ma ka la 10 hoi o keia mahina, ua hooukaia he kaua mawaena o Kenela Earle o na koa Pelekane ma Berber a me kekahi puali o na koa kipi ma na kapa wai o ka muliwai Nile, a iloko o na hooikaika ana me ka pauaho ole, ua auhee aku la na kipi, aka, ua haule a make iho la ke Kenela hoomanawanui ma ke kahua kaua iwaena o kona mau koa i make a eha.

            Ua loaa pu ae i ke aupuni o Italia he kauoha e hoohele koke ae i kona mau pualikoa no ke kokua ana i na koa Beritania ma Aigupita, a he wa wale no lakou a halulu ae ilaila.  Ke halihali la na mokuahi i na koa no laila.  Ke hoouna puapuahulu la na koa mai Enelani mai no ke kahua kaua, a aia ma ke ala moana he ewalu tausani koa e haliia la no ka hui pu ana aku me na puali ma Aigupita.  Ke nee la na puali kahi mahope aku o kahi.  Ua loaa pu no hoi he kauoha i na aumoku kaua o Enelani e holo aku no Aigupita, a he mau la helu wale no koe a owela aku ka wai o ka muliwai Nile i na manuwa.  Mawaena o na koa i hoounaia aku mai Enelani ua hoouna pu ia aku o Kenela Graham no ke kahua kaua o Suakima me Berber.

            I ka wa a ka lono o ka haule pio ana o Katuma iloko o ka lima o El Mahdi i pahola ae ai ma Enelani, ua nui ka pioloke o na makaainana a ua holo ko ke ka maeele o keia lono iloko o kela a me keia puuwai o na kanaka Pelekane; ua wela ko lakou inaina a ua pii ino ae hoi ko lakou ukiuki, oiai ua manao ia aole e ku hou ana na kuhina i hookahi la ma ko lakou kulana ina e noho ana na ahaolelo o na makaainana. No laila, ua loaa aku ia Kenela Wolseley ka mana piha mai ke keena kaua aku e lawe i ka hana ma ka mana i loaa iaia.

 

NA FARANI MA KINA.

            Ma kahi kokoke i kahi kauhale o Hangoon, Kina, ua hooukaia iho la he kaua hahana mawaena o na puali pake me na Farani, a iloko o na hora loihi o keia kaua ana, ua kaa mai la ka lanakila na ka poe Farani.  Ua hoopoino nui ia he elima papu o na pake me ka hooauhee pu ia aku me ka nui o ka poe make.  Ua lawe pio mai na Farani ia mau kulana ikaika o na pake me ka lilo pu mai he heluna nui o na pono kaua, na lako ai a me ka lawe pio pu ana mai he huina nui o na enemi.  Aole he nui loa o na poino ma ka aoao o na Farani.

            Aia ma ke ala hele moana, ke hali nui la na mokuahi i na koa kokua, a he heluna nui o lakou ka i lu ia ae ma na kapakai o Kina, a o ka poe i hiki mua, ke kauluwela la ka aina ia lakou.  Ua makaukau na papu a me na wahi hoolulu o na koa ke hiki aku, a ua pau kekahi mau kulana ikaika o na pake i ka paaia e na Farani.  O na pualikoa o na Farani i ikeia he onawaliwali, ke hoopuipuiia la e na koa hou.

            Ua telegarapa ae ka Adimarala Koubeta o na aumoku kaua Farani i ke keena kaua ma Parisa e hoike aku ana, ua hooiliia he kaua mawaena o kekahi pualikoa Farani a me na koa pake e kiai ana i na lua mine ma Kelung, a o ka hopena oia, ua kipaku loa ia aku na pake me ka luku pu ia.  He eiwa koa o na Farani i make a he kanalima a oi i hoehaia; o ka poino hoi ma ka aoao o na pake he nui hewahewa.

            He lono mai Mahsowah e hoike ana no ka lanakila ana o na pualikoa paele kokua o na koa Beritania, maluna o ka poe kipi.  Ua pau i ka lukuia he eono tausani o na koa kipi, me eha Amia.  O kekahi o na Amia i make ai, he hoahanau ponoi loa ia no ke Kaula El Mahdi.

KELA A ME KEIA.

