Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIV, Number 15, 11 April 1885 — Page 3

Page PDF (1.92 MB)

This text was transcribed by:  Donna Kimura
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Paiia e THOS. G. THRUM ma ka Halepai o ka nupepa "SATURDAY PRESS." Keena Hooponopono, ma na kihi o Alanui Moi wahine me Nuuanu.

            E hoouna muai mai no Olelo Hoolaha ma @@ Keena Hooponopono mamua ae o ka hora @@@ o ke awakea o na Poaha a pau. Aole e @@@@@@@ na Olelo Hoolaha ke laweia mai mahope o ka hora i hoikeia maluna. E hooko piha aku ana makou i keia rula maluna.

            E hoo@ii mai i na leta a pau a me na kauoha a me ka uku pepa ia KA NUPEPA KUOKOA ma Honolulu. Ina e loaa pono ole aku keia pepa i kona poe lawe, e hai mai me ka hakalia @@@ i keia Keena.

            O ka uku a keia pepa a haawi ai i kona poe luna, he umi keneta no ke dala, koe ka apana o Kona, Oahu, a me kekahi mau apana @@ @@ kahu nui o ka luhi i ka halihali ana i ka pepa, ma ia mau apana, e hooiia ka uku luna.

 

UA MAKEMAKE IA KA POE A

Pau he mau Helu 13 ka lakou e paa nei o ka pepa e lawe mai ma ko makou Keena, a e haawi no makou i ka uku kiekie no ia mau Helu. Ua makemakeia i @@ kope me ke Keena, a aole no hoi oe hewa ke pulelo aku mamua.

 

KELA ME KEIA.

 

            Ua hala aku ka Moi i ke kakahiaka o nehinei i Waimanalo.

            He Ike Alii ma kahi o ke Kama Aliiwahine Likelike ma ka Poaha nei.

            O ke pi-pu o A. B. Spreckels, ua hanaia mai nei imua o ka Aha a ua hoopanee hou ia.

            Ke hoala hou ia nei he pualikoa hou a i kapaia ma ka inoa "Moiwahine Ponoi" (Queenʻs Own.)

            Ma ko makou aoao ekolu e ike iho ai na makamaka i ka moolelo o na olulo au kai pakele mai ka make mai.

            Ua make ma ka Poakolu nei, ma Hana, o Mr. A. Unna, ke Kanikela Penemaka e noho ana ma ke alo alii o Hawaii nei.

            O ka mokuahi Kulanakauhale o Pa@@a ia lawe Pukiki mai ai i ka makahiki i hala, ua poholo mai nei, ma o ka hookui ana me kekahi moku okoa aku.

            Ua hehi hou mai na kapuai o ka Hon. W. O. Smith i Honolulu nei me ke ola maikai, a e hoi loa aku ana paha oia no Kapalakiko ke hoi hou mai.

            Mui hou no na manao i hookauluaia ma keia pule no ka loaa ole he kowa kupono e hookomo iho ai. Piha u a lewalewa aku.

            Ma ke heihei kamaa huila i malama ia ma Central Park ma alanui Beritania i ka po Poakahi nei, ua lilo ke eo ia Wile Lucas, a o ka lua iho la keia o ke eo ana iaia.

            He Hui Keaka kamakamailio a hoomakeaka no hoi ka i hiki mai ma ko kakou kaiaulu nei ma ka Mariposa, a e wehe mua ana ka lakou mau hana ma keia ahiahi.

            E pani ia mai ana ma kahi o ke Kulana Amerika Dayget e noho nei maanei o George W. Merril, a oia ko Amerika Kuhina noho ma ke alo alii o Honolulu nei.

            Ke hoomakaia nei ka hana o ka hale luna o ka Hale Hookolokolo hou i keia mau la, a ke ikeia aku nei ka pii malie ana ae o kona mau paia pohaku.

            Oiai kekahi mau kanaka kamana o ka hui kamana Enterprise e kamana ana ma kekahi hale, ua haki iho la ka papa a lakou e noho ana pau nui iho la i ka haule ilalo a mai poino na ola.

            Ma ka mokuahi o ka la apopo mai Kikane mai, e hiki mai ai paha ke kahuli leo lea Miss Mortague no Honolulu nei, a maanei aku paha no America.

            Eia mai o Keaomelemele, ua hele a momona i ka hoonuu i na iʻa o Kaupo, a e hoolawa pu aku ana hoi i ko makou poe heluhelu me na moolelo o na Naita a ka ikaika a me ka nani i haiamu ai.

            Ma ka Poakolu nei i hekau mai ai ka mokuahi Mariposa i o kakou nei, a ma ona la i lohe ia mai ai na nuhou o na aina e, a eia mai ke hoonuʻanuʻa aku la imua o oukou e na makamaka.

            O Frank Metcalf (Meka opio,) ka mea i hookuuia mai i ka Poalua nei no ka hewa hoohiki wahahee, ua hopu hou ia i ka Poaha nei no ka hewa aihue i ka waiwai i haawiia e malama, a hookolokoloia i ke kakahiaka o nehinei, a hoopaiia he $50 me na koina.

