Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIV, Number 10, 7 March 1885 — (Kakauia no ke Kuoloa) [ARTICLE]

(Kakauia no ke Kuoloa)

Ua aneane ekolu makahiki o ka noho ana o ke Kuhina o ko na Aina e ma ka oihana, a ua manao makou he mea maikai ke hoomaopopoia kana mau hana aupuni i ike like ai kakou i kona ano a me kana mau hana, he pono ahe pono ole paha. He nui no ka poe i kuhihewa e loli ana kona ano mai kana hana mua i maea ai kona inoa ma

na aina e a me kana mau hana i hookumu ai nona iho iwaena o ka lahui kanaka, aka, no makoa a me ka poe a * pau i ike i kona moolelo, ua kanalua mau makou nona. I kumu e ike pono ai kakou i ke ano o keia kanaka, i ko- ' na kupono a me kona kupono ole no 1 ka hana i waihoia aku ma kona lima, makou i manao ai he mea maikai e ' makaikaiia kana mau hana no ke au- ' puni. Ua komo keia kanaka i ke Kau Ahaolelo o 188z t mamuii o na hooika--1 ika ana a kekahi poe a me kana mau haiolelo apuhi, e mali ana i ka lehulehu; a mamuli o ia koho ana a ko Honolulu nei poe, me ka hoomaopopo ole i ke ano nui o ia mea, ua loaa aku la iaia ke kulana e manaoia ai he kupono oia keLahi kanaka e hilinaiia no na hookele aupuni ana. O ke komo ana i ka Ahaolelo oia ka hehina mua i loaa ai kona kulana o keia wa, a o kekahi kumu o kona komo ana, mawaho ae o kana mau hooikaika ponoi ana, oia no ka loaa ana o ke kokua ana mai a ka mana nana i pulumi mai na koa o ke alo alii a me na koa puaiu, na konohiki a me na hoaaina o na 'Lii, a me ka poe a pau ī kaa malalo o ka malu o ka leo. Ma keia ua like ole ko kakou mau hana—me ko Enelani ke kuu akea ia o ka lehulehu e koho, me ke kalele ole ia, e like me ka īke o ka lunaikehala o ke kannko. Ua lilo keia mau hanaano e i mea e hiki ai ke hoo malani ae i ka ino o ko ke Kuhma kuiana, iloko o ka noonoo ana o ka mea laia ka hookohu ana ma ka oihana kuhina. Me he la, ua kuko mua ia no ko ka Aha Kuhina—make, a ua hoonohonohoia na hana koho balota me 1 ke ake mua ia e komo keia kolohe ma o ka lehulehu ae, i paumaele ole hoi kekahi poe ma kona hoohloia ana i Kuh>na, oiai ua ikeia no ke ano o keia ino nui Ua ko na mea i ake nui ia— ua haule ka aha kuhina mua a ua hapaiia ae ke kanaka e noho nei i ke poo 1 o ka Aha Kuhina. E like me kona 1 ano māu, pela iho la no kana hana ī ka 1 noho ana ae ma ka Aha Kuhina. O na hana maalea a pau he makua ia, o na kolopeka a me na ohumu i kona mau hoa, ke ku ole i kona makemake, he niau hana hiiu ioa ia iaia, Hookahi mea nui iloko o ka nooooo o keia ka naka, o ka lilo i Kuhina, a o ka mau ma ia wahi, a no ia kumu hookahi, he hiki i keia kanaka ke mauna i ka pono 0 ke 'Lii, i ka pono o ka lehulehu, a me ka pono o kona hoa iauna, a me ka hoa hana. Me he ia, he hiki no iaia ke piele i kona uhaneno keia kumu. Aole keia mau ano he haku wale nona. Ua ike mua ia no ma kona moolelo, a ke ike mau ia nei no i keia wa. Aole makou e heiu aku ana i ke ino o kana hana mua i na aina e, ka mea nana i kipaku iaii a pae olulo mai i Hawaii nei. Ma ka hana maalea oia i hiki mua mai ai i o kakou nei, he moremona kona aahu i pae mai ai, a maialo o ia uhi i hookumu iho ai eia i kana mau hana maaiea i loaa mua ai kona mau pono pilikino ma keia aina, a o na hipa (kanaka) o ka moku o Lanai ka i holo huiu ole a iilo i poe auwana mai ko iakou home kulaiwi aku. Mahoj>e iho o keia hana ana, ua hoao oia e komo i ka aahu o ke kaiawina, ma ka toihi, ma kekahi anaina nui i kona mau hewa imua o na Hawaii a me na haoie, me ka manao no paha aole e ikeia mai ana ka mahae o na kapuai o Kakana, e ia poe. Aka, e like me ka ike o ia poe i kona ano i keia wa, pela no kona ahuwale ia wa ia iakou. A mai iaila kona nihi maiie ana mai a imua o ka Lahui Hawaii, a e like roe kona apoia ana e ko Lanai poe, peia keia lahui i hei ae ai i ka maii a kona ieo, a e iike ana no ka hopena o ka poe i hiiinaiia iaia, me ka hoio olohelohe o ko Lanai poe. O ka hoa'ioha keia a ke kanaka e hiiinai ai o Kapua ke awa e pae ai. 1 mea e maikai ai kona kulana me kona haku, he nui na hoolala ana a me na hana i hookoia eia me ka ili o ka poino maluna o ka iehuiehu. Aoie kakou he poe malihini i na hana a keia kupu ino, aka, i mea e ike ai ka poe aole i iohe mua, a i mea oo hoi e mau ai ka hoomanaoia aua o kana mau hana, e kaiaia no makoa i ka hapai ana ae i keia wa. Mahopeo konanoho kuhinaana oia ke alakai i hilinai nui ia e ka Moi, no ka hoolaia ana, kuka ana, a hooke ana i na hana a paua kakou e ike nei, he mau hana e hoopilikia ana i ka pomaikai o ka aina a me ka e oluelu ai

