Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIV, Number 15, 11 April 1885 — HE MOOLELO KAAO NO KEAOMELEMELE. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO KEAOMELEMELE.

KA PUA XAS»I lUIU O Mnnm—lani a me Koaihelani; ka mea. naoa i uoemie ia a kaawaie o Waolani ka. aina o k» poe eepa * I*a i noho aL i k* X*k* Afose Manu nō kt Kwkoa, IA Keaomelemele ma e noho ana me Kaulanaikipokii a me Paliuli ma nia Pakaalana i Waipio, a hala kekahi mau la, ua kuka like iho la lakou a pau no kona kaikunane no Kahanaiakekua, aua holo like ko lakou manao maikai me ke aloha nona; no ka mea, i kona mau la mamua, ua ikeia kona kulana kilakila a me ko laua hui ana me kona pokii kaikuahine Paliuli;aka, aole i liuliu, aia nae ma ia mua iho o ko laua nohd ana, ua haule aku la oia ika hewa me Poliahu, ke aliiwahine nona ka piko o Maunakea, e like me na hoike Ima na helu mua i hala o keia moolelo; amaia kumu, ua ikeiakona hoohokaia ana e kona muli pokii kaikuahine a me kona kaikuaana Paliuli, aka, aole nae i hoomau o Keaomelemele i kana huaolelo i hoopuka n« ko laua kaikunane. Mahope iho o ko iakou kamailio ana, ua makaukau lakou no ka hoi ana mai no Waolani.

Ia lakou i haalele aku ai ia Waipio, ua hoi mai la lakou a hiki ma ko Paliuli ma wahi mau me Waka mauka o Olaa, malaila lakou i noho ai no kekahi mau la, me ka hoomakaukau ana i kekahi mau kahiko nani no ka la e koao ai o Keaomelemele me Kaumailiula imua o Kane ma. A lako ponO keia mau mea, alaila, ua huli hoi like mai la lakou a pau a o Kaulanaikipokii ka mea i hoonohoia ma ko Paiiuli ma wahi mau a hikLaku ke a Keaommmēmrf?£rme I ka Ia i haalele aku ai iakou nei m Olaa, ua hele pu mai o Waka me kela aikane a Paliuli i poai puni ai i Hawaii !me Paieie, aia lakou i hiki ai ma ke kuahiwi o Waolani, a hui pu iho la me ! Kane ma, oia no ka manawa a Keao- | melemele i hai aku ai i kona manao | imua o Kane ma a me Keanuenue, e hoomakaukau koke ia ko laua ho a o ana, a ua ae ia keia manao me ka awiwi o na hooiako ana, a no keia mea, ua hoouna koke aku o Kane ma ia Waka a me Keanuenue e hele koke i Kealohilani, e hai aku ia Kamooinanea a me Ku lauā me Hiilei ma Kuaihelani, ia Olopana me Hina ma Nuumealani, e hai aku ia lākou e hele mai i ka hoao ana ona alii o Kealohilani. Ika pau ana o keia mau olelo a Kane ma, ua hooko koke aku ia laua nei no ka hele ana.

Ia laua nei i hele ai e like me ka oleIo kauoha, he manawa ole hiki ana laua nei iluna o Kealohilani, a ia iaua i hiki aku ai malaila, aia no o Kamooinanea e noho mai ana me kona ano mana kupua a kapukapu hoi kona mau ano a pau; a iaia hoi i ike mai ai ia laua nei, ua pa-e koke mai la no kona ieo aloha me ka maikai, me ka ninau pu ana mai : "Heaha ko olua manao i hiki mai nei ? " pane aku la o Waka ma, "I hoounaia mai nei maua e kii mai ia oe e hele kakou i ka ho-a-o o na moopuna a kakou o Keaomelemele me KaumaiiiuUu" I ka lohe ana o Kamooinanea i keia knuoha, u* ae koke aku la oia; a hoouna aku U ota ia Waka e hele aku e hai i na mikua o na mea nona keia moolelo. laia i hiki aku ai imua o lakou, ua hai aku oia i na mea i oleloia e Kane ma, a ua ae mai la iakou me ka like o ka manao; a ia Waka oo hoi e kamailio ana me lakoo, pa e iho la ko Kamooinanea leo mai luoa iho o Kealohilani : M Ano, e makaukau ia oukou iho i keia manawa no ka hele aku no ka paemoku o Hawaii me ke kaulua ole." No keia mea ua hooaelao Ku mt oo oleio a Kaumailiula i hai ai imua o lakou na makua, i kona wa i makaukau ai e holo no Oahu nei e like me ka mea a Kahanaiakekua i kii aku ai iaia c hele mai; nolaila, ua hooko ae la lakou no ia oleUk Mahope iho o keia manawa, ua lioliu like ae la lakou nei no ka hek ana me ka lawe ole mai i kekahi mea o ko lakou aina aloha, a hele mai U bkou me ka ana aku i na pono o ko iakoa aina oiwi (Ma keia wahi o ko kakou mooleio, e pono kakou e ka maili» no ko Ku ma hek asa mai a hiki maWaolani) Mamuli o ka makemake o Kamoolm haawi mai U oia i mau waa