            Aia ma kekahi mau palena aina o Tekaka, Amerika, ke komo nui la na kanaka Mekiko e auwana wale ana iloko o na ululaau a hoao aku la e hoohaiki i ka pono o na kamaaina, a nolaila ua ala mai la lakou a kue aku la i keia poe Mekiko, ma ke kipaku ana aku ia lakou, a no ia mea, ua lele kaua mai la kekahi heluna mahuahua o na kanaka Mekiko i na kamaaina, a ua nui ka hookaheia o ke koko ma na aoao a elua; a o ka hopena o ia kaua, oia no ke kipakuia ana aku o keia poe Mekiko pakaha wale mai ko lakou kahua hoomoana mua, a aia lakou ma kahi wahi okoa aku o ka aina.  He nui ka pioloke o na makaainana o ia mau wahi, a nolaila, ke hoouluulu la lakou i pualikoa no ke pale ana aku i keia poe ino mai ka aina aku.

            O kekahi o na hana hoikeike e hana ia mai nei ma Sepania, oia no ka hoohakaka ana o na holoholona.  O na pomaikai a pau e loaa mai ana ma ia hana, e hoolilo ia aku no ia no ka poe i hooneleia i na home ole ma o ke olai i hoonaue iho nei malaila.

            Ke pahola mau la na lono hooweliweli ma Enelani a puni no na mea make a ka poe kipi Irelani, a ke hopuhopuia mai nei kekahi poe i manao waleia o lakou kekahi i komo ma keia hana a ia poe.  He poe waiwai a hanohano kekahi e lawelawe ana in a hana kalepa ma ke kulanakauhale o Ladana.

            Aole ma Enelani wale no na hana hooweliweli a ka poe kipi, aka, aia ma Farani a me Amerika pu no hoi.  Ua hopuia mai nei he wahine ma Farani no kona hoao ana e lawe i ka mea hoopahu a huna ma kona hale, a ua hopuia mai nei hoi he kane ma ke kulanakauhale o Nu Ioka, no kona hoao ana e hoopahu i kekahi mau halekuai me ka poka pahu.

            Ua hookolokoloia a hoopaiia e make ma ka oi o ka pahikaua he elua mau makaainana Geremania, no ko laua hoao ana e lawe i ke ola o ka Emepera a me ka ohana Alii.  Ua ninaninauia laua e hoike i ka nui o lakou i manao waleia, alaila e kapaeia ko laua make mai ka pahikaua a i ka hoopaahao, aka, ua hoole loa laua.

            Ma Potalana, Amerika, ua make mai nei kekahi haole nona na makahiki he106, a ua mare oia i ka wahine e ola nei i ke 96 o na makahiki.  Ua noho mare laua iloko o na makahiki he 75.

            Ke hoolahaia nei ma Amerika he 623 nupepa ma na olelo like ole; he 453 o keia huiua he pepa na ka poe Geremania; 41 Farani; 33 Scandinavians; 25 Sepania; 12 Bohemia; 12 Holani; 4 Welsh, a me 2 he Helene.

            Ua hoike mai nei ke aupuni o Amerika i kona mana ma kekahi hapa o na mokupuni Fiji ma o kona mau makaainana e noho la malaila, mamua o ka lilo ana o ia mau mokupuni ia Beritania.

            Ke ku mai nei ke aupuni o Geremania imua a iwaena o na aupuni nui o ke ao nei, a ke kukala leo nui nei, elike me Beritania, “aole e napoo ka la ma ke aupuni o Geremania.”

            Ua loaa mai nei ma ka mokupuni o Samosa kekahi lua pao nona ka loa he elima tausani kapuai.  Ua hoike ae ko laila poe kahiko, ua lohe lakou mai ko lakou mau makua mai he lua pao ka i hanaia malaila, iloko paha o eiwa keneturia i hala ae nei.

            Ke hoomau la no na pake i ke kukulu ana i na papu paa loa a me na wahi pale kaua malalo o ke kuhikuhi ana a kekahi mau aliikoa Geremania.

 

“He Mana ka lokahi.”