            O ka heihei waapa mawaena o na Kula Nui Cambridge me Oxford, i malamaia ma ka la 28 o kela mahina aku nei, ma ka ili hualala o ka muliwai Thames Enelani, ua lilo ke eo na ka inoa mua.

            Ma ka hoike mai a na olulo i huliiaʻi he nui loa na kohola nunui i ike ia e lakou e noke ana i ke kupaka mawaho pono ae o ka nuku o ke awa, a malalo mai e pii ae ana iluna. Ina ka he ihe ka lakou ina ua holo e o i ke kohola a poalo i ka maka i loaa ko lakou panana.

            O na haina eha no ka nane wahi ka puniu a Kaleimamo, ua hahahu lakou a pau ma Kapua, a ua paewa ka piliʻna me ka nihoniho. O ka mea hilu nae no Hilo mai keia mau haina nane i laila? O ko makou hoomaopopo na koonei mau olohe no, a ke noke mai nei i ka naku hele oiai ua nane la e pauma ana i ko lakou mau lolo.

            A hiki i ka wa a ka Mariposa i haalele aku ai ia Kapalakiko, ua loheia mai ua aneane loa o Gen. Kalani e make. A iloko mai nei o keia mau la, ua make mai la paha aole paha. Koho e iho nei no ke kahuna kilo, ua make; ma ka lua-kalai ka ike ana.

            O na lono lauahea no ka heihei waapa pukahi no ka inoa moho o ke ao holookoa i malamaia mai nei mawaena o Hanalana me Beach, na ka inoa hope ke eo. I ka luakalai no na maka o ke kahuna kilo kahi i leha ai, a koho e no na ka inoa mua ke eo; i ka hoea ana mai kapakahi ana. Ina aku nae i ka mokuahi o ka la apopo e lohe ia mai ai ka oiaio.

            O ka inoa hou o kahi mo@nahi kolo moku Alert, ua kapaia a bapetizoia e ko Waianae poe, oia o Eleu; - mai Eleu ole paha ina e eleu ole ae i ka huli i na olulo o ka la 5 iho nei; aohe no hoi i ku i kahi o ka eleu loa, oiai ina o ka loaa ana ae o ua poe olulo nei e hapaiia ka waapa a me na mea a pau iluna o ka lanahauki, ina ua eleu io. Nolaila o Kamapuaa no, no ka mea o ka ihu no ka i eku ae a loaa ana ua mau olulo nei e hoi mai ana - "Ke hi mai nei ka Puaa kolo, &c."

            Oiai ke hoala hou ia nei he pualikoa hou, a aole he mau haawina i hookaawaleia no lakou, nolaila ke hoala la i ka hana, imi nui no i mau kenikeni e lako koke ai oukou i na pono aahu a kaua, ma ke ao ana o kekahi hapa i ke olioli, a iho nui no a Ulakoheo, kani ke oli, o kahi papale no ke hoohamama ae na ke kenikeni no e kulu. A o kekahi hapa hoi e wehe i aha nieni, oiai he poe hookani gita hoi kekahi mau koa, hui pu mai hoi me ke akamai himeni o ke Kenerala, nonolo kela. Hewa ia la?

 

HE HIPA KEKAKE.

            Eia ma kekahi o na hale inu ti o Kohala kahi i hoahuia ai he mau ano i-a lehulehu, a o kekahi o ia mai i-a ma ka i ia mai he hipa, a ma ka nana io ana iho he kekake. Mamuli o keia inoa, "hipa i lawe nui ia mai ai a i kuai nui ia ai hoi; eia nae ua ahuwale na iwi o Iakake i ka la. He mea pono i ka mea nana keia, e hoopau i ke ano hoopunipuni, a e lawe mai no me ka i mai he hipa kela, a he kekake keia, i hele no hoi paha ka poe ai hipa a ka hipa, a o ka poe ai kekake no hoi a ka hoolohe auwai. O ka inoa, ka inoa ka o hipa, a o ka io, ka io no o kekake.

            HIAMOMONA.

 

Nu Hou o ko na Aina E.

Puehu liilii na Farani!

HOOHUAKEEO KA AHA KUHINA O FARANI.

E LOAA ANA PAHA NA LAUNA ALOHA MAWAENA O ENELANI ME RUSIA

            O na lono hauoli i hoea aku ma Enelani, oia no ka loaa ana i kona mau pualikoa ka lanakila hanohano ma ke kahua kaua ma kahi kokoke ia Tamai, ma kekahi kaua i hooukaia ma ka la 22 o ka mahina i hana, a ua lukuia aku na paele me ka mainoino ma kahi o 3,000, a he 580 na poino ma ka aoao o na Pelekane. He wahi kaua kimopo no hoi ka i hooukaia mai e ua poe Arabi la ma ka la 24 mai, a ua hoauhee hou aku no na Pelekane ia lakou me ka make pu o 400 poe kipi.

            Ma ka la 28 mai, ua hiki kino aku o Kenela Graham ma na ala o Tamai e paaia la e Kenela McNeil me kona pualikoa Pelekane holookoa, a koe aku he 500 mau koa o na puali pakahi e paa la i ka papu o Suakim, a ke kuene pono la na koa Pelekane i ko lakou mau kulana iho ma ke kahua kaua. O ka huina pau o na poino ma ka aoao o na puali o Osman Digna, Kenela o na koa kipi ma ka pule mua aku i hala, me he la he 4,000 a oi. Ke pahola pu la nae ka mai fiva me ka maka ulaula mawaena o na koa.

