Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIV, Number 13, 28 March 1885 — (Kakauia no ke Kuokoa) [ARTICLE]

(Kakauia no ke Kuokoa)

Ma ko makou hoomaopopo ana i ke kulana 6 ka aina i keia wa, ke ikea nei kona haule malaio o na mea i ikeia mamua. No keia kumu, ua hoea mai na ninau iwaena o ka lehulehu, heaha la ka hopena, a aia la ihea ka palena o keia emi ana o ko kakou kulana i keia manawa ? Ke hoole mai nei kekahi makamaka o ka apana o Wailuku aole he uwe o ka lehuleho no na pilik%e īkeia nei ina ka hapanui o kona maiwo i hoolahaia ma ka oule i haia, a ma ka hapa hope o kana ke heluhelu iho kakou, ke hoike hou mai nei oīa he poino io no ko ka lehulehu no ka moni, e iike me ka makou e hoolaha ael Eia ke ano nui o ka Haoie mau olelo i ho>

oiaha ai ioa ke Kuokoa, ma ka poko-| ie,—"aok be uwe o ka iehulehu no na i pilikia i ka moni. oia ke da!a Hawah :| ua pilīkia ka Waihona no ke dala ole; ua haohao oia i kahi i auwana ai o ka hookahi miliona dala Hawaii i hoaie ia iho nei e ka Aha Kuhina; ke manao nei paha oa aole i komo io mai keia miliona J Hawaii nei: he mau dala okoa no paha he piha welu paha; he keu o ka palamimo hikiwawe, a ke hele nei ke aupuni i ka nui o ka aie; nolaila, wahi ana, na ka mea hookahi no i aiakai me ka naauao nui me ka maalea ioa r me ka waha wale e hoopahee ana i na naau haimaiule o ka poe hana kanavrai: a ina kakou e emi pinepine ana e loaa aku ana ka ua kolohe nui la, he luahine aikanaka." Oia iho la ke ano nui o na wehewehe ana a Haole. Ma keia mau hoike ana a ka makamaka o Wailuku, ke hooia mai nei oia i ka oiaio o ka makou mau wehewehe ana e pih ana i ke ano o ke dala Hawaii, i hoollhaia i kela mau pule i hala aku neL Eia kakou i ke au o fca piii kia e noho neL Ke hoike mai nei na lone mai kela pea a keia pea o ka aina i ka pilikia,"aole e like me ka ka makamaka e koho la. Ua emi na loaa a pau o kela a me keia ano hana; ua lohe pono mai no makou i kekahi keiki papa o Wailuku, i ka haule o ka loaa o kana hana e hookele la he kanalima hapa haneri o na loaa i maa iaia i ka wa mamua; a pela Iho la no ko makou ike ia Oahu nei; pela no ka hoike mai a na makamaka 0 na kuaaina mai Hawaii a Niihau. Ke kulou pahaohao nei ka lehulehu no keia mau ano. A eia ka ninau—Heaha ke kumu ? A no wai ka hewa ? He mau nmau nui keia, a he palahalaha kona kahua. He piha na aoao a pau 0 ka kakou nupepa, a aole no e lawa ka wehewehe piha ana no ke kumu o keia pa-malo o ka aina, a # aole no e like ana ka manao o na mea a pau no la mea. Mai ka haalele ana mai o na hoowaiwai ana o na moku okohola ia Hawaii nei, ua hooulu ikaika ia ae ko kakou kumu imi waiwai e ola nei i keia wa e ka poe " mea dala a naauao no ka imi loaa a akamai hookele hana, oia ka oihana kanu ko. I hiki pono na hana e ae a pau o ka aina nei mamuli o ka holomua o keia oihana, a e like me kona pii ana a emi ana, pela no e pii ai a e eiri ai na pono a me na pomaikai o kakou a pau. O keia hana nui e pahola nei i ka aina ka mea nana e kii i ke data o waho a lawe mai iloko, i o kakou nei, a mahele liilii ia aku i kela mea keia mea —i ka ona mahiko a me na paahana, a mai a lakou aku a ina halekuai lole, na halekuai mea ai, na hale inu