            E na Keiki Papa o ka aina, a me na malihini, e noho ana mai ka loko kaulana o ka aina; nona ka olelo ana “Pupuhi ka makani he i‘a no Ukoa;” a i ka wai kumu ole e kau mai la i ka pali, a mai kaupoku hale o Kaala i ke awawa o Kiowea, a hiki i ka ehu a ke kai e kopi ae la i ke one o Maeaea,

ALOHA OUKOU:—

            E malama ia ana ma ka la 8 o Maraki ae nei he la na kakou e lulu dala ai no ko kakou Luakini hou, nolaila, e na makamaka makee pono, a minamina i ka luhi o na makua o oukou i hala e ma o, e nakakaka mai nei na paia a e helelei aku ana ka hopena.  E ala like mai kakou me ka manao lokahi, a e noho malalo o ka huaolelo “He Mana ka lokahi,” a na ke Akua e kokua mai ia kakou elike me Kana olelo:  “Aole au e haalele ia oukou a nele.”

E. S. TIMOTEO.

Waialua, Feb. 23, 1886.          2013 2ts

 

OLELO HOOLAHA.

            E nee ana o Kauka J. Brodie (Berode) i keia la 14 o Feberuari, mai kona wahi mua aku ma alanui Papu, a i ka pa iho nei o Henere May, ma Waikiki iho o ka pa o Kauka Makipine, oia ka helu 81 alanui Beritania.

NA HORA HANA.

Mai ka hora 8 a i ka 10 A.M.

“    1:30 “  3:30 P.M.

“    7    “  8    “

LA PULE.

Hora 9 a i ka 10 A.M.

                                                            2011-4ts.

 

WAI!   WAI!

            Ke kauohaia aku nei ka poe a pau he pono hookahekahe wai ko lakou, mei keia la aku, o ka manawa hookahekahe wale no i aeia oia na hora mai ka 6 a ka 8 A.M., a mai ka hora 4 a i ka 6 P.M.; aole ma na manawa e ae.

Ma ke Kauoha,

CHAS. B. WILSON,

Luna Wai.

Honolulu, Ian. 30, 1885.         2009-tf.

 

NA HOOLAHA KUMAU.


KAKELA & KUKE.

 

E laa na pahiolo, koi hole,

hamale, koi nui a me liilii, kila,

wili puaa, rula, apuapu, kui o na ano

a pau, kala kaa, hao hoopaa puka

 

pohaku hoana, kepa, lei ilio, kaula

hao ilio, pahi, upa, pahi uniuni,

kalapu, kope hulu, pulupulu, oepa kalakala,

lina hao, ami, keehi, a me ke

—KAULA OPU.—

 

Palau o na ano a pau,

Oo, ho, kopala, pe, kipikua,

hao kope, au ho a pela aku,

kua bipi, lei bipi,

kaula hao bipi, uwea pa,

uwea keleawe, hao pili piula,

kaa palala, ipuhao, ipu ti

PA-PALAI, MAKAU ME KE AHO

 

Ili wai, papa holoi, kopa ala, kaula

kuaina, hu‘akai, ehi wawae,

hulu pena, a pela aku.

 

Pena wali, kini nui a me liilii o na

ano a pau, me ka pepa kuhikuhi,

pena keokeo, aila pena,

aila hoomaloo,

vaniki kaa, a me

vaniki moe,

 

PENA HOOMALOO
—a me aniani hale—

 

AILA MAHU, AILA MIKINI, AILA HAMO ILI,

AILA KAA, INIKA KAMAA.

 

PAUDA, KUKAEPELE, KIANA

PAUDA, UIKI IPUKUKUI O NA

ANO HE NUI A LEHULEHU.

 

LOLE MAKEPONO

 

—E laa na—

AHINAHINA, KALAKOA, KEOKEO,

LEPONALO, HULUMANU,

UWE-WAHINE, KUI HUMUHUMU,

A ME KA LOPI.

 

Ke @ e loaa no ia ma kahi o

 

Kakela & Kuke!

 

NA MEA PIULA,

 

Mikini Humuhumu

Mekini a WHEELER a me WILSON

MIKINI A WILCOX ME GIBBS

NA MIKINI A

—REMINGTON.—

He nui loa na mea hao me na ukana e

ae o na ano a pau, aole hiki ke hai pau

ia aku, hewa i ka wai na maka ke ike.