            Ma na helu mua o ka pepa i hala i hoikeia aku ai ka ohiia ana o na koa ma Wale Hema Hou, Kikane, no ke kahua kaua ma Soudana, a ma ka la 29 o ka mahina i hala i halulu aku ai lakou no kahi i kauohaia, a ua hui pu lakou me ka puali e hookahua la ma Tamai.

            O ka la 1 o keia mahina ka la i manao ai o Kenela Graham e halawai pu me na enemi ma na okana aina kokoke ia Tamai, a no kona lohe ana ua haalele iho lakou ia laila, nolaila ua hoopanee kona nee mua ana aku.

            Ke mau la no ke kukulu ana o na paele i na papu ma na palena a puni o Berber, a ke hoolulu pu la na koa ma na papu i makaukau. Aia pu no hoi o Kenela Osman Digna ke hooke loa aku la i na Bertania e loaa hou iaia na alanui o Tamai e paaia la, a ke ko ia mau iini ona, alaila na ia mea e hookulanalana aku i na Beritania. A e loaa aku ana no i ko Enelani Keena Kaua no lono no ke kaua e hoouka hou ia aku ana iloko o keia mau la.

            Malalo o ke kauoha a ke aupuni, ua haalelel iho la o Kenela Wulesele i kona mau puali e paa la i na kulana o na enemi, a hele aku la no Kairo.

            He ano kupilikii iki ke kulana o na enemi kipi i loko o keia mau ia, oiai ke hoomaka la na lahui e, a ke kaula i hoolakalakaʻi e haalele mailoko mai o na pualikoa o kona kenela Osman Digna.

            O na pualikoa a ke aupuni o Italia i hoouna ae ai no Soudana no ke kokua ana i na Bertania, he hapa wale no o lakou ka i hoea ae, a aia no paha ka hapanui ma ke ala e hiki aku ai i ke kahua kaua. Ua lana ka manao o na Beritania e hoomalu loa aku i na hana kipikipi ma Aigupita, a o ka iini nui e hopu pio ia El Mahdi.

KE KAUA MA KINA.

            He lono kaumaha ka i koea aku ma na palena a puni o ke kulanakauhale o Parisa, e hoike ana i ka haule pio o na Farani ma Tonakuina imua o na koa pake e noho alakaiia ana e na kenela Geremania me Bertania, a no lakou hoi ka heluna nui hewahewa i hiki aku i ke 50,000. Ma ke kaua i hooukaia mawaena o na Farani me na pake ma ke kahua kaua o Tonakuina, ua hoao ikaika aku la na Farani e lilo mai ko na pake kulana, a iloko o na hoomanawanui ana me ka nui o ka poino, ua hooko ole ia ia manao. Oiai ua loaa i lakou ma na wahi a pau a na Farani e hooke mai ana me ke kipoka pu ana mai; a oiai no hoi ua lawa ole i na pualikoa Farani ke ku aku imua o ka heluna nui o na koa pake e holomoku mai ana ma ko lakou mau aoao a pau, nolaila, ua hiki ole ia lakou ke paio hou i hookahi minute a auhee aku la me ka weliweli o na poino. Ua mahunehune ma keia kaua ana o kenela Negrier o na Farani, a ua lilo pu aku no hoi ko na Farani kulana ikaika ma Langson. Ua hoike ae kekahi mau pepa ma Parisa i ka nui o ke poho ma ka aoao o na Farani he nui hewahewa; a o na make hoi me na mahunehune he 1,200 a oi aku paha. Ua kauoha hou ae o kenela De Lisle i mau pualikoa hou no ka hoopuipui ana aku i kona puali, a ua aa loa kona manao e lele kaua hou mai i na pake ke pau pono na hemahema. Ua hoao pu aku la na hoi o kelela Glovenilli e lawe i kekahi mau kulana ikaika o na pake ma Hu Dotan, aka, ua hookuemi hope ia aku e 12,000 koa o ka Hae Eleele.

HOOKUAKEEO KA AHA KUHINA.

            Ma ka hui ana o ka halawai o ka Aha Kuhina Farani ma ka la 30 o ka mahina i hala, ua noi mai la ke kuhina nui e lawe hou ke aupuni i mau haawina dala no na pualikoa ma ka aie ana aku i 40,000,000 hapaha Farani, a ua hooleia ma ke koho balota ana no 308 kue me 161 ae, a ua pau nui iho la i ka haalele no ka hookuakeeo. Ma ka la 31 mai o ia mahina no, ua hoao hou ia e kukulu i Aha Kuhina hou.

            Ke hoouna puapuahulu la ke keena kaua i na lako ai, aahu,  na pono kaua, a me na koa hou he 10,000 no ka hui pu ana aku me na pualikoa ma Kina, a ke hoomauia la no ka ohiia o na koa hou. Ua loaa pu aku la na kauoha i na pualikoa e paa la ia Formosa e hele awiwi ae no Hanoi. Ua loaa pu ae i na Farani na lono no ka hana ino ana aku i na lua mine waiwai ma ka hoopahu ana me na dainamaita, no ko lakou hopohopo o lilo i na Farani.