ka Rofyo ! na oka lehulehu. Xa keia kuhina i alakai i na noonoo ana o ko ke 'Lii manao i ulu mai ai na hoonui hlo. na aie, na poni moi, na elele ma na aina c, na hihia me na aupuni e, na paiapala kue i na aupuni e, na papa mookuauhau, na dala se!era f na hoololi oihana ana, na hoonui liio kumu ole, a me na hahaki kanawai a kakou e ike maka nei, a me na haoa he nui wa!e i hanaia e pupua liilii ana i kela me keia manawa. O keia mau hana a pau ua hapaiia aku e keia kuhina me ka manao wale no e hooluolu i ko ke 'Lii makemake me ke kanpaona o!e ia he mea paha e pomaikai ai ka Moi a me kona lahui, a he mea paha e hoopoino ana iaia a me ka lehuleh?. Ua hana aku keia Kuhina i keia mau hana me ka manao nti hookahi iloko ona, o ko na pono ponoi, o kona mau ma ka oihana« a o ko hai pono be ole ia, a mahope loa mai ia mea. Mamuli o keia mau ao a me keia mau hookele ana, ke hookokoke mai nei ke kai ee o ka poino a ke aneane nei e popoi maluna o ka aina. Eia na lima hana oke kulanakauhale i kamaaina i na hana, a i makaukau e lawelawe, ki ku waie nei. Eia na keiki kamana, na keiki pena, na ike ke ku pahaohao nei, me ke akaKa pono ole ia lakou ke kumu o kt emi koke ana o na hana, a liio paha auanei ko lakou ike ma ka hana i mes» o!e. Oke kulana iho la keia ona oihana a pau, a e pua mau ana ka ninau iwaena o lakou, heaha la ke kumu o keia, a aia la i hea kona palena ? E na hoa kanaka o ka home oluolu o ka noho ana, ke puana ae nei makon o keia moolelo maluna ae ke kumu nui nana i hoopoino ii kakou. Na keia alakai e paiiaka nei i ke aupuni e hoopoina nei ia oe, me ka hoopomaikai iaia iho me kona mau hoa'loha he uuku. Ke hookeleia nei ka moku no ka pono o ka hapa uuku, a ke hoopololeiia aku ka hana, i pono ai kakou a pau, ua kaomi pu wale ia mai no, a he nanakeeia mai. Ika \va hea la eao kanaka oe ai kakou ? Aia anei a napoo aku ka b, aiaila, haha poele aku kakou i"wah» e pakele ai ? Eka lahui Ilawaii ahonui, aia no ine oukou ka lapaau e ola ai keia mai, aole ma na hahaki kanawai, aka, ma na hana kanaka makua, ma na ai pakiko ana, ma na malama pono ana i ko oukou mau pono malalo oke kanawai. Mai ae wale oukou i na mali leo, mai kuai wale oukou i ko oukou mau pono a Kaukeouli i hoo maopopo ai no oukou. Ina ua hema hema oukou i ka inakua ma kona mau manao kuhihewa a maliu wale i ko hai leo, e hooikaika kakou a pau ma ke koho pono ana i ka kakou mau hana ma keia mua a'eu, a i kumu e ikea mai ai he uianao io ko kakou, a he manao makaala e malama i ko kakou mau pono a pau ma keia mua aku.