 

Laau Lapaau Kaulana Loa

A DR. JAYNE,

LAAU HOOMAEMAE KOKO

LAAU HOOPAU NAIO,

LAAU KUNU, PENIKILA, HUAALE,

PAAKAI, LAAU HOOPAA HI, A

Me na Laau Hamo a Pela ‘ku.

 

Kakela me Kuke.

 

NA HOOLAHA KUMAU.

 

J. T. WATERHOUSE.

(Walakahauki.)

 

HALEKUAI KUKAA NUI ME LIIL.

 

Ua piha pono me na waiwai makamae

hewa ai na maka i ka nui o ka lehua.

 

Heaha no la hoi ia

 

—MALAILA—

 

Na Apa Kilika o na ano a pau,

Pahoehoe o na ano a pau,

Alapia o na ano a pau,

Huluhipa o na ano a pau,

Na Huluhulu holoku,

Na Keokeo Paina,

Lilina lau puu,

Wetoria,

Leponalo,

Lainakini,

Ahina pelekane,

Na Kihei o na ano a pau,

Na Koloka o na wahine,

Na Kihei Huluhulu,

Na Kalakoa o na ano a pau,

Na Kihei uhi moa,

Na Koloka o na wahine,

Na uhi Kilika,

Na uhi Alapia,

Na Hainaka nunui a liilii.

 

—Eia hou.—

 

HE HELUNA NUI ONA PAA LOLE

O NA KANE A ME NA KAMALII.

Na Apa paina maikai loa,

Polu manoanoa a lahilahi,

Huluhulu manoanoa a lahilahi,

Na Apa huluhulu a pahee,

Na paa lole huluhulu, kane, me kamalii,

Na Pililakeke loloa a pokopoko,

Na Palule kaula o na ano a pau,

Na Palule keokeo,

Na Palule kalakoa,

Na Paleili.

 

Na Papale wahine i konohinohiia me na paa me na hulu nani, a he heluna nui o na kane a me na kamalii o na ano a pau

 

HE HELUNA NUI O NA KAMAA.

Na Kamaa buti,

Na Kamaa pihi,

Na Kamaa huka,

Na Kamaa laholio,

Na Kamaa weleweka.

 

HE HELUNA NUI O NA NOHO LIO MAIKAI

Na Noho Italia,

Noho pulu mamua,

a mahope o kela a

me keia ano.

 

NA AILA O KELA A ME KEIA ANO.

 

Na Aila honua helu 1 he aila me he wai.

Aila pena, aila hoomaloo, aila Oliva,

Aila inu, Aila lauoho,

Waiala maikai.

 

NA PENA WAIHOOLUU LIKE OLE.

Keokeo,

Eleele,

Polu,

Melemele,

&c.      &c.      &c.      &c.

 

Ina iho Ina iho.

 

Na ipuhao, na ipu ti,

Na koi nui a liilii,

Na pahi nui a liilii,

Na pahi olo, pakani

Na pahi olo paina

 

Na tabu nui a liilii,

Pakeke nui a liilii,

Na lako kamana,

Na lako amala,

Na kamaa lio,

Na moe hao,

Na pela uwea

NA LAKO HAO, MA KA AINA A ME KA WAI

 

Na lako pa,

Pa nui a liilii,

Na bola,

Na kiaha aniani,

Na aniani kilohi,

Na ipukukui o na ano a pau.

 

HE HELUNA    NA MEA AI.

Palena poepoe,

Palena poepoe polu

Palena huinaha, “

Palaoa o na ano a pau

Na kamano maikai loa ma na pahu,

Na kamano tini,

Paakai o Livapulu,

Paakai inu,

Paakai hu,
Manu Kaleponi,

Palani ai a ka lio.

 

He heluna nui o keia mau waiwai aiwaiwa ko‘u mau halekuai aole i pau i ka huaiia aku na oukou no e hele mai a kilohi no oukou.  Ua waeia keia mau waiwai me ka maiau, ma Pelekane, Farani, a me Amerika, no ka pono a me ka pomaikai o na kanaka Hawaii me na kauoha mai na mokupuni hookoia me ka eleu loa.

                                                                                                            J. T. WATERHOUSE