            Mamuli o ka haule ana o ka Aha Kuhina mua o Farani, ua hoopiha awiwi ia no ko lakou mau hakahaka, a he mau kunia hou i keia wa, a o Generala Billot ke kuhina kaua hou o Farani. He mau manao kohokoho wale no ko ka elele o Kina, malia paha o ke ano nui o keia haalele ana o ka Aha Kuhina mua, oia no na manao i hoolala mua ia e lakou no ka haawi ana aku i na hana uwao i ka Aha Kuhina hou e loaa na launa maluhia ana mawaena o keia mau aupuni kuee a elua a oiai o lakou ka i paakiki e hoomau aku i ke kaua ana, a no ko lakou hilahila paha ke hoopuka ae ia mau noonoo, nolaila haawi na hai.

ENELANI ME RUSIA.

            O na omamalu kaua mawaena o Enelani me Rusia iloko o keia mau la, aole i ikeia ka hopena. Iloko o na hana a ka aha uwao ua loaa iki he wahi hoomakala ana ae i ko Rusia manao uilani no ke kaua, a o ke kuikahi loa o na manao no ka noho launa aloha ana mawaena o laua, he wahi lihi wale no ka i pu-a ae, a ua nui ka hopohopoia no ka loaa ole o ia mau haawina. Aka, ua hanaaho iki iho la hoi i keia wa mamua o ka wa i hala.

            Ua hoike ae kekahi mea kakau ina e holopono ole ana ke kuikahi mawaena o keia mau aupuni ma o na noonoo a ka aha uwao, alaila, e pono e hui mai o Merika ma ka noonoo ana no ke kuikahi mawaena o laua. Ke hoomau ia la no hoi na manao kanalua no ka loaa he mau hoomalielie ana i ko laua mau manao uluku, a o ke kupikipikio hoonene kaua wale no na noonooo i hookahuaia.

            Ua hoikeia ae no hoi aia ma na okana o Koana me Asouka ma Polani, he hoalaia la e na Rukini he mau papu paa loa, a aia pu no hoi malalo o ko lakou mana kekahi mau alahao e paaia, a o keia kekahi e na kokua nui i na pualikoa i ka wa kaua. Ke hookuene pono la lakou ma ke kulana ikaika, a ke kali la no na kauoha. Ua hoike pu ia ae no hoi ua ae mai ke Kahu o Belocesitana i kona mau pualikoa no ke kokua ana i na Beritania i ka wa e kukalaiaʻi ke kaua.

            Aole no i haule hope o Rusia ma na hoomakaukau kaua ana oiai ka aha uwao e nana ana no ka loaa o na noho ana lokahi i keia mau aupuni. Aia ke pani paa ia la e na Rukini na ala a me na wahi a pau i ikeia he kulana ikaika no ka enemi ke kue aku. Aole he mea e ae e Rusia e nana ae ai, aka, o kona pono wale no: o ka hooleia aku no o kana noi o ka wa koke no ia e halawai mai ai he alo a he alo. Ua hoele loa na Rukini i na kono a ka aha uwao e unuhi aku i na koa mai na palena o Afeganitana a lakou e hookahua la ke ole e hookoia aku kana mau koina.

            Aole no o na Rukini wale ka i paa mau ka manawa ma ka lawelawe ana i no koa, ko lakou mau pono me na lako kaua, aka, o na Beritania no kekahi. Eia ke ku makaukau nei he 15,000 koa Beritani a me 3,000 o na paele Inia i lako pono i na mea kaua, a i kupono no hoi no ke kahua kaua. Aia pu no hoi ma na aoao a pau o Enelani na enemi kahi i noho makawelawela ai, a aia i waena o lakou o Enelani kahi i ku hookahi ai, a ua hiki ia Enelani ke hoolawa aku i na pualikoa no ke kue ana aku i na enemi iloko o ka wa pokole. A oiai ke hoeuna liilii ia nei na koa ma o a maanei imua o na enemi, nolaila, ua ku hookahi ke panalaau o Inia e hoolawa aku i na kauoha ke makemake ia. O na aupuni e ae no hoi i ake e kokua ia Enelani, eia ke hoouna nei i na koa kokua nona, a no ia mea ke ku makaukau nei o Enelani i na wa a pau, a ke hoohoa aku la hoi ua liona la i ka bea noho anu o ka akau, aole no e nele ka hulili mai o na maka o ua bea la a hoomaka mai e helu knoa mau manea. Ina hou aku no ua lono a hoea mai ua halawai ae la laua, a i ole ua noho lauua like paha.

 

PAKELE KE OLA MAI POINO!

NA OLA UHANE EHIKU MALUNA O KA WAAPA PEA

Hoao e huli hou no Kou, aka ua hakoko pu me na ale o ka moana me ke ala

Pau na manaolana no ka hehi hou i ka aina, a hoao e pakele ma ka palau ana i ka aina me ka ihi o ka waapa. A pae i Kapua ka waapa panana ole.