no Kti ma e holo mai ai no Oahu nei, ua hookaiwakū ko Ku me Hiiki» a pela no hoi ko Olopauia a me Hina, no b hoio mai Ik c» n c makmuk&a nei lakou no ke kau ana maluna o na waa, o ka wa no ia i hiki kino iho ai o Kamooinanea me Keanuenue, mai luna : iho o Kealohilani a haawi mai ia i ratj* 1» bk©u no ka feck> *wai aaiaihlr\a ona waa ma ka moana nui akea, ' oīaī he poe.malihini lakou ma ka holo ana maluna ona waa. A kau lakou maluna ona waa, pane mai la o Kamooinanea, "Ke hele nei oukou i keia la f aole oukou e hoi hou mai ana i ka aina n«i, aole no hoi e ike hou oukou i na helehelena o ko oukou aina nei a hiki i ka la hope. Aia a hiki oukou ma |ka paeaina a na keiki a oukou e noho Ila ma Hawaii, alaila, na'u no e hoonoho īa oukou ma na hana e pono ai ko oukou noho ana malaila, a na'u no hoi e hele aku mahope nei; a o Wika nei e kau pu aku oia maluna o ko olua waa e Ku ma, a o Keanuenue hoi maluna oko olua waa e Olopana ma " A pau keia mau olelo ana a Kamooinanea o ko lakou holo mai la no ia a holo *ku la no hoi ua moo nui nei iluna o kona

aina. Ia Ku ma i holo mai ai a hala loa īwaho o ka moana, aia nae, huli aku la lakou a nana i hope t aia hoi ke pu-a iki mai la ko lakou ama makuahine, a ke ale aku la ke kai e nalowale o Kuaihelani, aka, ke hiolo la nae ko lakou mau waimaka e hoopulu ana i ko lakou mau papalina. Ma ia la apo a ma ke kakahiaka nui ana ae, ua pae mai ia lakou m* Heeia ma Koolaupoko, a malaiia aku lakou i heie ai a hiki iluna o Waolani a halawai pu iho la me Kane ma ame ka lakou mau keiki a pau me ke aloha. (Ua hiki no hoi ia kakou ke a ,ruma afcn »kn Kj>moain»noA jKiki o«m

Ia Ku ma i holo mai ai mai ko lakou aina mai no ke ala moana, oka manawa no ia o Kamooinanea i noonoo pono ai i na mea kupono no kona hele ana mai, a e like hoi me kona minao ana uakupono, nolaila hai ae laoia i na poe a pau i pili iaia, elike me kona ano hapa i ke kanaka maoli a hapa i ke ano o ka moo maoli, a he mau kino eepa keia ma ko lakou mau ano iho, e like me ka mana nui i loaa it Kamooinanea, nolaila ua holo kona manao e hele pu me koni ohana a pau ma kahi i kauohaia oia Mamua nae o kona ku ana ae a haalele aku i kona mau aina, aia hoi, ua paniku ae la oia i na wahi a pau o kona aina me ka hoano e ana i ko lakou mau kulana mua. Nla keia mau hana hoololi ano e ana o ua Kamooinanea nei i na hiohiona o na aina ona, he mea oiaio, ua like me kona manao, a ua maopopo iaia aole he mea nana e noho kona aina mahope iho o kona hele ana mai, aka. koe wale iho no paha ka manao o Kane a me Kanaloa e like me ko laua makemake.

Ika holo pono ana o keia mau manao o ua moo nui nei, ua hoonoho iho la oia ia Wewehilani, he mea nana e malama i na aina ekelu, oia hoi kekahi mahele moo i pili iaia, a ua haawi aku oia ina mea a pau ame ka mana mana a pau maluna ona. A ku o Kamooinanea a hele mai, hai aku la oia i kana huaolelo hope loa. "Eia au ke hele nei mamuii o ke kauoha a o*ll mau kaikunane haku, nolaila, e noho oe « malama i ka Pea kapu o kukulu o Kahiki n I ka pau a&a 0 keia mau oleio a Kamooinanea, o kona heie mai la no ia. Ua oleioia ma keia moolelo, mamua ae o kona hele ana mai, ua uhi paa ia aku na aina enaao ua me ka pouli nui, a aok be ike ia o na aina ona ma ia po a ao. Ua hiki mua mai oia ma Puaeaa Waialua, aia malaila kona wahi i hoonoho pono ai 1 kana hiiakai nui, oia hoi ka huakai ona moo. Aia ma ke kula o Lauhulu ma Waialua, ua pani paa loa iaiawahi ena moa Oka hiki mua ana keia o na moo kupua ma keia paeaina, mamuli no ia o ka makemake o Kamooinanea, a penei e maopopoai ka nui ona moa Ua hoonoho palua ta ka hele ana o ka huakai, o ka makamua o na moo, aia ika pii*na o Kapukaki, ao ka hope no hoi aia no » Lauhulu; a mawaena mai o keia wuhi mai W'aialua a Ewa. ua pani paa loa ia e na moo.

A puni a puni a pun* hou, me ka wa«ahi ana i ko'u hale e UIo ai fco'u waiwai« a o ua waiwai ia, owau no ia e kahea ana i ka wanaaa Owai au, a heaha kaluOe? Inaihonoauke^ael*