ki, i ke kanaka mahi a.ina, I ke kanaka hoopukapuka a me ke kanaka kalewa i kana mau mea kuai. Mailoko mai o ka loaa 0 keia oihana nui he mahiko i loaa ai ia kakoa a pau na dala e hiki ai i kela a me keia ke hoolawa iaia iho i na lako o ke ola kino, i na aahu a me na anoai 0 ka makemake. Nolaila, ma keia mea kakou e ike nei i ka hoopapau o ka poe e apo mai i na kumu a pau e holomua ai ka lukou hana, a no ia kumu no hoi lakou i makaala ai e loaa mai na lala a pau o ke aupuni na kokua maikai a ine na kau kanawai ana e hooholo pono ai i ka hana imi loaa hookahi o ka aina, a kakou e ike like nei 1 keia manawa. Ua ike kakou i ka wa holopono o ke kumukuai o ke ko ua ola kakou; a i keia wa emi o ke ko ke ike nei kakou i ka pilikia. Pilikia ke kanaka, pilikia ke 'lii, pilikia pu me ke aupuni. Oiai aole he mau lua dala o ka paeaina nei, a aole no hoi he hiki ia Hawaii ke hoolawa iho i kona mau hemahema a pau, ua hilinai kakou e loaa keia mau mea ma o ka hooulu ana i ka mea hiki ke lawe ia 'ku i kahi o ke dala a loaa mai ia mea he dala, a na ke dala e imi aku i na lako a me na hemahema o ka aina nei, e lawa ai na noho'na a me na makemake o ke kanaka. Na ke dala a ke ko e kii nei i na aina e e hoolako nei ia kakou i na dala e kaa ai ko kakou mau auhau i ke aupuni. Na keia kumu hoowaiwai hookahi no i hoopuipui ae i ko ke kanaka mau loaa a hoonui aku i kona mau uku ana i ke aupuni. Pela i pahola ia aku ai ke dala ma na palena a pau o ka aina. Maialo o keia kumu i hiki ai ia kakau ke malama i ko kakou noho'na kanaka, a i hiki ai ke ma&ma a hoomau aku i ka noho'na aupuni. Na ka loaa i imi ia e ka poe mahiko a me na limahana o ka aina, i hoolawa mai ia kakou i na kumu e hiki ai ke malama ia a hoopiha ia ka waihona o ke aupuni, a maUoko aku o na loaa aupum i hooiawaia ai ka ai, ka ia> ka hale, a me na pono a pau o ka Moi, na Lunakanawai, na Kuhina a peb aku i na luna aupuni e ae ā hiki wale i ke ola o na noho ana maialo o na hoopai a ke kanawaL Malalo o keia kumu i kuleana ai na poemahiko, ka poe kalepa, na limahaka lehulehu a pau, e kamailio no ke Aupuni, mai te Poo a ka hiu, ke ku i kahi o ke kamailio, ke iike kakou i ka pono ole o ka malamaia ana o na hookele aupuni ana e pono ai ko kakou noho'na, a me ka kakou mamo ma keia hope aku, no ka mea, mai a kakou aku ko lakou uku, mai ka kakou hooikaika ana i loaa mai ai na pono o ka Waihona i hiki ai ke ukuia. He nui na hoino la o na mahi ko, na kalepa, a me kekahi poe e ae, i like o!e ka manao me

ka poe e hopepe wale nei mahope o na Kuhiiu, no ko Ukou kamailk» a hoabewa i na haua a oa Kuhina, a lakou i manao ai he pono ole. Ke manao nei makou, malalo o keia maa wehewehe ana, he kuleana nui ko kakou a pau e kamailio. Ina kakou ua ike ua hewa ka Moi, he kuleana ko kakou e hoike aku malak) o na alakai ana a ke Kanawai i kona hewa, oiai o kooa ola mai a kakou aku no ia. Ina ua hewa na Lunakanawai, na Kuhina, a me na Luna Aupuni e ae, he kuleana ko kakou e ahewa aku. Aole nae pela ka manao o kekahi poe t aole pela ko Haole manaa Wahi ana, ua pono ka Moi, ua pono no na kuhina, o na lunamakaainana ka i hewa, —a ke olelo hou mai nei, he luahine aikanaka ka kekahi mea hewa. # M3 la aea&