            Oiai na hora kakahiaka o ka la 5 o keia mahina e nee awiwi ae ana no ka hora 12 awakea, ua hemo mai la ka laina i hoopaaia ai ko makou wahi waapa mai ka uwapo mai o ka makeke o Ulakoheo a niau palanehe aku la maluna o ka ilikai halai malie o ke awa o Kou, aoiai kona ihu e kia pololeiia ana no ka nuku o Mamala, a i helel hoi kona mau pea a poho pono i ka makani kolonahe e pa mai ana ma ke kukulu akau, a ano aui iki ae la ma ke kukulu hikin, a no na minute pokole wale no keia holo ana, eku ana ka ihu o ua wahi halelana nei i na ale hulilua mawaho ae o Kalia. Ua hoohalaia he manawa loihi maluna o na ale, oiai ua wahi halelana la e oloio ana maluna o na ohuku ale, a oiai no hoi na minute helu e hookokoke ae ana i ka hora 12, aia hou makou e kikahakaha mai ana mawaena o na boen o ke awa. He kakahiaka maikai keia a e pa ana ka makani me ke aheahe maikai, a ua ike pu ia aku la kekahi mau moku liilii e kakelekele ana maluna o ka ili hualala o ka moana ma ua kakahiaka la. He elima mau ola uhane maluna o keia waapa, he eha o lakou he mau kanaka opio, a hookahi o lakou i oi aku na makahiki, aka ua hiki i ka mea kakau ke olelo ae, he kana ka ui opio ia, a iaia ka uli o ka hoe.

            I na minute hope loa e kiei ae ana i ka hora 12, aia hou keia wahi waapa ke kauaheahe la no waho a e holo ana hoi me ka pakika launa ole, a me he pupuu ana a hoolei loa, pela oia i hele aku ai ma ia wahi me ka puahi nui a pii ana kona uwele-bao i ka makani e honi aku i ka paoa aala o na oho lipoa o Kalehuawehe, a aole no i hoomau ia aku ma ia kulana, oiai ua lawa aku la na hanu ana ia mau ea huihui, a pa-e no ka leo o ke kapena e lele-pauki, o ka niniu poahi ae la no ia o kona hope a hooiho hou mai la no kea awa. I keia wa a na pea o ua wahi halelana nei e pahaha hele mai ana a e palau ana hoi kona ihu i na auihui ale me he pahi la, o ka wa no ia i ikeia mai ai ke kauwahi waapa uuku me kona pea nui peleleu e waiho kapakahi ana mawaho ae o ke awa o Kalihi, a oia no hoi ka wa i kaalo ae ai makou mawaho ae o ka boe maihole, a no ke kolonahe loa o ka makani, ua hooihoiho loa aku la makou malalo ma ke alahele o kela waapa. He kowa kaawale loa keia mawaena o makou a me kela waapa mamua, a oiai o ko makou waapa ka i kaulana i ka holo me ka lele ma ke kukini, nolaila, ua hehihehi ku wale ia aku la no na ale a kaa-lalo ana makou ma ka aoao o kela waapa e hookomo ana i ke awa o Puuloa a o makou no ka pulelo mua ana aku noho ana iloko. O keia kahi i moeuhane mua ole ia e hele, oiai no ke awa wale iho no na manao ana. Ia makou i hoohuli hou ai iwaho no ka hoi loa mai i ke taona, ua kaalo hou ae la makou ma ka aoao o kahi waapa iki a ninau aku la ko makou hookele i ko lakou wahi e hele ana, haiia mai la iloko o Kalauao a me ke kono pu ana mai e hele pu me lakou. Ui ae nei ka hookele waa i ka nui, a o ka wa no ia i @@@ mai ai keakhi no ke kokua, alala mai hoi kahi no ka hooholo loa, kunou kahi no ka hooiaio, ani ka lima o ke pailata no ke kakou poepoe, o ka hoohuli ae la no ia no Kalauao.

            Ma ia wahi i hele like ku ai na waapa ma ke kolo ana o kahi i kahi, a hiki ma Kalauao ma ka hora 3 paha o ka auina la. Mahope o na hooponopono ana i na waapa ua lele aku la no kauhale, a ua eleu pu mai la na kamaaina no ka hoomakaukau ana i na mea ai, a paina nui iho la. Mahope o ka hoomaba iki ana, ua hoolale koke mai la no ke kapena no ka hoi, hooholo loa ia ae la, a o ka liuliu iho la no ia; kau aku la ma na waapa, hekau ae la na pohaku, hiu na pea, a o ka hei mai la no ia. O ka wa a na waapa elua i haalele ai ia Kalauao, mahope iho o ka pau ana o ka hora 4 ahiahi; ua kau pu mai la me makou hookahi kanaka makua o kahi waa iki a he keiki opio nona paha na makahiki eono. Ia makou nae e hoomakaukau ana no ka hoi mai, ua ka-ua mai la na kamaaina e noho, oiai ua ike e mai la no paha lakou i ka ino o wao ke hele la o loko a kuakea, aka, ua aa mai la no na hookele waa e hoi, a oia no keia.

HULI HOI ANA NO HONOLULU.

            Puka mawaoh o ke awa o Puuloa o ka hora elima paha ia o ke ahiahi, ma ia wahi i kaawale ae ai na waapa, holo pili aina mai la kahi waapa iki, a o makou hoi hoopiipii ae la no waho, me ka manao o ka hookele, a kiekie iluna hoohuli no komo i ke awa.

            Pau mai la ko makou ike ana i kahi waa iki a pela no hoi lakou ia makou. Ua pa ikaika mai la ka makani mamua pono a e pili ana na ale ahiu o ka moana me ka weliweli, aia mamua ke pailata kahi i hoomalimali ai e akahele mai hoi o lepe ae ka ihu, a he ole loa ka laka mai, oi noke aku a o ka wa oi loa ae la ia o ka piena. Ke hoomaka nei ka po e uhi mai, a aia makou ka hoopii mai nei no ka aina me ke apuepue, a oiai ua alako loa ia aku la makou ilalo e ke au me ka nou pu ae o ka makani. He wa keia no ua wahi halelana la e kupaka ana, e hooleilei ia ana me he pauku la, e kmo poo a pulelo hiu ana iloko o na ale, a mai mua no ke kai a oili ana mahope, a pulupe iho la na olulo, koe kahi mea uuku. Noho alii iho la ka po, a pau ae la na manaolana no ka pae maalahi i ka aina; ua anu ae la ia wa, a e hoomanawanui ana me ka manao o ka holo no keia a hulihia aku ka waapa i ke poina nalu a i ole naha paha, alaila, au aku ma ia wahi no ka aina i pakele a make paha, no ka mea ke hookokoke aku nei makou i ka aina, a e hooholoia ana ka waapa e pae i uka no ka make me ke ola.

            I loko o na hooikaika ana ua hiki mai la ma kahi e haki ana ka nalu, a ia hoao ana e pae ua hiki ole, a me ke aumeume i huli ae ai makou no waho a hooiho aku la no Puuloa, ina paha o kahi keia e make mua ai, a kanu paha na iwi i ka opu o na i-a. Holo aku la ma ia wahi me na manaolana ole no ke ola, hakoko hou aku la me na ale, ke noho nei me ka haukeke, pulu ae la na wahi aahu mailoko a waho, a kali iho la e ike i ka hopena e ili mai ana, aka. hookahi mea i ike o ka Mea Mana Loa. O ke awa o Puuloa kahi i manao ia e pae, aka, ua hou wale aku la no iloko o na ale me ka ike ole ia o ke awa. Haule loa aku la makou malalo o Puuloa me ka mau no o ka pa ikaika ana a ka makani, a oiai makou e puhiʻa iaʻna, ua hoao hou e hoopae a ma keia pae naaupo ana, aole loa hookahi ale a nalu hoi i poi maluna o makou a hiki i ka palau ana o ka ihu i ke one, a pale kana aku a palekana mai, no ka pae olulo ana i Kapua ka waa panana ole. O Keahi ka inoa o keia wahi, a he mau hale kakaikahi ke ku ana o na kamaaina; hoea aku la malaila e ninau ana i ke ala no Puuloa, a ua kuhikuhi ia mai la. He loa ia wahi o ka hele ana mai a na olulo, oiai kekahi hapa ma ka waapa a ma ka aina kahi. Hiki ma na kauhale hoahu paakai o Kimo a kau hou ma ka waapa no keia aoao o Puuloa, a ua pae ola aku la ma ia wahi me ke anu a halawai pu me na kamaaina; malaila kahi i hoaumoe ai ma ia koena po, oiai o ka hora 11 a oi ko makou wa i hiki aku ai. Ma ke kakahiaka nui o ka la 6 ae, hoi mai la no Honolulu nei, a ia makou i puka ae ai ma ke awa, ikeia mai la kekahi waapa e hooiho ae ana, a eia ka he poe huli ae i na olulo. Pili ma ko makou aoao me ka ai a me na pono aahu no makou. Hoolana na waapa a paina nui iho la, a mahope o ka paina ana, hoe mai la na waapa no Honolulu a hiki i ka loaa ana ae i kahi mokuahi Kamapuaa (Alert) paa ka laina ma kona hope no ke awa, a i ka hiki ana mai o na olulo ua piha pu ne uwapo i na makaikai, a pili hou ma ka makeke. Aole he ola i poino ma keia ulia ana, koe nae ke anu. Ua palekana mai ka opu o ka moana.

            Ma ka panina o keia wahi huakai ua haawi makou a ke haawi hou nei i na hoomaikai i ka Mea Mana Loa no ko na hoopakele ana ia makou a pae hou i ka aina, a e mau loa aku na hoomaikai ana - me ke Kuhina Kalaiaina na mahalo kiekie ma kona holomua i ka hoouna ana ae i ka moku huli i na olulo, a pela pu i na kamaaina i pulama aku ia makou ma kela po i pae olulo aku ai ma Kalaekao, a ua hauoli makou e lawe mai ia mau hookipa ana me ka panai pu aku i ke ALOHA.

 

Malalo ihi ka Palapapa Hoomaikai a na olulo i ke Kuhina Kalaiaina:

 

            I ka Mea Mahaloia CHAS. T. GULICK, Ko ka Moi Kuhina Kalaiaina, Aloha.

            E oluolu oe e lawe aku i ko makou hoomaikai kiekie i ke aupuni, ma ou la, i kou hoouna awiwi ana ae i ka mokuahi Eleu e huli i ka waapa a me na ola ehiku maluna iho, oiai e hoohuoi ana ko makou mau ohana maanei no ko makou pakele a poino paha ma ka moana, mahope o ka hala ana o ka wa kupono no ka hui launa pu ana me ko makou mau ohana, mai ka hora 10.30 A. M. o ka la 3 o Aperila a hiki i ke kakahiaka o ka la 6 mai.

            Ua a@e no hoi makou ia Mr. J. U. Kawainui, ma kona hoike koke ia oe i ka hoohuoi o ko makou mau ohana, a i hoomaikeike aku no ka pono e imi e hoopakele ina ua ulia io ka poino ia makou ma ka moana.

            Oiai ua hakukoi no ko makou oili no ka pilikia ia makou e hoopiipii mai ana mai Ewa mai no Honolulu, aka ua palekana nae makou ma ka huli hou ana i hope a hookele i ka waapa e pae i ka aina me ke akaka ole o kahi e pae aku ai a mamuli o ka ulia pomaikai ua pae aku la makou i ka ai na oia o Keahi me ka poino ole o kekahi ola.

            O keia hana au e ke Kuhina, ua hoike mai ia i kou makee nui i ke ola o na kanaka Hawaii e loaa ana i na ulia poino. O makou iho no me ma haahaa.

C.B. KAMAILE, HAMAIA, SOLOMONA, P. M. AEA, J. KANAKAMAIKAI, SAM I. K. AKI, KEKAULA AKI (OPIO.)

 

            Ia C B Kamaile, Hamaia, Solomona ma - Aloha oukou:

            I ka oukou palapala o keia la e hoike ana i ko oukou hoomaikai kiekie i ka hoouna koke ia ana o ka mokuahi "Eleu" i ka la 6 iho nei, ua loaa pono mai.

            He mea hauoli i ka hooia ia mai o na hooikaika ana o keia Keena ua loaa ka mahalo kiekie ia, a o na hoike oluolu o ko oukou mahalo, he mea ia e hoomau aku ai i ko makou hooikaika ana e kokua i na manawa a pau i ka poe i loaa i ka pilikia.

            Mamua o koʻu hoopau ana i kaʻu palapala e oluolu oukou e lawe aku i koʻu hauoli piha no ko oukou pakele ana me ka loaa ole o kekahi poino, koe wale no ke anu o ka po, - a e hilinai mai he hoalauna au no oukou a o ko oukou holomua kaʻu e hilinai mau ai. Me ka mahalo. CHAS. T. GULICK. Kuhina Kalaiaina.

 

KA MOOLELO NO KA AHAHUI EUANELIO O HAWAI HIKINA.

(Koena mai ka aoao eha mai.)

 

            Na Mr. Olesona i hoike mai no ke Kula Hanai. Ma ia hoike, ua ikeia aku ka manao nui o Mr. Olesona e loaa i na keiki ka naauao no ka poe e makemake e komo mai i ke kula, a e loaa hoi ka pomaikai lahui.

            Hapaiia ke kamuhana 3. Na Kalana i heluhelu mai ma Pilipi 2: 6 - II.

            Na Kamoku i kona haawina, He ano anei ko Iesu i oi aku i ko ke kanaka?

            Na Kaaia i kona haawina, Ua hoomaemaeia anei ka mea i bapetizoia?

            Kumuhana 4. He palapala hoopii na E. Kekkoa ia J. N. Kamoku ma ka la koho balota. Waihoia ma ka lima o ke Komite o ia palapala hoopii.

            Ma ke noi, hoopaneeia ka halawai a kekahi la ae, hora 10 A.M. me ka pule.

            La hana 2, Mar. 17. Halawai ka Aha ma ke hora i hoopaneeia. Kaheaia na inoa. Hapalua hora haipule. Hoike a ke Komite no ka palapala hoopii a E. Kekoa ia J. N. Kamoku. Ua hala he makahiki okoa o ka waiho ana o keia palapala imua o na halawai o keia Aha aole hoi i laweia mai na hoike, nana e hoiaio mai i ke a hoopii. Nolaila, ua manao ko oukou 1 Komite, ua haule wale ka palapala hoopii, a e pono e hoomoe loa ia.

            A. O. Polepe,

            C. M. Wetmore,

            Mr. Paakaula,

            Komite.

            Kumuhana 5. Hoike a ke Kakauleta no ka Oihana Kuloko He paipai e makaala na Kahu i na mea e pono ai na Ekalesia. No ka Oihana Kuwaho. He paipai no i na Ekalesia e hoomau i na lulu aloha no na hana kuwaho.

            Hoike a ke Komite no na haawina.

            Pehea ko Satana hoowalewale ana i na kanaka? Paakaula.

            Ko ka Uhane Hemolele Akua ana.

            Mr. Kaaia.

            E wehewehe ia Timoteo 6: 12.

            Kalana.

            Pehea la ko ke Akua hana ana i na kanaka i kinohi? Kamoku.

            Na Ekalesia Kahu ole Kaaia no Puna, Kalana no Hilo, Onomea, Hakalau me Laupahoehoe. Na hale kahu ole, hooholoia na na Komite o na Ekalesia Kahu ole.

            Komite hoike a keia Aha imua o ka Ahahui nui ma Honolulu, Kalana no na Ekalesia malalo o keia Aha. Kamoku no na hana a keia Aha.

            Na Elele a keia Aha ma Honolulu. Keliikahi no Hilo, Paakaula no Puna.

            No ke Kula Kahunapule. Ua paipai nui ia na Ekalesia no keia kumuhana e hoomakaukau i mau haumana kupono no ia kula, a me na mea e pono ai.

            Heluhelu mai o Rev. A. O. Polepe he olelo hoalohaloha no ka makua Rev. D. B. Laimana i make. Hooholoia: Oiai, iloko o na malama i kaahope ae nei, ua lawe aku ke Akua i kekahi makua misionari kahiko, a he lala i minamina nui ia no keia Aha, oia o Rev D. B. Laimana; nolaila, ke hoike aku nei makou i ko makou aloha nui nona, a no kana mau hana hoopomaikai no keia lahui, a me ko makou aloha uwe pu ana me ka wahine kane make a me na keiki ana e noho nei.

            Ka manawa e noho ai keia Aba. Hooholoia, ma ka Poakolu elua o Sepatemaba ma ka la 10, hora 10 A.M. M. H. 1885. Hookuuia ka halawai me ka himeni, a me ka pule a ka makua Rev. A. O. Polepe.  J.S. KALANA.

 

NA HOOLANA KUMAU.

 

J T WATERHOUSE. (Walakaha@@.)

 

HALEKUAI KUKAA NUI ME LIIL.

 

Ua piha pono me na waiwai makamae hewa ai na maka i ka nui o ka lehua.

 

Heaha no la hoi ia

 

MALAILA

            Na Ap@ Kilika o na ano pau.

            Pahoehoe o na ano a pau.

            Alapia o na ano a pau,

            Huluhipa o na ano a pau.

            Na Huluhulu holoku.

            Na Keokeo Paina

            Lilina lau pu@@

            @@@

            Le@@@@@

            Lainak@@@

            Ahina peleka@@

            Na Kihei o na ano a pau.

            Na KOloka o na wahine.

            Na Kihei Huluhulu.

            Na Kalakoa o na ano a pau.

            Na Kihei uhi moe,

            Na Koloka o ua wahine,

            Na uhi Kilika,

            Na uhi Alapia,

            Na Hainaka nunui a liilii

 

Eia hou.

 

HE HELUNA NUI O NA PAA LOLE O NA KANE A ME NA KAMALII.

Na Apa paina maikai loa,

            Polu manoanoa a lahilahi,

            Huluhulu manoanoa a lahilahi,

            Na Apa huluhulu a pahee,

            Na paa lole huluhulu, kane, me kamalii,

            Na Pililakeke loloa a pokopoko,

            Na Palule kaula o na ano a pau,

            Na Palule keokeo,

            Na Palule kalakoa,

            Na Paleili.

Na Papale wahine i kinohinohila me na pua me na hulu nai, a he heluna nui o na kane a me na kamalii o na ano a pau

 

HE HELUA NUI O NA KAMAA.

            Na Kamaa buti,

            Na Kamaa pihi,

            Na Kamaa huka,

            Na Kamaa laholio,

            Na Kamaa weleweka.

           

HEHELUNA NUI O NA NOHO LIO MAIKA

            Na Noho Italia,

            Noho pulu mamua

            a mahope o kela a

            me keia ano.

 

NA AILA O KELA A ME KEIA ANO.

            Na Aila honua helu 1 he aiai me he wai.

            Aila pena, sila hoomaloo, sila Oliva,

            Aila inu, Aila lauoho,

            Waiala maikai.

 

NA PENA WAIHOOLUU LIKE OLE

            Keokeo,

            Eleele,

            Polu

            Melememele.

 

&C., &C., &C.,

 

INA IHO @@@ @@.

            Na ipuhao, na ipu @,

            Na koi nui a liilii,

            Na pahi nui a liilii,

            Na pahi olo, pakahi

            Na pahi olo palua

 

            Na tabu nui a liilii,

            Pakeke nui a liilii,

            Na lako kamana,

            Na lako amala,

            Na kamaa lio,

            Na noe hao,

            Na pela uw@@

 

NA LAKO HAO, MA KA AINA A ME KA WAI

            Na lako p@,

            Pa nui a liilii,

            Na bola,

            Na kiaha aniani,

            Na aniani kilohi,

            N ipukukui o na ano a pau.

 

HE HELUNA MA MEA AI.

            Palena poepoe,

            Palena poepoe palu

            Palena huinaha,

            Palaoa o na ano a pau

Na kamano maikai loa ma ka pahu,

Na kamano tini,

Paakai o Livapul@,

Paakai inu,

Paakai hu,

Mauu Kaleponi,

Palani ai a ka lio.

 

@@@@nanui o keia mau waiwai aiwaiwa koʻu mau halekuai sole i pau i ka huaiia aku na oukou no e hele mai a kilohi no oukou. Ua waeia keia mau waiwai me ka maiau, ma Pelekane, Farani, a me Amerika, no ka pono a me ka pomaikai o na kanaka Hawaii me na kauoha mai na mokupuni hookoia me ka eleu loa.

 

J.T. WATERHOUSE